YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
4
BADIIY ASARLARNI TAHLIL QILISH ORQALI TALABALARNING IJTIMOIY VA
KOMMUNIKATIV KOMPETENTSIYASINI RIVOJLANTIRISH TEXNOLOGIYASI
Kunnazarova Gulnar Ilesbaevna
Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti erkin tadqiqotchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15222658
Abstract
. Innovative technologies that enhance students' social-communicative activities
are essential in the process of socio-cultural and educational development, particularly in
English language learning. Fictions serve as a powerful tool for improving students'
communicative skills, critical thinking, and creativity. Therefore, the article deals with
integrating innovative technologies into the teaching of English through fictions can
significantly enhance students' social-communicative activities, leading to a more holistic
approach to education.
Annotaciya
. Ushbu maqola badiiy asarlarni tahlil qilish orqali talabalarning ijtimoiy va
kommunikativ kompetentsiyasini oshirish uchun texnologiyadan foydalanishga ishora qiladi.
Ushbu yondashuvda ishlatiladigan texnologiya onlayn platformalar, dasturiy ta'minot va
multimedia resurslari kabi raqamli vositalarni o'z ichiga olishi mumkin. Badiiy asarlarni tahlil
qilish talabalarning tanqidiy fikrlash, talqin qilish va muloqot qobiliyatlarini yaxshilashga
qaratilgan. Ushbu jarayonda ishtirok etish orqali talabalar o'z g'oyalarini samarali ifoda etishni,
hamdardlikni rivojlantirishni va turli nuqtai nazarlarni qadrlashni o'rganishlari mumkin.
Ushbu yondashuv, ayniqsa, o'quvchilarda ijtimoiy va hissiy ta'limni rivojlantirish uchun
foydalidir, chunki bu ularni mazmunli suhbatlar o'tkazishga va boshqalar bilan hamkorlik
qilishga undaydi. Umuman olganda, badiiy asarlarni tahlil qilish texnologiyasidan foydalanish
talabalarning ijtimoiy va kommunikativ kompetentsiyasini rivojlantirish uchun kuchli vosita
bo'lishi mumkin.
Kalit so'zlar
: texnologiya, ijtimoiy kompetentsiya, kommunikativ kompetentsiya,
talabalar, badiiy asarlar, tahlil.
Ijtimoiy va kommunikativ kompetentsiya talabalarning shaxsiy va kasbiy hayotida
muvaffaqiyat qozonish uchun rivojlanishi kerak bo'lgan muhim ko'nikmalardir. Ushbu
ko'nikmalarga samarali muloqot qilish, boshqalar bilan hamkorlik qilish va turli istiqbollarni
tushunish qobiliyati kiradi. Ta'limda texnologiyalardan tobora ko'proq foydalanish bilan ushbu
vakolatlarni innovatsion yondashuvlar orqali oshirish imkoniyati mavjud [3]. Bunday
yondashuvlardan biri badiiy asarlarni tahlil qilish texnologiyasidan foydalanishdir. Badiiy
asarlarni tahlil qilish orqali talabalar tanqidiy fikrlash, hamdardlik va madaniy ongni
rivojlantirishlari mumkin, bularning barchasi ijtimoiy va kommunikativ kompetentsiyaning
muhim tarkibiy qismidir. Maqolada talabalarning ijtimoiy va kommunikativ kompetentsiyasini
oshirish uchun badiiy tahlil texnologiyasidan foydalanishning afzalliklari ko'rib chiqiladi.
Maqolada, shuningdek, texnologiyaga asoslangan badiiy tahlil dasturlarini muvaffaqiyatli
amalga oshirgan maktablar yoki muassasalarning amaliy tadqiqotlari ko'rib chiqiladi va ushbu
jarayonni osonlashtirishda o'qituvchilarning roli muhokama qilinadi. Va nihoyat, maqola badiiy
tahlil uchun texnologiyadan foydalanishning mumkin bo'lgan muammolari va cheklovlarini
ko'rib chiqadi va ularni hal qilish strategiyasini taklif qiladi.
Badiiy tahlil uchun texnologiyadan foydalanish talabalarda ijtimoiy va kommunikativ
kompetentsiyani oshirish uchun bir qancha afzalliklarni beradi. Birinchidan, texnologiya
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
5
talabalarga turli madaniyat va davrlarga oid kengroq badiiy asarlardan foydalanish
imkoniyatini berishi mumkin. Turli xil istiqbollarga ta'sir qilish talabalarga ijtimoiy
kompetentsiyaning muhim tarkibiy qismlari bo'lgan empatiya va madaniy ongni
rivojlantirishga yordam beradi.
Ikkinchidan, texnologiya talabalar o'rtasida hamkorlikda o'rganishni osonlashtirishi
mumkin. Onlayn platformalar yoki dasturlardan foydalangan holda talabalar birgalikda
adabiyotni tahlil qilishlari, o'z tushunchalari bilan o'rtoqlashishlari va bir-birlarining
g'oyalariga asoslanishlari mumkin. Ushbu hamkorlikdagi yondashuv talabalarga o'z fikrlarini
aniq ifoda etish va boshqalarning nuqtai nazarini tinglash qobiliyatini yaxshilash orqali
kommunikativ kompetentsiyani rivojlantirishga yordam beradi [1].
Uchinchidan, texnologiya talabalarga badiiy asarlarni tahlil qilish uchun interaktiv
vositalarni taqdim etishi mumkin. Masalan, raqamli platformalar tafsilotlarni kattalashtirish,
tasvirlarni aylantirish yoki badiiy asarning tarixiy konteksti haqida qo'shimcha ma'lumot
berish kabi xususiyatlarni taklif qilishi mumkin. Ushbu vositalar o'quvchilarni badiiy asarni
yaqindan o'rganishga va uning rang, kompozitsiya va ramziylik kabi turli elementlarini ko'rib
chiqishga undash orqali tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi.
Bir nechta maktab va muassasalar o'quvchilarda ijtimoiy va kommunikativ
kompetentsiyani oshirish uchun texnologiyaga asoslangan badiiy tahlil dasturlarini
muvaffaqiyatli amalga oshirdilar. Masalan, garvard universiteti project zero tomonidan ishlab
chiqilgan badiiy fikrlash dasturi. Ushbu dastur talabalarga badiiy asarlarni tahlil qilish va
tanqidiy fikrlash qobiliyatlari, hamdardlik va madaniy ongni rivojlantirishga yordam beradigan
fikrlash tartiblari va raqamli vositalardan foydalanadi. Dastur qo'shma shtatlardagi
maktablarda amalga oshirildi va o'quvchilarning faolligi, ijodkorligi va tanqidiy fikrlash nuqtai
nazaridan ijobiy natijalarni ko'rsatdi.
Yana bir misol-google arts & culture platformasi bo'lib, u butun dunyo bo'ylab minglab
san'at asarlariga kirishni ta'minlaydi va ularni tahlil qilish uchun interaktiv vositalarni taklif
etadi. Platformada muzeylar va ko'rgazmalarning virtual ekskursiyalari ham mavjud bo'lib, ular
talabalarga madaniy ong va minnatdorchilikni rivojlantirishga yordam beradi. Platforma
o'qituvchilar tomonidan talabalarning ijtimoiy va kommunikativ kompetentsiyasini
oshiradigan onlayn badiiy tahlil topshiriqlari va hamkorlikdagi loyihalarni yaratish uchun
ishlatilgan [2].
O'qituvchilar texnologiyaga asoslangan badiiy tahlil dasturlarini osonlashtirishda hal
qiluvchi rol o'ynaydi. Ular raqamli vositalarni boshqarish va tahliliy ko'nikmalarini
rivojlantirishda talabalarga ko'rsatma va yordam berishlari mumkin. O'qituvchilar,
shuningdek, talabalar o'rtasidagi hamkorlikni rag'batlantirishi va hamdardlik va madaniy
ongni targ'ib qiluvchi munozaralarni osonlashtirishi mumkin. Bundan tashqari, o'qituvchilar
dastur maqsadlariga mos keladigan topshiriqlar va baholarni yaratishi va talabalarga ularning
taraqqiyoti to'g'risida fikr bildirishi mumkin.
Badiiy tahlil uchun texnologiyadan foydalanish juda ko'p foyda keltirsa-da, ko'rib
chiqilishi mumkin bo'lgan qiyinchiliklar va cheklovlar mavjud. Muammolardan biri barcha
talabalar, xususan, kam ta'minlangan talabalar uchun texnologiyadan foydalanishni
ta'minlashdir. Yana bir qiyinchilik-bu texnologiyaga asoslangan adabiyotlarni samarali amalga
oshirish uchun o'qituvchilarni tayyorlash va qo'llab-quvvatlash zarurati.tahlil dasturlari.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
6
Bundan tashqari, texnologiyaga haddan tashqari ishonish xavfi mavjud bo'lib, ular o'zlarining
kuzatuvlari va tushunchalari o'rniga raqamli vositalarga juda ko'p ishonsalar, talabalarning
tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga to'sqinlik qilishi mumkin.
Badiiy tahlil uchun texnologiyadan foydalanishning qiyinchiliklari va cheklovlarini hal
qilish uchun maktablar va muassasalar barcha talabalar uchun texnologiyadan foydalanishni
ta'minlash, o'qituvchilarni o'qitish va qo'llab-quvvatlashni taklif qilish va raqamli vositalardan
foydalanishni an'anaviy usullar bilan muvozanatlash kabi strategiyalarni amalga oshirishi
mumkin.tahlil. Bundan tashqari, maktablar muzeylar yoki madaniy tashkilotlar bilan hamkorlik
qilib, onlayn literaryanalysis dasturlarini to'ldiradigan shaxsiy tajribalarni taqdim etishlari
mumkin.
Xulosa.
Xulosa qilib aytganda, badiiy tahlil texnologiyasidan foydalanish talabalarda
ijtimoiy va kommunikativ kompetentsiyani oshirish uchun ko'plab afzalliklarni beradi.
Talabalarga turli xil istiqbollarni ochib berish, hamkorlikda o'rganishni osonlashtirish va badiiy
asarlarni tahlil qilish uchun interaktiv vositalarni taqdim etish orqali texnologiyaga asoslangan
literaryanalysis dasturlari talabalarga tanqidiy fikrlash, hamdardlik va madaniy ongni
rivojlantirishga yordam beradi. Ko'rib chiqilishi mumkin bo'lgan muammolar va cheklovlar
mavjud bo'lsa-da, maktablar va muassasalar ularni hal qilish strategiyasini amalga oshirishi va
texnologiyaga asoslangan literaryanalysis dasturlari talabalarning ijtimoiy va kommunikativ
kompetentsiyasini oshirishda samarali bo'lishini ta'minlashi mumkin.
Adabiyotlar:
1.
Belyakova, e. G., zaxarova, i. G. (2019) axborot-ta'lim muhiti sharoitida universitet
talabalarining ta'lim mazmuni bilan o'zaro ta'siri. Obrazovanie i nauka . Vol. 21. No. 3, pp. 77-
105. Doi: 10.17853/1994-5639-2019-3-77-105.
2.
Campbell, L. O., Planinz, T., Morris, K., Truitt, J. (2019). Bakalavriat talabalarining
akademik videoni rasmiy va rasmiy sharoitlarda ko'rish xatti-harakatlarini o'rganish. Kollej
o'qituvchiligida. Vol. 67. Issue 4, pp. 211-221. DOI: 10.1080/87567555.2019.1650703.
3.
Kunnazarova, G. (2023). INNOVATIVE TECHNOLOGIES OF INCREASING STUDENTS’
SOCIAL-COMMUNICATIVE ACTIVITY THROUGH FICTIONS ON THE EXAMPLE OF THE ENGLISH
LANGUAGE IN THE PROCESS OF SPIRITUAL AND EDUCATIONAL WORK. International
Conference
On
Higher
Education
Teaching,
1(8),
33–34.
Retrieved
from
http://aidlix.com/index.php/de/article/view/1574
