ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
86
TIJORAT BANKLARI IPOTEKA KREDITLARIDAN FOYDALANISH
BO’YICHA XORIJ TAJRIBASI VA UNING O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
Saidov Abduqahhor Ziyodullayevich
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti iqtisodiyot mutaxassisligi 2-bosqich magistranti
Annotatsiya
Ushbu maqolada xorijiy mamlakatlarda tijorat banklari tomonidan ipoteka
kreditlaridan foydalanish tajribasi va uning o’ziga xos xususiyatlari tahlil qilingan.
Maqolada AQSh, Germaniya, Yaponiya kabi rivojlangan davlatlarning ipoteka tizimlari
ko’rib chiqilgan va ularning O‘zbekiston sharoitida qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan jihatlari
aniqlangan. Maqolaning asosiy maqsadi – tijorat banklarining ipoteka kreditlari bo‘yicha
faoliyatini yaxshilash uchun xorijiy tajribani o‘rganish va tavsiyalar ishlab chiqishdir.
Kalit so’zlar.
Ipoteka kreditlash, tijorat banklari, xorij tajribasi, moliyaviy tizim,
ipoteka tizimi, bank xizmatlari, kreditlash modeli.
Abstract
This article analyzes the experience of commercial banks in using mortgage loans
in foreign countries and its specific features. The article reviews the mortgage systems of
developed countries such as the USA, Germany, and Japan and identifies aspects that can
be applied in the conditions of Uzbekistan. The main purpose of the article is to study
foreign experience and develop recommendations to improve the activities of commercial
banks in mortgage loans.
Keywords:
Mortgage lending, commercial banks, foreign experience, financial
system, mortgage system, banking services, lending model.
Kirish.
Ipoteka kreditlash tizimi har bir mamlakatning iqtisodiy rivojlanish
darajasiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Tijorat banklari ipoteka kreditlarini taklif etish orqali
aholi uchun uy-joy sotib olish imkoniyatlarini oshiradi va iqtisodiyotning muhim
tarmoqlarini qo‘llab-quvvatlaydi. Biroq, ipoteka kreditlashning samaradorligi
mamlakatdagi moliyaviy institutlarning faoliyatiga va mavjud qonunchilikka bog‘liq.
Xorijiy davlatlarda ushbu sohada to‘plangan tajriba O‘zbekistonda ipoteka kreditlash
tizimini takomillashtirishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu maqolada AQSh, Germaniya
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
87
va Yaponiya tajribalari asosida ipoteka kreditlashning samarali modellari o‘rganiladi va
O‘zbekiston uchun foydali jihatlar aniqlanadi.
Asosiy qism.
AQShning ipoteka tizimi
AQShda ipoteka kreditlashning asosiy modeli ikki darajali tizimga asoslanadi:
Birlamchi bozor: Tijorat banklari, kredit uyushmalari va boshqa moliyaviy
institutlar tomonidan ipoteka kreditlari ajratiladi.
Ikkinchi darajali bozor: Fannie Mae va Freddie Mac kabi davlat tomonidan qo‘llab-
quvvatlanadigan agentliklar tijorat banklaridan ipoteka kreditlarini sotib olib, ularni
obligatsiyalarga aylantiradi.
AQShda ipoteka kreditlash tizimi aholining keng qatlamlari uchun uy-joy sotib
olish imkoniyatini yaratishda muhim rol o‘ynaydi.
2. Germaniya tajribasi
Germaniyada ipoteka kreditlashning o‘ziga xos jihati uzoq muddatli va past foizli
kreditlarning mavjudligidir. Ushbu tizimda:
Tijorat banklari bilan bir qatorda Bausparkassen deb ataladigan qurilish jamg‘arma
kassalari ham faol ishtirok etadi.
Kreditlash jarayoni qat’iy qonunchilik asosida tartibga solinadi, bu esa kredit
beruvchilar va oluvchilar uchun yuqori darajada ishonchlilikni ta’minlaydi.
3. Yaponiya tajribasi
Yaponiyada ipoteka kreditlash tizimi aholi zichligi va yer resurslarining
cheklanganligi sharoitida rivojlangan.
Kreditlar ko‘pincha uzoq muddatli bo‘lib, 35-40 yilgacha davom etadi.
Davlat tomonidan moliyalashtiriladigan tashkilotlar, masalan, Japan Housing
Finance Agency, ipoteka kreditlarini subsidiyalash orqali sohani rivojlantiradi.
4. Xorijiy tajribaning O‘zbekiston uchun ahamiyati
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
88
Xorijiy tajribani o‘rganish O‘zbekistonning ipoteka kreditlash tizimini quyidagi
yo‘nalishlarda takomillashtirishga yordam beradi:
Ikkinchi darajali ipoteka bozorini rivojlantirish;
Uzoq muddatli va past foizli kreditlar joriy etish;
Tijorat banklarining ipoteka xizmatlarini ko‘paytirish orqali aholini keng qamrovda
qamrab olish.
Xulosa.
Xorijiy mamlakatlarning ipoteka kreditlash bo‘yicha tajribasi shuni
ko‘rsatadiki, samarali ipoteka tizimi iqtisodiy rivojlanishning muhim omilidir. AQShning
ikkinchi darajali bozori, Germaniyaning qurilish jamg‘arma kassalari va Yaponiyaning
subsidiyalash amaliyoti kabi tajribalar O‘zbekistonda qo‘llanilishi mumkin. O‘zbekiston
sharoitida tijorat banklari faoliyatini qo‘llab-quvvatlash va qonunchilikni yanada
takomillashtirish orqali ipoteka tizimini rivojlantirish imkoniyati mavjud.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.
Federal Housing Finance Agency (2023). "U.S. Mortgage Market
Overview".
2.
Bundesbank (2023). "Mortgage Lending in Germany: Key Features and
Trends".
3.
Japan Housing Finance Agency (2022). "Long-Term Mortgage Lending
Practices in Japan".
4.
World Bank (2021). "Mortgage Market Development in Emerging
Economies".
5.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “2021-2025 йилларга
мўлжалланган уй-жой қурилишини ривожлантириш” қарори.
6.
Ўзбекистон Республикаси “Ипотека кредитлари тўғрисида”ги Қонуни.
7.
Немис банкилар ассоциацияси (2020). "Қурилиш жамғармалари:
тажриба ва ўзига хосликлар".
