82
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNING TEZKORLIK VA KUCH JISMONIY
SIFAT KO‘RSATKICH DARAJALARINING TAHLILI
Qosimov Bekzod Zoirovich
O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti
Jismoniy madaniyat va sport kafedrasi katta o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15602627
Annotatsiya.
Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun gimnastika vositalarining o‘rganilishi,
o‘yinlar va faoliyatlar orqali amalga oshiriladi, bu esa bolalarning qiziqishlarini uyg‘otadi va ularni
jismoniy mashqlarga jalb qilishni osonlashtiradi. Shu bilan birga, pedagoglar bolalarning jismoniy
faolligini oshirish uchun samarali treninglar va mashqlarni amalga oshirishi kerak.
Kalit so‘zlar:
Gimnastika vositalari, jismoniy rivojlanish, metodologik asoslar, o‘rganilganlik
holati, faoliyatlar va o‘yinlar, jismoniy tarbiya, pedagogik metodlar, harakat va muvozanat.
Respublikamizda sog’lom turmush tarzini shakllantirish, aholining, ayniqsa yosh avlodning
jismoniy tarbiya va ommaviy sport bilan muntazam shug’ullanishi uchun zamon talablariga mos
shart-sharoitlar yaratish, sport musobaqalari orqali yoshlarda o’z irodasi, kuchi va
imkoniyatlariga bo’lgan ishonchni mustahkamlash, mardlik va vatanparvarlik, ona Vatanga
sadoqat tuyg’ularini kamol toptirish masalasi davlat siyosatining ustuvor yo’nalishi darajasiga
ko’tarilmoqda. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston Respublikasi maktabgacha
ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash to’g’risida”gi Qarorida
maktabgacha ta’lim tizimini rivojlantirishning maqsadlari va ustuvor yo’nalishlari belgilab berildi.
Respublikamizda sog’lom turmush tarzini shakllantirish, aholining, ayniqsa yosh avlodning
jismoniy tarbiya va ommaviy sport bilan muntazam shug’ullanishi uchun zamon talablariga mos
shart-sharoitlar yaratish, sport musobaqalari orqali yoshlarda o’z irodasi, kuchi va
imkoniyatlariga bo’lgan ishonchni mustahkamlash, mardlik va vatanparvarlik, ona Vatanga
sadoqat tuyg’ularini kamol toptirish masalasi davlat siyosatining ustuvor yo’nalishi darajasiga
ko’tarilmoqda. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston Respublikasi maktabgacha
ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash to’g’risida”gi Qarorida
maktabgacha ta’lim tizimini rivojlantirishning maqsadlari va ustuvor yo’nalishlari belgilab berildi.
Zamonaviy ta’limiy-psixologik tadqiqotlarda erta bolalik davrida jismoniy faollikni
rivojlantirishning afzalliklari keng e’tirof etilgan. Ko‘pincha kuch, egiluvchanlik, muvozanat va
koordinatsiyaning uyg‘unligi bilan ajralib turadigan gimnastika maktabgacha yoshdagi
bolalarning jismoniy va kognitiv o‘sishini rag‘batlantirishda asosiy vosita bo‘lib xizmat qiladi.
Balans to‘sinlari, gimnastika gilamchalari, sakrash apparatlari kabi gimnastika vositalaridan
foydalanish erta yoshdagi bolalar jismoniy tarbiya dasturlarining ajralmas qismiga aylanmoqda.
Istiqbolli salohiyatga qaramay, maktabgacha ta’limda ushbu vositalarni amalga oshirish
uchun qo‘llaniladigan uslubiy asoslarda bo‘shliqlar saqlanib qolmoqda. Erta gimnastika
aralashuvining barqaror afzalliklari to‘g‘risidagi ma’lumotlarning cheklanganligi, shuningdek,
tarbiyachilar uchun mashg‘ulot uslublarining standartlashtirilmaganligi ilg‘or tajribalarni
takomillashtirish uchun ko‘proq tadqiqotlar zarurligini ko‘rsatadi. Bundan tashqari, maktabgacha
ta’lim muhitining turli xil ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlari barcha bolalarning bunday rivojlanish
imkoniyatlariga ega bo‘lishini ta’minlaydigan gimnastika vositalarini qo‘llashga moslashuvchan
yondashuvlarni talab qiladi.
83
Bolalarni rivojlanish yosh xususiyatlarini o’rganishda yosh davrlariga katta e’tibor qaratish
lozim. Bolalarni yosh davrlariga bo’lishda bir qancha olimlar ilmiy-tadqiqotlar olib borganlar.
J.Plake (1896-1970), L.Kolberg, A.Vallon, R.Zazzo, G.Grim chet el olimlari, L.S.Vegotskiy,
L.I.Bogovich, D.B.Elkonin, A.A.Lyublinskaya, A.V.Petrovskiy, o’zbek psixolog olimlaridan
M.Vohidov, E.Toziyev, S.A.Axundjanova, M.Sh.Rasulova, R.I.Sunnatova va boshqalar yosh
davrlarini turli yosh bosqichlariga ajratish bo’yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borganlar.
Shularga asoslangan holda yosh davrlarini quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin. 1) Go’daklik
davri – tug’ilgandan 1 yoshgacha; 2) ilk bolalik davri – 1 yoshdan 3 yoshgacha; 3) maktabgacha
davr – 3 yoshdan 7 yoshgacha;
Jismoniy tarbiya jarayoni-bu ikki tomonlama jarayondir. Bir tomondan o‘rgatishga
intilayotgan o‘qituvchi, ikkinchi tomondan o‘rganishga xohishi bo‘lgan o‘quvchi qatnashadi.
Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, agar o‘quvchi oldiga qo‘yilgan vazifaning mohiyatini tushunib etsa
va uning hal etilishiga qiziqsa, o‘rgatishning muddati tezlashadi va sifati yaxshilanadi.
Xulosa
. Ularga metodik ta`sir etishning xilma-xil usullaridan foydalanishi kerak. O‘quv
materialini o‘zlashtirish va mustahkamlash uchun, mashqlarga bo‘lgan ehtiyojda katta farq
mavjud. Har bir o‘quvchida zaruriy mashqlarning soni va hajmi har xil: alohida
shug‘ullanuvchilarning o‘rgatish tempi har xil. Alohida harakat faoliyatining texnikasini
o‘zlashtirib olishda o‘quvchilarning xususiyatlarini hisobga olib, yordamchi mashqlarning
xarakterini va hajmini o‘zgartirib berish zarur.
Shuning uchun bola hayotining ilk kunlaridan boshlab shunday sharoit yaratish kerakki,
bolaning tetik, ijobiy emotsional holati, jismonan va psixik to‘laqonli rivojlanishi ta’minlanshi
lozim.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
S.Achilova “Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi va bola
rivojlanishi” (Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi 2022 yil 19 iyuldagi 233-son bayonnomasi).
2.
Qosimov, B., & Raxmonov, D. (2023). GIMNASTIKA MASHG‘ULOTLARINING MAKTABGACHA
YOSHDAGI BOLALARGA FOYDASI.
Theoretical aspects in the formation of pedagogical sciences
,
2
(14), 14-18.
3.
Qosimov, B., & Raxmonov, D. (2023). MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNINING
GIMNASTIKA MASHG ‘ULOTLARINI TASHKIL ETISH.
Theoretical aspects in the formation of
pedagogical sciences
,
2
(13), 196-199.
4.
Raxmonov, D., & Qosimov, B. (2023). MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI ASOSIY
VOSITALAR YORDAMIDA SPORTGA TAYYORLASH, MUVOFIQLASHTIRISH VA RIVOJLANISH
YO‘NALISHIDAGI GIMNASTIKA.
Science and innovation in the education system
,
2
(7), 30-32.
5.
Zoirovich, Q. B. (2023). MAKTABGACHA YOSHIDAGI BOLALARNI GIMNASTIKA VOSITALARI
ASOSIDA JISMONIY TAYYORGARLIGINI OSHIRISH.
Journal of Universal Science Research
,
1
(9)
