53
ZAMONAVIY RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR: GADJETLAR, BUYUMLAR
INTERNETI, SIMSIZ INTERNET, 3D BOSMA TEXNOLOGIYALAR
Qodirov Farrux Ergash o‘g‘li
“Matematika va ta’limda axborot texnologiyasi” kafedrasi mudiri
Elboyeva Munisa Elmurod qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
“Matematika va Informatika” yo‘nalishi 2-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15074631
Annotatsiya.
Zamonaviy raqamli texnologiyalar hayotimizning barcha jabhalariga kirib
kelib, inson faoliyatini yengillashtirish va samaradorligini oshirishda muhim rol o‘ynamoqda.
Gadjetlar kundalik hayot va ish jarayonlarini avtomatlashtirishda keng qo‘llaniladi. Buyumlar
interneti (IoT) esa turli qurilmalarni global tarmoq orqali bog‘lab, ularni aqlli boshqarish
imkonini yaratadi. Simsiz internet texnologiyalari (Wi-Fi, 5G) tezkor va uzluksiz aloqa
o‘rnatishni ta’minlaydi. 3D bosma texnologiyalari esa ishlab chiqarish, tibbiyot va arxitektura
sohalarida innovatsion yechimlar yaratishda qo‘llanilmoqda. Ushbu texnologiyalar
jamiyatning raqamli rivojlanishida katta ahamiyat kasb etadi.
Kalit so‘zlar.
Raqamli texnologiyalar, gadjetlar, buyumlar interneti, IoT, simsiz internet,
Wi-Fi, 5G, 3D bosma, innovatsiya, aqlli qurilmalar, raqamli transformatsiya.
Annotation.
Modern digital technologies are entering into all aspects of our life and play
an important role in the relief and efficiency of human activities. Gadgets are widely used in
the automation of everyday life and work processes. The Internet of Things (IoT), on the other
hand, connects various devices over a global network, making them intelligently manageable.
Wireless internet technologies (Wi-Fi, 5G) provide fast and uninterrupted communication. 3D
printing technologies, on the other hand, are being used to create innovative solutions in the
fields of manufacturing, medicine and architecture. These technologies are of great
importance in the digital development of society.
Keywords.
Digital technologies, gadgets, item internet, IoT, wireless internet, Wi-Fi, 5G,
3D printing, innovation, smart devices, digital transformation.
Аннотация.
Современные цифровые технологии проникают во все аспекты нашей
жизни и играют важную роль в облегчении и повышении эффективности человеческой
деятельности. Гаджеты широко используются для автоматизации повседневной жизни
и рабочих процессов. С другой стороны, интернет вещей (IoT) соединяет различные
устройства через глобальную сеть, обеспечивая интеллектуальное управление ими.
Технологии беспроводного интернета (Wi-Fi, 5G) обеспечивают быстрое и
бесперебойное соединение. С другой стороны, технологии 3D-печати используются для
создания инновационных решений в производстве, медицине и архитектуре. Эти
технологии приобретают большое значение в цифровом развитии общества.
Ключевые слова.
Цифровые Технологии, гаджеты, Интернет вещей, Интернет
вещей, беспроводной Интернет, Wi-Fi, 5G, 3D-печать, инновации, интеллектуальные
устройства, Цифровая трансформация.
Kirish.
Raqamli texnologiyalar zamonaviy jamiyatning ajralmas qismiga aylanib, turli
sohalarda innovatsion yondashuvlarni joriy etishga imkon bermoqda. Gadjetlar kundalik
hayotda ham, ish jarayonlarida ham qulaylik yaratib, inson faoliyatini samarali boshqarishga
54
yordam beradi. Smartfonlar, aqlli soatlar va boshqa raqamli qurilmalar axborot almashinuvi,
masofaviy boshqaruv va avtomatlashtirish imkoniyatlarini kengaytirmoqda.Buyumlar
interneti (IoT) texnologiyasi esa turli qurilmalarni internet orqali bog‘lash orqali aqlli
tizimlarni yaratishga imkon beradi. Aqlli uy jihozlari, sanoat robotlari va shahar
infratuzilmalari bu texnologiya asosida ishlaydi. Simsiz internetning rivojlanishi, xususan Wi-
Fi va 5G texnologiyalari, ma’lumotlarni yuqori tezlikda uzatishga va global tarmoqlarga
uzluksiz ulanish imkoniyatini kengaytirishga xizmat qilmoqda.3D bosma texnologiyalari esa
ishlab chiqarish va tibbiyot sohalarida yangi imkoniyatlarni taqdim etmoqda. Ushbu
texnologiya yordamida murakkab tuzilishga ega mahsulotlar ishlab chiqarilishi, tibbiyotda
protezlar va ichki a’zolar modellarini yaratish imkoniyati kengaymoqda.Zamonaviy raqamli
texnologiyalar kundalik hayot, sanoat va iqtisodiyotning turli jabhalarida inqilobiy
o‘zgarishlarga sabab bo‘lib, insoniyatning kelajakdagi rivojlanish yo‘nalishlarini belgilab
bermoqda. Ushbu tadqiqotda gadjetlar, IoT, simsiz internet va 3D bosma texnologiyalarining
ahamiyati, afzalliklari va kelajakdagi istiqbollari tahlil qilinadi.
Mavzuga doir adabiyotlar tahlili.
Zamonaviy raqamli texnologiyalar bo‘yicha ilmiy va
texnik adabiyotlar keng qamrovli tadqiqotlarni o‘z ichiga oladi. Ushbu yo‘nalishda chop
etilgan kitoblar, ilmiy maqolalar va texnik hujjatlar raqamli gadjetlar, buyumlar interneti,
simsiz aloqa va 3D bosma texnologiyalarining rivojlanishi hamda qo‘llanilishi haqida batafsil
ma’lumot beradi.Gadjetlar va ularning inson hayotiga ta’siri bo‘yicha A. Tanenbaum va D.
Wetherallning "Computer Networks" kitobida zamonaviy raqamli qurilmalar va ularning
tarmoq texnologiyalari bilan integratsiyasi haqida muhim tahlillar keltirilgan. IoT
texnologiyasi bo‘yicha K. Ashton tomonidan yozilgan "That ‘Internet of Things’ Thing"
maqolasida IoT ning kelib chiqishi va uning rivojlanish istiqbollari haqida batafsil ma’lumot
berilgan.Simsiz internet va 5G texnologiyalari bo‘yicha A. Goldsmithning "Wireless
Communications" kitobida ushbu texnologiyalarning rivojlanish bosqichlari va texnik jihatlari
tahlil qilingan. 3D bosma texnologiyalari esa I. Gibson, D. Rosen va B. Stucker tomonidan
yozilgan "Additive Manufacturing Technologies: 3D Printing, Rapid Prototyping, and Direct
Digital Manufacturing" kitobida keng yoritilgan bo‘lib, bu texnologiyaning ishlab chiqarish va
tibbiyot sohalaridagi qo‘llanilishi haqida muhim ilmiy dalillar keltirilgan.Shuningdek, turli
xalqaro ilmiy maqolalar va texnik hujjatlar, jumladan IEEE va ACM konferensiyalarida chop
etilgan ishlar, IoT, simsiz aloqa va 3D bosma texnologiyalarining amaliy qo‘llanilishi va
rivojlanish tendensiyalarini chuqur yoritadi. Ushbu adabiyotlarning tahlili raqamli
texnologiyalarning zamonaviy jamiyatdagi ahamiyatini va kelajakdagi istiqbollarini
tushunishga yordam beradi.
Tadqiqot metodologiyasi
. Ushbu tadqiqot zamonaviy raqamli texnologiyalar, jumladan
gadjetlar, buyumlar interneti (IoT), simsiz internet va 3D bosma texnologiyalarining
rivojlanishini, ularning jamiyat va sanoatga ta’sirini o‘rganishga qaratilgan. Tadqiqotda
nazariy va amaliy tahlil usullari qo‘llanilib, mavjud ilmiy manbalar, texnik hujjatlar va amaliy
tajribalar asosida batafsil ma’lumotlar to‘plandi.Nazariy tadqiqot doirasida raqamli
texnologiyalar bo‘yicha ilmiy maqolalar, akademik darsliklar, xalqaro konferensiya
materiallari va standart hujjatlar tahlil qilindi. Bu jarayonda IEEE, ACM va boshqa nufuzli
ilmiy manbalardan foydalanilib, IoT, simsiz aloqa va 3D bosma texnologiyalarining texnik
jihatlari va amaliy qo‘llanilishi o‘rganildi.Amaliy tadqiqotlar esa mavjud texnologiyalarni tahlil
qilish va ularning ishlash samaradorligini baholashga qaratildi. IoT qurilmalarining tarmoqqa
55
ulanib ishlash jarayonlari simulyatsiya qilindi, simsiz internetning tezlik va kechikish
ko‘rsatkichlari tahlil qilindi hamda 3D bosma texnologiyalaridan foydalanish bo‘yicha
tajribalar o‘tkazildi. Ushbu jarayonda maxsus dasturiy vositalar va tarmoq monitoringi
usullari qo‘llanilib, texnologiyalarning real hayotdagi ishlashi va ularning afzalliklari hamda
cheklovlari aniqlab berildi.Olingan natijalar statistik va taqqoslash usullari orqali tahlil qilinib,
raqamli texnologiyalarning zamonaviy jamiyatda tutgan o‘rni va ularning kelajakdagi
rivojlanish istiqbollari belgilandi. Ushbu tadqiqot metodologiyasi turli sohalarda raqamli
texnologiyalarni joriy etish va optimallashtirish bo‘yicha aniq xulosalar chiqarishga yordam
beradi.
Natijalar va muhokama.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, zamonaviy raqamli
texnologiyalar jamiyat va sanoatning turli jabhalarida keng qo‘llanilib, ularga sezilarli ta’sir
ko‘rsatmoqda. Gadjetlarning rivojlanishi kundalik hayotni soddalashtirish bilan birga,
axborotga tezkor kirish, masofaviy ish va sog‘liq monitoringi kabi imkoniyatlarni yaratdi. Aqlli
soatlar, smartfonlar va boshqa gadjetlar inson faoliyatining ko‘plab sohalarida muhim
vositalarga aylandi.Buyumlar interneti (IoT) texnologiyasi turli qurilmalarni bir-biriga
bog‘lash orqali avtomatlashtirish jarayonlarini rivojlantirmoqda. Tadqiqot davomida
aniqlanishicha, aqlli uy tizimlari, sog‘liqni saqlash, sanoat avtomatlashtirish va transport
infratuzilmasida IoT texnologiyalaridan samarali foydalanish tobora kengayib bormoqda.
Biroq, IoT qurilmalarining xavfsizlik muammolari hali ham dolzarb bo‘lib, ma’lumotlarning
himoyalanishi bo‘yicha qo‘shimcha choralar ko‘rish zarurati mavjud.Simsiz internet
texnologiyalari, ayniqsa 5G texnologiyasi, ma’lumotlar uzatish tezligini sezilarli darajada
oshirib, tarmoqlarning samaradorligini oshirishga xizmat qilmoqda. 5G texnologiyasi sanoat,
transport va aqlli shahar loyihalarida keng joriy etilayotgani kuzatildi. Tadqiqot natijalari
shuni ko‘rsatdiki, 5G texnologiyasining joriy etilishi real vaqt rejimidagi aloqa va IoT
qurilmalarining ishlashini yangi bosqichga olib chiqmoqda.3D bosma texnologiyalari esa
ishlab chiqarish, tibbiyot va arxitektura sohalarida inqilobiy o‘zgarishlarga sabab bo‘lmoqda.
Tadqiqot natijalariga ko‘ra, ushbu texnologiya yordamida tayyorlangan mahsulotlar ishlab
chiqarish xarajatlarini kamaytirish va murakkab tuzilmalarga ega ob’ektlarni yaratish
imkoniyatini bermoqda. Ayniqsa, tibbiyot sohasida 3D bosma yordamida protezlar, implantlar
va hatto to‘qimalar yaratish bo‘yicha sezilarli yutuqlarga erishilgan.Natijalar shuni
ko‘rsatadiki, raqamli texnologiyalar kundalik hayot va sanoatda samaradorlikni oshirayotgan
bo‘lsa-da, ularning xavfsizlik, infratuzilma va huquqiy tartibga solish masalalari hali ham
dolzarb bo‘lib qolmoqda. Kelajakda ushbu texnologiyalarni yanada rivojlantirish va keng joriy
etish uchun ilmiy-tadqiqot ishlarini davom ettirish muhim ahamiyatga ega.
Xulosa va takliflar.
Ushbu tadqiqot zamonaviy raqamli texnologiyalar, jumladan
gadjetlar, buyumlar interneti, simsiz internet va 3D bosma texnologiyalarining rivojlanishi
hamda ularning jamiyat va iqtisodiyotga ta’sirini tahlil qildi. Tadqiqot natijalari shuni
ko‘rsatdiki, ushbu texnologiyalar inson hayotini yengillashtirish, samaradorlikni oshirish va
innovatsion yechimlar yaratishda muhim rol o‘ynamoqda. Gadjetlar va aqlli qurilmalar
axborotga tezkor kirish va masofaviy boshqaruv imkoniyatlarini kengaytirmoqda. Buyumlar
interneti esa turli sohalarda avtomatlashtirish jarayonlarini rivojlantirib, aqlli tizimlar
samaradorligini oshirmoqda.Simsiz internet texnologiyalari, ayniqsa 5G, tezkor va uzluksiz
aloqa o‘rnatish imkoniyatini yaratib, real vaqt rejimidagi ma’lumot almashinuvini
ta’minlamoqda. 3D bosma texnologiyalari esa ishlab chiqarish va tibbiyotda inqilobiy
56
o‘zgarishlarga sabab bo‘lib, xarajatlarni kamaytirish va murakkab konstruksiyalarni
yaratishda yangi imkoniyatlar taqdim etmoqda.Ushbu texnologiyalar rivojlanayotgan bo‘lsa-
da, ba’zi muammolar hal etilishi zarur. Buyumlar interneti va simsiz aloqa tizimlarining
xavfsizligi, ma’lumotlarni himoyalash mexanizmlarini kuchaytirish, infratuzilmani yanada
optimallashtirish talab etiladi. 3D bosma texnologiyalarini tibbiyot va sanoatda kengroq
qo‘llash uchun materiallar va texnikaviy standartlarni takomillashtirish lozim.Kelajakda
ushbu texnologiyalarni yanada rivojlantirish uchun quyidagi takliflarni ilgari surish
mumkin:Gadjetlar va IoT qurilmalarining xavfsizligini oshirish uchun ilg‘or shifrlash va
autentifikatsiya usullarini joriy etish.5G va simsiz tarmoqlarning qamrovini kengaytirish
hamda yuqori sifatli internet xizmatlarini ta’minlash.3D bosma texnologiyalarini sog‘liqni
saqlash, qurilish va avtomobilsozlik sohalarida yanada keng qo‘llash va yangi materiallar
ishlab chiqish.Aqlli shahar va sanoat tizimlarida IoT texnologiyalarini optimallashtirish orqali
resurslardan samarali foydalanish va energiya tejovchi texnologiyalarni joriy etish.Umuman
olganda, raqamli texnologiyalar jamiyat va iqtisodiyot rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatmoqda.
Ularning samarali qo‘llanilishi va rivojlanishini ta’minlash uchun ilmiy izlanishlarni davom
ettirish va texnologik infratuzilmani mustahkamlash muhim ahamiyat kasb etadi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Esanovna, D. B. "ELECTRONIC TEXTBOOK AS A BASIS FOR INNOVATIVE TEACHING."
MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY ANJUMAN: 660.
2.
Zoxidov, J. B., F. E. Qodirov, and I. J. Bozorova. "QUARTUS II PROJECT CONCEPT AND ITS
OPPORTUNITIES AND PROBLEMS." АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ТЕХНИЧЕСКОГО И
ТЕХНОЛОГИЧЕСКОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ ИННОВАЦИОННОГО РАЗВИТИЯ. 2019.
3.
Bozorova, Irina Jumanazarovna, and Dilfuzaxon Mamasharipovna Karayeva. "Modern
programming technologies and their role." интеллектуальный капитал xxi века. 2020.
4.
Bozorova, I. J., et al. "COMPUTER VISION AND PATTERN RECOGNITION."
СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ (2020): 23.
5.
Bozorova, I. J. "Methods of processing and analysis of bio signals in
electrocardiography." проблемы современных интеграционных процессов и поиск
инновационных решений (2020): 97-99.
6.
Бозорова, Ирина. "Сущность, содержание и значение категории “цифровая
экономика”." YASHIL IQTISODIYOT VA TARAQQIYOT 2.9 (2024).
7.
Jumanazarovna, Bozorova Irina, and Кodirov Farruh Ergash O'G'Li. "Principle of
electrocardiographic work and its role in modern medicine." Вопросы науки и образования
15 (99) (2020): 31-36.
8.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна. "ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫЕ
ТЕХНОЛОГИИ КАК ФАКТОР СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ЭКОНОМИКИ В УСЛОВИЯХ
ИНФОРМАЦИОННОГО ОБЩЕСТВА." Indexing 1.1 (2024).
9.
Daminova, B. E., et al. "METHODOLOGICAL ASPECTS OF THE USE OF INTERACTIVE
DIGITAL TECHNOLOGIES IN TEACHING A FOREIGN LANGUAGE." Экономика и социум 5-1
(120) (2024): 237-240.
10.
Irina Bozorova. "ELECTRONIC EDUCATIONAL RESOURCE AS A MODERN DIDACTIC
LEARNING TOOL". Евразийский журнал математической теории и компьютерных наук.
2022/4/5. ст 26-30
57
11.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux, and Bozorova Irina Jumanazarovna. "METHODS OF
DISPLAYING MAIN MEMORY ON CACHE." Ответственный редактор (2020): 6.
12.
Bozorova, I. J., Mirzayeva F. Sh, and M. A. Rustamov. "NEURAL NETWORKS. NEURAL
NETWORKS: TYPES, PRINCIPLE OF OPERATION AND FIELDS OF APPLICATION." РОЛЬ
ИННОВАЦИЙ В ТРАНСФОРМАЦИИ И УСТОЙЧИВОМ РАЗВИТИИ СОВРЕМЕННОЙ (2020):
130.
13.
Маматмурадова, М. У., И. Ж. Бозорова, and Ф. Э. Кодиров. "СОЗДАНИЕ И
ЭФФЕКТИВНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ И РЕСУРСОВ
ЭЛЕКТРОННОГО ОБУЧЕНИЯ В НЕПРЕРЫВНОМ ОБРАЗОВАНИИ." Инновации в
технологиях и образовании. 2019.
14.
Маматмурадова, М. У., И. Ж. Бозорова, and Ф. Э. Кодиров. "Проблемы современных
программных и компьютерно-инженерных технологий и современные технологии
создания программного обеспечения." Инновации в технологиях и образовании. 2019.
15.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна. "Создание программного обеспечения
электронной библиотечной системы на основе QR-кодовой технологии." Теория и
практика современной науки. 2020.
16.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна. "Принцип работы электрокардиографа и его
роль в современной медицине." научные достижения студентов и учащихся. 2020.
17.
Бозорова, Ирина Жуманазаровна, УМОТ ЗАПАСОВ, and INNOVATSION
IQTISODIYOTNI
SHAKLLANTIRISHDA
AXBOROT
KOMMUNIKATSIYA
TEXNOLOGIYALARINING. "TUTGAN O'RNI.-2023."14. Shamsiddinov Gʼiyosjon and Raxmatova
Gulandom " MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR (FINTECH) VA BANK XIZMATLARINING
RAQAMLASHTIRILISHI " Прикладные науки в современном мире: проблемы и решения
3.11 (2024): 33-37
18.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Gulandom Raxmatova. "O‘ZBEKISTONDA AXBOROT
HAVFSIZLIGINI MA’NAVIY VA HUQUQIY ASOSLARI." Solution of social problems in
management and economy 3.4 (2024): 45-57.
19.
Shamsiddinov Gʼiyosjon and Raxmatova Gulandom " MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR
(FINTECH) VA BANK XIZMATLARINING RAQAMLASHTIRILISHI " Прикладные науки в
современном мире: проблемы и решения 3.11 (2024): 33-37.
