www.e-itt.uz
III SON. 2024
84
RAQAMLI PLATFORMALARNING RAQOBATBARDOSHLIGINI
BELGILOVCHI OMILLAR
Qayumov Asadulla Urolovich
O‘zbekiston Respublikasi Raqobatni rivojlantirish va
isteʼmolchilar huquqlarini himoya qilish qo‘mitasi
Annotatsiya.
Ushbu maqolada raqamli platformalarning raqobatbardoshligini belgilovchi
asosiy omillar tahlil qilinadi. Raqamli platformalar bugungi kunda iqtisodiyotda muhim rol
o'ynaydi, ular foydalanuvchilarga turli xizmatlar va mahsulotlarni taqdim etib, bozorni
shakllantiradi. Maqolada texnologik innovatsiyalar, foydalanuvchi tajribasi, xizmatlar va
mahsulotlarning sifati, ijtimoiy tasdiqlash, biznes modeli va monetizatsiya strategiyasi kabi
omillar raqamli platformalarning raqobatbardoshligini oshirishga ta'sir qilishi ko'rib chiqiladi.
Shu bilan birga, maqolada raqamli platformalarning bozordagi muvaffaqiyatiga ta'sir etuvchi
faktorlar va ularning bozor sharoitiga moslashish usullari hamda raqobatbardoshlikni oshirishga
qaratilgan tavsiyalar keltirilgan. Tadqiqot natijalari, raqamli platformalarni muvaffaqiyatli
boshqarish va raqobat muhitida samarali ishlash uchun zarur bo'lgan asosiy omillarni aniqlaydi.
Kalit so'zlar:
raqamli platformalar, raqobatbardoshlik, innovatsiyalar, texnologik
rivojlanish, reputatsiya, biznes model, monetizatsiya strategiyasi, bozor tahlili, raqobat
strategiyasi, sun'iy intellekt.
ФАКТОРЫ, ОПРЕДЕЛЯЮЩИЕ КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТЬ
ЦИФРОВЫХ ПЛАТФОРМ
Каюмов Асадулла Уролович
Комитет по развитию конкуренции и защите прав
потребителей Республики Узбекистан
Аннотация.
В данной статье анализируются основные факторы, определяющие
конкурентоспособность цифровых платформ. Цифровые платформы играют важную
роль в современной экономике, формируя рынок, предоставляя пользователям
различные услуги и продукты. В статье рассматривается, как такие факторы, как
технологические инновации, пользовательский опыт, качество услуг и продуктов,
общественное одобрение, бизнес-модель и стратегия монетизации, влияют на
конкурентоспособность цифровых платформ. При этом в статье представлены
факторы, влияющие на успех цифровых платформ на рынке и методы их адаптации к
рыночным условиям, а также рекомендации, направленные на повышение
конкурентоспособности. Результаты исследования определяют ключевые факторы,
необходимые для успешного управления цифровыми платформами и эффективной
работы в конкурентной среде.
Ключевые слова
:
цифровые платформы, конкурентоспособность, инновации,
технологическое развитие, репутация, бизнес-модель, стратегия монетизации, анализ
рынка, конкурентная стратегия, искусственный интеллект.
UOʻK: 327.491
84-92
www.e-itt.uz
III SON. 2024
85
FACTORS DETERMINING THE COMPETITIVENESS OF DIGITAL PLATFORMS
Kayumov Asadulla Urolovich
Committee for Development of Competition and
Protection of Consumer Rights of the Republic of Uzbekistan
Abstract.
This article analyzes the main factors determining the competitiveness of digital
platforms. Digital platforms play an important role in today's economy, providing users with
various services and products and shaping the market. The article examines the impact of factors
such as technological innovation, user experience, quality of services and products, social
validation, business model and monetization strategy on increasing the competitiveness of digital
platforms. At the same time, the article presents factors affecting the success of digital platforms
in the market and ways to adapt to market conditions, as well as recommendations aimed at
increasing competitiveness. The results of the study identify the main factors necessary for the
successful management of digital platforms and effective operation in a competitive environment.
Key words:
digital platforms, competitiveness, innovation, technological development,
reputation, business model, monetization strategy, market analysis, competitive strategy,
artificial intelligence.
Kirish.
Raqamli platformalar bugungi kunda global iqtisodiyotda muhim rol o'ynaydi va turli
sohalarda iqtisodiy faollikni yaxshilashda, yangi biznes modellarini yaratishda, shuningdek,
iste'molchilarga sifatli xizmatlar taqdim etishda asosiy omil bo'lib xizmat qilmoqda. Raqamli
platformalar, o'z navbatida, internet tarmog'i orqali turli resurslar va xizmatlarni birlashtirish,
foydalanuvchilarni bog'lash va ularning ehtiyojlarini qondirish imkonini beradi (Zeng & Goh,
2022)
.
Misol uchun, onlayn savdo, ijtimoiy tarmoqlar, ish joylarini yaratish, axborot va
ma'lumotlarni almashish kabi sohalarda raqamli platformalar mavjud. Bu platformalar butun
dunyo bo'ylab millionlab foydalanuvchilarga xizmat ko'rsatadi va iqtisodiy o'sishni qo'llab-
quvvatlaydi.
Raqamli
platformalarning
asosiy
xususiyatlaridan
biri
ularning
kuchli
raqobatbardoshlikdir. Bu ayniqsa, platformalar o'rtasidagi raqobatning kuchayishi va tez
o'zgarayotgan bozor sharoitlarida ularning muvaffaqiyatini ta'minlashga bo'lgan zaruriyatdan
kelib chiqadi. Bozorda ustunlikni qo'lga kiritish va raqobatni yengish uchun platformalar
innovatsiyalarni joriy qilish, foydalanuvchi tajribasini yaxshilash, sifatli xizmatlar taqdim etish
va samarali monetizatsiya strategiyalarini ishlab chiqish zarur. Raqamli platformalar
raqobatbardoshligini belgilovchi asosiy omillarni aniqlash va tahlil qilish, ularning bozordagi
muvaffaqiyatini oshirishda muhim ahamiyatga ega (Choudhury & Saboo, 2022)
.
Raqamli platformalar — iqtisodiyotning asosiy elementlaridan biriga aylangan, har kuni
millionlab foydalanuvchilarni birlashtiradigan va turli sohalarda o'zaro almashuvni amalga
oshiradigan onlayn tizimlardir. Ushbu platformalar raqobatbardoshlikni o'zida
mujassamlashtirgan, tez o'sayotgan va innovatsiyalarni jadal amalga oshiradigan bozor
sub'ektlaridir. Raqamli platformalar orqali taqdim etiladigan xizmatlar va mahsulotlar,
ularning bozordagi o'rni, foydalanuvchilar bilan munosabatlar hamda xizmat ko'rsatish sifati
kabi omillar ularning muvaffaqiyatiga bevosita ta'sir qiladi.
Adabiyotlar sharhi.
Raqamli platformalarning raqobatbardoshlik jihatlari bo‘yicha ilmiy adabiyotlar ko‘plab
sohalarda tadqiqotlar va tahlillarni o‘z ichiga oladi. Ushbu tahlilning maqsadi — raqamli
platformalarning bozordagi muvaffaqiyatini ta'minlash uchun zarur bo‘lgan omillarni aniqlash
va ularning raqobatbardoshlik ko‘rsatkichlarini yaxshilash bo‘yicha mavjud tadqiqotlarni
www.e-itt.uz
III SON. 2024
86
ko‘rib chiqishdir (Wang, 2023)
.
Quyida raqamli platformalarning raqobatbardoshligini
belgilovchi asosiy omillar haqida olib borilgan ilmiy tadqiqotlar tahlil qilinadi.
Raqamli platformalarning muvaffaqiyati texnologik innovatsiyalarga, shu jumladan sun'iy
intellekt (SI), katta ma'lumotlar (Big Data) va blockchain texnologiyasining qo‘llanilishiga
bevosita bog‘liq. Masalan, Brynjolfsson va McAfee (2014) o‘zlarining "The Second Machine Age"
kitobida, texnologik innovatsiyalarning raqamli platformalar muvaffaqiyatiga ta'siri haqida
keng qamrovli tahlilni taqdim etadilar. Ular, texnologiyalar biznes va xizmatlarni
optimallashtirish, foydalanuvchilarga shaxsiylashtirilgan tajriba taqdim etish va yangi
bozorlarni ochish imkoniyatini yaratadi deb ta'kidlaydilar. Chesbrough (2003) "Open
Innovation" kitobida innovatsion texnologiyalarni ochiq tarzda ishlab chiqish va ulardan
samarali foydalanish, raqamli platformalarning raqobatbardoshligini oshirishda asosiy omil
sifatida ko‘rsatilgan. Texnologik yangiliklarni tezkor joriy etish va bozor talablariga tezda
moslashish platforma uchun raqobat ustunligini yaratadi (Feng & Zhang, 2023)
.
Foydalanuvchi tajribasini optimallashtirish raqamli platformaning muvaffaqiyatiga va
raqobatbardoshligiga katta ta'sir ko‘rsatadi. Nielsen (2000) tomonidan ishlab chiqilgan
"Usability Engineering" tushunchasi foydalanuvchilarga platformadan foydalanishda qulaylik
yaratishning muhimligini ta'kidlaydi. UX dizayni foydalanuvchining o‘zaro aloqasini
yengillashtirish va uning platformada vaqtini samarali o‘tkazishiga yordam beradi. Norman
(2013) "The Design of Everyday Things" asarida foydalanuvchi tajribasi dizaynining platforma
muvaffaqiyatidagi rolini tahlil qiladi. Uning fikriga ko‘ra, foydalanuvchi uchun qulay va intuitiv
interfeys yaratish platformaning bozorda raqobatbardoshligini oshiradi va foydalanuvchi
sodiqligini ta'minlaydi. Hassenzahl (2010) "User Experience and Experience Design"
maqolasida UX ning sifatini o‘lchashda foydalanuvchi tajribasining psixologik va hissiy
tomonlari muhim ekanini ta'kidlaydi. Bu, ayniqsa, raqamli platformalarda iste'molchi xohish-
iste'mollari va ularning ehtiyojlariga mos xizmatlar yaratishda muhim ahamiyatga ega (Kelley
& Stone, 2022)
.
Raqamli platformalar o‘z xizmatlarining doimiy ravishda yangilanishi va sifatini oshirishi
kerakligi ilmiy tadqiqotlarda alohida ta'kidlanadi. Porter (1985) o‘zining "Competitive
Advantage" asarida tashkilotlar muvaffaqiyatini uzoq muddatli raqobatbardoshlikni ta'minlash
uchun xizmatlarni innovatsiyalash va yangilash orqali oshirish kerakligini ta'kidlaydi. U
xizmatlar sifatini doimiy ravishda tekshirish va yaxshilashni ta'kidlagan. Prahalad va
Ramaswamy (2004) "The Future of Competition" kitobida xizmatlarni shaxsiylashtirish va
foydalanuvchi ehtiyojlariga moslashtirish orqali platformalar o‘z raqobatbardoshligini
oshirishi mumkinligini ko‘rsatdilar. Ularning fikricha, innovatsion xizmatlar raqamli
platformalarning bozorni kengaytirishiga yordam beradi.
Ijtimoiy tasdiqlash, foydalanuvchilarning boshqa foydalanuvchilar tomonidan berilgan
tavsiyalar va sharhlari orqali platformaga bo‘lgan ishonchni oshirish, raqamli platformalarning
raqobatbardoshligini oshiradi. Fogg (2003) "Persuasive Technology" kitobida foydalanuvchi
qarorlarini o‘zgartirishda ijtimoiy tasdiqlashning muhim rolini ta'kidlagan. U, ayniqsa, onlayn
platformalar va ijtimoiy tarmoqlarda foydalanuvchilarning fikrlari va sharhlari platformaning
muvaffaqiyatiga ta'sir qilishi haqida fikr bildirgan (Kelley & Stone, 2022)
.
Dellarocas (2003)
o‘zining "The Digital Economy" maqolasida ijtimoiy tasdiqlash va foydalanuvchi sharhlarining
e'tiborli rolini ta'kidladi. Foydalanuvchilarning platforma haqidagi sharhlari, reytinglari va
tavsiyalari, ayniqsa, yangi foydalanuvchilarni jalb qilishda muhimdir.
Raqamli platformaning uzoq muddatli muvaffaqiyati va raqobatbardoshligini ta'minlash
uchun biznes modeli va monetizatsiya strategiyasini aniqlash muhimdir (Baker & Smith,
2023)
.
Osterwalder va Pigneur (2010) "Business Model Generation" asarida platforma biznes
modelining raqobatbardoshligini ta'minlashdagi rolini tahlil qilgan. Ular platformalarning
daromad olish strategiyalarini diversifikatsiya qilish, yangi monetizatsiya usullarini ishlab
chiqish va xizmatlarni moslashtirish zarurligini ta'kidlaydilar. Zeng (2014) "Monetization
Strategies in Digital Platforms" maqolasida raqamli platformalar uchun samarali monetizatsiya
www.e-itt.uz
III SON. 2024
87
strategiyalarini ishlab chiqish bo‘yicha yondashuvlarni ko‘rsatgan. Uning fikricha, raqamli
platformalar o‘z biznes modelini tez-tez yangilab, yangi xizmatlar va mahsulotlar bilan bozorda
raqobat qilishlari kerak.
Raqobat strategiyalari raqamli platformalar muvaffaqiyatining boshqa asosiy omilidir.
Barney (1991) "Firm Resources and Sustained Competitive Advantage" maqolasida resurslarni
strategik ravishda boshqarish orqali tashkilotlarning uzoq muddatli raqobatbardoshlikni
ta'minlash mumkinligini ko‘rsatadi. Resurslar va uning samarali boshqarilishi raqamli
platformalar uchun ham muhimdir, chunki ular resurslarni tezda innovatsiyalarni qo‘llash va
bozorni kengaytirish uchun ishlatishlari kerak (Jin, & Wang, 2023)
.
Tadqiqot metodologiyasi.
Raqamli platformalarning muvaffaqiyatini ta'minlaydigan bir nechta asosiy omillar
mavjud: texnologik innovatsiyalar, foydalanuvchi tajribasi, xizmatlar sifati, ijtimoiy tasdiqlash
va reputatsiya, biznes modeli va monetizatsiya strategiyasi. Adabiyotlar tahlili shuni
ko‘rsatadiki, raqamli platformalar o‘z raqobatbardoshligini oshirish uchun yuqoridagi
omillarning har birini yaxshilashga intilishlari zarur. Bu sohada olib borilgan tadqiqotlar
raqamli platformalarning bozor sharoitlariga moslashuvi, foydalanuvchilar ehtiyojlariga
moslashtirilgan xizmatlar yaratish va samarali biznes modellari ishlab chiqish muhimligini
ta'kidlaydi (Sattorov & Xodjayev, 2023)
.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Raqamli platformalar, ayniqsa, so'nggi yillarda iqtisodiy hayotning ajralmas qismiga
aylangan. Ushbu platformalar foydalanuvchilarga turli xizmatlar va mahsulotlarni onlayn
tarzda taqdim etib, ular orasida o‘zaro almashuvni amalga oshiradi. Raqamli platformalar turli
sohalarda, masalan, onlayn savdo, ijtimoiy tarmoqlar, xizmatlar ko‘rsatish, ma'lumotlar
almashinuvi va boshqalarda faoliyat yuritadi. Ular tez rivojlanib, kengayib borayotgan bozor
sharoitlarida raqobatni boshqarish va ustunlikni qo‘lga kiritish uchun bir qator omillarga
tayanadi. Quyida raqamli platformalarning raqobatbardoshligini belgilovchi asosiy omillarni
batafsil tahlil qilamiz.
Raqamli platformalar muvaffaqiyatining asosiy omili texnologik innovatsiyalardir.
Zamonaviy texnologiyalar platformalarga samaradorlikni oshirish, foydalanuvchilarni
yaxshiroq tushunish, ularning ehtiyojlariga moslashish va yangi imkoniyatlar yaratishda
yordam beradi. Platformalar yangi texnologiyalarni o‘z faoliyatiga tatbiq etish orqali
raqobatbardoshligini oshirishlari mumkin. Ba'zi texnologik innovatsiyalar:
Sun'iy intellekt yordamida platformalar foydalanuvchilarning harakatlarini tahlil qiladi
va shaxsiylashtirilgan xizmatlar, tavsiyalar yoki mahsulotlar taqdim etadi (Mirzaev & Rasulov,
2022)
.
Masalan, onlayn savdo platformalari foydalanuvchining oldingi xaridlarini yoki qidiruv
tarixini tahlil qilib, ularga moslashtirilgan tavsiyalar berishi mumkin.
Mashinani o‘rganish algoritmlari orqali platformalar foydalanuvchilarning xulq-atvorini
prognoz qilish va xizmatlarni yanada moslashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu esa
foydalanuvchi sodiqligini oshiradi va platforma bilan o‘zaro aloqani kuchaytiradi.
Blockchain texnologiyasi ma'lumotlarning xavfsizligini va oshkoraligini ta'minlaydi. Bu
texnologiya, ayniqsa, onlayn to‘lovlar va shartnomalar sohasida qo‘llaniladi. Platformaning
foydalanuvchilarga ishonchli xizmatlar taqdim etish uchun blokcheynni qo‘llashi uning
raqobatbardoshligini oshiradi.
Katta ma'lumotlar (Big Data). Platformalar katta hajmdagi ma'lumotlarni yig‘ish va tahlil
qilish orqali foydalanuvchi ehtiyojlarini aniqroq tushunib, xizmatlarni yanada sifatli va
moslashtirilgan holda taqdim etishi mumkin.
Foydalanuvchi tajribasi (UX) raqamli platformaning muvaffaqiyatini belgilovchi eng
muhim omillardan biridir. Yaxshi foydalanuvchi tajribasi foydalanuvchilarni platformada uzoq
vaqt qolishga va doimiy ravishda foydalanishga undaydi (Toshpulatov & Bozorov, 2023)
.
UX
www.e-itt.uz
III SON. 2024
88
dizayni platformaning intuitivligi va qulayligini belgilaydi. Ushbu omillar platformaning
raqobatbardoshligini oshiradi:
Platformaning foydalanuvchi interfeysi sodda, qulay va intuitiv bo‘lishi kerak.
Foydalanuvchilar o‘z istaklariga tezda erishishlari va xizmatdan oson foydalanishlari kerak. Bu,
o‘z navbatida, platformaning foydalanuvchi bazasini kengaytiradi.
Ko‘plab foydalanuvchilar mobil qurilmalardan foydalanadilar. Shuning uchun,
platformaning mobil versiyasining samarali ishlashi va mobil ilovalar orqali oson foydalanish
imkoniyati platformaning muvaffaqiyatini ta'minlaydi.
Foydalanuvchi tizimda osonlik bilan kerakli xizmat yoki mahsulotni topa olishlari zarur.
Yaxshi tashkil etilgan navigatsiya tizimi foydalanuvchilarga ma'lumotlarni tezda topishga
yordam beradi va ularning qoniqish darajasini oshiradi.
Platformalarning xizmatlar sifati va ularning doimiy yangilanishi raqobatbardoshlikni
belgilovchi asosiy omillardan biridir. Bozorda raqobat kuchli bo‘lgani sayin, foydalanuvchilar
har doim eng sifatli va samarali xizmatni tanlashga intiladilar. Bu omillarni to‘g‘ri boshqarish
platformaning ustunligini ta'minlaydi:
Raqamli platformalar o‘z xizmatlarini va mahsulotlarini doimiy ravishda yangilab,
foydalanuvchilarning o‘zgaruvchan ehtiyojlariga moslashtirib borishlari kerak. Xizmatlarning
doimiy ravishda takomillashuvi, foydalanuvchilarni platformada ushlab turishga yordam
beradi.
Yangi, innovatsion xizmatlar taqdim etish, foydalanuvchilarga platformadan yangi
imkoniyatlar yaratadi. Platforma o‘zining xususiyatlarini va imkoniyatlarini takomillashtirish
orqali bozorni kengaytirish va raqobatchilarni ortda qoldirish imkoniga ega bo‘ladi.
Raqamli platformalar uchun foydalanuvchilarning ijtimoiy tasdiqlashlari va ularning
platformaga bo‘lgan ishonchi muhim ahamiyatga ega. Ijtimoiy tasdiqlash – bu
foydalanuvchilarning boshqa foydalanuvchilardan olingan tavsiyalariga va sharhlariga
asoslanib qaror qabul qilishidir (Ismailov & Rasulova, 2022)
.
Bu platformaning muvaffaqiyatiga
ta'sir qiluvchi asosiy omillardir:
Foydalanuvchilarning platforma haqida qoldirgan reytinglari va sharhlari platformaning
jozibadorligini oshiradi. Yaxshi reytinglar va ijobiy sharhlar foydalanuvchilarni jalb qilishda
muhim rol o‘ynaydi.
Platformalar foydalanuvchilarni boshqa foydalanuvchilarga tavsiya qilish orqali o‘z
raqobatbardoshligini oshiradi. Bu, ayniqsa, xizmatlar yoki mahsulotlar haqida ijtimoiy
Platformaning muvaffaqiyatli raqobatbardoshligini oshirish uchun samarali biznes
modeli va monetizatsiya strategiyasi zarur. Platforma o‘z biznes modelini diversifikatsiya qilish
va yangi daromad manbalarini izlash orqali bozor sharoitlariga tezda moslashishi kerak. Ba'zi
strategiyalar:
Ko‘plab raqamli platformalar foydalanuvchilardan obuna haqi oladi. Ushbu model
foydalanuvchilarni uzoq muddat davomida platformaga jalb qilishga yordam beradi.
Onlayn reklama daromadlari raqamli platformalar uchun muhim monetizatsiya manbai
hisoblanadi. Reklama orqali foydalanuvchilarga moslashgan reklama kampaniyalari taqdim
etish mumkin.
Platformalar o‘z xizmatlarini amalga oshirgan har bir tranzaksiyadan komissiya olish
orqali daromad olishlari mumkin. Bu, masalan, onlayn bozorlar yoki xizmatlar taqdim etuvchi
platformalarda qo‘llaniladi.
Raqamli platformalarning raqobatbardoshligini belgilovchi omillar bir-biri bilan
chambarchas bog‘liq bo‘lib, ular platformaning bozordagi o‘rnini mustahkamlashga yordam
beradi. Yangi texnologiyalarga asoslangan innovatsiyalar, foydalanuvchi tajribasini yaxshilash,
xizmatlar sifatini doimiy ravishda takomillashtirish, ijtimoiy tasdiqlash va samarali
monetizatsiya strategiyalari platformaning muvaffaqiyatli raqobatbardoshligini oshiradi.
Raqobatbardoshlik — bu raqamli platformalar uchun bozor sharoitida o'z o'rnini
mustahkamlash, foydalanuvchilarning ishonchini qozonish va o'ziga xos innovatsion yechimlar
www.e-itt.uz
III SON. 2024
89
taklif qilishni anglatadi. Ushbu maqolada raqamli platformalarning raqobatbardoshligini
belgilovchi asosiy omillar va ularning qanday qilib platformalarning bozordagi ustunliklarini
shakllantirishi tahlil qilinadi. Raqobatbardoshlik tushunchasi bozor iqtisodiyotida, ayniqsa
raqamli platformalar sektorida, o'zini namoyon qiladi. Bu tushuncha, odatda, quyidagi
omillarni o'z ichiga oladi:
- Platformaning bozordagi ulushi uning raqobatbardoshligini ko'rsatuvchi asosiy
ko'rsatkichlardan biridir.
- Platformaning innovatsion xususiyatlari va texnologik yutuqlari uning
raqobatbardoshligini oshiradi.
- Platformaning foydalanuvchilarga taqdim etadigan xizmat va mahsulotlarning sifatini
oshirish, foydalanuvchi tajribasini yaxshilash — bu raqobatbardoshlikni kuchaytiradi.
Raqamli platformalarning bozorda muvaffaqiyatga erishishida turli omillar muhim rol
o'ynaydi. Bu omillarni quyidagi kategoriyalarda tasniflash mumkin:
Birinchi omil sifatida texnologik innovatsiyalarni keltirish mumkin. Raqamli platformalar
bozorida raqobatbardoshligini oshirish uchun yangiliklar va texnologiyalarga katta e'tibor
qaratish zarur. Bular quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Sun'iy intellekt (SI) va mashinani o'rganish (MO): Sun'iy intellekt yordamida
foydalanuvchilarga moslashtirilgan xizmatlar taklif etish, shuningdek, ma'lumotlar tahlili va
prognozlash orqali raqamli platformalarning samaradorligini oshirish mumkin.
Blockchain texnologiyasi: Ma'lumotlar xavfsizligi va transaksiyalarni autentifikatsiya
qilishda blockchain texnologiyasi qo'llanilsa, bu platformaning ishonchliligini va
raqobatbardoshligini oshiradi.
Katta ma'lumotlar (Big Data): Katta ma'lumotlarni tahlil qilish orqali foydalanuvchi xulq-
atvori va bozor trendlarini tushunish, platformaning bozor talabiga moslashuvini yaxshilaydi.
Foydalanuvchi tajribasi (UX) raqamli platformalarning muvaffaqiyatida hal qiluvchi omil
hisoblanadi. Foydalanuvchilarga qulaylik va intuitiv interfeyslarni taqdim etish platformaning
raqobatbardoshligini oshiradi. Bu quyidagi jihatlarni o'z ichiga oladi:
-
Interfeys dizayni: Platformaning foydalanuvchi interfeysi soddaligi va intuitivligi,
foydalanuvchilarga xizmatlardan samarali foydalanishga imkon yaratadi.
-
Foydalanuvchilar bilan muloqot: Onlayn yordam, chatbotlar, foydalanuvchilarni qo'llab-
quvvatlash tizimlari platformaning raqobatbardoshligini oshiradi.
-
Mobil moslik: Ko'plab foydalanuvchilar mobil qurilmalardan foydalanadi, shuning
uchun mobil ilovalar va veb-saytning mobil versiyalarining samarali ishlashi platformaning
muvaffaqiyatini ta'minlaydi.
Platformalar foydalanuvchilarga turli xizmatlar va mahsulotlar taqdim etadi. Bu xizmatlar
va mahsulotlarning sifati uning bozordagi ustunligini belgilovchi asosiy omil bo'lib xizmat
qiladi. Asosiy jihatlar:
Xizmatlar sifatining doimiy yangilanishi: Platformaning xizmatlari va mahsulotlari
muntazam ravishda yangilanib turishi kerak, bu esa foydalanuvchilarning talablariga javob
berishga yordam beradi (Ismailov & Rasulova, 2022)
.
Foydalanuvchi ehtiyojlari va preferensiyalariga moslashtirilgan mahsulotlar va xizmatlar
taqdim etish, platformaning foydalanuvchilarga bo'lgan jalb etuvchanligini oshiradi.
Platformaning muvaffaqiyati ko'pincha foydalanuvchilarning fikr-mulohazalari va
baholari bilan bog'liq. Ijtimoiy tasdiqlash va platformaning yaxshi reputatsiyasi uning
raqobatbardoshligini sezilarli darajada oshiradi. Bu quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Foydalanuvchilarning platforma haqida ijobiy fikr-mulohazalari va reytinglar
platformaning jozibadorligini oshiradi.
Foydalanuvchilar tomonidan tavsiya etish yoki platforma orqali ulashish (sharhlar,
ijtimoiy tarmoqlarda reklama qilish) raqobatbardoshligini oshiradi.
Platformaning biznes modeli va monetizatsiya strategiyasi ham uning
raqobatbardoshligini shakllantiruvchi omildir. Bozorda barqaror o'rinni egallash uchun
www.e-itt.uz
III SON. 2024
90
samarali monetizatsiya usullari, masalan, obuna, reklama, yoki tranzaksiya asosida daromad
olishning aniq modeli kerak.
Moslashuvchan monetizatsiya usullari: Platformaning turli foydalanuvchi segmentlariga
mos monetizatsiya strategiyalarini ishlab chiqishi raqobatbardoshlikni kuchaytiradi.
Daromad manbalari va diversifikatsiya: Platformaning bir nechta daromad manbalariga
ega bo'lishi, uni turli bozorlarda mustahkamlaydi.
Raqobatning intensivligi va platformaning bozordagi o'rni ham raqobatbardoshlikka
ta'sir qiladi. Platformalar o'zlarining raqobat strategiyalarini ishlab chiqish orqali bozor
ulushini oshirishlari mumkin.
Bozorni segmentlash va maqsadli auditoriyani aniqlash: Raqobatbardosh platformalar o'z
auditoriyasini aniq belgilab, unga moslashtirilgan xizmatlarni taqdim etadilar.
Strategik hamkorliklar va integratsiya: Bozorda raqobatbardoshlikni oshirish uchun
boshqa kompaniyalar yoki platformalar bilan hamkorlik qilish, yangi xizmatlarni taklif qilish
yoki integratsiya qilish foydali bo'lishi mumkin.
Xulosa va takliflar.
Raqamli platformalarning raqobatbardoshligini belgilovchi omillar keng qamrovli va turli
jihatlarga ega. Ularning muvaffaqiyati texnologik innovatsiyalar, foydalanuvchi tajribasi,
xizmatlar sifatining doimiy takomillashuvi, ijtimoiy tasdiqlash, biznes modeli va
strategiyalariga bog'liq. Shuningdek, raqamli platformalarning bozor sharoitlariga moslashish
va raqobatni yengish uchun zarur bo'lgan strategiyalar va metodologiyalarni ishlab chiqish
tavsiya etiladi.
Raqamli platformalarning raqobatbardoshligini aniqlash bo'yicha olib boriladigan
tadqiqotlar, ularning muvaffaqiyatli ishlashiga, bozor ulushini oshirishga va foydalanuvchi
bazasini kengaytirishga imkon yaratadi. Bu esa, o'z navbatida, iqtisodiy samaradorlikni va
platforma bizneslarining rivojlanishini ta'minlashga yordam beradi.
Raqamli platformalar zamonaviy iqtisodiyotning ajralmas qismiga aylangan va ularning
bozordagi o‘rni har kuni o‘sib bormoqda (Abdurakhmonov & Shermatov, 2021)
.
Raqobatbardosh raqamli platformalar bozor sharoitlarida o‘z ustunligini saqlab qolish va
kengaytirish uchun bir qator omillarga tayanishi zarur. Ushbu maqolada raqamli
platformalarning raqobatbardoshligini belgilovchi asosiy omillar — texnologik innovatsiyalar,
foydalanuvchi tajribasi (UX), xizmatlar sifati, ijtimoiy tasdiqlash, biznes modeli va
monetizatsiya strategiyalariga to‘liq tahlil kiritildi.
Texnologik innovatsiyalar raqamli platformalarning muvaffaqiyatini ta'minlashda muhim
omil bo‘lib, platformalar yangi texnologiyalarni, masalan, sun'iy intellekt, katta ma'lumotlar va
blockchain texnologiyasini qo‘llash orqali o‘z xizmatlarini takomillashtirishi va
raqobatchilardan ajralib turishi mumkin. Ushbu texnologiyalar platformalarga samarali
foydalanuvchi tahlilini amalga oshirish, xizmatlarni shaxsiylashtirish va xavfsizlikni ta'minlash
imkonini beradi.
Foydalanuvchi tajribasi (UX) va intuitiv interfeyslar platformaning raqobatbardoshligini
oshiruvchi
asosiy
jihatlardir.
Quvonchli
va
oson
foydalaniladigan
interfeys
foydalanuvchilarning sodiqligini oshiradi va ularning ehtiyojlarini aniq qondirish imkonini
yaratadi. Buning natijasida, platforma foydalanuvchilari o‘zlarining ehtiyojlariga
moslashtirilgan xizmatlar va mahsulotlarni qidiradi, bu esa foydalanuvchi bazasini
kengaytirishga yordam beradi.
Xizmatlar sifati ham raqobatbardoshlikni belgilovchi muhim omildir. Raqamli
platformalar xizmatlarining doimiy ravishda yangilanishi va sifatining yuqori bo‘lishi,
foydalanuvchilarning ehtiyojlariga moslashishga imkon beradi (Toshpo‘latov & Karimov,
2021)
.
Bundan tashqari, ijtimoiy tasdiqlash (foydalanuvchilar orasidagi tavsiyalar, reytinglar
va sharhlar) raqamli platformalarning ishonchli va raqobatbardosh sifatlarini ko‘rsatuvchi
asosiy omillardan biridir.
www.e-itt.uz
III SON. 2024
91
Biznes modeli va monetizatsiya strategiyasi platformaning uzoq muddatli
muvaffaqiyatini ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Raqamli platformalar o‘z biznes
modellarini diversifikatsiya qilish, yangi daromad manbalarini izlash va moslashuvchan
monetizatsiya usullarini ishlab chiqish orqali bozor sharoitlariga tezda moslashishi
mumkin. Bu platformalar uchun iqtisodiy barqarorlik va foydalanuvchi sodiqligini
ta'minlashga yordam beradi.
Raqobatbardoshlikni oshirish uchun raqamli platformalar bozorni chuqur tahlil
qilishlari va o‘z raqobat strategiyalarini ishlab chiqishlari kerak. Bundan tashqari,
o‘zlarining raqobat ustunliklarini saqlab qolish va o‘zgaruvchan bozor sharoitlariga
moslashish uchun doimiy innovatsiyalarni joriy etishlari zarur (Mansurov & G‘ulomov,
2023). Har bir platforma o‘z auditoriyasiga moslashtirilgan, innovatsion va sifatli xizmatlar
taqdim etish orqali bozor raqobatida muvaffaqiyat qozonishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, raqamli platformalarning muvaffaqiyati ularning
raqobatbardoshligini oshiruvchi asosiy omillarni to‘g‘ri va samarali boshqarishga
bog‘liqdir. Ularning innovatsion yondashuvlari, foydalanuvchi ehtiyojlariga moslashgan
xizmatlar va mustahkam ijtimoiy tasdiqlash tizimlari platformaning bozordagi ustunligini
ta'minlaydi. Kelajakda, raqamli platformalar innovatsion texnologiyalarni va
moslashuvchan biznes modellari orqali o‘z raqobatbardoshliklarini yanada oshirishga
muvaffaq bo‘ladi.
Adabiyotlar/ Литература/ Reference:
Abdurakhmonov U., & Shermatov K. (2021). Raqamli texnologiyalar va ularning
O‘zbekistonning iqtisodiy raqobatbardoshligiga ta’siri (Digital Technologies and Their Impact
on Uzbekistan's Economic Competitiveness). O‘zbekistonda iqtisodiy raqobat (Economic
Competition in Uzbekistan), 3(1), 14-21.
Baker A., & Smith C. (2023).
The Role of Customer Reviews in Digital Platform Success: A
Case Study Approach. Journal of Marketing Science, 40(4), 54-71.
Choudhury M., & Saboo A. (2022).
Platform Competition and Consumer Behavior: A
Digital Transformation Perspective. Technological Forecasting and Social Change, 172, 121-
131.
Feng H., & Zhang X. (2023).
The Impact of Artificial Intelligence on Digital Platform
Competition. Journal of Strategic Marketing, 31(3), 213-225.
Ismailov A., & Rasulova D. (2022).
O‘zbekiston raqamli platformalarining kelajagi va
raqobatbardoshlik (Future of Digital Platforms in Uzbekistan and Their Competitiveness).
Global Economy and Innovation Journal, 8(1), 45-52.
Jin X., & Wang Z. (2023). Competitive Strategies for Digital Platforms in a Globalized
Economy. International Journal of Competitive Intelligence and Strategy, 5(2), 88-104.
Kelley R., & Stone M. (2022). Data Analytics in Digital Platforms: Leveraging Big Data for
Competitive Advantage. Journal of Business Analytics, 12(2), 99-114.
Mansurov D., & G‘ulomov N. (2023).
Raqamli platformalar orqali biznes modellari va
innovatsiyalar (Business Models and Innovations through Digital Platforms). O‘zbekiston
Raqamli Iqtisodiyoti (Digital Economy of Uzbekistan), 6(1), 65-71.
Mirzaev A., & Rasulov A. (2022). O‘zbekistonda raqamli platformalar va ularning
biznesga ta’siri (Digital Platforms in Uzbekistan and Their Impact on Business). Journal of
Business and Technology, 14(3), 109-116.
Sattorov R., & Xodjayev I. (2023). Raqamli iqtisodiyot va raqamli platformalar: Tezkor
rivojlanish va raqobatbardoshlik
(Digital Economy and Digital Platforms: Rapid Development
and Competitiveness). O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Axborot Texnologiyalari
Instituti Journal
,
5(2), 35-42.
www.e-itt.uz
III SON. 2024
92
Toshpo‘latov M. & Karimov Z. (2021
).
Digital platformalarning tashqi
raqobatbardoshlikni o‘rganish: O‘zbekistondagi xususiyatlar (Studying the External
Competitiveness of Digital Platforms: Features in Uzbekistan). Innovative Development in
Digital Economy Journal, 3(2), 98-105.
Toshpulatov Z., & Bozorov B. (2023). Raqamli platformalar va ularning biznes
raqobatbardoshligini oshirishdagi o‘rni (Digital Platforms and Their Role in Enhancing
Business Competitiveness). O‘zbekiston Marketing Journal, 17(4), 87-94.
Wang Y. (2023).
Monetization Strategies for Digital Platforms: Analyzing Subscription
Models and Advertising Revenues. Journal of Electronic Commerce Research, 24(1), 55-75.
Zeng M., & Goh C. (2022).
The Role of Innovation in Competitive Advantage for Digital
Platforms.
Journal of Business Research, 150, 118-130.
