283
Adabiyotlar ro’yxati
1.
Микешина Л.А.Интерпретация как фундаментальная операция познания // Эпистемология
Философия науки, Т XVII , № 3 2008
2.
Болдырев Н.Н. Антропоцентрическая сущность языка в его функциях, единицах и категориях //
Вопросы когнитивной лингвистики. 2015а. № 1. С. 5-12
3.
Шарандин.А.Л.Лексическая грамматика как объект когнитивной
лингвистики// 2013 УДК
81’366;81’373 с. 2-10
4.
Дэвидсон, Дональд (2001 (1987) ). «Познание собственного разума» перепечатано в изданиях
«Субъективное, интерсубъективное, объективное» (стр. 15–38). Нью-Йорк и Кларендон: издательство
Оксфордского университета. Первоначально опубликовано в Proceedings and Addresses of the
American Philosophical Association, 60 (1987), 441–58. 'Википедия site:wiki5.ru
5.
Mukhitdinova, K. A. (2022, August). TECHNICAL AND ECONOMIC CONDITION OF OIL DRILLING
FROM THE FIELD OF" MUBARAK OGP" ENTERPRISE. In Multidiscipline Proceedings of Digital Fashion
Conference (Vol. 2, No. 4).
6.
Бободжонова, З. (2021). Economic regulation of development methods for water injection at explored
fields. Общество и инновации, 2(11/S), 37-41.
7.
Bobojonova, Z. S. (2021). ANALYSIS OF ECONOMIC EFFICIENCY OF OIL RECOVERY FROM
FIELDS IN BUKHARA-KHIVINSKY REGION AND WAYS OF ITS IMPLEMENTATION. NVEO-
NATURAL VOLATILES & ESSENTIAL OILS Journal| NVEO, 10183-10187.
RUS TILI VA UNING ZAMONAVIY DUNYODA AHAMIYATI
Isoqov Usmonxon Toshmuhammad o’g’li
SamDCHTI, 2-kurs talabasi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada Rus tili va O’zbek tillardagi frazeologik birliklarning o’ziga xos
xususiyatlarni o’rgangan xolda ularning qiyosiy-tipologik tahlili amalga oshiriladi. Shuningdek, rus tili va
o’zbek tillaridagi frazeologik birliklardagi polisemiya va omonomiya hodisasi ko’rib chiqiladi.
Kalit so’zlar:
Rus tilining boyligi, Rossiya Federatsiyasi, BMT, YUNESKO
Dunyo tillari, rus tilining zamonaviy dunyodagi ahamiyati
Rus tili rus xalqining milliy tili, rus milliy madaniyatining bir shakli,bu rus xalqining ona tili.Rus tili
dunyodagi eng rivojlangan tillardan biridir. U ilm-fan va texnikaning barcha sohalarida boy lug’at va
termitologiyaga gramatik vositalarning ifoda etuvchiqisqaligi va ravshanligiga atrofdagi olamning barcha
xilma xilligini aks ettiruvchi qobiliyatiga ega.
Rosiiya Federat siyosiy konstitutiyasiga binoan rus tili Rossiya Federatsiyasining butun hududida
davlat tili hisoblanadi. Rus tili nafaqat Rossiya Federatsiyasining davlat tili. Bu dunyo tillari soniga ya’ni
turli davlatlarning xalqlari o’rtsida xalqaro aloqa vositasi bo’lib xizmat qiladigan tillarga tegishli. Dunyoda
ma’lum bo’gan ikki yarim mingdan ortiq tillardan xalqaro aloqani eng rivojlangan dunyo tillari guruhi deb
atashadi.
Tilni dunyo tili maqomi roliga ko’tarish ushbu holda yaratilgan madaniyatining umuminsoniy
ahamiyati bilan belgilanadi. Tilning jahon tili maqomi qonuniy ravishda uni xalqaro tashkilotlar yoki
konferensiyalarning (BMT YUNESCO)va boshqalarrasmiy yoki ish tili sifatida tan olish yo’li bilan
belgilanaadi.
Shunday qilib rus tili,ingliz,arab,ispan,xitoy va fransuz tillari bilan bir qatorda BMTning oltita
rasmiy tillaridan biri sifatida tan olingan eng muhim shartnomalar va bitimlar yozilgan,Ko’pgina
mamlakatlarda rus tili o;rganiladi.
Hozirgi kunda rus tili ham tarqalish bo’yicha dunyoda II o’rinda turadi. Dunyo miqyosida rus
tilining mavqeini mustahkamlash nafaqat muhim resurslarni ta’minlashni, balki rus tili va madaniyatini
qullab quvvatlash,rivojlantirish uchun mo’ljallangan barcha davlat va jomoat idoralari va tashkilotlarning
o’zaro aloqalarni yaxshilashni talab qiladi. Shu bilan birga rus tilida o’qitiladigan ta’lim muassasalari
talabalari va russhunos o’qituvchilardan ham rus tilini mukammal o’rgatish talab qilinadi.
Zamonaviy jamiyatda rus tilini o’rni katta,Rus tili millatlararo muloqat tili va dunyo tillaridan
biridir.
Dunyoda rus tilini mashhurligi juda yuqori.Rus tili eng boy fantastika tili bo’lib uning duno
ahamiyati nihoyatda katta.Rus tili zamonaviy dunyoga qiziqishini davom ettirmoqda. Rossiya matbuotidagi
284
nashrlarda yozilishicha ,so’nggi paytlarda rus tili va adabiyotini o’rganishni boshlagan. AQSH, Fransiya
Ispaniya, Shvetsiya, Finlandiya fuqorolari soni bir nechaa bor oshgan. Rus tilini nafaqat Rossiyaning balki
dunyo tillari soniga ya’ni turli davlatlarning xalqlari o’rtasida xalqaro aloqa vositasi bulib xizmat qiladigan
tillarga tegishli.
Rus tilining boyligi uning mamlakatimiz va dunyo hayotidagi ulkan roli bizni uni jiddiy va puxta
o’rganishga bu boradagi bilim ko’nikma va mahoratimizni doimo oshirib borishga majbur qiladi.
Shunday qilib zamonaviy dunyodagi rus tiliningulkan roli uning madaniy qiymati qudrati va
buyukligi,ushbu tilni yaratuvsisi va tashuvchisi bo’lgan rus xalqi insoniyat tarixida bo’lgan va ega bo’lgan
ulkan qadriyat bilan belgilanadi
Shunday qilib,zamonaviy dunyoda rus tilining ulkan roli uning madaniy qiymati, qadriyati va buyukligi
bilan belgilanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Abdulazizov A.,Sodiqov A.,Bashakov N. Umumiy tilshunoslik T.,1979.
2.Avashani Yu.YU.Вопросы фразеаологии С.,1997
3.Авашани Ю.Ю., Эмиорова А.М. К семантический структуре фразеаологических единиц. 1971
4.Rahmatullayev SH. Hozirgi o’zbek adabiyoti tili.T .,1978
6.www.ziyonet.uz
7.www.dissertation.com.
8.www.thefreedictionary.com
SARLAVHA KONSTRUKSIYALARIDA FRAZEOLOGIK BIRLIKLARNING KONVERSIYASI
HAQIDA
Raxmonova Gavxar
(SamDCHTI magistranti)
Annotatsiya:
Ushbu maqolada sarlavha konstruksiyalarida frazeologikbirliklari haqida ma’lumotlar
beriladi.
Kalit so’zlar:
Sarlavha, konstruksiya, frazeologiya va konversiya.
Ushbu maqola tilning asosiy manbasini o
‘
rganadigan tilshunoslikning so
‘
z birikmalari, lingvistik
birliklar, frazeologik iboralar haqida ma
’
lumot beradi. Shuningdek, ushbu maqolada biz frazeologiya
tarixiga, fan yutuqlariga va ushbu masala bo
‘
yicha kelajakdagi amaliyotga nazar tashlashimiz mumkin.
Maqoladagi fikrlar nafaqat yozilgan yoki ma’lumotli, balki aniq fakt va misollar bilan isbotlangan.
Tilshunoslikda frazeologiya to‘plam yoki turg‘un iboralarni, masalan, idioma, frazema va boshqa
turdagi ko‘p so‘zli leksik birliklarni o‘rganadi (N.N. Amosova, L 1963 .- 207 p.) ularda iboraning tarkibiy
qismlari ma’no oladi. mustaqil ravishda qo‘llanganda ularning ma’nolari yig‘indisidan aniqroq bo‘lmaydi.
Masalan, “Gollandiya auktsioni” gollandcha “Niderlandiyaga tegishli yoki unga tegishli” va auktsion “tovar
eng yuqori baho beruvchiga sotiladigan ommaviy savdo” so‘zlaridan iborat bo‘lib, uning ma’nosi
“Niderlandiyadagi savdo” emas. Tovarlar eng yuqori narx taklif qilgan shaxsga sotiladi”; Buning o‘rniga, bu
iborada narxlar ko‘tarilish o‘rniga pasaygan har qanday auktsionga ishora qiluvchi shartli ma’no bor.
Frazeologiyada asosiy tahlil birliklari ko
‘
pincha frazema yoki frazeologik birliklar deb ataladi. Frazeologik
birliklar (prof. Kunin A.V.ga ko‘ra) iqtibos keltirish kerak ma’nolari qisman yoki to‘liq ko‘chirilgan turg‘un
so‘z turkumlari “chelak tepmoq”, “yunoncha sovg‘a”, “to‘xtovsiz ichish”, “skripkachi sifatida mast”
xo
‘
jayin kabi mast, qaynatilgan boyqush kabi”, “shlyapachi kabi aqldan ozgan mart quyoni kabi”.
Frazeologik birliklar odatda nutqda erkin yasaladigan, lekin bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan motivli so‘z
turkumlari sifatida belgilanadi. Tayyor birliklar sifatida ko‘paytiriladi. Ushbu ta‘rif frazeologik birliklarning
muhim belgilaridan iborat degan taxmindan kelib chiqadi leksik komponentlarning barqarorligi va
motivatsiyaning yo‘qligi. Binobarin, erkin so‘z turkumlari tarkibiy qismlaridan farqli o‘laroq, deb taxmin
qilinadi aloqa ehtiyojlariga qarab o‘zgarishi mumkin bo‘lgan frazeologik birliklarning a’zo so‘zlari doimo
bir xil tarzda takrorlanadi.
Misol uchun:
If I do come again, I hope I shall find you better,
I said; ―better and happier. God bless you, my dear!
Mobodo yana kelib qolgudek bo‘lsam, chehrangizdagi tabassum, dilingizni ravshanroq, o‘zingizni
baxtiyorroq ko‘raman degan umiddaman-dedim.
Sizga yaratganning o‘zi baxt ato qilsin azizim! (Vol. 4 Issue 12, December - 2020, Pages: 69-74)
Frazeologik birlashmalar deganda doimiy, leksik jihatdan bo‘linmaydigan burilishlar, bu qiymatlar
