62
YANGI O’ZBEKISTON DUNYO NIGOHIDA
Qoraboyev Zohid Bahodir o’g’li
Namangan davlat universtiteti
Email: Zohidjonqoraboyev782@gmail.com
+998959007090
https://doi.org/10.5281/zenodo.15589874
Annotatsiya.
Ushbu maqola hozirgi kunda mamlakatimizda bo’layotgan xalqaro miqyosdagi
yig’ilishlar va BMT, YI, Markaziy Osiyo davlatlari nigohida yangi O’zbekistonning keng qamrovli
ichki va tashqi siyosati, shu bilan birga mamlakatimiz taraqqiyoti uchun davlatimiz rahbarining
sa’y harakatlari natijasida olib borilayotgan davlat boshqaruvining izchil va uzviy tarzda faqat xalq
farovonligi, mamlakat tarqqiyoti uchun ekanligiga bag’ishlanadi. Shu bilan birga mamlakatimizda
istiqomat qilayotgan chet el fuqarolariga ko’rsatilayotgan e’tibor hususida so’z boradi.
Kalit so’zlar:
Xalqaro tashkilotlar mamlakatimizdagi filiallari, Markaziy Osiyo dunyo
e’tirofida, “Markaziy Osiyo - Yevropa Ittifoqi”, davlatimiz raxbarining keng qavrovli tashqi siyosati,
mamlakatizda istiqomat qilayotgan chet el fuqarolari uchun yaratilgan shart – sharoitlar.
Abstract.
This article is devoted to the comprehensive domestic and foreign policy of the
new Uzbekistan in the light of the international meetings currently taking place in our country and
the UN, EU, Central Asian countries, as well as the fact that the state administration carried out as
a result of the efforts of our head of state for the development of our country is consistently and
integrally aimed only at the well-being of the people and the development of the country. At the
same time, it is about the attention paid to foreign citizens living in our country.
Keywords:
Branches of international organizations in our country, "Central Asia - European
Union", Central Asia in the world's recognition, the comprehensive foreign policy of the head of
our state, the conditions created for foreign citizens living in your country.
Абстрактный.
Данная статья посвящена тому, что комплексная внутренняя и
внешняя политика нового Узбекистана, а также усилия главы нашего государства по
развитию нашей страны последовательно и слаженно осуществляются только на благо
народа и развития страны, в свете международных встреч, проходящих в настоящее время
в нашей стране и в ООН, ЕС, странах Центральной Азии. В то же время мы поговорим о
внимании, которое уделяется иностранным гражданам, проживающим в нашей стране.
Ключевые слова:
Филиалы международных организаций в нашей стране,
«Центральная Азия – Европейский Союз», Центральная Азия, признанная во всем мире,
широкомасштабная внешняя политика главы нашего государства, условия, созданные для
пребывания иностранных граждан в вашей стране.
Hozirgi tahlikali dunyoda xalqaro tashkilotlar, shu bilan birga qo’shni davlatlar bilan yaxshi
munosabatda, tinch va totuvlikda hayot kechirish juda muhim. O’zbekistonning tashqi siyosatdagi
asosiy ustuvor yo’nalishlaridan biri ham shudir. O’zbekiston tashqi siyosatda ko’plab davlatlar shu
bilan birga xalqaro tashkilotlar bilan xamkorlik aloqalarini rivojlantirib bormoqda. Hozirgi kunda
O’zbekistonda asosiy xalqaro tashkilotlardan biri bu BMT hisoblanadi. O‘zbekiston yangi suveren,
mustaqil davlat sifatida Birlashgan Millatlar Tashkilotiga (BMT) 1992-yil 2-martda a’zo bo‘ldi.
Mamlakatimiz ushbu tarixiy voqeadan keyin o‘tgan vaqt mobaynida BMT va uning ixtisoslashgan
muassasalari bilan turli sohalarda samarali hamkorlik qilib kelmoqda. Nafaqat O’zbekistonda
balki butun dunyoda asosiy tashkilotdir. BMT Taraqqiyot dasturi (BMTTD), Aholishunoslik
jamg‘armasi (BMTAJ), Bolalar jamg‘armasi (YUNISЕF), Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST),
63
Ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha tashkiloti (YUNЕSKO), Giyohvand moddalar va
jinoyatchilik bo‘yicha boshqarmasi (BMTGMJB), Gender tengligi, ayollar huquq va imkoniyatlarini
kengaytirish bo‘yicha tuzilma (BMT-Ayollar), Markaziy Osiyoda preventiv diplomatiya bo‘yicha
mintaqaviy markazi (BMT MOPDMM), Xalqaro mehnat tashkiloti (XMT), Oziq-ovqat va qishloq
xo‘jaligi tashkiloti (FAO), Migratsiya bo‘yicha xalqaro tashkilot (MXT), shuningdek, BMT
Taraqqiyot dasturi shafeligidagi Ko‘ngillilar dasturi O‘zbekistonda “BMT oilasi”ni tashkil qiladi
.Jumladan, Prezident Shavkat Mirziyoyev BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida ilgari
surgan tashabbuslari natijasida Markaziy Osiyo davlat rahbarlarining Maslahat uchrashuvi yo‘lga
qo‘yildi. Shuningdek, Toshkentda Afg‘oniston bo‘yicha xalqaro konferensiya tashkil etilgan bo‘lsa,
2018 yilda BMT Bosh Assambleyasining “Markaziy Osiyo mintaqasida tinchlik, barqarorlik va
izchil taraqqiyotni ta’minlash bo‘yicha mintaqaviy va xalqaro hamkorlikni mustahkamlash”
rezolyutsiyasi va “Ma’rifat va diniy bag‘rikenglik” deb nomlangan maxsus rezolyutsiyasi qabul
qilindi hamda BMT shafeligida Orolbo‘yi mintaqasida inson xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha ko‘p
tomonlama Trast fondi faoliyati joriy qilindi. Bundan tashqari, O‘zbekiston tomonidan Orolbo‘yi
mintaqasini ekologik innovatsiya va texnologiyalar hududi, deb e’lon qilish bo‘yicha bildirgan
taklifi asosida 2021 yilning 18 may kuni BMT Bosh Assambleyasining maxsus rezolyutsiyasi qabul
qilinishi xalqaro darajada ilgari surilayotgan tashabbuslarning amaliy natijasi bo‘ldi.[1. B-1.]
Keyingi xalqaro tshkilotlardan biri YI (Yevropa ittifoqi) dir. Hozirgi kunga kelib yevropada
bu tashkilot tarkibiga 27 ta davlat kiradi. Bu degani bir vaqtning o’zida yigirma yettiga yaqin davlat
bilan
hamkorlik
deganidir.
Ittifoqi bilan
munosabatlarining boshlanishi 1992-yil 15-aprelda Oʻzbekiston Respublikasi hukumati va
Yevropa hamjamiyatlari komissiyasi oʻrtasida oʻzaro anglashuv memorandumining imzolanishi
bilan asos solingan. 1994-yil 16-noyabrda tomonlar oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatildi.
Yevropa Ittifoqi va Oʻzbekiston oʻrtasida Sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim 1996-yil iyun
oyida Florensiyada davlat rahbarlari darajasida imzolangan.
Yevropa Ittifoqi (YI) va O‘zbekiston o‘rtasidagi aloqalar so‘nggi yillarda izchil rivojlanib
bormoqda. Ushbu hamkorlik siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy sohalarni qamrab
olgan.O‘zbekiston va Yevropa Ittifoqi o‘rtasidagi diplomatik munosabatlar 1992-yilda yo‘lga
qo‘yilgan. 1996-yilda ular o‘zaro Hamkorlik va sheriklik to‘g‘risidagi bitim (PCA – Partnership and
Cooperation Agreement) imzolaganlar. Bu hujjat ikki tomonlama siyosiy, savdo va iqtisodiy
munosabatlarni mustahkamlashga xizmat qiladi. 2022-yilda tomonlar yangi Kengaytirilgan
sheriklik va hamkorlik bitimi (EPCA – Enhanced Partnership and Cooperation Agreement) ustida
muzokaralarni yakunlashdi. Bu bitim Yevropa Ittifoqining O‘zbekiston bilan yanada chuqurroq
strategik hamkorlik qilishga tayyor ekanligini ko‘rsatadi. YI – O‘zbekistonning muhim savdo
hamkorlaridan biri. O‘zbekiston YI davlatlariga asosan quyidagilarni eksport qiladi: paxta
mahsulotlari, kimyo sanoati mahsulotlari, rangli metallar, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari. YI esa
O‘zbekistonga mashinasozlik, farmatsevtika, texnologik jihozlar va boshqa yuqori texnologiyali
mahsulotlarni eksport qiladi. 2021-yilda YI O‘zbekistonga GSP+ (Generalised Scheme of
Preferences Plus) maqomini berdi. Bu O‘zbekiston eksportchilari uchun 6,000 dan ortiq
mahsulotni YI bozoriga boj to‘lovlarisiz olib kirish imkonini yaratdi. Yevropa Ittifoqi
O‘zbekistonda inson huquqlari, fuqarolik jamiyati, sud-huquq islohotlari va so‘z erkinligini
mustahkamlash borasida loyihalarni qo‘llab-quvvatlab kelmoqda. Har yili O‘zbekiston va YI
o‘rtasida Inson huquqlari bo‘yicha muloqotlar o‘tkaziladi. YI ta’lim sohasida, xususan, Erasmus+
dasturi orqali O‘zbekistonlik talabalar va o‘qituvchilarga Yevropada o‘qish va tajriba orttirish
64
imkoniyatini taqdim etadi. Bu dastur orqali har yili yuzlab yoshlar YI davlatlarida tahsil olishadi.
YI O‘zbekistonni Markaziy Osiyodagi muhim strategik hamkor sifatida ko‘radi. Ular mintaqaviy
barqarorlik, chegaralar xavfsizligi, ekologik muammolar (ayniqsa Orolbo‘yi fojiasi), suv
resurslarini boshqarish va iqlim o‘zgarishi kabi masalalarda hamkorlik qilishmoqda. Albatta!
So‘nggi yillarda Markaziy Osiyo mintaqasi jahon hamjamiyati e’tiborida tobora ko‘proq o‘rin
egallamoqda. Bunga bir nechta sabablar bor, quyida ularni qisqacha ko‘rib chiqamiz: Markaziy
Osiyo – Yevropa va Osiyo o‘rtasida joylashgan strategik hudud. Bu mintaqa: Rossiya, Xitoy,
Afg‘oniston va Eron kabi geosiyosiy jihatdan muhim davlatlar bilan chegaradosh; "Yangi Ipak yo‘li"
(Xitoyning "Bir kamar – bir yo‘l" tashabbusi) doirasida muhim tranzit hududga aylangan; Energiya
resurslari (gaz, neft, uran) jihatdan boy. Bu omillar Markaziy Osiyoni global geosiyosiy va iqtisodiy
o‘yinchilarning diqqat markaziga olib chiqdi. Markaziy Osiyoda bozor iqtisodiyoti islohotlarini
jadallashtirmoqda; xorijiy investorlar uchun qulay muhit yaratmoqda; iqtisodiy diversifikatsiya
siyosatini olib bormoqda. Ayniqsa O‘zbekistonning ochiq tashqi siyosati va sarmoyaviy
jozibadorligi xalqaro maydonda ijobiy baholanmoqda. Avvalroq mintaqa ichida siyosiy sovuqlik
kuzatilgan bo‘lsa, hozirgi kunda: davlatlar o‘zaro chegaraviy nizolarni hal qilmoqda; Markaziy
Osiyo davlat rahbarlari sammitlari muntazam o‘tkazilmoqda suv, xavfsizlik, transport kabi
umumiy muammolarni hal qilish uchun mintaqaviy mexanizmlar yaratilmoqda. Bu holat BMT,
Yevropa Ittifoqi, AQSh, Xitoy va Rossiya kabi yirik kuchlarning Markaziy Osiyoga qiziqishini
oshirdi. Markaziy Osiyo – qadimiy sivilizatsiyalar markazi bo‘lib, Samarqand, Buxoro, Xiva, O‘tror,
Panjakent kabi shaharlari bilan mashhur. UNESCO bu mintaqadagi ko‘plab obidalarni Jahon
merosi ro‘yxatiga kiritgan. Bu mintaqaning madaniy salohiyati: turizmni rivojlantirishga, xalqaro
imidjni oshirishga xizmat qilmoqda. Dunyo Markaziy Osiyoni Afg‘onistonga yaqinligi sababli
xavfsizlik jihatidan ham kuzatib bormoqda: ekstremizm va terrorizm tahdidlariga qarshi kurash;
giyohvandlik oqimining oldini olish; Afg‘oniston bilan konstruktiv muloqotni qo‘llab-quvvatlash.
Bu mintaqani global xavfsizlik tizimining muhim bo‘g‘iniga aylantirmoqda. Markaziy Osiyo endi
jahon siyosiy sahnasida faol ishtirokchi sifatida qaralmoqda. U nafaqat o‘zining tabiiy boyliklari,
balki o‘zaro muloqotga ochiqligi, iqtisodiy islohotlari va madaniy salohiyati bilan e’tiborni
tortmoqda.
XULOSA
Bugungi kunda Markaziy Osiyo dunyo nigohida tobora yorqinroq ko‘zga tashlanmoqda.
Mintaqaning boy tarixiy merosi, geosiyosiy o‘rni, tabiiy resurslari va iqtisodiy islohotlarga bo‘lgan
intilishi uni global hamjamiyat uchun muhim hamkor sifatida namoyon etmoqda. Davlatlar
o‘rtasidagi ochiq muloqot, mintaqaviy barqarorlikka intilish va xalqaro tashabbuslarda faol
ishtirok etish – bularning barchasi Markaziy Osiyoni bugunning emas, balki kelajakning ham
strategik markaziga aylantirmoqda. Shu bois, mintaqaning global e’tirofga sazovor bo‘lishi – bu
bejiz emas, balki mehnat, irodaviy yangilanish va o‘zaro ishonch mahsulidir.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
2.
3.
4.
