
298
infraqizil spektriga yaqin hududlarda lazer nurlanishi asosan atomlarning elektronlari tomonidan
yutiladi va keyinchalik nurlanish bo‘lmagan paytida issiqlikka aylanadi. O‘rta va uzoq infraqizil
hududlarida nurlanish molekulalarning aylanish va tebranish holatlarining qo‘zg‘alishi bilan
yutiladi.
Atom va molekulyar yutilish va qo‘zg‘atilgan zarralarning keyingi nurlanishi orqali optik
energiya issiqlik energiyasiga aylanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.
Воронина О.Ю. Воздействие низкоинтенсивного лазерного излучения на
биоткани /О.Ю.Воронина, М.А.Каплан, В.А.Степанов // Письма в ЖТФ.1990 №6.
2.
Бугатый В.И. Ослабление лазерного излучения мягкими биотканями /
В.И.Букатый, Г.Г.Устинов // Лазеры в медицине: Тез.докл. Всерос. Науч.-практ. Конф.
Казань, 2000
3.
Тучин В.В. Основы взаимодействия низкоинтенсивного лазерного излучения с
биотканями: дозиметрический и диогностический аспекты // Известия АН. Сер.: Физика.
1995. №6.
TUKLI ERVA (POL-POLA)
AERVA LANATA
JUSS. NING BOTANIK TAVSIFI VA
DORIVORLIK XUSUSYATLARI
Ubaydullayeva Komila Kamoliddin qizi
O‗zbekiston Milliy universitetining Jizzax filiali talabasi
Ne‘matova Malohat Abdurasulovna
O‗zbekiston Milliy universitetining Jizzax filiali
―Biotexnologiya‖ kafedrasi assistenti
Annotatsiya:
Tukli erva (Aerva lanata Juss). Pol-pola o‗zbekiston hududida
madaniylashtirilgan dorivor o‗simliklardan biri hisoblanadi, bu o‗simlikda turli guruhga
mansub biologik faol moddalar mavjudligi, o‗simlik zaxirasining yetarli miqdorida ekanligi
bilan bu o‗simlikka bo‗lgan qiziqish ham talab ham ortmoqda, tarkibi flavonoidlar (rutin), efir
moyi va boshqalarni saqlagan bu o‗simlik tabobatda toksinlarga qarshi, sistit, uretit, surunkali
pielonefrit, spazmalotik ta‗sirlarga ega, ildizi bosh og‗rig‗i uchun asqotadi. Bu o‗simlik
dorivorlik xususyati tufayli ahamyatlidir.
Kalit so‗zlar:
Aerva lanata,Botanik tavsif, farmakologik jihat, morfologiya, fitokimyo,
alkaloidlar, flavanoidlar.
Tukli erva (pol-pola)-
Aerva Lanata
Juss, (Tojixo‗rozdoshlar) - Amagapthaseae oilasiga
mansub ko‗p yillik o‗simlik, bo‗yi 55-70 sm. Ildizi chuqur emas ko‗zga tashlanmaydigan oqish
rangda, ildizi o‗q ildizli, asosiy ildiz o‗rnini bosuvchi yirik ikkinchi tartib tarmoqli ildizlari ham
bor. Ildiz tuproqning 3-8 sm li qatlamida joylashgan, Barglari lansetsimon, ovalsimon, yoki
ellipsimon, tekis qirrali, qisqa bandi yordamida poya va shoxlarda qarama-qarshi joylashgan.
To‗p guli konussimon zich boshoq tarzda bo‗lib, qalin oqimtir tuk bilan qoplangan. O‗simlikning
gullari kengligi 2 mm, tashqi tomoni sertukli bo‗lgani uchun kulrang oqish, ichki tomoni och
yashil rangda. Urg‗lari 0,6-0,8 mm qora, yaltiroq rangda. Urug‗i noyabr oyida pishadi.[3]
Tukli erva Afrika, Osiyo, Fillipin va Yangi Gveneya kabi tropik va subtropik
mamlakatlarda bu o‗simlik tabiiy ko‗p yillik o‗simlik holida o‗sadi. O‗zbekistonda bu o‗simlik 1
yilllik o‗simlik hisoblanadi quruq yalangik tuproqlarda, cho‗l tekisliklarida, qumli tuproqlarda
uchrashi aytiladi.[2]
Tarkibida flavonoidlardan (rutin), efir moyi, pektinlar, taninlar, spetsifek alkaloidlar,
aminokislotalar, va boshqalar uchraydi. Bundan tashqari K, Ca kabi elementlarni o‗zida saqlagan

299
bu o‗simlikning inson organizmiga dorivorlik xususiyatlari.
Tukli erva (pol-pola) tanada
toksinlar va og‗ir metallarning tuzlarini tozalash, buyrakdagi toshlarni eritish, va
siydik
haydovchi xususiyatga ega hisoblanadi.Bulardan tashqari diabetik nefropatiyada, arterial
gipertenziya va kelib chiqishi turlicha bo‗lgan shishlarda peshob haydash uchun damlama holida
qo‗llaniladi.tukli erva
noyob diuretikdir, chunki u ko‗pchilik farmatsevtik preparatlardan farqli
o‗laroq, suvsizlanishni oldini oladi.[4]
O‗simlik tarkibidagi turli birikmalarning ijobiy ta‗sirlari:
1.Kuchli diuretik, ammo tez suvsizlanishga olib kelmaydi
2.Pielonefrit, uretrit va sistit bilan og'rigan bemorlarda karbamid, xloridlarni olib
tashlaydi.
3.Buyraklardan qumni haydab chiqaradi
4.Tuz balansini tiklashga yordam beradi
5.Yallig'lanishga qarshi ajoyib vosita
6.Immunitet tizimini mustahkamlaydi
7.Prostatitni davolaydi
8.Oshqozon-ichak traktining barqaror ishlashiga yordam beradi
9.Ateroskleroz, poliartritni davolaydi
10.Qon bosimini, metabolik jarayonlarni normallashtiradi [5]
Aerva lanata o‗simligi tarkibidagi ba‘zi birikmalarning ijobiy ta‘sir mexanizmlari.
Alkaloidlar-Bunday moddalar spazmni,og'riqni ketkazishi va qon ketishini to'xtatishi,normal qon
aylanishini faollashtirishi mumkin.Alkaloidlarning organizmga ta'siri dozaga bog'liqligini
hisobga olish kerak.[3]
Pektinlar-Ular tanani zararli xolesterin va toksinlardan tozalaydi, shuningdek barcha
metabolik
jarayonlarni
faollashtiradi.
Fenolik
kislotalar-Zararli
mikroorganizmlarning
organizmga ta'sirini bartaraf etishda yordam beradi. Anorganik tuzlar-Ushbu komponentlar
to'qimalarni tiklashda ishtirok etadi.[3]
Aerva lanata o‗tining turli komponentlarining kimyoviy tarkibi turlicha ekanligi aytiladi.
B-sitosterol, kompesterol va xrizin birikmalari, Misrdagi o‗simliklardan vanil kislotasi, shprits
kislotasi, daukosterol ajratilgan. Rossiyadagi o‗simliklardan ham turli birikmalar feruloiltiramin,
lupeol hosilalari ajratib olingani aytiladi. [8]
Bu o‗simlik tarkibidan alkaloidlar, terpenoidlar, sterollar, bir nechta flavonoidlar
glikozidlar, va polifenollar Rossiya va Hindiston olimlari tomonidan ajratib olingan.[7]
Xulosa qilib aytish mumkinki bu o‗simlikni o‗rganishdan maqsad hozirgi kunda turli
kasalliklarni dorivor o‗simliklar asosida davolash ishlari olib borilmoqda. Tukli erva o‗simligi
ham buyrak tosh kasalliklarida toshlarni eritish, peshob yo‗lidagi infeksion toksinlarni bartaraf
etishda va ularni oldini olishda tabiiy damlama ko‗rinishda keng miqyosda foydalanilmoqda.
Foydalanilgan adabyotlar roʻyxati:
1.
O‗.Ahmedov, E.Ergasheva, A.Abzalov, M.Yulchiyeva, D.Mustafakulov ―Dorivor
o‗simliklarni yetishtirish texnologiyasi va ekalogiya‖ darslik Toshkent 2020 yil
2.
O‗. Ahmedov, A.Ergashev, A.Abzalov, M.Yulchiyeva, S.Azimboyev. ―Dorivor
o‗simliklarni yetishtirish texnologiyasi‖ fani Toshkent 2020 yil
3.
Pol-Pala o'tining davolovchi xususiyatlari, Urologik kasalliklarda foydalanish bo'yicha
tavsiyalar.
httpswach.ru/uz/ovoschevodstvo/svoistva-travy-pol-pola-lechebnye-svoistva-
5.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3263055/
https://www.wildturmeric.net/aerva-lanata-medicinal-uses-health-benefits/
6.
erva lanata (Polpala): Its effects on the structure and function of the urinary trac
7.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3510869/
https://www.researchgate.net/publication/286202808_Aerva_lanata_Linn_Juss
_ex_Schult_-_An_overview

300
https://www.researchgate.net/publication/286202808_Aerva_lanata_Linn_Juss
_ex_Schult_-_An_overview.
ГИГИЕНА АПТЕЧНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ
Мирзоходжаева Жасмина Сухробовна,
Усманова Муштарийхон Тулкиновна
студенток первого курса "Фармация" КФУ
Джизакского филиала Национального университета Узбекистана
Муродова Сайѐра Собировна
Професссор кафедри биотехнологии межфакультетского отделения
Джизакского филиала Национального университета Узбекистана
Аннотация:
Гигиенические требования к планированию, оборудования и
благоустройства аптек. Гигиена труда в аптеках и на фармацевтических
производствах.
Ключевые
слова:
Аптека,
лекарственное
средство,
рыночное
звено,
благоприятные условия.
Гигиена аптечных учреждений
Гигиена аптечных учреждений (организаций) – раздел гигиенической науки,
изучающий влияние профессионального труда в аптеках на организм и разрабатывающий
гигиенические мероприятия , направленные на охрану здоровья аптечных работников, а
также разрабатывающий мероприятия по созданию оптимальных санитарно-
гигиенических условий. [1]
Функции аптеки:
-продажа лекарственных средств;
- изготовление лекарственных средств;
-отпуск лекарственных средств;
-реализация препаратов рецептурного и безрецептурного отпуска, изделий
медицинского назначения и других товаров аптечного ассортимента.
Помещения аптек любой формы:
-Производственные;
-Вспомогательные;
-Административные;
-Санитарно бытовые.[2]
В аптеке полагается иметь внутреннюю служебную лестницу для связи с подвалом
( шириной 1м и уклоном не более 1:1,5) и вертикальный грузовой подъѐмник. Высота
помещений аптек с максимальным набором помещений должна быть не менее 3,3м. Для
встроенных аптек с минимальным набором помещений допускается высота, равная
высоте этажа жилого дома . В аптеках желательно использовать панельное отопление . В
аптечных помещениях запрещается устройство парового отопления, как наименее
гигиенического. В связи с тем, что аптеку посещают не только здоровые, но и больные
люди, в воздухе могут находиться микроорганизмы. В аптеке могут быть нарушены
микроклиматические условия за счѐт накопления влажного воздуха и горячего, в
помещениях моечная, стерилизационно-дистилляционная. Правильно организованная
вентиляция способствует удалению загрязнѐнного воздуха из помещений аптеки,
поддержанию санитарно-гигиенического режима. [3]
Классификация аптек:
-По форме собственности;
-По рыночному звену фирмы-основателя;