“Arab tili globallashuv davrida: innova
tsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
87
ARAB TILINI
O‘
RGANISH: MUAMMOLAR VA YECHIMLAR
Inomjonova Sarvinoz Bahodir qizi
O‘
zDJTU, Arab tili tarjima nazariyasi va amaliyoti y
o‘
nalishi 2-kurs talabasi
inomjonovasarvinoz2004@gmail.com
Annotatsiya:
Ushbu maqolada chet tillarini
o‘
rganish jumladan, Arab tilini
o‘
rganishga ehtiyoj yuqori b
o‘
lgan bir davrda, turli xil yoshdagi arab tili
o‘
rganuvchilari uchun maslahatlar, undagi muammolar va ularga yechimlar
hamda yurtimizda arab tilini
o‘
rgatishga qaratilgan e
’
tibor haqida ma
’
lumotlar
berilgan.
Kalit s
o‘
zlar:
Arab tili, metod-texnika,
o‘
rganish, qonun-qoida, maxraj.
Аннотация:
В этой статье, в то время, когда существует высокая
потребность в изучении арабского языка, включая изучение иностранных
языков, даны советы, проблемы и решения для изучающих арабский язык
разных возрастов, а также преподавание арабского языка в нашей стране.
дана информация о внимании.
Ключевые слова:
арабский язык, методика, обучение, правила,
знаменатель.
Annotation:
In this article, in a time when there is a high need to learn Arabic,
including learning foreign languages, advice, problems and solutions for Arabic
language learners of different ages, and teaching Arabic in our country. information
about attention is given.
Key words:
Arabic language, methodology, learning, rules, denominator.
Kirish
Til
o‘
rganish kishilik jamiyatida ba
g‘
oyat muhim sohalardan hisoblanadi.
Yurtimizda ingliz, rus tillari rivojlangan tillar hisoblansa hozirga kelib arab tili
ham ularning safiga q
o‘
shilmoqda.Ma
’
lumki arab tilini
o‘
rganish-
o‘
rgatish
muayyan jihatlari bilan ona tilidan farq qiladi. Bu esa,
o‘
z navbatida, tegishli chet
til
o‘
qitish texnologiyasini q
o‘
llashni taqozo etadi.
Kuzatuvlar natijasi shuni k
o‘
rsatadiki, kundan-kunga arab tiliga b
o‘
lgan
ehtiyoj hamda kishilarda unga b
o‘
lgan qiziqish ortib bormoqda. Yurtimizda arab
tiliga y
o‘
nalishi b
o‘
yicha kvotalarning k
o‘
paygani ham buning dalilidir. Har bir
tilning
o‘
z qonun-qoidalari,
o‘
rganish metod-texnikalari bor, jumladan arab tilida
ham
o‘
ziga yarasha qonun-qoidalar mavjud. Ma
’
lumot uchun: Arab tili dunyo
tillaridagi s
o‘
zlarning soni b
o‘
yicha 1-
o‘
rinda turadigan til hisoblanadi va
12,302,912 ta s
o‘
z mavjud. Ushbu tilda s
o‘
zlashuvchilarning soni 267 nafar va bu
tilda 58 ta davlat muloqot qiladi. S
o‘
zlashuvchilarning eng k
o‘
p soni Saudiya
Arabistoni, Iroq, Quvayt, Misr, Suriya va Liviyada joylashgan. Qur
’
oni Karimning
“Arab tili globallashuv
davrida: innovatsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
88
arab tilida yozilishi ham bu tilning tarqalishi uchun zamin yaratgan. Bu til
Birlashgan Millatlar Tashkilotining rasmiy tillari sirasiga kiradi.
Yurtimizda bir necha yillardan buyon arab tili
o‘
rganilib kelinmoqda.
Arabcha-
o‘
zbekcha,
o‘
zbekcha-arabcha tarjimalari bilan tanilgan k
o‘
plab
sharqshunos olimlarimiz mavjud. Ulardan Shoislom Shomuhamedov, Azizxon
Qayumov, Alibek Rustamov kabilarni aytishimiz mumkin.
Har bir tilni
o‘
rganishda qiyinchiliklar b
o‘
lgani kabi arab tilini
o‘
rganishda
ham turli xil mashaqqatlarga duch kelish mumkin. Bu muammolarni hal qilish
uchun bir necha metodlar mavjud:
1. Avvalo bu tilni
o‘
rganishni boshlagan kishi harflarni maxrajlarini t
o‘g‘
ri
talaffuz qilishni
o‘
rganishi lozim.Ya
’
ni maxraj bu harflarni chiqish joyi
hisoblanadi. K
o‘
pchilik bunga qiynaladi. Chunki arab tilidagi aksar harflar
o‘
zbek
tilidagidan farq qiladi.Birgina harfni not
o‘g‘
ri talaffuz qilish orqali s
o‘
zlarning
ma
’
nolari
o‘
zgarib ketishi mumkin. Masalan:
1
ٌنيِط
(loy)
2.
ٌنيِﺗ
(anjir)
O‘
zbek tilida bitta "T" harfi borligi uchun s
o‘
zlar bir xil
o‘
qiladi. Ammo arab
tilida bu s
o‘
zlardagi "T" harfini bir xil talaffuz qilish xato hisoblanadi.
2.
O‘
zbek tilidagi harflardan farqli-farqsizligini ajratish.
3.Arab tilini yangi boshlaganlar bir xil, ammo talaffuzi boshqa harflarni yod
olishga, t
o‘g‘
ri talaffuz qilishga qiynalsalar, ular qatnashgan s
o‘
zlarni daftarga
yozib qayta-qayta talaffuz qilishlari yordam beradi.
4. Arab tilida yaxshi muloqot qila oladigan, lekin harflarni t
o‘g‘
ri talaffuz qila
olmaydigan, arabcha matnlarni tushunlar-u tushunmasalar qayta-qayta
o
‘
qishlari; -
ط
-
،ﺕ
س
-
ص
-
،ث
ذ
-
ﺯ
-
ظ
shunga o
‘
xshash harflarni bir-biriga taqqoslab,
k
o‘
p k
o‘
p talaffuz qilish orqali u muammolarni bartaraf qilishlari mumkin.
5. Arab tilini
o‘
rganishda duch keladigan muammolardan yana biri jins
kategoriyasidir.
O‘
zbek tilida bu qoida y
o‘
qligi sababli talabalarga bu qiyindek
tuyiladi. Buni bartaraf qilish uchun hozirda k
o‘
plab yosh-u qarilar rus tilini
bilishadi, shuning uchun: 1.rus tiliga qiyoslab
o‘
rganish 2.gaplar tuzish orqali
o‘
rgansa oson b
o‘
ladi.
Ikkinchi usul yozma mahoratni oshirish bilan birga nutqqa ham sezilarli
darajada ta
’
sir k
o‘
rsatadi. Avvalo
o‘
rganuvchi
o‘
ylaydi s
o‘
ng yozadi. Bu usulni bir
necha muddat takrorlagandan keyin gapirganda s
o‘
zlar miyada tezlikda hosil
b
o‘
ladi va bu gapirish mahoratini oshiradi. Shahnoza Tur
g‘
unovna Xalilova
aytganlaridek
–
“So‘
zlashuvning sof, aniq va tushunarli b
o‘
lishi har bir kishining
madaniyatli ekanligidan dalolat beradi”.
6. Arabcha multfilm, kino k
o‘
rish, q
o‘
shiqlar eshitish orqali. Bu usul arab
tilini yaxshi tushunishga, arab tili muhitiga kirib borishga katta yordam beradi.
Bu usullar bilan muntazam shu
g‘
ullanish nafaqat t
o‘g‘
ri talaffuzni balki
o‘
rganuvchilarni tezda muloqotga kirishishini ta
’
minlaydi.
“Arab tili globallashuv davrida: innova
tsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
89
Xulosa
Xulosa
o‘
rnida shuni aytish mumkinki, kishilarning til bilish darajasi
ularning talaffuz va gapira olish mahoratlari bilan belgilanadi. Shunday ekan,
viloyatlarda ham arab tili
o‘
rgatiladigan maktablarni k
o‘
paytirib, bu tilni ham
boshlan
g‘
ich sinfdan
o‘
rgatilishini y
o‘
lga q
o‘
yish lozim. Arab tilini
o‘
rganuvchilar
esa kuniga 2, 3 soat vaqtlarini shu til uchun sarflab, yuqorida keltirilgan usullarni
q
o‘
llashsa samarali natijaga erishadilar.
Foydalanilgan adabiyotlar r
o‘
yxati:
1. Jamol Jalolov Chet til
o‘
qitish metodikasi.
–
Toshkent, 2012.
2. t.m/@zamonaviymedia
3. @zarnews.uz
4. Shahnoza Tur
g‘
unovna Halilova Jahon tillarini
o‘
rganish jarayonida
talabalarda ma
’
naviy-axloqiy madaniyatni shakllantirish.
–
Toshkent, 2007.
