Тасаввуф ва хожа Муҳаммад Порсо Кашфу кароматлари

CC BY f
114-118
13
2
Поделиться
Субхан , Б. (2022). Тасаввуф ва хожа Муҳаммад Порсо Кашфу кароматлари. Анализ актуальных проблем, инноваций, традиций, решений и художественной литературы в преподавании иностранных языков, 1(01), 114–118. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/analysis-problem/article/view/12864
Бекмуродзода Субхан , Самаркандский государственный институт иностранных языков

магистр кафедры ближневосточных языков

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Мақолада тасаввуф истилои ҳақида олимларнинг қарашлари ва хожагон тариқатининг буюк намояндаси Хожа Муҳаммад Порсонинг зуҳд, тақво, кашфу каромат, сайру сулуклари ҳақида адабий ва тарихий манбаларга таянибмаълумот келтирилган

Похожие статьи


background image

114

USULLARI. Студенческий вестник, (12-5), 72-74.

ТАСАВВУФ ВА ХОЖА МУҲАММАД ПОРСО КАШФУ КАРОМАТЛАРИ

Субҳон Бекмуродзода,

СамДЧТИ яқин шарқ тиллари

кафедраси магистранти

Аннотация:

Мақолада тасаввуф истилои ҳақида олимларнинг қарашлари ва хожагон

тариқатининг буюк намояндаси Хожа Муҳаммад Порсонинг зуҳд, тақво, кашфу каромат, сайру
сулуклари ҳақида адабий ва тарихий манбаларга таянибмаълумот келтирилган.

Калит сўзлар:

Сўфий,тасаввуф, тариқат, нақшбандия, хожагон,каромот, сулук, руҳ,

“Рашоҳату айн ул-ҳаёт”, “Нафоҳат ул- унс”, Самарқанд, Макка, Мадина.

Сӯфий сӯзининг келиб чиқиши ҳақида уламоларнинг жуда кӯп фикрлари бор, аммо биз

улардан энг ҳақиқатга яқинини келтирамиз. Бир гуруҳ уламолар сўфий сўзи “فوص” яъни “сувф”
сўзидан келиб чиқган деб айтишади. Бунга сабаб шуки олдинги замонда тасаввуф аҳли кийимлари
дағал жундан булган ва шу билан бирга улар бошқалардан ажралиб туриш ва ўзидаги кибр ҳавони
юқотиш учун булган дейилади. Тасаввуф ҳақидаҳам жуда кўпгина шарҳлар олим ва сўфилар
томонидан берилган бўлиб, улардан баъзиларини кўриб чиқамиз. Тасаввуф шайхлардан бири Аҳмад
Заррух “Қавоидут тасаввуф” китобида икки мингга яқин таъриф келтирилган. Уларнинг ҳаммаси
Аллоҳга таважжўҳ ва тажалли маъналарини англатади.

Сирри Сақатий тасаввуф ҳақида шундай марҳамат этадилар: “ Тасаввуф гузал ахлақдир”.
Жунайди Бағдодий айтади: “Тасаввуф Ҳақнинг сендаги “сен” ни ўлдириши ва сени Ўзининг

наздида тирилтиришидир”.

Абу Ҳусайн Нурий дейдилар: “тасаввуф нафснинг барча истакларини ва завқларини тарк

этмақдир”. Бундан маълум бўладики тасаввуфий истилоҳлар тасаввуф Ҳақ таолонинг розилиги
йўлида абадий саодатга ноил бўлиши учун нафсни тарбиялаш, зоҳиран ва ботинан яъни суратан ва
сийратан покланиш, гузал хулқ соҳиби бўлиш каби инсоннинг руҳий тарбияси билан боғлиқ бўлган
ҳолатларни ўрганадиган соҳадир. Шу билан бирга тасаввуфда ишлатиладиган истилоҳлар бўлиб
уларга нафс поклиги, қалбнинг огоҳлиги, нафсни танимоқ, сукут, қурбат, фано, бақо, илҳом,
мушоҳада ва ҳоказолар.

Сарвари коинот Муҳаммад алайҳи салом “ Мен гузал ахлоқни адо этмоқ учун юборилдим”

деб ўз рисолаларини етказганлар. Демак пайғамбаримиз суннатларига эргашиб улар кўрсатган
йўлдан бориш қайтарган яъни суннатга хилоф бўлган амаллардан тийилиш суратан ва сиратанан
уларга эргашиш , гузал хулқ зуҳд ва тақвода ҳамиша бардавом бўлишни талаб этади. Руҳий
камолотга етган инсон инсонийликнинг энг юқори чўққисига эришган зот деб айтсаг бўлади.
Аллоҳнинг буюк каломида бир неча жойларида нафснинг поклиги Аллоҳдан қўрқиб тақво
қилишлиги ва биз қиладиган амалларнинг ҳаммасидан хабардарлиги ҳақида хабар бергандир. Аъроф
сурасининг 172-173 оятлари тафсирида шундай келтирилган. Ал мисоқ кунида Аллоҳ одам боласини
қиёмат кунигача келадиган зурриётларини чиқариб мен сизларнинг” роббингиз эмасманми “ деб
сўрашганида улар “худди шундай” деб жавоб берганлар. Бундан маълум бўладики ҳамма ўзининг
роббисига итоат этишига уша кунда ваъда берган ва шу ваъда асосида яшаган инсонлар икки дунё
саодатига эришадилар. Тасаввуфнинг энг асосий мезонларидан бири шуки, банданинг қалбида
Аллоҳнинг муҳаббатидан бошқа нарса бўлмаслиги керак. Зеро бир қалбда икки нарса ҳам дунёнинг
муҳаббати ва ҳам Аллоҳнинг муҳаббати жамъ бўлолмайди. Тасаввуфий тафаккур ҳолу ҳаракларнинг
яна бир манбаи, бу бошқа пағамбарларнинг фазилатларидир. Жунайд Бағдодий тасаввуф саккиз
хислат асасида барпо этилгандир. Буларга саховат, ризо, сабр, ишорат, ғурбат, суф-жун кийиш,
саёҳат, фақр каби амаллар киради.

Баҳоуддин Нақшбанд вафоти олдидан ХожаМуҳаммад Порсони ўз ўрнига тайин

қилганлигиниунинг яқинларидан бўлган Хожа Али Домод қуйидагича тавсифлайди: “Ҳазрати Хожа
Баҳовуддинохирги беморликлари пайтида ҳозирги жасадлариётган қабрни ковлашга буюрдилар.
Қабрни ковлаббўлиб, уларнинг ҳузурларига келдим. Ўзларидансўнг иршод ишига кимни буюрар
эканлар, деганфикр кўнглимдан ўтди. Улар тўсатдан менга ўгирилиб: “Ҳижоз йўлида айтган гапим
гапдир, кимкибизни орзу қилса, Хожа Муҳаммад Порсога назарқилсин”, дедилар”. Бу маълумот
жузъий ўзгаришлар билан Жомий ва Али Сафий китобларида ҳамучрайди.Аммо, шунга қарамай,
Хожа Баҳоуддин Нақшбанд вафотидан сўнг Нақшбандиянинг силсилаишарифи Хожа Муҳаммад
Порсо орқали эмас, балки Хожа Алоуддин Аттор орқали давом этади. Бизнингча, ўзига хос ижтимоий
сабабларга эга бўлганушбу ҳолат, афсуски, ҳалигача илмий ечимини топганича йўқ. “Рашаҳоту айн


background image

115

ул-ҳаёт”соҳибининг ёзишича, Хожа Муҳаммад Порсо кучли кашфу каромат соҳиби бўлсада, буни
иложи борича яширишга ҳаракатқилган. Аммо, зарураттуғилгандагина униошкор қилишга мажбур
бўлган. Шундай воқеалардан бирининг тафсилоти қуйидагича:Ҳадисчи олимларнинг пешвоси шайх
Шамсуддин Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Муҳаммад ал-Жазарий алайҳир раҳмат Мирзо
Улуғбекзамонида Самарқандга келган эдилар. Баъзи ғаразгўй кишилар: “Ҳазрати Хожа Муҳаммад
Порсо Бухорода кўп ҳадисларни нақл қиладилар,уларнинг аснодлари тўғри ёки нотўғрилиги
ҳечкимга маълум эмас. Ҳазрати Шайх буни текшириб кўрсалар ёмон бўлмас эди”, дедилар. Ҳазрати
шайх бу ишнинг пайига тушдилар. Мирзо Улуғбекни ҳам бунга кўндириб, Бухорога одам юбордилар
ва Ҳазрати Хожани Самаркандга келишларини илтимосқилдилар.Шундай қилиб, Шайх
Самарқанднинг шайхулисломи бўлган Хожа Исомиддин ҳамда уламоларнинг энг улуғлари билан
бирга катта мажлис ташкил қилдилар. Хожа Муҳаммад ҳам мажлисгаетиб келдилар. Шайх ундан
илтимос қилиб, асноди билан биргаликда бир ҳадис айтишни сўрадилар. Хожа Муҳаммад айтгач,
Шайх: “Бу ҳадиснингтўғрилигига шубҳа йўқ, бироқ унинг асноди бизга маълум эмас”, дедилар. Бу
сўздан ҳасадчилархурсанд бўлиб, бир-бирига кўз қисдилар. ХожаМуҳаммад эса бу ҳадиснинг
иккинчи аснодини ҳамайтиб бердилар. Шайх яна ўзининг юқоридаги сўзини такрорлади. Хожа
Муҳаммад қанча аснод айтса ҳам сўзи бу ерда мақбул бўлмаслигини фаҳмладилар. Сўнг бир лаҳза
муроқабага берилдилар,бироз сукутдан кейин Шайхга қараб: “Сиз фалонҳадис китобини тан
оласизми ва ундаги аснодларни мўътабар деб ҳисоблайсизми?” – деб сўрадилар. Шайх: “Ҳа, у
китоблардаги аснодларнинг ҳаммаси эътиборли ва ишончга лойиқдир. Ҳадис фанини таҳқиқ
этувчилардан ҳеч ким унга шубҳа қилмайди, агар сиз айтган аснодлар шу китобдан бўлса, у пайтда
бизнинг ҳеч қандай эътирозимиз йўқ”, дедилар. Хожа Порсо Хожа Исомиддинга қараб: “Сизнинг
кутубхонангизда фалон токчада, фалон китобнинг тагида, фалон рангли ва фалон жилдли китоб бор,
унда биз айтган аснод фалон варақдан сўнг, фалон саҳифада батафсил келтирилган, илтифот қилиб,
ходимларингиздан бир кишини юборсангиз, уни тезда олиб келса, дедилар. Хожа Исомиддин, бу
аснод ӯша ерда борми йўқми, деб иккиланиб турарди. Мажлисдагилар эса ҳангу манг бўлиб ўйга
толганэдилар. Ҳазрати Хожанинг бу шахсий кутубхонада бўлмаганликлари ҳаммага маълум эди.
ХожаИсомиддин ўз яқинларидан бирини зудлик билануйига юбориб, агар айтилган нарсалар ўша
ердабўлса, олиб келишни буюрди. У киши айтилганбелгилар бўйича китоб ва аснодни топиб,
мажлисгакелтирди. Айтилган ҳадис ўша аснодлар биланўша саҳифада ҳеч бир тафовутсиз мавжуд
эди. Буҳолатни кўрган мажлис аҳлидан ҳайрат овозларибаланд кўтарилди. Шайх ва бошқа уламолар
таажжуб ичида қолдилар. Айниқса, Хожа Исомиддининг ҳайрати бошқаларникидан зиёда эди, чунки
у бу аснодли китобнинг ўз уйида борлигиданбехабар эди. Бу қиссани эшитган Мирзо
УлугбекҲазрати Хожани чақиртирганидан хижолат бўлди. ҲазратиХожадан юз берган бу каромат
одамларнинг уларга нисбатан ихлосларини оширди.

Хулоса қилиб шуни айтиш мумкин, Хожа Порсо ӯз даврининг энг кӯзга кӯринган мутасаввиф

олим бӯлиб, илм тақво сайру сулук, кашфу кароматда унга етадиган зот бӯлмаган.
Хожагонтариқатининг бутун дунёга тарқалишига замина яратган шахс сифатида такидласак
муболиға қилиаган буламиз.

Фойдаланган адабиётлар:

1.

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф.Тасаввуф ҳақида тасаввур.- Тошкент. Ҳилол

нашр.2019.

2.

Қушайрий.Рисола. Миср. 1318. -Б. 149

3.

Абдурраҳмони Жомий. Нафаҳат ул- унс. -Б.397

4.

ҲамиджонҲомидий.Тасаввуфалломалари.Тошкент.”Ӯзбекистон”. 2016

5.

Ne’matullayevna, Z. N., Gulrux, H., Mirsaidovna, K. S., Nasimovich, H. H., & Furkatzoda, T. B.

(2020). The Role Of Verbs, Types Of Verbs AS Well AS Lexical, Morphological, And Syntactic Characteristics
Of Verbs In English Language. International Journal on Orange Technologies, 2(12), 57-60.

6.

Мамаёкубова, Ш. (2019). Тилшуносликда гап бўлаклари ва синтактик алоқалар

масалалари.

Иностранная филология: язык, литература, образование

, (2 (71)), 130-137.

7.

Zubaydova, N. N. M. (2020). THE ROLE OF COUNTRY STUDIES IN TEACHING

ENGLISH. Theoretical & Applied Science, (4), 310-312.

8.

Mamasharifovich, N. B., Bakhtiyarovna, I. L., Oblakulovna, M. S., Mirsaidovna, K. S., &

Mirzakarimovna, Y. D. Pragmatics and Its Role in Touristic Context.

JournalNX

, 392-394.

9.

Зубайдова, Н. (2019). Стилистический потенциал и коннотативные признаки фразеосем

английского языка. Иностранная филология: язык, литература, образование, 4(1 (70)), 79-82.

10.

Yangiboyevna, N. S., & Ravshanovna, M. U. (2022). BIOLOGIK FAOL QO'SHIMCHALARNING

TIBBIYOTDAGI AHAMIYATI. BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY


background image

116

JURNALI, 542-545.

11.

Rajabboevna, A. R., Yangiboyevna, N. S., Farmanovna, I. E., & Baxodirovna, S. D. (2022). THE

IMPORTANCE OF COMPLEX TREATMENT IN HAIR LOSS. Web of Scientist: International Scientific
Research Journal, 3(5), 1814-1818.

12.

KUSHBAKOVA, M., Zarina, R. U. Z. I. M. U. R. O. D. O. V. A., & Shahram, A. S. L. O. N. O. V.

(2020). Innovative Methods and Ways to Teach and Learn Foreign Language. ECLSS Online 2020a, 146.

«АЛЕКСАНДР ПУШКИН» М.БУЛГАКОВА В КОНТЕКСТЕ ХУДОЖЕСТВЕННОЙ

КУЛЬТУРЫ 1930-Х ГОДОВ

Ким О.А.- доц. кафедры русской литературы

и методики её преподавания

Сейтасманова А.И. - магистрант 1 курса

по специальности Родной язык и литература (по языкам)

Джизакский государственный

педагогический институт им. А.Кадыри, г.Джизак

Аннотация

В данной статье речь идет о биографических драмах Булгакова, в которых затрагивается тема

художника и власти. Данная тема анализируется на примере пьесы «Александр Пушкин».

Ключевые слова:

драматургическая дилогия, биографическая драма, драматургический

конфликт, герой драмы, художник и власть, авторский замысел.

Annotation:

This article deals with Bulgakov's biographical dramas, which touch upon the theme of the artist and

power. This topic is analyzed on the example of the play "Alexander Pushkin".

Key words

: dramatic dilogy, biographical drama, dramatic conflict, drama hero, artist and power,

author's intention.

Вернувшись в начале 1930- х годов к оставленному на время замыслу большого романа о

дьяволе, М.Булгаков вводит в него ставшую отныне заглавной тему Мастера. Эта же тема
разрабатывается в середине десятилетия в двух связанных между собой биографических драмах –
«Кабале святош» («Мольер») и «Последних днях» («Пушкин»).

Структурные и смысловые связи между пьесами «Дни Турбиных» и «Бег», «Зойкина

квартира» и «Багровый остров», «Мольер» и «Пушкин» уже стали предметом исследования. И
потому вряд ли кто усомнится в том, что указанные пьесы – историографические, драматургические
дилогии. Связь этой триады (к последней дилогии примыкает и пьеса «Дон Кихот») с замыслом
главного романа Булгакова о судьбе художника, неуловимая на первый взгляд, безусловно,
существует. И дело не только в том, что драматургическое мышление писателя формировалось в
условиях острых критических споров 1920-х годов. Их неразрывность определяется авторской
позицией, постоянством этических и эстетических ценностей. Только так, воспринимая пьесы
Булгакова в единстве, мы обнаружим в них еще одну драму – драму художника, пытавшегося выжить
во времени и не потеряться в вечности.

Е.С. Булгакова назвала эти пьесы «историческими», подчеркивая, что Булгаков «пользовался

прошлым для того, чтобы выразить свое отношение к современной жизни». Действительно,
драматургу прошлое (будь то 17 или 19 век) необходимо для того, чтобы выразить свое отношение не
только к современной действительности, но и к собственной жизни. В рамках настоящей статьи
попытаемся определить место пьесы «Александр Пушкин» в художественном контексте 1930-х
годов, выявить степень духовной связанности между автором и его персонажами. Героев, духовно
близких автору (Мольер, Максудов, Мастер, Пушкин, Иешуа, Дон Кихот), объединяет не только
способность открывать неведомый другим мир, но и обреченность на творческую деятельность.

Замысел пьесы о Пушкине (в соавторстве с В. Вересаевым, автором книг «Пушкин в жизни»,

«современники Пушкина») сложился в 1934 году. В декабре того года был заключен договор с
театром им. Вахтангова на пьесу о Пушкине. В мае 1935 года Булгаков читал пьесу в присутствии В.
Вересаева и актеров Вахтанговского театра. После этого первого публичного чтения «Александра
Пушкина» начался период разногласий между авторами. Если бы противоречия ограничивались

Библиографические ссылки

Шайх Мухаммад Содик Мухаммад Юсуф.Тасаввуф хакида тасаввур.- Тошкент. Хилол нашр.2019.

Кушайрий.Рисола. Миер. 1318. -Б. 149

Абдуррахмони Жомий. Нафахат ул- унс. -Б.397

ХамиджонХомидий.Тасаввуфалломалари.Тошкент.”Узбекистон”. 2016

Ne’matullayevna, Z. N., Gulrux, Н., Mirsaidovna, К. S., Nasimovich, Н. Н., & Furkatzoda, Т. В.

(2020). The Role Of Verbs, Types Of Verbs AS Well AS Lexical, Morphological, And Syntactic Characteristics Of Verbs In English Language. International Journal on Orange Technologies, 2(12), 57-60.

Мамаёкубова, 111. (2019). Тилшуносликда ran булаклари ва синтактик алокалар масалалари. Иностранная филология: язык, литература, образование, (2 (71)), 130-137.

Zubaydova, N. N. М. (2020). THE ROLE OF COUNTRY STUDIES IN TEACHING ENGLISH. Theoretical & Applied Science, (4), 310-312.

Mamasharifovich, N. B., Bakhtiyarovna, I. L., Oblakulovna, M. S., Mirsaidovna, K. S., & Mirzakarimovna, Y. D. Pragmatics and Its Role in Touristic Context. JournalNX, 392-394.

Зубайдова, H. (2019). Стилистический потенциал и коннотативные признаки фразеосем английского языка. Иностранная филология: язык, литература, образование, 4(1 (70)), 79-82.

Yangiboyevna, N. S., & Ravshanovna, М. U. (2022). BIOLOGIK FAOL QO'SHIMCHALARNING TIBBIYOTDAGI AHAMIYATI. BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIYJURNALI, 542-545.

Rajabboevna, A. R., Yangiboyevna, N. S., Farmanovna, I. E., & Baxodirovna, S. D. (2022). THE IMPORTANCE OF COMPLEX TREATMENT IN HAIR LOSS. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(5), 1814-1818.

KUSHBAKOVA, M., Zarina, R. U. Z. I. M. U. R. O. D. О. V. A., & Shahram, A. S. L. O. N. О. V. (2020). Innovative Methods and Ways to Teach and Leam Foreign Language. ECLSS Online 2020a, 146.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов