19
O‘QUVCHILARNI KASBIY FAOLIYATGA TAYYORLASHDA MUSTAQIL
TA’LIMDAN FOYDALANISHNING METODIK MAZMUNI VA UNDA
AXBOROTLASHGAN MUHIT TUSHUNCHASI
Ostonayev Nabi To‘raqulovich
Rizayev Sayfiddin Abdunazarovich
Abu Ali Ibn Sino nomidagi jamoat salomatligi
texnikumi o‘qituvchilari
https://doi.org/10.5281/zenodo.14412044
Annotatsiya:
Kasbiy faoliyat – bu maxsus tayyorgarlik va ish tajribasi natijasida olingan
maxsus nazariy bilimlar va amaliy ko‘nikmalar majmuasiga ega bo‘lgan shaxsning mehnat
faoliyati turi. Insonda ma’lum bir kasbning mavjudligi uning ushbu turdagi ishlarni malakali
bajarishi mumkinligini anglatadi. Ushbu maqolada o‘quvchilarni kasbiy faoliyatga
tayyorlashda mustaqil ta’limdan foydalanishning metodik mazmuni va unda axborotlashgan
muhit tushunchasi haqida fikr yuritilgan.
Kalit so‘z:
mustaqil ta’lim, kasbiy faoliyat.
Prezidentimiz “Taraqqiyotning tamal toshi ham, mamlakatni qudratli, millatni buyuk
qiladigan kuch ham bu – ilm-fan, ta’lim va tarbiyadir” deb, alohida ta’kidlab, ta’lim-tarbiya
jarayonining uchinchi Renesansni yaratishdagi ahamiyatini “biz maktabgacha ta’lim va
maktab ta’limi, oliy va o‘rta maxsus ta’lim tizimi hamda ilmiy-madaniy muassasalarni bo‘lg‘usi
Renessansning to‘rt uzviy xalqasi, deb bilamiz. Bog‘cha tarbiyachisi, maktab muallimi,
professor-o‘qituvchilar va ilmiy-ijodiy ziyolilarimizni esa yangi uyg‘onish davrining to‘rt
tayanch ustuni, deb hisoblaymiz” deya, o‘qituvchi-murabbiylarni mehnati, jamiyat rivojidagi
o‘rnini yana bir bor e’tirof etdilar.
Kasbiy faoliyatda eng xarakterli jihat – uning harkatchanligi, axborot resurslari,
texnologiyalarining o‘zgarishi bilan bog‘liq bo‘lib, avvalgi kasbiy ko‘nikma va malakalarning
tezda eskirib qolishi, yangi ish shakllari va metodlarining talab etilishi, kasbiy faoliyat bilan
bog‘liq zamonaviy yangi fanlarning vujudga kelishi, yangi soha tarmoqlari rivojlanishi yuzaga
kelishi va ulardan boxabar bo‘lish mustaqil ta’lim ehtiyojining ortishi bilan bog‘liq
1
. Bu
jarayonlarga ulgurish uchun albatta, inson mustaqil ravishda doimiy izlanishi, o‘qishi,
o‘rganishi zarur.
Talaba mustaqil ta’limi (TMT)ning asosiy maqsadi – o‘rgangan nazariy bilim, amaliy
ko'nikmalarini tizimlashtirish va mustahkamlash, nazariy bilimlarni chuqurlashtirish va
kengaytirish, psixologik hamda pedagogik ko‘nikmalarni rivojlantirish, kompetentsiyalarni
shakllantirish (xususiy va kasbiy), me’yoriy, huquqiy hujjatlar, ma’lumotlar va maxsus
adabiyotlar bilan ishlash ko‘nikmalarini shakllantirishdan iborat. Muayyan muammo va
vazifalar bo‘yicha ma’lum yechimga kelish, uning optimal variantini tanlash uchun kerakli
bo‘lgan mustaqil fikrlash ko‘nikmasi shaxsning mustaqil ishlashi jarayonida shakllanadi va
mustahkamlanadi.
1
Гура В.В. Теория педагогического проектирования личностно-ориентированных электронных
медиаобразовательных ресурсов. //Научная мысль Кавказа. 2006. Спецвып. №1. 2006. ̶С.53-56.
20
Ta’lim muassasalarida ta’lim sifatini oshirish, ta’lim jarayoni modernizatsiyalash, ta’lim
tizimi sifat darajasini oshirishda bo‘lg‘usi kadrlarning kasbiy komponentligini shakllantirish,
ularni kasbiy faoliyatga yo‘naltirish biz pedagoglarni o‘z faoliyatiga yondoshishni talab etadi.
Har qanday o‘qitish tizimi foydalaniladigan ta’lim konsepsiyasi xususiyati, tanlangan fan
sohasi xususiyati, ta’lim shakllari, ta’lim muassasasining maqsadi, ta’lim oluvchilarning yosh
xususiyatlarini aks ettiruvchi muayyan bir tamoyilga tayanadi. Shu bois o‘qitish
tamoyillarining quyidagi muayyan shajarasi ajratiladi:
1)
ta’limning muayyan darajasidagi o'qitish kontsepsiyasining xususiyatlari va maqsadlarini
aks ettiruvchi didaktik tamoyillar;
2)
fan sohasi xususiyatlarini aks ettiruvchi metodik tamoyillar.
Adabiyotlarning nazariy tahlili natijasida insonparvarlik pedagogikasining asosiy
kontseptual qoidalari hamda talabalarning mustaqil ta’limini takomillashtirish axborot-
kommunikasiya ta’lim muhitini (AKT) loyihalashtirish negizida yotgan tamoyillarni ajratish
imkonini berdi. Axborot-kommunikasiya ta’lim muhiti deganda – “Internet global tarmog‘i
orqali ta’lim oluvchilarning o‘quv ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan turli xil axborot
resurslari, elektron ta’lim resurslari, o‘quv-uslubiy ta’minot shaklida o‘qituvchidan
o‘quvchilarga ma’lumotni tizimlashtirilgan holatda uzatish va qayta aloqani o‘rnatish”
jarayonini tushunish lozim
2
.
AKTni belgilashda biz bir vaqtning o‘zida diqqat-e’tiborimizni quyidagilarga qaratamiz:
- ma’lumotlar bilan ishlashning yangi texnologiyalarini nazarda tutadigan axborot maydoniga;
- shaxsga yo‘naltirilgan yondashuv asosida talabalar mustaqil ta’lim topshiriqlari(TMTT)ni
amalga oshirish uchun ta’lim jarayoni ishtirokchilari va o‘qitishning interfaol vositalari
o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikni rivojlantirish;
- ta’lim tizimining turli bosqichlarida mustaqil ta’limni sifat va samaradorligini oshirishda
zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanishga
3
.
References:
1.
Ли Дмитрий Эдуардович. Инфокоммуникацион муҳитини яратиш орқали
профессионал таълим ўқитувчисининг АКТ компетентлигини ривожлантириш
методикасини такомиллаштириш. Педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD)
диссертацияси автореферати. УЎК: 004:378:005.336.2. Тошкент – 2020.
2.
kizi Tohirova, M. A., & Tursunnazarova, E. T. (2022). BASIC LITERARY ELEMENTS OF
THE XX CENTURY ENGLISH AND UZBEK SHORT STORIES (BASED ON HERBERT BATES AND
SAID AHMAD’S SHORT STORIES).
THE ROLE OF SCIENCE AND INNOVATION IN THE MODERN
WORLD
,
1
(2), 192-195.
3.
ugli Tojimurodov, H. Y., & Tursunnazarova, E. T. (2022). BEOWULF–THE EARLIEST EPIC
POEM IN ENGLISH FOLKLORE.
THE ROLE OF SCIENCE AND INNOVATION IN THE MODERN
2
Ли Дмитрий Эдуардович. Инфокоммуникацион муҳитини яратиш орқали профессионал таълим
ўқитувчисининг АКТ компетентлигини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш.
Педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси автореферати. УЎК:
004:378:005.336.2. Тошкент – 2020
3
Куликова Т.А. Организация самостоятельной работы студентов вуза в информационно-
kоммуникационной обучающей среде. Дисс. к.п.н. Ставрополь -2011. 181с.
21
WORLD
,
1
(2), 189-191.
4.
kizi Aliyeva, G. A., & Tursunnazarova, E. T. (2022). ANALYSIS OF THE STORY ‘LUCKY
ARTISTAND’BY ENGLISH AUTHOR SOMERSET MAUGHAM.
THE ROLE OF SCIENCE AND
INNOVATION IN THE MODERN WORLD
,
1
(2), 172-175.
5.
kizi Abdullayeva, L. Z., & Tursunnazarova, E. T. (2022). CHRISTOPHER MARLOWE IS
“THE FATHER OF ENGLISH TRAGEDY”.
THE ROLE OF SCIENCE AND INNOVATION IN THE
MODERN WORLD
,
1
(2), 168-171.
6.
kizi Abdukodirova, K. A., & Tursunnazarova, E. T. (2022). LITERARY VERSION OF
ENGLISH LANGUAGE AND CHOOSING ITS TEACHING BALANCE.
THE ROLE OF SCIENCE AND
INNOVATION IN THE MODERN WORLD
,
1
(2), 164-167.
7.
kizi Daulbayeva, J. R., & Tursunnazarova, E. T. (2022). UNFORGETTABLE MEMORIES OF
CHILDHOOD THE ARTISTIC ANALYSIS OF THE NOVEL “KITE RUNNER” WRITTEN BY KHALID
HUSAINI.
THE ROLE OF SCIENCE AND INNOVATION IN THE MODERN WORLD
,
1
(2), 181-183.
8.
kizi Gadayeva, G. F., & Tursunnazarova, E. T. (2022). USEFUL CREATIVE TECHNIQUES
PROPOSED FOR TEACHING CHILDREN.
THE ROLE OF SCIENCE AND INNOVATION IN THE
MODERN WORLD
,
1
(2), 176-180.
9.
Ishankhodjayeva, G. T., & Qodirova, Z. M. (2024). SUBACUTE SCLEROSING
PANENSEPHALITIS IN CHILDREN: MANIFESTATION OF COGNITIVE DISORDERS.
Scientific
Journal Of Medical Science And Biology
,
3
, 108-113.
10.
Maxamatjanova, N. M., Mirxaydarova, F. S., & Mirxaydarova, S. M. (2023). THE
IMPORTANCE OF DIABETES IN THE DEVELOPMENT OF DEPRESSION.
Инновационные
исследования в современном мире: теория и практика
,
2
(8), 9-10.
11.
Batirov, D. B. (2024). AMIR TEMUR’S CAMPAIGNS AGAINST TOKHTAMISH
KHAN.
Ethiopian International Journal of Multidisciplinary Research
,
11
(12), 120-124.
12.
Ugulbekovich, I. J. (2024). AMIR TIMUR: THE BRIGHT GENIUS OF THE
MOVAROUNNAHR.
Ethiopian International Journal of Multidisciplinary Research
,
11
(12), 79-
83.
13.
kizi Usmonova, Y. N., & Tursunnazarova, E. T. (2022). SHAKESPEARE’S INFLUENCE ON
OTHER AUTHORS.
THE ROLE OF SCIENCE AND INNOVATION IN THE MODERN WORLD
,
1
(2),
201-204.
14.
Куликова Т.А. Организация самостоятельной работы студентов вуза в
информационно-kоммуникационной обучающей среде. Дисс. к.п.н. Ставрополь -2011.
181с.
15.
Гура В.В. Теория педагогического проектирования личностно-ориентированных
электронных медиаобразовательных ресурсов. //Научная мысль Кавказа. 2006.
Спецвып. №1. 2006. ̶С.53-56.
