Гипс қолип массаларининг таркиби ва хусусиятлари

inLibrary
Google Scholar
Журнал:
Выпуск:
CC BY f
11-15
0

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.
Поделиться
Юлдашев, С., Мирзажанов, М., & Нумонов , М. (2025). Гипс қолип массаларининг таркиби ва хусусиятлари. in Library, 1(4), 11–15. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/archive/article/view/79072
Салмонхoн Юлдашев, EYIB
Главный редактор
0
Цитаты
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Изучены свойства гипсовых смесей, приготовленных на основе полугидратов α- и β-сульфатов кальция. Прочностные и структурные свойства смесей определяются в зависимости от их состава и вида пластифицирующих добавок.


background image

11

https://eyib.uz

Volume1| YANVAR 2025

ISSN: 3060-4648


АННОТАЦИЯ:

Изучены свойства гипсовых смесей, приготовленных на

основе полугидратов α- и β-сульфатов кальция. Прочностные и структурные
свойства смесей определяются в зависимости от их состава и вида
пластифицирующих добавок.

КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА:

гипсовые вяжущие, добавки, пластификатор,

водопоглощение, пористость.

ABSTRACT:

The properties of gypsum mixtures prepared on the basis of α-

and β-calcium sulfates hemihydrates were studied. The strength and structural
properties of mixtures are determined depending on their composition and the type of
plasticizing additives.

KEY WORDS:

gypsum binders, additives, plasticizer, water absorption,

porosity.

КИРИШ

Ҳозирги вақтда гипсли боғловчилар нафақат қурилишда, балки бошқа бир

қатор тармоқларда ҳам кенг қўлланилади. Улардан фойдаланиш соҳаларидан
бири керамика саноатидир. Гипсли боғловчилар анъанавий равишда керамика
маҳсулотларини ишлаб чиқариш учун моделлар, қолиплар тайёрлаш учун
ишлатилади. Бундай қолиплар сувнинг тез шимилиши ва шликкерни

1

Мирзажанов М.А

2

Нўъмонов М.Б

3

Solmonjon Yo’ldashev

1

т.ф.н, доц. Фарғона политехника институти

2-секция: Mamurjon1947@mail.ru

2

докторант Андижон иқтисодиёт ва қурилиш

институти

3

AIQI Arxitektura va qurilish kafedrasi stajyor-

o’qtuvchisi

A

nno

ta

ts

iy

a

α- ва β-калсий сулфат яримгидратларидан тайёрланган гипс
қоришмаларининг

хоссалари

ўрганилди.

Қоришмаларнинг

мустаҳкамлиги ва структуравий хусусиятларининг уларнинг таркибига
ва пластиклаштирувчи қўшимчалар турига боғлиқлиги аниқланади.

Kalit so‘zlar:

гипсли боғловчилар, қўшимчалар, пластификатор, сувни

сингдириш, ғоваклик.


background image

12

https://eyib.uz

Volume1| YANVAR 2025

ISSN: 3060-4648

сувсизланиши ҳамда етарли даражада мустаҳкамликка ва ғовакликка эга бўлиши
керак. Ушбу хусусиятларни яхшилаш орқали гипс қолипларининг хизмат
муддатини ва тайёр керамика маҳсулотлари сифатини сезиларли даражада
ошириш мумкин [1-3].

Колипланувчи қоришмаларни тайёрлаш учун гипсли боғловчиларнинг

турли модификатсияларидан фойдаланиб, гипс қолипларининг тузилиши ва
хусусиятларини бошқариш мумкин. Бунга кальций сульфатнинг α- ва β-
модификатсияларини аралаштириш орқали эришилади. Шунингдек гипс
тошининг хусусиятларини ҳам таркибига махсус функционал қўшимчаларни
киритиш орқали назорат қилиш мумкин [4-7].

Ушбу тадқиқотнинг мақсади гипс аралашмаларининг хусусиятларини

ўрганиш ва уларни қолипбоп гипс қоришмашмалари сифатида ишлатиш
имкониятларини баҳолаш, аралашманинг таркибини танлаш орқали
мустаҳкамлик ва ғоваклик каби хусусиятларни яхшилашдир.

МАТЕРИАЛЛАР ВА ТАДҚИҚОТ УСУЛЛАРИ

Тадқиқотларда “Кнауф-Гипс” ОООнинг қурилиш гипси (β-ЯГ) ва

“ЕКОКЕРАМА” МЧЖнинг чиқинди қолипларидан олинган юқори мустаҳкам
гипсидан (α -ЯГ) фойдаланилди. Боғловчиларнинг фазавий таркиби кальций
сульфат яримгидратдан ташкил топган (1-жадвал).

1-жадвал.

Ишлатиладиган материаллар техник хусусиятлари

Материалларни хусусиятлари

α-ЯГ

β-ЯГ

Нормал қуйиқлиги,%

43

58

Намуналарни сиқилишга мустаҳкамлик

чегараси, МПа

- 2соат қотгандан сўнг

- турғун вазнгача қуритилгандан сўнг

11,5

28

1
9

Тишлашиш муддати, мин

- бошланиши

- тугаши

10-30
14-30

8-00

13-00

Гипс хамирининг сувга талабчанлиги Суттард вискозиметрида,

қуюқланиш кинетикаси Вика ускунасида, қотган гипснинг мустаҳкамлиги
ГОСТ 23789 – 79 бўйича 4 × 4 × 16 см ўлчамдаги намуналарда аниқланди.

НАТИЖАЛАР ВА УЛАРНИНГ МУҲОКАМАСИ

Тадқиқотларнинг биринчи босқичида гипс аралашмалари массаси бўйича

20% оралиқ билан кальций сульфатнинг α -ЯГ ва β-ЯГ дан тайёрланди.

Яримгидратнинг қотган α - ва β-модификатсияларининг тузилиши бир-

биридан фарқ қилади: α -ЯГда кристаллар катта ва яхши, β-ЯГнинг кристаллар
эса майда ва тартибсиз шаклланган (1-расм).





background image

13

https://eyib.uz

Volume1| YANVAR 2025

ISSN: 3060-4648


а) б)

1-расм. α -ЯГ (а) ва β-ЯГ (б) ларнинг микроскопик тасвирлари.

Гипс қоришмаси таркибида кальций сульфатнинг α -ЯГ миқдори ортиши

билан қуйиқланиш муддати узайади, лекин шу билан бирга, кальций
сульфатнинг α-ЯГ сувга талабчанлиги камайганлиги сабабли нормал
қуйиқлигини қиймати камаяди. Қоришмадаги β-ЯГ миқдори қанчалик кўп бўлса
қотиш жараёни шунча эрта бошланади (2-жадвал).

2-жадвал

Гипс қоришмаларини тишлашиш муддатлари ва нормал қуйиқлиги

№ Таркиб

НҚ, %

Тишлашиш муддатлари, мин-сек
Бошланиши

Тугаши

1

α-ЯГ

49

10-30

14-30

2

β-ЯГ

58

8-00

13-00

3

20% α-ЯГ + 80% β-ЯГ

57

8-30

11-00

4

40% α-ЯГ + 60% β-ЯГ

55

9-00

12-30

5

60% α-ЯГ + 40% β-ЯГ

53

9-30

12-30

6

80% α-ЯГ + 20% β-ЯГ

51

9-30

13-30


α-ЯГ

кальций

сульфат

миқдорининг

кўпайиши

билан

гипс

аралашмасининг мустаҳкамлик хусусиятлари яхшиланди. Масалан, ўзгармас
вазнгача қуритилган намуналарнинг сиқилишдаги мустаҳкамлиги 80 ва 20% α-
ЯГ ни ташкил этган аралашмалар учун мос равишда 21,3 ва 8,6 МПа ни кўрсатди
(2-расм).


background image

14

https://eyib.uz

Volume1| YANVAR 2025

ISSN: 3060-4648

2-расм. Гипс аралашмаси таркибини мустаҳкамлигига таъсири


Таркибида α-ЯГ миқдори кўп бўлган намуналар юқори ғоваклик ва сув

шимувчанлик кўрсаткичларига эга. Масалан, 20% α-ЯГ + 80% β-ЯГ ва 80%

α-ЯГ + 20% β-ЯГ таркибдаги композицияларни ғоваклиги мос равишда

41,8 дан 30,6% гача камайди (2-расм).

3-расм.

Гипс аралашмаси таркибини говаклик ва сув

шимувчанликка таъсири.

ХУЛОСА

α- ва β-кальций сульфат яримгидратлари асосидаги гипс аралашмалари

олинди ва уларнинг техник хоссалари аниқланди.

10

15

20

25

30

35

40

45

50

β-ЯГ

20% α-ЯГ +

80%

40% α-ЯГ +

60% β-ЯГ

60% α-ЯГ +

40% β-ЯГ

80% α-ЯГ +

20% β-ЯГ

α-ЯГ

Ғ

овак

ли

к

, с

ув ш

и

мув

ч

ан

ли

к

, %

Ғов.
Сув шим.


background image

15

https://eyib.uz

Volume1| YANVAR 2025

ISSN: 3060-4648

Қоришмада кальций сульфат яримгидратининг α-модификатсияси улуши

ортиши билан гипс хамирнинг нормал қуйиқлиги пасаяди ва тишлашиш муддати
узаяди.

Сиқилишдаги мустаҳкамлиги гипс қоришмасидаги α-ЯГ улушининг

ортишига мутаносиб равишда ўзгаради. α-ЯГ миқдори ортиши билан ўзгармас
вазнгача қуритилган гипс тошининг мустаҳкамлиги 10,1 дан 21,3 МПа гача
ошади.

АДАБИЁТЛАР

1. Ферронская А.В. Гипсовые материалы и изделия. Производство и

применение. Справочник [Текст]. - М.: АСВ, 2004. 488 с.

2. Андрианов Н. Т., Балкевич В. Л., Беляков А. В. и др. Химическая

технология керамики: учебное пособие для вузов. Под ред. Проф. И. Я.

Гузмана. М. : ООО РИФ «Стройматериалы», 2012 – 496 с.
3. Рафаел Е. Оcҳоа, Cарлос А. Гутиéррез, Жуан C. Рендóн, Еффеcт оф

препаратион вариаблес оф пластер молдсфор слип cастинг оф санитарй wаре /
Рафаел Е.

Оcҳоа // Cемент & Cонcрете Cомпоситес. – 2010
4. Жалилов А.Т. Комплекснқе хими-ческие добавки нового поколения для

цементнқх композиций / А.Т.Жалилов, Н.А Самигов, М.У.Каримов //
Монография, Ташкент – 2019й.

5. Изотов В.С. Химические добавки для модификатсии бетона: монография

/ В.С. Изотов, Ю.А. Соколова. – М.: Издательство «Палеотип», 2006. 244 с.

6. Власова Е.Ю., Сычева Л.И. Влияние добавок пластификаторов на

морфологию кристаллов гипса // Успехи в химии и химической технологии: сб.
науч. тр.– 2018. - Том 32, № 2. – с. 51-53

Еврохим-1 функциональные добавки [Электронный ресурс]. – Режим

доступа:

ҳттп://cҳем.еуроҳим.ру

, свободный, - дата обращения: 17.04.2018.

7. Сивков С.П. , Баринова О.П., Санжаровский А.Ю., Устинова Ю.В.

Влияние различных добавок на морфологию кристаллов двуводного гипса //
Вестник МГУ. 2012, №4. С. 140-144.

Библиографические ссылки

Ферронская А.В. Гипсовые материалы и изделия. Производство и применение. Справочник [Текст]. - М.: АСВ, 2004. 488 с.

Андрианов Н. Т., Балкевич В. Л., Беляков А. В. и др. Химическая технология керамики: учебное пособие для вузов. Под ред. Проф. И. Я.Гузмана. М. : ООО РИФ «Стройматериалы», 2012 - 496 с.

Рафаел Е. Осхоа, Сарлос А. Гутисррсз, Жуан С. Рендон, Еффсст оф препаратион вариаблес оф пластер молдсфор слип састинг оф санитарй wape / Рафаел Е. Осхоа // Семент & Сонсрете Сомпоситес. - 2010

Жалилов А.Т. Комплекснке хими-ческие добавки нового поколения для цементнкх композиций / А.Т.Жалилов, Н.А Самигов, М.У.Каримов // Монография, Ташкент - 2019Й.

Изотов В.С. Химические добавки для модификатсии бетона: монография / В.С. Изотов, Ю.А. Соколова. - М.: Издательство «Палеотип», 2006. 244 с.

Власова Е.Ю., Сычева Л.И. Влияние добавок пластификаторов на морфологию кристаллов гипса // Успехи в химии и химической технологии: сб. науч, тр.- 2018. - Том 32, № 2. - с. 51 -53 Еврохим-1 функциональные добавки [Электронный ресурс]. - Режим доступа: хттп://схсм.сурохим.ру, свободный, - дата обращения: 17.04.2018.

Сивков С.П. , Баринова О.П., Санжаровский А.Ю., Устинова Ю.В. Влияние различных добавок на морфологию кристаллов двуводного гипса // Вестник МГУ. 2012, №4. С. 140-144.