ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
80
RAQAMLI PEDAGOGIKA TA’LIM XIZMATLARI SIFATINI OSHIRISH
OMILI
Choriyev Islom G‘ayratovich
Eshqorayev Abduqodir Iskandar o‘g‘li
Termiz davlat universiteti Fizika mutaxassisligi 2-kurs magistranti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada raqamli pedagogikaning ta’lim xizmatlari sifatini
oshirishdagi o‘rni va ahamiyati tahlil qilinadi. Raqamli texnologiyalarni ta’lim jarayoniga
joriy etish o‘qitishning innovatsion usullarini yaratib, o‘quvchilarning bilim olish
jarayonini yanada samarali qiladi. Shuningdek, maqolada raqamli platformalar, interaktiv
vositalar va masofaviy ta’lim resurslarining ta’lim sifati va natijadorlikka ta’siri ko‘rsatib
berilgan.
Kalit so‘zlar:
raqamli ta’lim, raqamli pedagogika, axborot jamiyati, ta’lim tizimi,
ta’lim xizmatlari, ta’lim xizmatlari sifati.
Ma’lumki, o‘quvchining kasbiy yo‘nalishini belgilashda ta’lim tizimi asosiy rol
o‘ynaydi. Mahalliy va jahon iqtisodiyotining rivojlanishi, axborot-texnologik taraqqiyot,
yangi yo‘nalishlar va ob’ektlarning rivojlanishi - bularning barchasi bevosita ta’lim
xizmatlari sifatiga bog‘liq bo‘lib, davlat mehnat bozori uchun yangi qoidalarni talab
qilmoqda. doimiy ravishda malaka darajasini oshirish va malakasini oshirish, shuningdek,
zamonaviy raqamli texnologiyalarni amaliyotga tatbiq etish. Shunday qilib, yuqori sifatli
ta’lim jarayoni va bu jarayonning natijasi sifatida mutaxassis bir zanjirning o‘zaro
bog‘langan bo‘g‘inlari bo‘lib, bir vaqtning o‘zida va tez rivojlanishi kerak. Raqamli
pedagogika ta’lim xizmatlari sifatini oshirishga qanday ta’sir qilishini va qanday
texnologiyalarni o‘z ichiga olishini, shuningdek, “ta’lim xizmatlari sifati” tushunchasi
nimadan iboratligini tushunish uchun ushbu hodisalarni batafsilroq ko‘rib chiqish kerak.
Demak, raqamli pedagogika – turli raqamli texnologiyalarni (kompyuterlar, gadjetlar,
dasturiy ta’minot va h.k.) o‘z ichiga olgan va buning natijasida ta’lim xizmatlarining
yuqori sifatini ta’minlovchi pedagogik jarayondir. “Ta’lim sifati — bu ma’lum bir
maqsadga erishish va hayot sifatini yaxshilash uchun uni qo‘llashning aniq shartlarida
olingan bilimlarga bo‘lgan talab. Bilimning sifati uning fundamentalligi, chuqurligi va
o‘qishni tugatgandan keyingi ishdagi dolzarbligi bilan belgilanadi”.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
81
Ta’lim sifati, eng avvalo, ko‘p qirrali va murakkab tuzilmadir. Ushbu tizimni
tushunishga yondashuvga asoslanib, sifat ko‘rsatkichlari quyidagi bloklarini belgilaydi:
1. Pedagogik kadrlar sifati;
2. Ta’lim muassasasining moddiy-texnik bazasining holati;
3. Pedagogik xodimlarni rag‘batlantirish;
4. O‘quv dasturlarining sifati;
5. Talabalar sifati;
6. Infratuzilmaning sifati;
7. Bilim sifati;
8. Boshqaruvning innovatsion faoliyati;
9. Jarayon innovatsiyalarini joriy etish;
10. Bitiruvchilarga talab;
11. Bitiruvchilarning mehnat bozorida raqobatbardoshligi;
12. Bitiruvchilarning yutuqlari.
Albatta, bu ko‘rsatkichlar bir-biri bilan uzviy bog‘liq va tizim doirasida o‘zaro ta’sir
qiladi. Bundan kelib chiqib aytishimiz mumkinki, ta’lim tizimiga har qanday ta’sir va
shunga mos ravishda ta’lim xizmatlari sifatini oshirish yuqoridagi barcha elementlarga
ta’sir qiladi. Ushbu maqola axborot-kommunikatsiya vositalarining ta’sirini o‘rganadi va
ushbu ta’sirning o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlaydi. Ko‘pincha “raqamli pedagogika”
tushunchasi “onlayn pedagogika” atamasi bilan bir xil sinonim qatorga qo‘yiladi, bu
mutlaqo to‘g‘ri emas, chunki raqamli - ancha kengroq va texnologik jihatdan jihozlangan
soha. “Raqamli pedagogikaning mohiyati o‘qitishda raqamli texnologiyalardan bevosita
foydalanishda emas, balki tanqidiy pedagogika nuqtai nazaridan ushbu vositalardan
foydalanishda”. Ta’lim jarayonida kompyuterdan foydalanish har doim ham yuqoridagi
tushunchaga tegishli bo‘lishi mumkin emas, chunki an’anaviy ta’lim shakli ko‘pincha
turli xil axborot texnologiyalaridan foydalanishga imkon beradi, ya’ni o‘quv jarayoni
an’anaviy bo‘lib qoladi va deformatsiyalanmaydi. Masalan, xabarlar, hisobotlar, insholar
va boshqalarni yozish uchun ishlatiladigan matn muharrirlari. Talaba kompyuterga kira
olmasligi mumkin, chunki ma’lumotni qabul qilish, tahrirlash va saqlash uchun
mo‘ljallangan an’anaviy moddiy vositalar mavjud (darslik, daftar, qog‘oz).
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
82
Ta’limga raqamli yondashuv ta’lim jarayonining o‘zini o‘zgartiradigan va
o‘rganish
uchun
yangi
imkoniyatlar
yaratadigan
axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarining mavjudligini o‘z ichiga oladi. Bunday holda, talaba va o‘qituvchi
Internetga “bog‘liq”, chunki vazifalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri global tarmoqqa ulangan.
Masalan, matn muharrirlaridan farqli ravishda shunday dasturlar mavjudki, ularsiz
multimedia loyihasini yaratish (modellashtirish, taqdimotlar yaratish va h.k. dasturlari),
ilmiy ishlarni elektron shaklda nashr etish, aniq statistik ma’lumotlarni yuritish va tez-tez
yangilanib turuvchi ma’lumotlar bazasiga ega bo‘lish mumkin emas. Zamonaviy
voqeliklar nafaqat jamiyat hayotining turli sohalarida yangi aloqa vositalaridan
foydalanishni nazarda tutadi, balki ularni majburlaydi va ularga murojaat qilishga majbur
qiladi. Bunga nafaqat axborot texnologiyalari sohasidagi yutuqlar, balki o‘quv jarayonini
rivojlantirish, bu borada malakali kadrlar tayyorlash ham yordam bermoqda. Hozirgi
vaqtda elektron ommaviy axborot vositalari haqli ravishda o‘quv jarayonidagi asosiy
vositadir, chunki ta’lim tizimi doimiy rivojlanishga qaratilgan va o‘quvchiga nafaqat
bilim berish, balki unda ijodkorlikni rivojlantirish, uning kuchli va zaif tomonlarini
aniqlash vazifasini ham o‘z ichiga oladi. Unga o‘z manfaatlarini topishga va
shug‘ullanishga yordam berish va shaxsning har tomonlama rivojlanishiga hissa qo‘shish.
Bundan tashqari, raqamli pedagogika o‘quv jarayonini sezilarli darajada soddalashtiradi
(lekin uni primitivlashtirishga olib kelmaydi, bilimning o‘zini soddalashtirmaydi yoki
qadrsizlantirmaydi) va o‘qituvchining ham, talabaning ham vaqtini qisqartiradi. Shundan
kelib chiqib, o‘qituvchi o‘zining pedagogik mahoratini oshirishga ko‘proq vaqt ajratadi,
yangi tajriba orttiradi, o‘quvchilarini qiziqtiradi, degan xulosaga kelish mumkin. U uy-
ro‘zg‘or buyumlari va tekshirish topshiriqlari va testlari bilan monoton ishlarga vaqtni
behuda sarflamaydi, chunki kompyuter texnologiyalari bu keyingi ishlov berishni
ta’minlaydi, lekin faqat professional faoliyatga e’tibor qaratadi.
Talabalar, o‘z navbatida, nafaqat asosiy ish turlarini (sinov, mashqlar, misollar
echish, grafiklarni tuzish), balki ularning dunyoqarashini kengaytirishga ta’sir qiluvchi
qo‘shimcha vazifalarni (loyihalar, taqdimotlar, videolar yaratish) o‘z ichiga olgan ko‘proq
hajmli va rang-barang topshiriqlarni oladilar. ) va audio fayllar, turli multimedia
elementlarini tahlil qilish). Topshiriqlar darajaga, ierarxik tizimga ko‘ra farqlanishi
mumkin: barcha talabalar, masalan, yil boshida testdan so‘ng, o‘zlarining bilim
darajalariga muvofiq topshiriqlar olishadi, bu o‘quv jarayoniga foydali ta’sir ko‘rsatadi va
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
83
qo‘llab-quvvatlaydi. talabalarning intilishlari. Shu tariqa ular ta’lim jarayoniga jalb etilib,
bilim va tayyorgarlik saviyasini, umumiy ko‘rsatkichlarini oshiradi, amaliy
ko‘nikmalarga ega bo‘ladi. Raqamli ta’lim onlayn ta’lim bilan bir xil emasligi yuqorida
aytib o‘tilgan edi. Shunday qilib , birinchisi universitetlar uchun ko‘proq mos keladi, bu
erda talaba va o‘qituvchi o‘zlari o‘quv jarayonining modelini quradilar va ishni
yakunlashning umumiy rejasini tuzadilar. Vaqt ham tejaladi, chunki topshiriqlar istalgan
vaqtda va har qanday sharoitda bajarilishi va keyinroq o‘qituvchiga Hemis tizimi orqali
yuborilishi mumkin. Bunday munosabatlar amaliyoti uzoq vaqt davomida kuzatilgan va
endi yangilik hisoblanmaydi. Masalan, ko‘pgina kurs ishlari va dissertatsiyalar aynan shu
tarzda qayta ishlanadi, talaba va o‘qituvchi Hemiz timizi orqali muloqot qilganda, matnga
o‘zgartirishlar kiritganda, tuzilma bo‘yicha kelishib olganlarida va hokazo. Ta’lim
xizmatlarini takomillashtirish omili sifatida raqamli pedagogika haqida gapirganda, uning
harakatchanligi va ma’lumotlarni yangilash tezligini eslatib o‘tmaslik mumkin emas.
Hozirgi vaqtda O‘zbekistonda talabalarga muammolarni hal qilish dinamikasini kuzatish
va eng murakkablarini aniqlash, ularni amalga oshirishni baholash va olingan
ma’lumotlarni darhol ochiq ma’lumotlar bazalariga kiritishni osonlashtiradigan ko‘plab
ilovalar va xizmatlar mavjud. Ba’zi algoritmlar talabaning ish faoliyatini tahlil qilishi va
hatto uning kelajakdagi o‘qishlari haqida ba’zi “bashorat” qilishi mumkin. Shunday qilib,
raqamli ta’lim talabalarning ishlashiga ham, ularning o‘rganishga bo‘lgan motivatsiyasiga
ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Ushbu tadqiqot jarayonida raqamli pedagogikaning o‘ziga xos xususiyatlari ta’lim
xizmatlari sifatini oshirishning asosiy omillaridan biri sifatida belgilandi. Bu, birinchidan,
ta’lim xizmatlari sifatining asosiy ko‘rsatkichlarini tashkil etuvchi turli jihatlarni jalb
qilish orqali butun o‘quv jarayoniga mutlaq ta’sir qilishdan iborat. Ikkinchidan, raqamli
o‘qituvchi qisman talaba hamdir, chunki u doimiy ravishda pedagogika sohasida
bo‘lmasa, axborot texnologiyalari sohasida yangi bilimlarni oladi, bu esa ushbu
yondashuvdan foydalanishning progressivligini ko‘rsatadi. O‘qituvchining o‘zi fan
sohasining xususiyatlarini aks ettiruvchi va talabalarning yoshi va psixofizik
xususiyatlariga, shu jumladan ularning alohida ta’lim ehtiyojlariga mos keladigan
texnologiyalardan foydalangan holda ta’lim sohasida o‘qitish va ta’lim jarayonini tashkil
etish bilan shug‘ullanadi. Uchinchidan, pedagogikaning bu turi ta’lim jarayonining barcha
ishtirokchilarining o‘zaro hamkorligi uchun qulay shart-sharoitlar yaratishdan tashqari,
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
84
yopiq ma’lumotlar bazalari orqali axborot xavfsizligini ta’minlaydi. Ko‘pgina olimlar
raqamli ta’limni joriy etish zarurligi masalasini hal qilishmoqda. Ularning fikrlari
ko‘pincha bir-biridan farq qiladi va hech qachon yagona narsaga kelish mumkin
bo‘lmaydi. Raqamli texnologiyalar va resurslar doskadan televizorgacha bo‘lgan barcha
oldingi ta’lim texnologiyalariga qaraganda o‘rganish, o‘qitish va tayyorlash sifatini
oshirish va ufqlarni kengaytirish uchun ko‘proq imkoniyatlar beradi.
O‘qituvchilar raqamli texnologiyalarga tobora ko‘proq murojaat qilmoqda, ularni
muvaffaqiyatli o‘zlashtirib, kasbiy mahoratini sezilarli darajada oshirmoqda, bu esa ta’lim
xizmatlari sifatining oshishiga olib kelmoqda. Yuqoridagilardan kelib chiqib shuni
ta’kidlash mumkinki, ta’lim sifati o‘quvchilarning kasbiy va shaxsiy fazilatlarini, ularning
malakasi va bilim olish qobiliyatini rivojlantirishning asosiy jihati hisoblanadi. Uning
ko‘payishiga zamonaviy axborot texnologiyalari, xususan, elektron axborot-ta’lim muhiti
yordam bermoqda. Bu, birinchidan, malakali mutaxassis tayyorlashga, ikkinchidan,
yuqori axborot kompetensiyasiga ega, tanqidiy fikrlash qobiliyati rivojlangan shaxsni
shakllantirishga olib keladi. Raqamli ta’lim resurslaridan foydalanish malakali
mutaxassislar qo‘lida faqat vosita bo‘lib qolgan holda o‘quv jarayoni imkoniyatlarini
kengaytiradi. Ta’kidlash joizki, raqamli texnologiyalar davlat ta’lim jarayonida albatta o‘z
o‘rnini egallaydi va ko‘p qirrali va har tomonlama o‘ziga xosligi tufayli an’anaviy ta’lim
shakllari bilan birgalikda qo‘llaniladi, unga ko‘ra eng yangi axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari ijobiy natija beradi. ta’lim sifatining barcha ko‘rsatkichlariga ta’siri.
Ushbu yondashuv o‘qituvchilarga o‘z kasbiy faoliyatining dinamikasi, samaradorligi va
samaradorligiga erishishga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Badarch D. Ta’limda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari: monografiya.
Moskva: YuNESKO Ta’limda axborot texnologiyalari instituti, 2013.
2. Iashvili M.V., Makarova O.B. Maktab va universitet ta’limida raqamli
laboratoriyalardan foydalanish. Pedagogik innovatsiyalar byulleteni 2014; No 3 (35): 82
– 85.
3. Ilyenkova S.D., Ilyenkova N.D., Mxitaryan V.S. Sifat menejmenti: universitetlar
uchun darslik. Moskva: UNITY-DANA, 2003.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
85
4. Sergeeva I.V. Onlayn ta’limda raqamli o‘qituvchi. Uzluksiz kasb-hunar ta’limi
institutining ilmiy ishlari. 2016; № 6 (6): 117 – 122.
5. Spitzer M. Miyaga qarshi : raqamli texnologiyalar va miya. Moskva: AST, 2012.
6. Yaroslavtseva E.I. Raqamli makondagi odam - ta’limga kirishmi yoki
ma’rifatmi? 21-asr uchun oliy ta’lim. Hisobotlar va materiallar. “Oliy ta’lim va inson
taraqqiyoti” simpoziumi. 2015 yil: 27-36.
Ma’lumotnomalar
1. Badarch D. Axborot va aloqa texnologii v obrazovanii: monografiya. Moskva:
Institut YuNESKO po ma’lumot tehnologiyam v obrazovanii, 2013.
2. Iashvili MV, Makarova OB Ispol’zovanie cifrovyh laboratorij v shkol’nom i
vuzovskom obrazovanii. Vestnik pedagogik innovatsiyalar 2014; № 3 (35): 82–85.
3. Il’enkova SD, Il’enkova ND, Mhitaryan VS Upravlenie kachestvom : uchebnik
dlya vuzov. Moskva: YuNITI -DANA, 2003.
4. Sergeeva IV Cifrovoj o‘qituvchi v onlayn obrazovanii. Fan chinakam instituti
nepreryvnogo professional’nogo ta’lim. 2016; No 6 (6): 117 – 122.
5. Shpitser M. Antimozg: cifrovye texnologiya i miya. Moskva: AST, 2012.
6. Yaroslavceva EI Chelovek v cifrovom prostranstve – dopusk k obrazovaniyu
yoki prosvescheniyu? Vysshee ta’lim XXI asr. Doklady i moddiy jihatdan . “Vysshee”
simpoziumi ta’lim i rivojlanish “cheloveka”. 2015 yil: 27-36.
