YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
92
TURIZMNING IQTISODIY RIVOJLANISHDAGI O‘RNI VA AHAMIYATI
Xojamuratova Shaxnoza Almuratovna
Qoraqalpoq davlat universiteti magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.16963322
Annotatsiya
. Ushbu maqolada turizmning global miqyosdagi iqtisodiy rivojlanishda
tutgan o‘rni va ahamiyati tahlil qilinadi. Tadqiqotda turizmning byudjet daromadlarini oshirish,
bandlikni ta’minlash, infratuzilmani rivojlantirish, xorijiy investitsiyalarni jalb etish va
iqtisodiyotning boshqa tarmoqlariga ijobiy ta’siri haqida fikr yuritiladi. Shuningdek, turizmning
multiplikativ ta’siri hamda ijobiy va salbiy jihatlari izohlanadi. Maqolada turizmning nafaqat
iqtisodiy, balki ijtimoiy va madaniy jarayonlarga qo‘shayotgan hissasi ham yoritiladi. Xulosa
qismida esa barqaror rivojlanish, ekologik muhofaza va mahalliy manfaatlarni himoya qilish
turizm siyosatining asosiy ustuvor yo‘nalishlari sifatida ko‘rsatib o‘tiladi.
Kalit so‘zlar:
turizm, iqtisodiy rivojlanish, bandlik, infratuzilma, investitsiya, barqarorlik,
madaniy meros.
Turizm bugungi kunda nafaqat dam olish va hordiq chiqarishning vositasi, balki iqtisodiy
rivojlanishning muhim tarkibiy qismi sifatida qaralmoqda. Turizm sohasi mamlakatlar
iqtisodiyotida barqaror o‘sish, ijtimoiy rivojlanish, yangi ish o‘rinlari yaratish va madaniy
aloqalarni kengaytirish imkonini beradi. Shu jihatdan, turizmning iqtisodiyotdagi o‘rni va
ahamiyatini chuqur tahlil qilish global jarayonlarni tushunishda muhim ahamiyat kasb etadi [2,
181-186].
Birinchidan, turizm davlat byudjeti uchun barqaror daromad manbai sifatida xizmat
qiladi. Sayyohlar turli xizmatlardan foydalanganida, ularning xarajatlari mamlakat
iqtisodiyotiga qo‘shimcha mablag‘ keltiradi. Shu tariqa turizm mamlakatning iqtisodiy
salohiyatini mustahkamlashga xizmat qiladi.
Ikkinchidan, turizm bandlik masalasini hal etishda katta rol o‘ynaydi. Mehmonxonalar,
restoranlar, transport xizmatlari, ekskursiya kompaniyalari va turli ko‘ngilochar markazlar
faoliyat ko‘rsatishi natijasida minglab odamlar ish bilan ta’minlanadi. Shu bilan birga, kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik rivojiga ham keng yo‘l ochiladi.
Uchinchidan, turizm infratuzilmani rivojlantiradi. Yangi yo‘llar, mehmonxonalar,
aeroportlar, madaniy va tarixiy ob’ektlarning ta’mirlanishi nafaqat sayyohlar, balki mahalliy
aholining ham hayot darajasini yaxshilaydi.
Turizmning iqtisodiy ahamiyati uning ko‘p qirraliligida namoyon bo‘ladi. Avvalo, turizm
iqtisodiy faoliyatning boshqa tarmoqlarini harakatga keltiradi. Masalan, qishloq xo‘jaligi,
hunarmandchilik, savdo va transport sohalarida turizmning ijobiy ta’sirini ko‘rish mumkin.
Sayyohlarning milliy mahsulot va suvenirlar xarid qilishi mahalliy ishlab chiqaruvchilarni
qo‘llab-quvvatlaydi [3, 104-109].
Shuningdek, turizm xorijiy investitsiyalarni jalb etishning samarali vositasidir. Sayyohlik
infratuzilmasiga kiritilgan sarmoyalar xizmatlar sifatini oshiradi, yangi texnologiyalarni joriy
etadi va mamlakatning xalqaro maydondagi imijini mustahkamlaydi.
Turizm, shuningdek, milliy valyutaga bo‘lgan talabni oshiradi va mamlakatning tashqi
iqtisodiy aloqalarini kuchaytiradi. Bu esa to‘lov balansini yaxshilashga yordam beradi.
Turizm “multiplikator effekti”ga ega bo‘lib, bir nechta tarmoqlar rivojiga turtki beradi. Bir
sayyohning qilgan xarajatlari nafaqat mehmonxonaga, balki restoranga, transport xizmatiga,
mahalliy ishlab chiqaruvchiga va xizmat ko‘rsatuvchi kichik korxonalarga ham ta’sir ko‘rsatadi.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
93
Shu sababli, turizm boshqa hech bir tarmoq qamrab ololmaydigan darajada keng iqtisodiy
faoliyatni jonlantiradi.
Turizmning ijobiy tomonlari qatorida byudjet tushumlarining ortishi, infratuzilmaning
rivojlanishi, madaniy merosni asrash, xalqaro imijning oshishi va ijtimoiy tenglikning
ta’minlanishi bor.
Biroq, turizmning salbiy jihatlari ham mavjud. Masalan, haddan tashqari ko‘plab
sayyohlar oqimi ekologik muvozanatni buzishi mumkin. Bundan tashqari, turizm markazlariga
yaqin hududlarda narx-navoning keskin oshishi mahalliy aholiga noqulaylik tug‘diradi.
Shuningdek, ba’zi hollarda turizm faoliyatidan olinadigan asosiy daromad mahalliy aholiga
emas, balki xorijiy kompaniyalarga tegib qolishi mumkin.
Xulosa
. Xulosa qilib aytganda, turizm iqtisodiy rivojlanishning muhim vositasi bo‘lib, u
nafaqat daromad manbai, balki xalqaro muloqot, madaniy almashinuv va ijtimoiy barqarorlikni
ta’minlashda ham alohida ahamiyatga ega. Shu sababli, turizmni rivojlantirish strategiyasida
barqarorlik, ekologik muhofaza, infratuzilmani takomillashtirish va mahalliy aholining
manfaatlarini himoya qilish ustuvor vazifalar qatorida bo‘lishi lozim.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Adham, M. (2024). TURIZM SOHASIDA OVQATLANISH XIZMATINING O ‘RNI VA
AHAMIYATI. SYNAPSES: Insights across the disciplines, 1(5), 36-38.
2.
Alisherovich, M. A., & Ilxomovich, Y. A. (2025). TURIZMNING IQTISODIY RIVOJLANISHGA
TA’SIRI: GLOBAL MIQYOSDAGI TENDENSIYALAR VA O’ZBEKISTON TAJRIBASI. ACUMEN:
International journal of multidisciplinary research, 2(4), 181-186.
3.
Fotima, U. J., & Abdumalik, Y. L. (2025). MAVZU: TURIZM ASOSLARI. Tadqiqotlar, 60(4),
104-109.
4.
Isomiddin o’g’li, S. H. (2024). O ‘ZBEKISTONNING TURIZM SANOATINING RIVOJLANISHI
VA UNING IQTISODIY IJTIMOIY VA EKOLOGIK AHAMIYATI. INNOVATIVE DEVELOPMENTS
AND RESEARCH IN EDUCATION, 3(34), 43-45.
5.
Nosirovich, H. S. (2025). Turizm salohiyatining mintaqaning ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishiga ta’siri. SYNAPSES: Insights across the disciplines, 2(6), 157-161.
