No. 14 (2025) Social Sciences in the modern world: theoretical and practical research

Bu maqaolada Alisher Navoiy asarlarida, xususan “Mahbub ul-qulub”da ilgari surilgan hilm (sabr va kechirimlilik), saxovat (yordam va qo‘l ochiqlik) hamda himmat (jasorat va kuchli iroda) fazilatlari haqida 6-sinf o‘quvchilari uchun sodda va tushunarli tahlil berilgan. Maqola yosh kitobxonlarga ushbu insoniy fazilatlarning hayotdagi o‘rni va ahamiyatini anglatishga qaratilgan.

Hozirgi davrda ijtimoiy farovonlik tabiatga nisbatan mas’uliyatli munosabatni talab qiladi, chunki antropogen bosimning kuchayishi ekologik tizimlarning qayta tiklanish imkoniyatini keskin pasaytirdi. Ushbu maqolada ijtimoiy mas’uliyat hamda ekologik barqarorlik o‘rtasidagi uzviy bog‘liqlik nazariy va amaliy nuqtai nazardan tahlil qilinadi. O‘zbekiston, Germaniya va Janubi-Sharqiy Osiyodagi qator loyiha tashabbuslari misolida integratsiyalashgan muhofaza strategiyalarining samaradorligi baholanib, huquqiy-institutsional asos, mahalliy hamkorlik va moliyaviy barqarorlikning hal qiluvchi omil ekani aniqlanadi. Tadqiqot natijalari ko‘rsatishicha, ijtimoiy mas’uliyatni kuchaytiruvchi ishonchli kommunikatsiya, adolatli manfaatlar muvozanati va barqaror moliyalashtirish mexanizmlari ekologik tashabbuslarning uzoq muddatli muvaffaqiyatini ta’minlaydi.

Mazkur maqolada oiladagi tazyiq va zoʻravonlikning jinoiy-huquqiy tavsifiga doir msalalar tahlil etilgan. Shuningdek, mazkur maqolada  oiladagi zoʻravonlik va zoʻrlikning turlicha tushunchalarini kriminologik tavsifi, sababi, shart-sharoit­lari, tabiati, ijtimoiyligi va belgilari haqida jinoyat-huquqiy va kriminologik adabiyotlar tahlil etilib, muallif bu borada oʻzining fikrlarini bayon etgan. Ushbu maqolada oiladagi jinoiy zoʻravonlikning  jismoniy va ruhiy, jinsiy va iqtisodiy turlariga ham toʻxtalib, ularning bir biridan farqli jihatlari ochib berilgan.

Mazkur maqolada zamonaviy jurnalistika rivojlanishi bilan birga yuzaga kelayotgan muammolar chuqur tahlil qilinadi. Sifatli axborot tanqisligi, soxta yangiliklar, jurnalistlar erkinligining cheklanishi, kasbning qadrsizlanishi kabi dolzarb masalalar misollar asosida yoritiladi. Shuningdek, jurnalistika sohasini yanada mustahkamlashga doir tavsiyalar beriladi.

Иерархическая структура водного законодательства Республики Узбекистан представляет собой целостную систему правовых актов различной юридической силы, организованных согласно принципам вертикальной субординации и горизонтальной координации. В современных условиях глобализации правового пространства и трансграничного характера водных ресурсов данная структура приобретает особое значение как механизм гармонизации национального права с международными стандартами

Ushbu maqolada iqtisodiyot yo‘nalishida tahsil olayotgan talabalarga ingliz tilini interfaol metodlar asosida o‘rgatishning samarali usullari yoritilgan. CLIL yondashuvi, case study, rolli o‘yinlar kabi metodlar orqali iqtisodiy terminologiyani o‘rganish va amaliy nutqiy ko‘nikmalarni shakllantirish imkoniyatlari tahlil qilinadi. Tadqiqotda ingliz tilining professional sohalardagi ahamiyati hamda interfaol metodlar asosida o‘qitishning afzalliklari ko‘rsatib beriladi.

Mazkur maqolada ijtimoiy tarmoq sahifalarining shaxsiy hayotga aralashuvi bilan bog‘liq fuqarolik-huquqiy muammolar tahlil qilingan. Shaxsiy ma’lumotlarning ijtimoiy tarmoqlarda egasining roziligisiz tarqatilishi, uning sha’ni va qadr-qimmatiga putur yetkazilishi holatlari muhokama etilgan. O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonun hujjatlariga, xususan, Fuqarolik kodeksi, Jinoyat kodeksi va “Axborotlashtirish to‘g‘risida”gi qonuniga tayanilgan holda, bunday holatlarda fuqarolarning huquqiy himoya vositalari ko‘rsatib o‘tilgan. Muallif ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilarini huquqiy ong va mas’uliyat bilan harakat qilishga chaqiradi.

IX–XII asrlar oralig'i O'rta Osiyo tarixida alohida o'rin tutuvchi davr bo'lib, u "Sharq Uyg'onish davri" sifatida e'tirof etiladi. Bu davrda ilm-fan, falsafa, adabiyot va madaniyat misli ko'rilmagan darajada yuksaldi. Somoniylar davlatining mustaqillikka ega bo'lishi bilan birga, milliy-madaniy uyg'onish jarayoni boshlandi. Yangi ilmiy paradigmalarga kuchli tafakkur, yunon va hind islomiy resurslarni sintezi asosida shakllandi. Forobiy, Ibn Sino Beruniy kabi allomalar Sharqiy ilmiy merosi musulmon, balki butun insoniyat taraqqiyotiga ulkan hissa qo'shdi.

Ushbu maqolada nomusga tegish jinoyati, uning jinoiy huquqiy tavsifi, ushbu turdagi jinoyatlarni tergov qilishda so‘roq qilish tergov harakatining o‘ziga xos hususiyatlari ilmiy-amaliy tahlil qilingan.

Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasi jinoyat protsesual qonunchiligida mutaxassis instituti, uning mazmun va mohiyati, jinoyatlarni tergov qilishda mutaxassis va tergovchilar hamkorligining  ahamiyati ilmiy-amaliy tahlil qilingan.

Мазкур мақола ҳозирги кунда ҲМҚОлар томонидан жинсий эркинликка қарши жиноятларни тергов қилиш жараёнида терговчи томонидан шахлар билан психологик алоқа ўрнатиш усуллари ҳамда психофизиологик ҳолатини ўрганишдан иборат.

Maqolada transport vositasini o‘g‘irlash va olib qochish jinoyatining tushunchalari, jinoiy-huquqiy tasiflari, bu turdagi jinoyatlarni sodir etganlik uchun javobgarlik, jinoyat qonunchiligidagi ayrim muammolar, ularning yechimlari bo‘yicha olimlarning fikrlari ilmiy jihatdan ko‘rib chiqilgan. Shuningdek, mualliflar tomonidan bu turdagi jinoyat uchun qonunchilikda belgilangan normadagi ayrim kamchiliklar yuzasidan taklif va tavsiyalar berilgan.

Maqolada voyaga yetmaganlarni g‘ayriijtimoiy xatti-harakatlarga jalb qilish jinoyatlarining tergovini takomillashtirish masalalari ko‘rib chiqilgan. Ushbu jinoyatlar sabablarini va tergov jarayonidagi qiyinchiliklarni, masalan, tergovchilarning malakasizliklari, voyaga yetmaganlarning himoyasizligi va bunday jinoyatlarning yashirinligi kabi muammolarni tahlil qilishga alohida e’tibor qaratilgan. Tergovni takomillashtirish uchun maxsus tergov guruhlarini tashkil etish, mutaxassislarning malakasini oshirish, voyaga yetmaganlarni himoya qilish tizimini kuchaytirish va qonun hujjatlarini yangilash kabi takliflar ilgari surilgan. Maqola jamiyatda bunday jinoyatlarning oldini olish va yoshlarni himoya qilish bo‘yicha samarali choralar ko‘rish zarurligini ta’kidlaydi.

Jinoiy tergov tizimi va sud jarayonlarida guvohlik olish jarayoni muhim rol o'ynaydi. Guvohlik, tergovchilarga voqealar haqida ma'lumot olishda asosiy manba bo'lib xizmat qiladi, bu esa sudning to'g'ri va haqqoniy qaror chiqarishiga imkon yaratadi.

Mazkur maqolada yuridik shaxsni qayta tashkil etish (qo‘shib yuborish, bo‘lib yuborish, ajratib chiqarish, qayta tashkil etish va h.k.) holatlarida intellektual mulk obyektlariga bo‘lgan mulkiy huquqlarning o‘tishi masalalari yoritiladi. Mavzuga oid milliy qonunchilik, xalqaro tajriba va amaliy muammolar tahlil qilinadi hamda ularni bartaraf etish bo‘yicha takliflar bildiriladi.

в данной работе рассматриваются международные подходы к правовому регулированию приостановления трудового договора в таких странах, как Германия, Франция, Россия, Казахстан, а также в рамках правовой системы Европейского союза. На основе сравнительно-правового анализа выявлены ключевые элементы зарубежных моделей, включая основания, процедурные механизмы и гарантии для сторон трудовых отношений. Особое внимание уделено оценке применимости этих подходов в условиях правовой системы Республики Узбекистан. В результате исследования сформулированы конкретные предложения по совершенствованию национального законодательства с учётом международных стандартов и лучших практик.

mazkur maqola Tog‘ay Murodning “”Oydinda yurgan odamlar“ asarida qo‘llangan o‘zbek xalqiga xos bo‘lgan etnografik va frazeologik birliklar hamda ularning xususiyatlari misollar asosida tahlil qilingan. Xususan, to‘y, mavsum-marosim odatlari va asarning badiiy tili etnografik, frazeologik jihatdan yondashilib baholangan.

ushbu maqolada hozirgi texnologik rivojlanib borayotgan zamonda sun'iy intellektning mualliflik huquqi bilan o'zaro aloqasi, sun’iy intellekt tomonidan yaratilayotgan mualliflik huquqi obyektlariga nisbatan huquq subyektini belgilash va muhofazaga olishda mavjud bir qator muammo va kamchiliklarning oldini olishga qaratilgan eng dolzarb ilmiy yondashuvlar, normalarning asosli tahlil qilish orqali sohadagi muammolarni bartaraf etish yuzasidan bir qator nazariy va amaliy takliflar keltirib o‘tilgan.

Tezisda O‘zbekiston Respublikasida davlat boshqaruvida korrupsiyaviy xavflarni aniqlash, baholash va boshqarishning mavjud huquqiy asoslari chuqur tahlil qilinadi. Qonunlar, Prezident farmonlari va yillik dasturlar asosida korrupsiyaga qarshi kurashishning institutsional va huquqiy mexanizmlari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, davlat boshqaruvida korrupsiyaviy xavflarni tizimli boshqarish imkonini yaratishi tahlil etiladi.

Fuqarolik huquqiy munosabatlarida, kredit, garov va ipoteka borasida qonuniy asoslar yaratish masalalariga jiddiy e’tibor qaratilayotir.O’zbekiston Respublikasining “Garov to’g’risida”gi qonunining 1-moddasiga ko’ra:Bir shaxsning boshqa shaxsga mol-mulkni yoki unga bo’lgan huquqni majburiyatlarni ta’minlash uchun berishi garov hisoblanadi. Garov tushunchasi va uning vujudga kelish asoslari amaliyotdan kelib chiqqan holda takomillashtirildi. Jumladan, garov to’g’risidagi shartnoma, uning shakli va shartnomani ro’yxatdan o’t­kazishga doir moddasiga tegishli qo’shimcha kiritildi.Natijada bundan buyon garov narsasi mol-mulkni umumiy tavsiflash orqali belgilanishi mumkin.

Ushbu mаqоlаdа Kоrrupsiyаning vujudgа kelishi haqida falsafiy tahlillar vа  kоrrupsiyаgа qаrshi kurаshishdа insоnyаtning ruhiyаtidа huquqiy оng vа  mаdаniyаtning shаkllаnishi qаnchаlik аhаmiyаtgа egа ekаnligi hаqidа хоrijiy dаvlаtlаr olimlarining falsafiy qarashlarini о’rgаngan хоldа mulоhаzаlаr yuritilgаn.

Дунёда ногиронлиги бўлган шахслар ҳуқуқларини таъминлаш бугунги кунда долзарб аҳамиятли масалалардан бирига айланди. Ўз навбатида, бу тоифа шахсларни фуқаролик жамиятининг тўла ҳуқуқли аъзоси деб қабул қилиш натижасида соҳа доирасида истиқболли ёналишлар белгиланди. Истиқболли ёналишлар сифатида қуйидагилар намоён бўлади: ногиронлиги бўлган шахсларнинг жамиятнинг тенг ҳуқуқли аъзолари бўлишини кафолатлаш; ногиронлиги бўлган шахслар ҳуқуқий лаёқатининг тенглигини қайд этиш; ногиронлик белгиси бўйича камситишларга қарши тизимли чора-тадбирларни амалга ошириш; бундан ташқари, ногиронлиги бўлган шахсларни сифатли ўқув-таълим жараёнлари билан таъминлаш бўйича халқаро даражадаги ҳуқуқий ҳужжатларни амалиётга жорий қилиш. Амалиётга жорий этиш мумкин бўлган халқаро ҳужжатлар сифатида БМТнинг Ногиронлар ҳуқуқлари тўгрисидаги конвенцияси, Саламанка декларацияси каби ҳуқуқий асосларни таъкидлаб ўтсак мантиқан тўгри бўлади.

Мазкур мақолада  шарт компонентли гипотаксемалар вербализаторларининг семантик ҳамда коммуникатив-прагматик жиҳатлари, уларни коммуникатив-прагматик  типларга таснифлаш баён этилган.

Soʻnggi yillarda Oʻzbekiston fuqarolik jamiyatini mustahkamlash va nodavlat notijorat tashkilotlari (NNTlar) faoliyatini rivojlantirish borasida tub islohotlarni amalga oshirmoqda. NNTlar jamiyatdagi ijtimoiy, ekologik, huquqiy va madaniy muammolarga yechim topishda muhim rol oʻynaydi. Bu jarayonda xalqaro tashkilotlar bilan moliyaviy hamkorlikning yoʻlga qoʻyilishi ushbu tashkilotlarning institutsional barqarorligini oshirishda muhim omil hisoblanadi.

Qurilish sohasi har qanday mamlakat iqtisodiyotining strategik tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Aholi yashash sharoitlarini yaxshilash, infratuzilmani rivojlantirish, zamonaviy sanoat va xizmat ko‘rsatish obyektlarini yaratishda bu tarmoqning tutgan o‘rni beqiyosdir. So‘nggi yillarda O‘zbekiston Respublikasida qurilish sohasini tubdan isloh qilish, raqobatbardosh muhit yaratish, zamonaviy texnologiyalarni joriy etish orqali uning samaradorligini oshirish bo‘yicha tizimli ishlar amalga oshirilmoqda.