13
DASTURIY TA'MINOT KORXONALARI RIVOJLANTIRISH MASALALARI
Razzakov Maxmud Maxsud o‘g‘li
O`zbekiston Respublikasi
Bank-moliya akademiyasi 2-kurs tinglovchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15349424
Dasturiy ta'minot sanoati bugungi raqamli jamiyatning ajralmas qismini tashkil etadi.
Har bir soha – ta'lim, sog‘liqni saqlash, moliya, transport, davlat boshqaruvi – bevosita yoki
bilvosita dasturiy ta'minotga tayanadi. Shu sababli, bu sohaga ixtisoslashgan korxonalar
rivojlanishi butun iqtisodiyot barqarorligi va samaradorligiga bevosita ta'sir ko‘rsatadi.
Ammo bu rivojlanish bir tekisda, muammosiz kechayotgani yo‘q. Dasturiy ta'minot ishlab
chiqaruvchi korxonalar global miqyosda tez o‘zgaruvchan talablar, raqobatning kuchayishi,
texnologik murakkablik va yuqori sifatga bo‘lgan ehtiyoj oldida turli darajadagi tashkiliy,
texnik va inson omillari bilan bog‘liq muammolarga duch kelmoqda.
Dasturiy ta'minot korxonalari uchun barqaror va uzoq muddatli muvaffaqiyatga erishish
— bu faqat texnologik jihatdan ilg‘or bo‘lish emas, balki butun tashkiliy tizimni
moslashuvchan va o‘zgaruvchan muhitga tayyor holatda ushlab turishni ham talab qiladi. Bu
esa raqamli transformatsiyani faqat mahsulot darajasida emas, balki kompaniyaning
madaniyati, boshqaruv modeli va kadrlar siyosati darajasida ham amalga oshirishni taqozo
etadi. Ayniqsa, bilimga asoslangan soha bo‘lgan dasturiy ta'minotda inson kapitali eng asosiy
resurs hisoblanadi. Shu sababli, xodimlarni doimiy o‘qitish, ularning motivatsiyasini oshirish,
ijodiy tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlash va tashqi innovatsiyalarni ichki tizimga tezkor
integratsiya qilish kabi choralar orqali raqobatbardoshlikni mustahkamlash mumkin. Shu
tariqa, kompaniya nafaqat zamonaviy texnologiyalardan foydalanuvchi, balki ularni yaratib,
bozorda yangi standartlarni belgilovchi yetakchi subyektga aylanishi mumkin.
So‘nggi yillarda ushbu korxonalar mahsulot sifati va ishlab chiqarish samaradorligini
oshirish maqsadida platformaviy yondashuvlarga o‘tmoqda. Platforma asosida ishlab
chiqilgan tizimlar modullashtirilgan, qayta ishlatiluvchan va miqyoslash imkoniyatiga ega
bo‘ladi. Bu esa ishlab chiqish muddatlarini qisqartirish, texnik qarzni kamaytirish va xizmat
ko‘rsatishni soddalashtirish imkonini beradi. Ammo ushbu strategiyaga o‘tish bilan birga turli
muammolar
yuzaga
keladi.
Platforma
yondashuvi
kompaniya
tuzilmasining
moslashuvchanligini, xodimlarning texnik saviyasini va rahbariyatning yangi yondashuvlarga
tayyorligini talab etadi. Aks holda, bunday strategiya samarali ishlamaydi va o‘z natijasini
bermaydi.
Dasturiy ta'minot kompaniyalari faoliyatida biznes strategiyasi va texnik strategiya
o‘rtasidagi muvofiqlik ham muhim ahamiyatga ega. Ko‘plab holatlarda kompaniyalar
bozordagi ehtiyojlarni to‘liq tahlil qilmasdan texnik yechimlarni joriy etishga harakat qiladi.
Natijada, ishlab chiqilgan mahsulot mijoz ehtiyojlarini to‘liq qondirmaydi yoki kompaniyaning
umumiy maqsadlariga zid bo‘ladi. Bunday nomuvofiqlik resurslarning isrofi, ishlab chiqarish
kechikishlari va mijoz noroziligiga olib keladi. Shu sababli, strategik rejalashtirish jarayonida
texnik mutaxassislar, menejerlar va mijozlar o‘rtasida faol hamkorlik zarur. Har bir qaror, har
bir texnik yechim kompaniyaning uzoq muddatli strategiyasiga xizmat qilishi lozim.
Bugungi global ishlab chiqarish muhitida tarqoq jamoalar bilan ishlash – ya'ni global
dasturiy ta'minot ishlab chiqish – keng tarqalgan yondashuv hisoblanadi. Bu yondashuv orqali
14
kompaniyalar arzon ishchi kuchi, 24/7 ishlash imkoniyati va malakali xodimlarni jalb qilish
imkoniga ega bo‘ladi. Ammo bu uslub bilan birga jiddiy aloqa va koordinatsiya muammolari
kelib chiqadi. Vaqt zonalari farqi, madaniy tafovutlar, til muammolari va texnik vositalarning
mos kelmasligi jamoalar o‘rtasida tushunmovchilik, kechikish va sifatsizliklarga olib keladi.
Ayniqsa, Agile metodologiyasi asosida ishlovchi kompaniyalar uchun bu muammo yanada
keskinlashadi. Chunki Agile tezkor aloqa, iterativ rivojlanish va jamoaviy qaror qabul qilishga
tayanadi. Tarqoq jamoalarda esa bu tamoyillarni saqlash oson emas.
Agile yondashuvni muvaffaqiyatli qo‘llash uchun uni real ish sharoitlariga moslashtirish
muhimdir. Kompaniyalar zamonaviy texnologik vositalardan – masalan, Slack, Jira,
Confluence, CI/CD platformalari – samarali foydalanishi kerak. Shuningdek, jamoa
a'zolarining madaniy tafovutlarini hisobga olish, doimiy sinxronlashuv sessiyalarini yo‘lga
qo‘yish va "Scrum of Scrums" kabi mexanizmlardan foydalanish Agile'ni global muhitga
moslashtirishga yordam beradi. Shu bilan birga, Agile metodologiyasi kompaniya
madaniyatiga mos bo‘lishi lozim; u transformatsiyaga faqat vosita sifatida emas, balki ish
yuritish falsafasi sifatida qaralishi kerak.
Strategik boshqaruvda ham yangilanish zarur. Ko‘plab dasturiy ta'minot korxonalari
hanuzgacha yillik yoki choraklik strategik rejalashtirishga asoslanadi. Ammo raqamli muhitda
talablar tez o‘zgaradi, texnologiyalar yangilanadi va bozor ehtiyojlari har oy yangicha shakl
oladi. Shuning uchun kompaniyalar "doimiy strategiya" (continuous strategy) modelini joriy
etishlari kerak. Bu model orqali strategik qarorlar har doim ko‘rib chiqiladi, tahlil qilinadi va
zarur bo‘lsa yangilanadi. Bunday yondashuv rahbarlar, ishlab chiqaruvchilar va mijozlar
o‘rtasidagi doimiy muloqot, ochiqlik va moslashuvchanlikni talab qiladi.
Yirik miqyosdagi dasturiy ta'minot kompaniyalarida esa "tashkiliy qarz" tushunchasi
mavjud. Bu – Agile yoki boshqa zamonaviy metodologiyalarni joriy etishda kompaniyaning
mavjud struktura va jarayonlari bilan mos kelmasligidan kelib chiqadigan ziddiyatlar
yig‘indisidir. Tashkiliy qarz jamoalar o‘rtasida ishonchning pasayishi, resurslar noto‘g‘ri
taqsimlanishi va maqsadlarning tushunarsizligiga olib keladi. Bu holatni bartaraf etish uchun
kompaniyalar ichki koordinatsiyani kuchaytirish, o‘zaro bilim almashinuvi tizimlarini
rivojlantirish va Agile yondashuvni “katta o‘lchamdagi” muhitga moslashtiruvchi strategiyalar
ishlab chiqishi kerak.
Xulosa qilib aytganda, dasturiy ta'minot korxonalarining muvaffaqiyatli rivojlanishi
faqat texnologiyaga bog‘liq emas. Bu murakkab tizim — strategik muvofiqlik, tashkiliy
moslashuv, madaniy sezuvchanlik, jamoaviy hamkorlik, bilim almashinuvi va doimiy
takomillashtirishga asoslangan boshqaruv modeliga tayanadi. Kompaniyalar bu yo‘nalishlarda
kompleks strategiyalar ishlab chiqib, ilmiy asoslangan va tajriba bilan boyitilgan
yondashuvlarni amalga oshirishi zarur. Ana shundagina ular texnologik innovatsiyalar
markazida barqaror o‘sishga erisha oladi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Ghanam, Y., Maurer, F., & Abrahamsson, P. (2012).
Making the leap to a software
platform strategy: Issues and challenges
.
2.
Mannion, M., & Savolainen, J. (2010).
Aligning business and technical strategies for
15
software product lines
.
3.
Dumitriu, F. (2011).
Issues and strategy for agile global software development adoption
.
4.
Suomalainen, T., & Myllykoski, J. (2019).
Towards continuous strategy in software
business
. International Journal of Agile Systems and Management.
5.
Liu, Z., Stray, V., & Sporsem, T. (2023).
Organizational debt in large-scale hybrid agile
software development: A case study on coordination mechanisms
.
6.
Vaidyanathan, S., & Priya, B. (2021).
Challenges in developing software in today’s scenario
.
7.
Mishra, D., & Mishra, A. (2011).
A review of non-technical issues in global software
development
. International Journal of Computer Applications in Technology.
8.
Lambiase, S. (2024).
Cultural and socio-technical aspects in software development
.
Proceedings of the 28th International Conference on Evaluation and Assessment in Software
Engineering.
9.
Sekitoleko, N., & Evbota, F. (2013).
Technical dependencies in practicing agile in large-
scale software development
.
10.
Kettunen, P. (2007).
Extending software project agility with new product development
enterprise agility
. Software Process: Improvement and Practice, 12(6), 541–548
