71
INGLIZ TILINI O‘QITISHDA ERTAKLARDAN FOYDALANISHNING PEDAGOGIK
AHAMIYATI
Madina Tashpulatova
Navoiy davlat Universiteti doktoranti
Email: tashpulatovamadina35@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.16349399
Annotatsiya
: Mazkur tezis ingliz tilini o‘rganish jarayonida o‘zbek xalq ertaklaridan
foydalanishning pedagogik imkoniyatlarini yoritadi. Ertaklar til o‘rganishga bo‘lgan qiziqishni
oshirib, o‘quvchilarning ijodiy va tanqidiy fikrlashini rivojlantiradi, madaniy ongni
mustahkamlaydi hamda kommunikativ kompetensiyalarni shakllantirishda muhim vosita bo‘lib
xizmat qiladi.
Asosiy so‘zlar:
ingliz tili, xalq ertaklari, motivatsiya, ijodkorlik, innovatsion metodlar,
kommunikativ yondashuv.
Kirish
Ingliz tilini o‘rgatishda zamonaviy metodlarga asoslangan yondashuvlar talab etiladi. Xalq
og‘zaki ijodining nodir namunalaridan biri bo‘lgan o‘zbek xalq ertaklari bu borada boy didaktik
va pedagogik salohiyatga ega bo‘lib, ular orqali o‘quvchilarning tilga bo‘lgan qiziqishini oshirish
mumkin.
Ertaklarning pedagogik ahamiyati
Ertaklar xalq og‘zaki ijodining qadimiy va eng ommabop janrlaridan biri bo‘lib, ular nafaqat
madaniy meros, balki ta’lim-tarbiya vositasi sifatida ham muhim o‘rin tutadi. Ta’lim jarayonida,
ayniqsa, chet tilini o‘rgatishda ertaklardan foydalanish bir qator pedagogik ustunliklarga ega.
Birinchidan, ertaklar bolalar dunyoqarashiga yaqin bo‘lib, ular orqali o‘quvchilarda til
o‘rganishga nisbatan ichki motivatsiya shakllanadi. Ertaklar voqealari sodda, lekin mazmunan
chuqur bo‘lib, o‘quvchilarni o‘ziga tortadi. Bu esa o‘quvchining darsga bo‘lgan ishtirokini faol va
ongli qiladi. Ikkinchidan, ertaklar orqali muloqotga asoslangan (kommunikativ) til ko‘nikmalari
samarali shakllantiriladi. Ertakdagi dialoglar, muammo yechimlari va obrazlar o‘rtasidagi
munosabatlar orqali o‘quvchilar tilni real kontekstda qo‘llashni o‘rganadilar. Rolli o‘yinlar,
ertakni sahnalashtirish va obrazga kirish metodlari orqali o‘quvchi o‘z fikrini ifodalash, savol-
javob qilish, hissiy reaktsiya bildirish kabi muhim kommunikativ kompetensiyalarni egallaydi.
Uchinchidan, ertaklar o‘quvchilarda madaniy tafakkur va o‘zlikni anglash hissini shakllantiradi.
Milliy ertaklar orqali o‘quvchilar o‘z xalqining qadriyatlari, axloqiy me’yorlari, odob-axloqlari
bilan tanishadilar. Bu esa o‘z navbatida, ularning madaniy identifikatsiyasini mustahkamlaydi.
Shuningdek, boshqa madaniy ertaklar bilan solishtirish orqali kross-madaniy kompetensiya
rivojlanadi. To‘rtinchidan, ertaklar ijodiy fikrlashni rivojlantirishda samarali vosita hisoblanadi.
O‘quvchilar ertak syujetiga asoslangan muqobil yakun yaratish, ertakdagi qahramon nomidan
xat yozish, yangi ertak tuzish kabi topshiriqlar orqali o‘z fantaziyasini ishga soladi. Bu esa
tanqidiy va divergent fikrlash ko‘nikmalarini shakllantiradi. Beshinchidan, ertaklar lingvistik
material sifatida boy leksik va grammatik birliklarni o‘z ichiga oladi. Xalq ertaklaridagi tasviriy
ifodalar, sinonimlar, qadimiy va poetik so‘zlar o‘quvchilarning lug‘at boyligini oshiradi.
Shuningdek, vaqt formalarini (past tense), fe’llarni, ifoda vositalarini o‘rganish uchun samarali
kontekstni taqdim etadi. Oltinchidan, ertaklardan foydalanish orqali o‘quvchilar orasida ijtimoiy-
emotsional ko‘nikmalar ham rivojlanadi. Ertakdagi ijobiy va salbiy obrazlar orqali o‘quvchi xulq-
atvorning oqibatlarini tushunadi, empatiya va hamdardlik kabi hissiy jihatlar shakllanadi.
72
Yettinchidan, ertaklar yordamida differensial va inklyuziv ta’limni yo‘lga qo‘yish mumkin.
Ertaklar har bir o‘quvchining qiziqishiga mos ravishda moslashtirilishi mumkin: kimdir
sahnalashtirishda ishtirok etsa, boshqasi ertakni rasm bilan ifodalash orqali til o‘rganishga jalb
qilinadi. Bu esa har xil o‘quv darajasidagi bolalarni birlashtirishga yordam beradi.
Xulosa
Ingliz tilini o‘qitishda ertaklardan foydalanish o‘quv jarayonini jonlantiradi, til
ko‘nikmalarini mustahkamlaydi va madaniy qadriyatlarni singdiradi. To‘g‘ri tanlangan ertaklar
va mos dars dizayni orqali dars samaradorligi ortadi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Krashen, S. D. (1985).
The Input Hypothesis: Issues and Implications.
London: Longman.
2.
Cameron, L. (2001).
Teaching Languages to Young Learners.
Cambridge: Cambridge
University Press.
3.
Ellis, R. (2005).
Instructed Second Language Acquisition: A Literature Review.
New Zealand
Ministry of Education.
4.
Bruner, J. (1990).
Acts of Meaning.
Cambridge, MA: Harvard University Press.
5.
Propp, V. (1968).
Morphology of the Folktale.
Austin: University of Texas Press.
6.
Zipes, J. (2006).
Why Fairy Tales Stick: The Evolution and Relevance of a Genre.
New York:
Routledge.
7.
Vygotsky, L. S. (1978).
Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes.
Cambridge: Harvard University Press.
8.
G‘ulomov, A. (1987).
O‘zbek xalq og‘zaki ijodi.
Toshkent: Fan nashriyoti.
9.
Sharipov, Sh. (1979).
O‘zbek xalq og‘zaki ijodi.
Toshkent: O‘qituvchi.
10.
Yuldasheva, G. (2020).
Chet tilini o‘rgatishda ertaklardan foydalanish metodikasi.
Navoiy:
NDPIM nashriyoti.
11.
Qodirov, K. N. (2021).
O‘zbek sehrli ertaklarining struktura va badiiy xususiyatlari.
Toshkent: Akademnashr.
12.
Nurullayeva, D. (2022).
Innovatsion yondashuvlar asosida ingliz tilini o‘qitish.
Samarqand:
Ilm Ziyo.
13.
Baxromova, N. (2021).
Bolalar adabiyoti va estetik tarbiya.
Toshkent: Iste’dod.
14.
“Til o‘rgatishda xalq ertaklarining o‘rni.” //
Xalq ta’limi jurnali
, 2022, №3. – B. 45–50.
