ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
23
ZAMONAVIY DASTURLASH MUHITIDA ARIFMETIK AMALLARNI
AVTOMATLASHTIRISH: C# WINFORMS ASOSIDA KALKULYATOR
MODELI
Tursunov Ozodbek Baxromiddin o‘g‘li
University of Business and Science
Toshkent filiali 2-bosqich talabasi
e-mail: ozodbekt207@gmail.com
R.O.Rasulov
Ilmiy rahbar: f.f.f.d (PhD)
https://doi.org/10.5281/zenodo.15275290
Annotatsiya
Ushbu maqolada asosan kampyuter qurullmalarida foydalaniladigan
hisoblagichning yangi funksiyalari, shuningdek bunda qo‘shish, ayirish,
ko‘paytirish, bo‘lishdan iborat bo‘lmasdan boshqa hisoblagichlardan farqli
ravishda turli xil fanlarda misol uchun: Fizika, Matematika, Kimyo, Geometriya,
Biyologiya fanlaridan formilalar yordamida ishlanadigan misollarni, masalalarni
formula o’rniga masaladagi sonlarni qo’yib chiqishdan iborat va to‘g‘ridan-to‘g‘ri
javoblarni chiqarib beradi. Asosan shulardan iborat.
Kalit so‘zlar
: Yangi hisoblagich, maqola, arifmetik amallar, C# winforms,
kalkulyator, fizika, matematika, kimyo, geometriya, biologiya.
Аннотация
В данной статье основное внимание уделяется новым функциям
калькулятора, используемого в компьютерных устройствах. В отличие от
обычных калькуляторов, выполняющих только операции сложения,
вычитания, умножения и деления, рассматривается калькулятор,
способный решать задачи в таких науках, как физика, математика, химия,
геометрия и биология. Вместо формул он подставляет числовые значения
из условий задач и выдает прямой ответ. В основном, статья посвящена
этим возможностям.
Ключевые слова:
Новый калькулятор, статья, арифметические
операции, C# WinForms, калькулятор, физика, математика, химия,
геометрия, биология.
Annotation
This article primarily focuses on new functions of calculators used in
computer devices. Unlike traditional calculators that perform basic operations
such as addition, subtraction, multiplication, and division, this calculator stands
out by solving problems in various sciences—such as physics, mathematics,
chemistry, geometry, and biology—using numerical values from the problem
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
24
statements instead of formulas, and providing direct answers. These capabilities
form the main subject of the article.
Keywords:
New calculator, article, arithmetic operations, C# WinForms,
calculator, physics, mathematics, chemistry, geometry, biology.
Hozirgi raqamli texnologiyalar asrida dasturiy ta’minotlar inson hayotining
barcha jabhalariga chuqur kirib bormoqda. Ularning ichida oddiy arifmetik
amallarni avtomatik tarzda bajaruvchi kalkulyator dasturlarining ahamiyati
katta. Bunday dasturlar nafaqat foydalanuvchilarga qulaylik yaratadi, balki
dasturchilar uchun algoritmik fikrlashni rivojlantirishga xizmat qiladi. C#
dasturlash tili va uning tarkibiy qismi bo‘lgan WinForms texnologiyasi bu
borada keng imkoniyatlarni taqdim etadi. Ushbu maqolada C# va WinForms
asosida
yaratilgan
kalkulyator
modeli
orqali
arifmetik
amallarni
avtomatlashtirish jarayoni yoritiladi.
Uslub.
Ushbu loyihada Microsoft Visual Studio IDE muhitida C# dasturlash
tili va Windows Forms (WinForms) texnologiyasi asos qilib olindi. Kalkulyator
interfeysi Form obyektida shakllantirilib, asosiy funksional komponentlar
sifatida TextBox, Button, va Label elementlari tanlandi. Har bir arifmetik amal
uchun maxsus tugmalar yaratilgan va ularga mos event handler funksiyalari
biriktirilgan.
Hisoblashda formulalar bilan birgalikda ishlaydi.
Masalan, fizikada tezlik, yo‘l yoki vaqtni hisoblashda formulalar kerak
bo‘ladi. Yangi hisoblagichda shu formulalar tayyor bo‘ladi. O‘quvchi kerakli
qiymatlarni kiritsa, natijani avtomatik chiqarib beradi. Kimyoda reaksiya
tenglamalari, matematikada tenglamalar yoki geometriyada yuzalar va
perimetrlarni hisoblash ham shu tarzda ishlaydi. Har bir fan uchun alohida
bloklar bo‘ladi.
Dasturda quydagi fanlarda formulalar yordamida amallarni misollarni
bajarishga mo‘ljallangan bularda: Kimyo, Matematika, Fizika, Geometriya kabi
fanlardagi formulalar yordamida natijani chiqarib beradi:
Yangi hisoblagichda juda ko‘p afzalliklari yaratilgan. Uning tarkibida Fizika,
Matematika, Kimyo, Geometriya kabi fanlardan amalga oshiriladigan hisob-kitob
ishlarini amalga oshirishda foydalaniladi. Bundan ko‘zlangan asosiy maqsad
tadqiqotchilarni vaqtini tejash, ish samaradorligini oshirish va mehnat
unumdorligini oshirishga xizmat qiladi.
Men bu fanlarni qo‘shganligimning asosiy sababi bularda hisoblash
jarayonlarining qiyinligi va hisoblashga ketadigan vaqtning ko‘pligi, shunindek,
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
25
foydalanuvchilarga keng va qulay imkoniyatlarni yaratishdan iborat. Shu bilan
birga mamlakatimizda raqamli texnologiyaning rivojlanishiga o‘z hissamizni
qo‘shgan bo‘lamiz
. Bugungi kundagi hisoblagichlar asosan raqamlarni qo‘shish,
ayirish, ko‘paytirish va bo‘lish uchun ishlatiladi. Biz yaratgan yangi hisoblagich
bundan kengroq imkoniyatlarga ega. Bu hisoblagich matematika (Tenglama
x+(x+4)=24), fizika (Formulani Tezlik S=v⋅t), kimyo (Rux (Zn) va xlorid kislotasi
(HCl) reaksiyasini olaylik. Zn+2HCl→ZnCl2+H2↑), geometriya (Bu yerda Pifagor
teoremasini ishlatamiz:c2=a2+b2c^2 = a^2 + b^2c2=a2+b2), biologiya (Genetika
T t +--------- T | TT | Tt | t | Tt | tt |) huddi shunaqa misollarni yechishda
yordam beradi.
Natijalar.
Yuqoridagi kodlar va interfeys dizayni orqali kalkulyator dasturi
muvaffaqiyatli ishlab chiqildi. Dastur quyidagi talablarni bajara oldi:
Har xil raqamlar bilan asosiy arifmetik amallarni aniq bajarish;
Bo‘lishda 0 ga bo‘lish holatining oldini olish;
Tozalash funksiyasi orqali matn maydonini qayta boshlash imkoniyati.
Foydalanuvchi interfeysi sodda va tushunarli qilib yaratilgan. Har bir tugma
o‘z funksiyasini aniq bajaradi va kiritilgan sonlar ustida bexato amallar
bajariladi. Dastur bir nechta test holatlarida sinovdan o‘tkazildi va har safar
to‘g‘ri natija qaytardi.
Munozara
. Ishlab chiqilgan dastur o‘rta darajadagi kalkulyator
funksiyalarini bajarishga mo‘ljallangan. C# tili va WinForms texnologiyasining
o‘zaro uyg‘unligi, GUI komponentlarini sodda tarzda boshqarish imkoniyatining
kengligi ushbu loyiha samaradorligini oshirdi.
Shuningdek, dastur imkoniyatlarini yanada kengaytirish uchun
quyidagilarni qo‘shish mumkin:
Foiz hisoblash funksiyasi;
Kasr sonlar bilan ishlashda aniqlikni oshirish;
Klaviatura orqali boshqaruv imkoniyatlari;
Xatoliklarni qayta ishlovchi maxsus bloklar (try-catch).
Xulosa
. Mazkur maqolada zamonaviy dasturlash muhitida — xususan, C#
va WinForms texnologiyalari asosida — kalkulyator dasturini yaratish tajribasi
yoritildi. Loyihada arifmetik amallarni avtomatlashtirish jarayonlari,
foydalanuvchi interfeysi va kod strukturasining asosiy jihatlari ko‘rib chiqildi.
Ushbu loyiha dasturlashni o‘rganuvchilar va amaliy mashg‘ulotlar uchun foydali
bo‘lishi mumkin. Kelgusida funksionallikni kengaytirish orqali uni yanada
professional darajaga olib chiqish mumkin.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
26
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Albahari, J., & Albahari, B. (2022). C# 10 in a Nutshell: The Definitive
Reference. O'Reilly Media.
2.
Troelsen, A., & Japikse, P. (2021). Pro C# 9 with .NET 5: Foundational
Principles and Practices in Programming. Apress.
3.
Microsoft Docs. (2024). Windows Forms documentation. Microsoft.
4.
Sharp, J. (2021). Microsoft Visual C# Step by Step. Microsoft Press.
5.
Freeman, A. (2020). Pro .NET Windows Forms. Apress.
