ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
37
Таъкидлаш
жоизки
,
мазкур
шартномалар
бир
-
биридан
фарқланувчи
қатор
таснифий
белгиларга
ҳам
эга
.
Хусусан
,
олди
-
сотди
қарама
-
қарши
қаноатлантиришнинг
пул
кўринишида
ифодаланиши
билан
,
айрибошлаш
битта
ҳуқуқий
муносабатнинг
ўзида
олди
-
сотдига
хос
бўлган
иккита
қарама
-
қарши
мажбуриятни
(
товарни
товарга
алмаштиришни
)
бирлаштирганлиги
билан
,
ҳадя
шартномаси
текинга
тузилиши
билан
ўзига
хос
хусусият
касб
этса
,
рента
ва
умрбод
таъминлаш
шарти
билан
уй
-
жой
(
квартира
)
ни
бошқа
шахсга
бериш
қарама
-
қарши
қаноатлантириш
ҳажмининг
мавҳумлиги
билан
ўзига
хос
хусусиятга
эга
бўлади
.
Шунингдек
,
олди
-
сотди
(
чакана
олди
-
сотди
,
маҳсулот
етказиб
бериш
,
товарлар
етказиб
бериш
тўғрисидаги
давлат
контракти
,
контрактация
,
энергия
таъминоти
,
кўчмас
мулкни
сотиш
,
корхонани
сотиш
),
ҳадя
(
ҳадя
ва
хайр
-
эҳсон
)
ҳамда
рента
(
доимий
ва
умрбод
рента
)
ўзига
хос
белгиларни
акс
эттирувчи
бир
нечта
кўринишларга
эга
(1-
илова
).
Шу
боисдан
ҳам
,
мулкни
тасарруф
этишга
қаратилган
шартномаларни
ички
тузилишига
кўра
бир
неча
мезонлар
бўйича
таснифлаш
мумкин
.
Мулкни
тасарруф
этишга
қаратилган
шартномаларни
таснифлашда
унинг
ҳақ
бараварига
ва
текинга
тузилиши
белгиси
ҳуқуқий
нормаларни
шакллантиришда
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Шунинг
учун
ҳам
,
мазкур
гуруҳдаги
ҳақ
бараварига
ва
текинга
тузиладиган
шартномаларнинг
норматив
ҳуқуқий
базаси
бир
-
биридан
тубдан
фарқ
қилади
.
Демак
,
мулкни
тасарруф
этишга
қаратилган
шартномалар
энг
аввало
ҳақ
эвазига
(
олди
-
сотди
,
айрибошлаш
,
рента
ва
умрбод
таъминлаш
шарти
билан
уй
-
жой
(
квартира
)
ни
бошқа
шахсга
бериш
)
ва
текинга
(
хадя
)
тузиладиган
шартномаларга
таснифланади
.
Ўз
навбатида
,
ҳақ
эвазига
тузиладиган
шартномалар
ҳам
эквивалентли
(
олди
-
сотди
,
айрибошлаш
)
ва
алеатор
(
рента
,
умрбод
таъминлаш
шарти
билан
уй
-
жой
(
квартира
)
ни
бошқа
шахсга
бериш
)
шартномаларга
бўлинади
(2-
илова
).
Хулоса
ўрнида
айтиш
мумкинки
,
мол
-
мулкни
тасарруф
этишга
қаратилган
шартномалар
йўналтирилганлик
белгиси
бўйича
ягона
гуруҳга
мансублиги
норматив
ҳуқуқий
асосга
эга
бўлиб
,
у
мазкур
шартномавий
муносабатларнинг
изчил
ва
кетма
-
кетлик
билан
фуқаролик
ҳуқуқий
тартибга
солинишида
ифодаланади
.
Хусусан
,
мол
-
мулкни
тасарруф
этишга
қаратилган
муносабатлар
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодекси
иккинчи
қисми
3-
кичик
бўлимида
уларнинг
ижтимоий
-
иқтисодий
муносабатлар
тизимида
тутган
ўрни
ва
аҳамияти
ҳисобга
олинган
ҳолда
29-33
бобларда
кетма
-
кетлик
билан
тартибга
солинган
.
Бундан
ташқари
,
мол
-
мулкни
тасарруф
этишга
қаратилган
шартномаларнинг
асосий
ҳамда
бошқа
фуқаролик
шартномаларидан
фарқловчи
мақсадий
йўналтирилганлиги
бу
мулк
ҳуқуқининг
уч
элементи
,
яъни
эгаллаш
,
фойдаланиш
ва
тасарруф
этиш
ҳуқуқларининг
тўлиқ
топширилишини
назарда
тутади
.
З
.
Тураев
ТДЮИ
магистранти
ФУҚАРОЛИК
ПРОЦЕССИДА
ИШ
ЮРИТИШНИ
ТУГАТИШ
АСОСЛАРИ
ВА
ТАРТИБИ
Ҳозирги
кунда
мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
натижасида
фуқароларнинг
суд
орқали
самарали
ҳимоя
қилиниши
тизими
яратилди
.
Бу
борада
мамлакатимиз
Президенти
И
.
А
.
Каримов
2010
йил
12
ноябрдаги
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
“
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
”
номли
маърузасида
ҳам
суд
-
ҳуқуқ
тизимини
исл
o
ҳ
этиш
соҳасига
алоҳида
тўҳталиб
“
мамлакатимизни
д
e
м
o
кр
a
тик
янгил
a
шнинг
бугунги
б
o
сқичд
a
ги
энг
муҳим
йўн
a
лишл
a
рид
a
н
бири
,
бу
–
қ
o
нун
устув
o
рлиги
в
a
қ
o
нунийликни
муст
a
ҳк
a
мл
a
ш
,
ш
ax
с
ҳуқуқи
в
a
м
a
нф
aa
тл
a
рини
иш
o
нчли
ҳим
o
я
қилишг
a
қ
a
р
a
тилг
a
н
суд
-
ҳуқуқ
тизимини
изчил
д
e
м
o
кр
a
тл
a
штириш
в
a
либ
e
р
a
лл
a
штиришд
a
н
иб
o
р
a
тдир
.
Бир
сўз
бил
a
н
a
йтг
a
нд
a,
юртимизд
a
ҳуқуқий
д
a
вл
a
т
a
с
o
сл
a
рини
ян
a
д
a
т
a
к
o
милл
a
штириш
в
a a
ҳ
o
лининг
ҳуқуқий
o
нги
в
a
м
a
д
a
ниятини
юкс
a
лтириш
биз
учун
ҳ
a
л
қилувчи
в
a
зиф
a
бўлиб
қ
o
лм
o
қд
a. A
йн
a
н
шунинг
учун
ҳ
a
м
биз
муст
a
қилликнинг
д
a
стл
a
бки
йилл
a
рид
a
н
б
o
шл
a
б
исл
o
ҳ
o
тл
a
рнинг
м
a
зкур
йўн
a
лишиг
a a
л
o
ҳид
a
эътиб
o
р
қ
a
р
a
тг
a
нимиз
б
e
жиз
эм
a
с
”
дея
таъкидлаб
ўтдилар
1
.
Ҳақиқатан
ҳам
мустақилликнинг
дастлабки
йилларидан
суд
-
ҳуқуқ
соҳасига
оид
бир
қатор
қонун
ҳужжатларини
,
жумладан
Ўзбекистон
Республикасининг
Конститутицияси
,
Фуқаролик
процессуал
кодекси
, “
Судлар
тўғрисида
”
ги
, “
Прокуратура
тўғрисида
”
ги
ва
бошқа
қонунлар
ҳамда
қонун
ости
ҳужжатларининг
қабул
қилиниши
фикримизнинг
далилидир
.
Мамлакатимизда
юз
бераётган
ижтимоий
-
иқтисодий
ўзгаришлар
,
фуқароларнинг
ҳуқуқий
мада
-
ниятининг
ўсиши
,
уларнинг
бузилган
ҳуқуқ
ва
эркинли
-
кларининг
суд
тартибида
ҳимоя
қилишнинг
ривожла
-
ниши
ва
кенгайишига
олиб
келмоқда
.
Статистик
маълумотларга
қараганда
, 2006
йилда
биринчи
инстанция
судлари
томонидан
421.455
та
фуқаролик
ишлари
кўриб
чиқилган
бўлса
, 2007
йилда
судлар
томонидан
кўриб
чиқилган
ишлар
сони
518.370
тани
ташкил
этган
2
бўлса
, 2011
йилда
бу
кўрсаткич
324
минг
149
тани
ташкил
этади
.
3
Юқорида
келтирилган
маълумотлар
шундан
далолат
берадики
,
фуқароларимиз
онгида
суд
идоралари
инсонларни
бузилган
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
ҳамда
қонун
билан
қўриқланадиган
1
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
маърузаси
.
Халқ
сўзи
. 2010
йил
13
ноябрь
, –
№
220 (5135).
2
Умумий
юрисдикция
судларининг
2008
йил
давомидаги
иш
фаолияти
тўғрисида
статистик
маълумотлар
тўплами
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
. –
Тошкент
,
2009. –
Б
.48.
3
Мустафоев
Б
.
М
.
Мустаҳкам
оила
–
жамият
барқарорлигининг
асоси
// “
Ҳуқуқ
ва
бурч
”
журнали
, 2012
йил
,
4-
сони
. –
Б
.7.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
38
манфаатларини
самарали
ҳимоя
қилиш
усули
сифатида
шаклланиб
бормоқда
.
Бироқ
,
фуқаролик
судларида
кўриб
ҳал
этилаётган
ишлар
сонини
йилдан
-
йилга
ортиб
бориши
ўз
навбатида
фуқаролик
ишларини
имкон
қадар
қисқа
муддатларда
кўриб
ҳал
этишни
тақозо
этди
.
Шунинг
учун
ҳам
фуқаролик
ишлари
бўйича
судларда
низоларни
ҳал
этишни
соддалашган
тизимини
жорий
этиш
долзарб
вазифалардан
бирига
айланди
.
Бу
борада
мамлакатимиз
Президенти
И
.
А
.
Каримов
“
Фуқароларнинг
ҳуқуқ
ва
манфаатларини
суд
орқали
ҳимоя
қилиш
соҳасини
мумкин
қадар
кенгайтириш
даркорлигини
,
даъво
аризалари
ва
шикоятларни
қабул
қилиш
ҳамда
уларни
кўриб
чиқиш
борасидаги
дастлабки
жараёнларни
янада
соддалаштириш
”
1
муҳим
аҳамият
касб
этишни
алоҳида
қайд
қилади
.
Шу
боисдан
,
судларда
ишларни
қисқа
муддатларда
кўриб
чиқишда
ҳал
қилув
қарори
чиқармасдан
иш
юритишни
тугатиш
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Статистик
маълумотларга
эътибор
қаратадиган
бўлсак
,
Республика
бўйича
2008
йилда
ҳал
қилув
қарори
чиқариб
кўрилган
ишлар
308269
тани
ташкил
этиб
,
шундан
17828
таси
бўйича
иш
юритиш
тугатилган
бўлса
, 2009
йилда
ҳал
қилув
қарори
чиқариб
кўрилган
ишлар
сони
217299
тани
ташкил
этиб
,
шундан
23831
таси
бўйича
иш
юритиш
тугатилган
2
.
Амалиёт
ходими
Х
.
Ёдгоров
фикрича
, 2000
йилда
,
яъни
судлар
ихтисослашуви
амалга
оширилишидан
олдин
умумюрисдикция
судлари
томонидан
жами
95.000
тага
яқин
фуқаролик
иши
кўрилган
бўлса
,
фуқаролик
ишлари
бўйича
судлар
ташкил
этилгач
,
2001
йилда
111.000
тадан
зиёд
иш
, 2010
йилда
эса
291.000
тадан
зиёд
фуқаролик
иши
мазмунан
кўрилиб
,
қонуний
ҳал
этилганлиги
фикримизнинг
далилидир
.
Қайд
этиш
лозимки
, 2010
йилда
мазмунан
ҳал
этилган
ишлардан
262.084
таси
бўйича
ҳал
қилув
қарори
чиқарилган
бўлиб
,
шундан
250.087
та
иш
бўйича
даъво
талаблари
қаноатлантирилган
, 14.882
та
фуқаролик
иши
тугатилган
бўлиб
,
бунинг
асосий
қисмини
тарафлар
ярашувига
эришилганлиги
сабабли
тугатилган
ишлар
ташкил
этди
3
.
Ушбу
статистик
маълумотлардан
ҳам
кўриниб
турибдики
,
судлар
томонидан
иш
юритишни
тугатиш
асосларини
кўпроқ
татбиқ
этилиши
судларда
вақтни
тежашга
,
ортиқча
сарф
-
харажатларни
олдини
олишга
олиб
келмоқда
.
Шу
боисдан
ҳозирги
кунда
суд
-
ҳуқуқ
соҳасида
олиб
борилаётган
ислоҳотларнинг
асосий
вазифаларидан
бири
сифатида
иш
юритишни
тугатиш
асосларини
назарий
ва
амалий
жиҳатдан
таҳлил
этиш
долзарб
масалалардан
биридир
.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
100-
моддасида
иш
юритишни
тугатиш
асослари
кўрсатилган
бўлиб
,
унга
кўра
суд
қуйидаги
ҳолларда
иш
юритишни
тугатади
:
1)
иш
судга
тааллуқли
бўлмаса
;
2)
айни
бир
тарафлар
ўртасидаги
,
айни
бир
предмет
тўғрисидаги
ва
айни
бир
асослар
бўйича
1
Каримов
.
И
.
А
.
Ўзбекистоннинг
сиёсий
-
ижтимоий
ва
иқтисодий
истиқболининг
асосий
тамойиллари
.
–
Т
.:
Ўзбекистон
. 1995. –
Б
. 23-24.
2
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
судининг
2009
йилги
статистик
маълумотномаси
.
3
Ёдгоров
Х
.
Суд
тизимидаги
ислоҳотлар
самараси
. //
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
судининг
Ахборотномаси
.
2011. –
№
2. –
Б
. 6.
чиққан
низо
юзасидан
суднинг
қонуний
кучга
кирган
ҳал
қилув
қарори
ёки
даъвогарнинг
арз
қилган
талабларидан
воз
кечишини
қабул
қилиш
тўғрисидаги
ёхуд
тарафларнинг
келишув
битимини
тасдиқлаш
тўғрисидаги
ажрими
мавжуд
бўлса
;
3)
даъвогар
арз
қилган
талабларидан
воз
кечган
ва
суд
бу
воз
кечишни
қабул
қилган
бўлса
;
4)
тарафлар
келишув
битими
тузган
бўлсалар
ва
у
суд
томонидан
тасдиқланган
бўлса
;
5)
ишни
судда
кўришга
тайёрлаш
вақтида
жавобгар
даъвогарнинг
талабларини
тан
олган
бўлса
ва
бу
тан
олиш
судья
томонидан
қабул
қилинган
бўлса
;
6)
тарафлар
ўртасида
ушбу
низони
ҳал
қилиш
учун
ҳакамлик
судига
топшириш
ҳақида
ҳакамлик
битими
тузилган
бўлса
;
7)
иш
бўйича
тарафлардан
бири
бўлган
фуқаронинг
вафотидан
сўнг
низоли
ҳуқуқий
муносабат
ҳуқуқий
ворисликка
йўл
қўймаса
.
Юқорида
кўрсатилган
асослардан
бири
мавжуд
бўлса
,
суд
иш
юритишни
тугатиш
тўғрисида
ажрим
чиқаради
.
Суд
томонидан
иш
юритишни
тугатиш
тўғрисидаги
ажримнинг
чиқарилиши
қуйидаги
оқибатга
яъни
,
иш
юритиш
тугатилган
тақдирда
,
айни
бир
тарафлар
ўртасидаги
,
айни
бир
предмет
тўғрисидаги
ва
айни
бир
асослар
бўйича
низо
юзасидан
судга
иккинчи
марта
мурожаат
қилишга
йўл
қўйилмайди
(
ФПКнинг
102-
моддаси
) .
Бироқ
айрим
тоифадаги
фуқаролик
ишлари
ҳам
борки
,
улар
бўйича
иш
юритиш
тугатилган
тақдирда
кейинчалик
ҳам
шу
предмет
,
шу
асос
бўйича
судга
даъво
тақдим
этилиши
мумкин
.
Масалан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2011
йил
20
июлдаги
“
Судлар
томонидан
никоҳдан
ажратишга
оид
ишлар
бўйича
қонунчиликни
қўллаш
амалиёти
тўғрисида
”
ги
6-
сонли
қарорининг
18-
бандида
кўрсатилишича
,
судларга
тушунтирилсинки
,
айнан
ўша
тарафлар
томонидан
айнан
ўша
асослар
бўйича
никоҳдан
ажратиш
тўғрисидаги
такрорий
даъво
аризаси
суднинг
иш
юритувига
бундай
даъвони
рад
қилиш
ҳақидаги
ҳал
қилув
қарори
ёки
даъвогарнинг
даъводан
воз
кечганлиги
ёхуд
тарафлар
ярашганлиги
муносабати
билан
иш
юритишни
тугатиш
ҳақидаги
ажрим
қонуний
кучга
кирган
кундан
бошлаб
,
камида
олти
ой
ўтгандан
сўнг
қабул
қилиниши
мумкин
.
Бундай
даъво
янги
асосларга
кўра
тақдим
этилганда
,
такрорий
даъво
аризаси
мазкур
муддатга
риоя
қилинмасдан
берилиши
мумкин
.
Демак
,
мазкур
ишларда
иш
юритиш
тугатилган
тақдирда
ҳам
қайта
судга
мурожаат
қилиши
мумкин
.
Фуқаролик
процессида
иш
юритишни
тугатиш
асослари
бўйича
бошқа
давлатларининг
фуқаролик
процессуал
қонунчилигига
назар
ташлайдиган
бўлсак
,
масалан
,
Россия
Федерацияси
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
220-
моддасига
кўра
,
суд
қуйидаги
ҳолларда
иш
юритишни
тугатади
:
1)
ушбу
кодекснинг
134-
моддаси
1-
қисмида
кўрсатилган
асос
бўйича
фуқаролик
суд
ишларини
юритиш
тартибида
ишни
кўриш
ва
ҳал
қилиш
судга
тааллуқли
бўлмаса
;
2)
айни
бир
тарафлар
ўртасидаги
,
айни
бир
предмет
тўғрисидаги
ва
айни
бир
асослар
бўйича
чиққан
низо
юзасидан
суднинг
қонуний
кучга
кирган
ҳал
қилув
қарори
ёки
даъвогарнинг
арз
қилган
талабларидан
воз
кечишини
қабул
қилиш
тўғрисидаги
ёхуд
тарафларнинг
келишув
битимини
тасдиқлаш
тўғрисидаги
ажрими
мавжуд
бўлса
;
3)
даъвогар
даъводан
воз
кечган
ва
суд
воз
кечишни
қабул
қилган
бўлса
;
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2013
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
39
4)
тарафлар
келишув
битими
тузган
бўлсалар
ва
у
суд
томонидан
тасдиқланган
бўлса
;
5)
ҳакамлик
судининг
тарафлар
ўртасидаги
айни
бир
предмет
ва
айни
бир
асос
бўйича
чиққан
низо
юзасидан
ҳал
қилув
қарори
бўлиб
,
у
тарафлар
учун
мажбурий
бўлса
,
агар
суд
ҳакамлик
судининг
ҳал
қилув
қарорини
мажбурий
ижро
этиш
бўйича
ижро
варақаси
беришни
рад
қилган
ҳолат
бундан
истисно
;
6)
иш
бўйича
тарафлардан
бири
бўлган
фуқаронинг
вафотидан
сўнг
низоли
ҳуқуқий
муносабат
ҳуқуқий
ворисликка
йўл
қўймаса
ёки
иш
бўйича
тарафлардан
бири
бўлган
ташкилот
ликвидация
қилиб
тугатилган
бўлса
1
.
Беларусь
Республикаси
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
164-
моддасига
кўра
,
суд
иш
юритишни
тугатади
,
агар
:
1)
иш
судда
кўриш
учун
тааллуқли
бўлмаса
;
2)
айни
бир
тарафлар
ўртасидаги
,
айни
бир
предмет
тўғрисидаги
ва
айни
бир
асослар
бўйича
чиққан
низо
юзасидан
суднинг
қонуний
кучга
кирган
ҳал
қилув
қарори
ёки
даъвогарнинг
арз
қилган
талабларидан
воз
кечишини
қабул
қилиш
тўғрисидаги
ёхуд
тарафларнинг
келишув
битимини
тасдиқлаш
тўғрисидаги
ажрими
мавжуд
бўлса
;
3)
даъвогар
даъводан
воз
кечган
ва
суд
воз
кечишни
қабул
қилган
бўлса
;
4)
тарафлар
келишув
битими
тузган
бўлсалар
ва
у
суд
томонидан
тасдиқланган
бўлса
;
5)
иш
бўйича
тарафлардан
бири
бўлган
фуқаронинг
вафоти
,
шунингдек
,
юридик
шахснинг
ликвидация
билан
боғлиқ
бўлиб
,
низоли
ҳуқуқий
муносабат
ҳуқуқий
ворисликка
йўл
қўймаса
;
6)
тарафлар
ўртасида
келиб
чиққан
низо
бўйича
айни
бир
предмет
ва
айни
бир
асос
юзасидан
унинг
ваколатига
кирган
ва
қабул
қилинган
ўртоқлик
судининг
ҳал
қилув
қарори
тузилган
бўлса
;
7)
ушбу
кодексда
кўрсатилган
ҳолларда
тарафлар
ўртасида
ушбу
низони
ҳал
қилиш
учун
ҳакамлик
судига
топшириш
ҳақида
ҳакамлик
битими
тузилган
бўлса
;
8)
ҳакамлик
судининг
тарафлар
ўртасидаги
айни
бир
предмет
ва
айни
бир
асос
бўйича
чиққан
низо
юзасидан
қонуний
кучга
кирган
ҳал
қилув
қарори
бўлса
,
агар
суднинг
қонуний
кучга
кирган
ажрими
билан
ҳакамлик
судининг
ҳал
қилув
қарорини
мажбурий
ижро
этиш
бўйича
ижро
варақаси
беришни
рад
қилган
ҳолат
бундан
истисно
2
.
Хитой
Халқ
Республикаси
ФПКнинг
137-
моддасига
кўра
,
иш
юритиш
қуйидаги
ҳолларда
тугатилади
:
1)
даъвогарнинг
вафот
этиши
ворислик
билан
боғлиқ
бўлмаса
ёки
вориснинг
ўз
процессуал
ҳуқуқларини
рад
қилиши
;
2)
жавобгарнинг
вафот
этиши
мерос
билан
боғлиқ
бўлмаса
,
шунингдек
,
ўша
шахс
жавобгарнинг
мажбуриятларини
ўз
зиммасига
олишга
мажбурлиги
;
3)
никоҳдан
ажратиш
тўғрисидаги
ишлар
бўйича
тарафлардан
бирининг
вафот
этиши
;
4)
вояга
етмаган
болаларга
алимент
,
хотинга
алимент
(
собиқ
хотин
),
ота
-
онага
алимент
ундириш
тўғрисидаги
ишларда
тарафлардан
бирининг
вафот
этиши
,
шунингдек
алимент
муносабатларини
тугаши
3
.
1
Гражданский
процессуальный
кодекс
Российской
Федера
-
ции
. http://www.consultant.ru /popular/gpkrf/.
2
Гражданский
процессуальный
кодекс
Республики
Беларусь
.
http://www.pravo.kulichki.ru /vip/gpk/index.htm.
3
Гражданский
процессуальный
кодекс
Китайской
Народной
Республики
. (
Принят
на
4-
й
сессии
Всекитайского
собрания
Юқоридаги
хорижий
давлатларнинг
фуқаролик
суд
ишларини
юритишни
тугатиш
асосларини
ўрганиб
чиққан
ҳолда
,
шуни
таъкидлаш
жоизки
,
фуқаролик
процессида
тараф
сифатида
нафақат
фуқаролар
,
балки
ташкилотлар
ҳам
иштирок
этади
.
Бироқ
,
миллий
фуқаролик
процессуал
қонунчилигида
тарафлардан
бири
бўлган
юридик
шахс
ликвидация
қилинган
бўлса
иш
юритиш
тугатилиши
ёки
кўриб
чиқилиши
тўғрисида
ҳуқуқий
норма
мавжуд
эмас
.
Шу
боисдан
фикримизча
,
иш
юритишни
тугатиш
асосларни
кенгайтириш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
100-
моддасига
8-
банд
сифатида
“
иш
бўйича
тарафлардан
бири
бўлган
юридик
шахс
ликвидация
қилиб
тугатилган
бўлса
ва
низоли
ҳуқуқий
муносабат
ҳуқуқий
ворисликка
йўл
қўймаса
”
деб
номланган
қўшимча
ва
ўзгартиш
киритилса
мақсадга
мувофиқ
бўлар
эди
.
народных
представителей
седьмого
созыва
9
апреля
1991
г
.
Опубликован
Указом
Председателя
Китайской
Народной
Республики
№
44
от
9
апреля
1991
г
.
Вступил
в
силу
с
9
ап
-
реля
1991
г
.)
