77
STRESS OMILLARINING YURAK-QON TOMIR KASALLIKLARI
RIVOJIGA TA'SIRI: SHAHAR SHAROITIDAGI YOSHLAR MISOLIDA
Tillaxo’jayeva M. Stomatologiya yo’nalishlar bo’yicha,205-guruh talabasi, TDSI
Ilmiy
rahbar: Gadayev A.M,TDSI
Mavzuning
dolzarbligi:
Shu
kungacha
olib
borilgan
tadqiqotlar
shuni
ko'rsatmoqadiki, yirik shahar yoshlari orasida stress holatlari tobora oshib bormoqda. Bu, o'z
navbatida, yuqori aholi zichligi, hayotning tezkor dinamikasi va ijtimoiy tarmoqlarning kuchli
ta'siri bilan bog'liq. J. Smith, R. Johnson va M. Williams (2022) tomonidan olib borilgan
tadqiqotda, shahar muhitida stress darajasi yuqori bo'lgan yoshlar orasida yurak-qon tomir
kasalliklari ko'proq uchrashi aniqlangan. Doimiy stress holatlari fiziologik jarayonlarni
faollashtiradi, bu esa turli kasalliklarning rivojiga, jumladan, yurak-qon tomir kasalliklariga
olib kelishi mumkin. Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti ma'lumotlariga ko'ra, yurak-qon tomir
kasalliklari butun dunyoda o'limning asosiy sababi bo'lib qolmoqda va bu kasalliklar tobora
yoshlar orasida ham ko'paymoqda. L. Brown va K. Taylor (2020)-ning tadqiqoti shahar
yoshlarining stress darajasi va ularning sog'liq holati o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikni tasdiqlagan.
Tadqiqot maqsadi:
Ushbu tadqiqotning asosiy maqsadi shahar muhitida yoshlar
orasida stress omillarining yurak-qon tomir kasalliklari rivojiga qanday ta'sir qilishini
o'rganish, shuningdek, stress darajasi va yurak-qon tomir kasalliklari o'rtasidagi o'zaro
bog'liqlikni aniqlashdir. Tadqiqotda T. Anderson va V. Harris (2021) tomonidan keltirilgan
shahar muhitidagi psixo-emotsional omillar va stressning yurak-qon tomir tizimi orqali salbiy
ta'sirini o'rganish natijalari asosiy ko'rsatkich bo'lib xizmat qiladi. Ularning tadqiqoti stress
darajasi ortishi bilan yurak-qon tomir tizimining funksiyalari qanday o'zgarayotganini
ko'rsatgan.
Tadqiqot material va usullari:
Tadqiqot uchun 18 yoshdan 30 yoshgacha bo'lgan,
Moskva, Sankt-Peterburg, Novosibirsk kabi yirik shaharlarda yashovchi 10000 yoshga ega
respondentlarning ma'lumotlari asosida tahlil olib borildi. I. Ahmed, KS Asgeirsson, IJ
Beckingham va DN Lobo (2007)-ning ishlariga asoslanib, tibbiy tekshiruvlar va EKG testlari
orqali yurak-qon tomir kasalliklarining rivojlanishiga ta'sir ko'rsatuvchi omillar aniqlandi.
Stress, Depressiya va Tashvish (DASS-21) skalalaridan foydalanish metodikasi shuningdek,
yoshlarining psixo-emotsional holatini o'rganish uchun asosiy vosita bo'lgan.
Tadqiqot
natijalari:
Ma'lumotlar
tahlili
shuni
ko'rsatdiki,
so'rovnoma
ishtirokchilarining 35% stressning yuqori darajasini his qilmoqda, bu esa qishloq joylaridagi
15% dan ancha yuqori. J. Delić va A. Savkovich (2002)-ning tadqiqoti shahar aholisi stress va
yurak-qon tomir kasalliklari o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikni yanada kuchaytirgan. Yuqori stress
darajasi bo'lganlarning 12% yurak-qon tomir kasalliklaridan aziyat chekmoqda, bu past stress
darajasi bo'lganlarga qaraganda uch barobar yuqoridir (4%). Shuningdek, yuqori raqobat va
doimiy ish va o'qish bosimi ostida bo'lgan yoshlar yurak-qon tomir kasalliklari rivojlanishiga
uchrash ehtimoli yuqori. A. Banerjee va A. Kumar (2012) tomonidan keltirilgan tadqiqotlarda
ham shahar yoshlarida stress darajasi va yurak-qon tomir kasalliklari o'rtasidagi o'zaro
bog'liqlik tasdiqlangan.
78
Xulosa:
Shahar sharoitida stress omillari yoshlar orasida yurak-qon tomir
kasalliklarining rivojlanishiga katta xavf tug'diradi. T. Begum va M. Pranay (2012)-ning
tadqiqotlari, shahar yoshlarining psixo-emotsional holatini tushunishda va stressni kamaytirish
strategiyalarini ishlab chiqishda asosiy yo'nalishlarni belgilaydi. Kelajakdagi tadqiqotlar
ijtimoiy tarmoqlar, ish va o'qish bosimi kabi psixo-emotsional omillarning roli, shuningdek,
stressni kamaytirish va yoshlar orasida sog'lom turmush tarzini targ'ib qilish bo'yicha
dasturlarni ishlab chiqishga qaratilgan bo'lishi lozim.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Шахизирова, И. "Функциональные особенности адаптации сердечно-
сосудистой системы в постковидном периоде у детей." Профилактическая
педиатрия 1.1 (2024): 57-58.
2.
Рузметова, И. А., Д. А. Эгамбердиева, and Е. Э. Расулев. "Показатели
коэффициента атерогенности у больных атеросклерозом брахиоцефальных
сосудов." CardioСоматика 8.1 (2017): 67-67.
3.
Agzamova, S. A., F. Akhmedova, and E. A. Shamansurova. "Evaluation of
potentially
removable
risk
factors
of
arterial
hypertension
in
children
of
Uzbekistan." European science review 7-8 (2018): 76-79.
4.
Ахмедова, Ф. М., and Ш. А. Агзамова. "Оценка параметров систолического
и диастолического артериального давления у детей младшего школьного
возраста." АРТЕРИАЛЬНАЯ ГИПЕРТОНИЯ: ОТ ТЕОРИИ К ПРАКТИКЕ. 2015.
5.
Агзамова, Ш. А., and Ф. Р. Бабаджанова. "ВРОЖДЕННЫХ ПОРОКОВ
СЕРДЦА
У
ДЕТЕЙ
ХОРЕЗМСКОЙ
ОБЛАСТИ
РЕСПУБЛИКИ
УЗБЕКИСТАН." Вестник национального детского медицинского центра 2 (2022): 11-
15.
