`
6
MILLIY BRENDINGDA TARIXIY O‘ZBEK SO‘ZLARINING JONLANTIRILISHI
Fayziyeva Gulasal Amrillo qizi
Ingliz tili o‘qituvchisi,
Singapur Menejmentni rivojlantirish instituti (Toshkent filiali)
https://doi.org/10.5281/zenodo.16911165
Annotatsiya
Ushbu maqolada brend tushunchasi, uning mazmuni va zamonaviy biznes hamda ijtimoiy
hayotdagi ahamiyati yoritilgan. Globallashuv sharoitida ko‘plab kompaniyalar brend nomlarini
xalqaro so‘zlar asosida tanlayotgani kuzatiladi. Bu esa bir tomondan raqobatbardoshlikka
xizmat qilsa, boshqa tomondan milliy leksikaning chetga surilishiga sabab bo‘lmoqda. Shuning
uchun maqolada o‘zbek tilidagi tarixiy va arxaik so‘zlarning brend nomlarida qo‘llanishi,
ularning milliy o‘zlikni ifodalashdagi o‘rni va ahamiyati tahlil qilinadi.
Kalit so‘zlar:
Brend, marketing, milliy leksika, arxaik so‘zlar, globallashuv, madaniyat, identitet.
Kirish
Bugungi kunda “brend” va “marketing” tushunchalari ishlab chiqarish, savdo va xizmat
ko‘rsatish sohalarining ajralmas qismi hisoblanadi. Xaridor mahsulotni endilikda faqat
ehtiyojini qondirish uchun emas, balki uning bozordagi mavqeyi, reklama ta’siri hamda ijtimoiy
tarmoqlarda shakllangan fikr-mulohazalarga asoslanib tanlaydi. Shu bois mahsulot sifatidan
tashqari uning brendi ham muhim omil sanaladi.
Brend va til munosabati
“Brend” atamasi XX asrda keng qo‘llanila boshlagan. Hozirda esa deyarli barcha
kompaniyalar o‘z brendiga ega. O‘zbekistonda ham ko‘plab brendlar mavjud, ammo ularning
katta qismi inglizcha yoki ruscha so‘zlar asosida shakllantirilmoqda (Belissimo, Kids Boss,
Wendy’s, Papa John’s va boshqalar). Bunday holat o‘zbek tilining mavqeini pasaytirishi
mumkin.
Shu bilan birga, brend nomlash jarayoni jiddiy yondashuvni talab qiladi. Maxsus nomlash
xizmatlari kompaniyaning maqsadi, mahsulot turi, auditoriya yoshi va qamrovi kabi omillarni
inobatga olgan holda nom tanlaydi. Brendning muvaffaqiyati ko‘p jihatdan nomning o‘ziga
xosligi va mazmuniy yukiga bog‘liq bo‘ladi.
Milliy brendlarda tarixiy so‘zlar
Brend nafaqat sifat va raqobat, balki millat madaniyatini ham ifodalaydi. Milliy so‘zlar
asosidagi brend nomlari nafaqat ichki bozorda, balki xorijda ham mamlakat obro‘sini oshiradi.
Masalan, Ipak yo‘li, Suzana, Jonon Jo‘ja kabi nomlar o‘zbek milliy leksikasini jonlantiribgina
qolmay, uning ma’naviy mazmunini ham keng targ‘ib qiladi.
Shuningdek, ba’zi nomlar mahalliy tarixiy yoki hududiy atamalarni qayta tiklashga xizmat
qiladi. Masalan, “Horrot” restorani Xorazmda mavjud bo‘lgan baliq nomidan olingan bo‘lib, bu
orqali nafaqat yangi brend yaratildi, balki hududiy so‘zning ham ommalashishiga sabab bo‘ldi.
Bunday tajribalar tilning boyligini ko‘rsatib, milliy identitetni mustahkamlaydi.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda, brend nomlarida o‘zbekcha, ayniqsa tarixiy va arxaik so‘zlardan
foydalanishni kengaytirish zarur. Til millat ko‘zgusi bo‘lgani bois, milliy brendlar orqali o‘zbek
`
7
xalqining tarixi, madaniyati va ruhiyati ham targ‘ib etiladi. Shuning uchun nomlash xizmatlari
milliy leksika asosida yangi brendlarni shakllantirishga ko‘proq e’tibor qaratishi lozim.
Brending atamasi xorijiy so‘z bo‘lsa-da, uning o‘zbek tilida rivojlanishi uchun tilshunoslar,
tadbirkorlar va jamoatchilik birdek mas’uldir. Kelgusida milliy brendlarda o‘zbekcha
so‘zlarning qo‘llanilishi lingvistika va marketing kesishgan dolzarb mavzulardan biri bo‘lib
qoladi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Aaker, D. A. (1996). Building Strong Brands. Free Press.
2.
Aitchison, J. (2001). Language Change: Progress or Decay? Cambridge University Press.
3.
Alimov, R. (2020). “Milliy brendlash va tilning o‘rni.” O‘zbek tilshunosligi jurnali, №3, 45–
52-betlar.
4.
Kapferer, J. N. (2012). The New Strategic Brand Management: Advanced Insights and
Strategic Thinking. Kogan Page.
5.
O‘zbek tilining izohli lug‘ati. (2006). Toshkent: O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi.
