116
OʻZBEKISTON NODAVLAT NOTIJORAT TASHKILOTLARINING XALQARO
TASHKILOTLAR BILAN MOLIYAVIY HAMKORLIGI
Aliyev Arslon Salom o'g'li
Renessans ta’lim universiteti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15662418
Soʻnggi yillarda Oʻzbekiston fuqarolik jamiyatini mustahkamlash va nodavlat notijorat
tashkilotlari (NNTlar) faoliyatini rivojlantirish borasida tub islohotlarni amalga oshirmoqda.
NNTlar jamiyatdagi ijtimoiy, ekologik, huquqiy va madaniy muammolarga yechim topishda
muhim rol oʻynaydi. Bu jarayonda xalqaro tashkilotlar bilan moliyaviy hamkorlikning yoʻlga
qoʻyilishi ushbu tashkilotlarning institutsional barqarorligini oshirishda muhim omil
hisoblanadi.
Xalqaro tashkilotlar, xususan BMTning ixtisoslashgan agentliklari (UNDP, UNICEF), Jahon
banki, Yevropa Ittifoqi, USAID, GIZ, OSCE kabi donorlar Oʻzbekistondagi NNTlarga grantlar,
texnik yordam, bilim va tajriba almashinuvi shaklida yirik moliyaviy koʻmaklar koʻrsatib
kelmoqda. Ushbu moliyaviy yordamlar orqali ijtimoiy loyihalarni moliyalashtirish, malaka
oshirish, hamda tahliliy va monitoring vositalarini joriy etish imkoniyati yaratilmoqda.
Oʻzbekistondagi NNTlar xalqaro tashkilotlar bilan bir nechta yoʻnalishlarda hamkorlik
qiladi:
1.
Grant asosidagi moliyalashtirish – aniq ijtimoiy, ekologik yoki huquqiy yoʻnalishdagi
loyihalar uchun ajratiladigan mablagʻlar;
2.
Hamkorlik dasturlari – uzoq muddatli hamkorlik asosida tuzilgan strategik dasturlar
(masalan, fuqarolik jamiyatini qoʻllab-quvvatlash bo‘yicha milliy platformalar);
3.
Texnik va institutsional yordam – boshqaruv tizimini takomillashtirish, xodimlar
salohiyatini oshirish, axborot texnologiyalarini joriy etishga qaratilgan koʻmak.
Oʻzbekistonda xalqaro tashkilotlar yordamida amalga oshirilgan loyihalar ijtimoiy sohada
sezilarli natijalar berdi. Masalan, 2020–2024-yillarda UNDP hamda Yevropa Ittifoqi grantlari
asosida ayollarni qoʻllab-quvvatlash, ekologik muhofaza va nogironlar huquqlarini himoya
qilishga qaratilgan oʻnlab loyihalar moliyalashtirildi. Bu esa NNTlarning faoliyatini yanada
tizimli va ta’sirchan qilishga xizmat qildi.
117
1-rasm. 2018–2024 yillarda xalqaro tashkilotlar tomonidan moliyalashtirilgan
nodavlat va notijorat loyihalari
Yuqoridagi rasmdan ko‘rinib turibdiki, 2018–2024 yillar davomida Oʻzbekistonda
nodavlat notijorat tashkilotlarining (NNT) xalqaro tashkilotlar bilan moliyaviy hamkorligi
sezilarli darajada kengaygan. Ayniqsa, UNDP (BMT Taraqqiyot dasturi) tomonidan
moliyalashtirilgan loyihalar soni yil sayin oshib borgan va 2024-yilga kelib 20 taga yetgan.
Shuningdek, Yevropa Ittifoqi va USAID tomonidan ham moliyaviy yordam ko‘rsatilgan loyihalar
sonida ijobiy dinamikani kuzatish mumkin.
Bu o‘sish tendensiyasi mamlakatimizda fuqarolik jamiyati institutlari faoliyatining
faollashayotganini, xalqaro donor tashkilotlarning ishonchi ortayotganini hamda NNTlarning
malakasi va grant yutib olish salohiyati oshayotganini ko‘rsatadi. Bundan tashqari, bu holat
O‘zbekiston ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarida NNTlarning tobora muhimroq o‘rin egallayotganini
tasdiqlaydi.
Shunga qaramay, xalqaro moliyaviy hamkorlikda bir qancha muammolar ham mavjud.
Jumladan:
NNTlarning xalqaro grantlarni yutib olishdagi raqobatbardoshligi yetarli emas;
Moliya hisobotlarini yuritish va xalqaro standartlarga mos ravishda tahlil qilish
ko‘nikmalari past;
Huquqiy mexanizmlarning ba’zan murakkabligi va nomuvofiqligi.
Bu muammolarni bartaraf etish uchun moliyaviy savodxonlikni oshirish, axborot
maydonini kengaytirish va tartibga solish mexanizmlarini soddalashtirish lozim.
Quyidagi takliflar xalqaro moliyaviy hamkorlik samaradorligini oshirishga xizmat qiladi:
NNTlar uchun grant yozish boʻyicha o‘quv markazlarini tashkil qilish;
Yagona elektron platforma orqali xalqaro moliyaviy imkoniyatlar haqidagi axborotni
jamlash;
Xalqaro moliya va hisobot yuritish standartlarini milliy qonunchilikka integratsiya qilish.
Xalqaro moliyaviy hamkorlik Oʻzbekistondagi NNTlarning institutsional va funksional
barqarorligini ta’minlashda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Mazkur hamkorlik fuqarolik
jamiyatining taraqqiyotiga xizmat qilishi uchun NNTlarning salohiyatini oshirish, huquqiy va
tashkiliy muhitni yanada takomillashtirish talab etiladi. Kelajakda xalqaro tashkilotlar bilan
yanada chuqurlashgan hamkorlik Oʻzbekistonda barqaror ijtimoiy taraqqiyotning kafolatiga
aylanadi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Fuqarolik jamiyatini rivojlantirish va nodavlat
notijorat tashkilotlari faoliyatini qo‘llab-quvvatlash to‘g‘risida”gi farmonlari. – T.: Lex.uz, 2019–
2024 yillar.
2.
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi. “Nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatini
muvofiqlashtirish bo‘yicha hisobotlar”. – T.: Adliya vazirligi nashri, 2023.
3.
United Nations Development Programme (UNDP) Uzbekistan. “Partnership and Civil
Society Engagement Reports”. – https://www.uz.undp.org
118
4.
European Union External Action Service (EEAS). “EU Support to Civil Society in Central
Asia (Uzbekistan Focus)” – Brussels, 2022.
5.
USAID Uzbekistan. “Annual Reports on Civil Society Support Initiatives (2018–2024)”. –
https://www.usaid.gov/uzbekistan
6.
Karimova, D.S. (2022). “Fuqarolik jamiyatining iqtisodiy asoslari va xalqaro hamkorlik
modeli”. – T.: Iqtisodiyot va Ta’lim, №3, 2022.
