➤

Improving the Efficiency of the Preventive Function of the Penitentiary System

Abstract

The actuality and relevance of the dissertation theme. The problem of combating crime throughout the world is becoming more and more global and actual. In particular, at the 13th UN Congress on Crime Prevention and Justice, this issue was noted to be one of the most pressing problems in the life of the individual, society and the state at the national, regional and international levels. Along with ensuring the inevitability of punishment, the organization of a fair serving of the appointed punishment is a paramount importance in the prevention of crime. In this regard, the international community, taking into account contemporary threats and demands, stresses the need for reform of the penitentiary system in all countries. The convicts which arc serving imprisonment in 2016 around the world for almost 11 million people, an increase of this indicator in 2017 by 20 percent compared to 2000, the fact that in recent years in large countries of the world, recidivism is 50 percent1, testify to the nesesity to reform the activities of penitentiary institutions, develop new measures and more effective mechanisms to prevent the commission of new crimes by convicts or persons released after serving a sentence, the need for special treatment on preventive measures.
On the basis of identifying specific features of increasing the effectiveness of the preventive function in the world, it is important to improve the penitentiary system, preventive measures in the execution of each type of punishment, strengthen the implementation of international standards for correcting convicts' behavior in national legislation, develop new preventive measures and effective mechanisms to prevent the recurrence crimes by convicts released after serving sentence, Elimination, systematization of the regulatory framework for improving the preventive function of the penitentiary system, law enforcement practices, and researching the directions and prospects for legal regulation.
In the years of independence in Uzbekistan, special emphasis was placed on the radical reform of the penitentiary system and bringing it in line with international standards, a number of targeted measures were implemented, this sphere was to some extent developed, in particular, in the execution of punishment, special attention was paid to the creation of normative legal framework aimed to increase the effectiveness of the preventive function, expand using alternative forms of punishment to imprisonment, radically improving the conditions of serving punishment, use of educational work instead of repressive purposes of punishment, streamlining control over the process of social adaptation of persons who have served sentence. Currently, «perfection and liberalization of criminal and criminal procedural legislation, decriminalization of certain criminal acts, humanization of criminal penalties and the procedure for their execution»" is defined as one of the priority areas for ensuring the rule of law and further reforming the judicial and legal system, that determines the significance of research sphere.
This dissertation research will serve to some extent the implementation of the tasks set in the Criminal Code (1994), the Criminal-Executive Code of the Republic of Uzbekistan (1997), the Laws of the Republic of Uzbekistan «On Administrative Supervision of Internal Affairs Bodies for Persons Who Have Been Exempted from Penitentiary Institutions» (1992) ), «On the Prevention of Offenses» (2014), «On Internal Affairs Bodies» (2016), Decrees of the President of the Republic of Uzbekistan «On Measures for the Further Improvement of the System of Prevention of Offenses» (2017), the Decree of the President of the Republic of Uzbekistan «On the Strategy of Actions for the Further Development of the Republic of Uzbekistan» (2017), «On measures to improve the activities of the internal affairs agencies in the sphere of execution of sentences related to deprivation of liberty» (2017), The Order of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Uzbekistan «On the approval of the Rules of Internal Regulations of Institutions for the Execution of Punishment in the Form of Imprisonment» (2013), Decisions of the Plenum of the Supreme Court of the Republic of Uzbekistan «On the Practice of Designation courts of criminal punishment» (2006) and other sectoral legislative acts.
The aim of the research is to develop proposals and recommendations on improving the effectiveness of the preventive function of the penitentiary system.
Scientific novelty of the research includes the followings:
the expediency of not imposing punishment in the form of deprivation of the right to engage in entrepreneurial activity with the exception of cases of causing death or the occurrence of other grave consequences is justified;
the expediency of not imposing punishment in the form of correctional labor for women with children under the age of three years is justified;
the proposal is substantiated that in case of malicious evasion of the convicted person from serving a sentence in the form of restriction of freedom, as well as failure to fulfill the duties assigned to him by the court, the court can replace the unencumbered term of restriction of liberty with punishment in the form of imprisonment;
proposals which consider strengthening the training of minors in penal institutions, by improving the introduction of innovative pedagogical technologies into the educational process have been substantiated;
provided substantiated proposals about improving the preventive function of the penitentiary system, recommendations on attracting prisoners to work in different enterprises.
Conclusion
As a result of the research on the thesis «Improving the Efficiency of the Preventive Function of the Penitentiary System», the following theoretical and scientific-practical conclusions have been developed:
1. To change the words «Criminal-Executive Code» with the words «Code of Execution of Criminal Penalties».
2. «Penitentiary system - a system that includes the educational, moral, pedagogical, psychological, political, legal, socio-economic and other areas of activity of state bodies and instimtions for the implementation of criminal penalties and other measures of criminal law aimed at correcting and resocialization of convicts».
3. Signs of the penitentiary system of Uzbekistan:
- As one of the elements of the constitutional foundations of the Republic of Uzbekistan for the purpose of strengthening and protecting the rule of law, it is implemented by a specially created state body with separate powers;
- operates in all spheres of penitentiary relations, regulated by legislative acts;
- carried out in connection with violation of laws;
4. The following arc the tasks of the criminal-executive legislation of the Republic of Uzbekistan:
- execution of criminal penalties in the form of fines, compulsory public works, deprivation of certain rights, correctional labor, restrictions on service, restriction of freedom, deprivation of military or special ranks, referral to disciplinary units, imprisonment and life imprisonment;
- execution of supervision of the behavior of conditionally convicted persons, other measures of criminal legal effect in the form of compulsory medical measures, imposition of an apology on the minor, compensation or elimination of the damage caused, placement in a special educational institution;
- ensuring law enforcement and lawfulness in the bodies and institutions for the enforcement of criminal penalties, the safety of the convicted prisoners, workers and employees, officials and citizens on their territory;
- attraction of convicts to work, provision of their general and vocational education, vocational training;
- ensuring the health of convicts;
- rendering assistance to the bodies carrying out opcrativcly-scarch activity, etc.
5. With regard to the involvement of the private sector in the penal system, the foreign states have been divided into the following groups:
1) countries with wide involvement of the private sector in the penal system (USA, Sweden, UK, France, Australia, South Africa);
2) countries where private sector involvement in the penal system is considered (South Korea, Latvia, Czech Republic, Hungary, Israel);
3) countries where private sector participation in the penal system is discussed (Russia, Belarus, Kazakhstan, Kyrgyzstan);
4) countries where the private sector docs not interfere with the penal system (except for the above, the CIS countries, including Uzbekistan, etc.).
6. Based on the jurisdiction of these bodies and institutions to any other government agency, five models of the organization of the penitentiary system arc distinguished:
1) the model of the penitentiary system, which is belonged in the Ministry of Internal Affairs in full;
2) the model of the penitentiary system, administered in full by the Ministry of Justice;
3) the model of the penitentiary system, under the joint management of the Ministries of Justice and Internal Affairs;
4) the model of the penitentiary system, which is part of a separate state department that is not controlled by the Ministry of Justice or the Ministry of Internal Affairs;
5) a mixed model where the execution of types of punishments or measures of procedural coercion arc transferred to the competence of various departments (penitentiary institutions are under the jurisdiction of the Ministry of Justice, places of pre-trial detention arc administered by the Ministry of Internal Affairs).
7. Proposals for the improvement of the Criminal Executive Code of the Republic of Uzbekistan:
1) state the text of Article 2 as follows:
«The objectives of the penal enforcement legislation arc to ensure the execution of punishment and other measures of criminal law influence, the restoration of social justice, correction, social adaptation of convicted persons, prevention of the commission of crimes, protection of rights, freedoms and legitimate interests of convicts»;
2) state the text of Article 6 as follows:
«The criminal-executive legislation is based on the principles of legality, justice, humanism, democratism, differentiation and individualization of the execution of punishment, the rational use of coercive means and stimulating the lawful behavior of convicts, correcting convicts and ensuring the safety of the penal system»;
3) supplement articles 6*-68, reflecting the content of the principles of the penal enforcement legislation;
4) state parts two and three of article 7 in the following edition:
«The basic means of correcting a convicted person is the established procedure for the execution and serving of punishment (regime), socially useful work, socio-psychological and pedagogical measures, educational work, general and specialized secondary, vocational and higher education, vocational training and public influence.
Means of correction arc applied taking into account the type of punishment of other measures of criminal law influence, the nature and degree of public danger of the crime, as well as the personality and behavior of the convicted person, serving the sentence and the terms of release from punishment»;
5) supplement Article 71 with the following content:
«Article 71. Public participation in the correction of convicts
Guardians and public supervisory boards, parental committees of convicts, trade unions, labor organizations, public associations, religious organizations, political parties and other organizations registered in accordance with the procedure established by law, as well as citizens can participate in the correction of convicts.
Public participation in the correction of convicts is carried out in the following forms:
1) carrying out sociological and other forms of monitoring;
2) the exercise of public control over the activities of penal institutions and other measures of criminal legal effect;
3) development of legislative acts in the sphere of criminal executive activity and conducting public discussions;
4) provision, distribution of humanitarian aid and other donations to convicted persons, participation in monitoring this process;
5) development of programs and projects in the areas of improving the activities of the penal enforcement system and providing social and legal assistance to convicts, as well as participation in their implementation;
6) rendering to institutions for execution of punishments and other measures of criminal legal influence other forms of assistance not prohibited in acts of legislation of the Republic of Uzbekistan.
Representatives of the public indicated in the first part of this article can not disclose information about the personal lives of convicts without their consent»;
6) a new version of Article 8 of the PEC (Fundamentals of the Legal Status of Convicts) has been developed.
7) state article 9 «Basic rights of convicts» in a new version;
8) to supplement with Article 121, referred to as «Appeal of convicts»;
9) to supplement articles 16*-164, as well as articles 17*-172, which regulate such questions as «Parliamentary Control», «Special Commission for the Observance of Constitutional Rights and Freedoms of Person», «Annual Report on the Status of Execution of Sentences and Other Measures of the Criminal Law influence», «Judicial control», «Departmental control», «Public control»;
10) to add a new chapter 41 «Public Supervisory Board», which regulates the issues of the basis for the activities of the public supervisory board, the procedure for its creation, requirements for membership in it, the rights and duties of the council, forms of activity, etc
11) to supplement Article 27 with the seventh paragraph of the following content «conducting preventive talks at least twice a month»;
12) to replace in the first part of Article 29 the words «appear on call" by the words "appear on call, including, participate in preventive measures»;
13) to supplement Article 44J with part four of the following content:
«The convicted person in the following cases can leave the place of residence, change the place of residence, travel outside the corresponding administrative territory or change the place of work or study:
death or serious illness of a close relative;
need for medical care;
impossibility of further residence in the place of residence due to an accident;
in other cases, if there arc sufficient grounds»;
14) to supplement articles 445-446, entitled «Duties of the enforcement of penalties», «Measures of encouragement and disciplinary punishment applied to convicts»;
15) to add the norm «Article 60*. Evaluation of the morals of convicts».
16) to supplement Article 88 with part three of the following content:
«Attraction of convicts to work at enterprises outside the penal system is carried out on the basis of a contract concluded between the convicted person, the enterprise and the head of the institution for the execution of punishment»;
17) to supplement Article 89 part three with the following content:
«The administration of penitentiary institutions takes the necessary measures to create jobs for convicts»
18) to add to Article 98 part two of the following content:
«The participation of convicts in the educational process is taken into account when deciding whether to apply incentive or disciplinary measures against them»;
19) it is proposed to supplement the PEC with a new article 981 (Organization of work on the social adaptation of convicts and providing them with psychological assistance) with a new content.
20) a new version of Article 111 of the PEC (Violation of the order of serving punishment) was developed.
«Failure to comply with the requirements of this Code, as well as internal regulations of the institution for the execution of punishment is recognized as a violation of the order of serving punishment.
Violation of internal regulations three or more times during the year is recognized as a systematic violation of the order of serving punishment.
The following is recognized as a gross violation of the order of serving the sentence:
1) committing an offense provided for in the Code of Administrative Responsibility of the Republic of Uzbekistan;
2) storage, distribution, use and use of things and objects prohibited by internal regulations;
3) a threat to the staff of the institution;
4) evasion of compulsory treatment appointed by the court and other obligations;
5) unauthorized abandonment by the convicted territory of an institution for the execution of punishment or other place where it should be in the direction of  the administration;
6) non-rctum within the established time after leaving the institution, in accordance with the procedure established by this Code;
7) use of alcoholic, alcoholic beverages, narcotic drugs, psychotropic substances or other means that affect the mental state of a person;
8) the organization of games (gambling) for material or other self-serving purposes or participation in them;
9) committing petty hooliganism;
10) the formation of groups aimed at violating the internal regulations established in paragraphs 1-9 of this part or participation in them».
21. Based on the trends in the development of the modem penitentiary system and the requirements of international standards, it is advisable to change the procedure for serving a sentence in the form of imprisonment and the place of serving this punishment in the form of «colonics» transfer to the «prison system».
22. According to the provisions set forth in international legal standards, the decision to distribute convicts among sentencing institutions should not create unreasonable difficulties for convicts and their families. For the purposes of social rehabilitation, convicts must be held in penitentiary institutions near their residence or at a distance as close as possible to them. The standards recommend "whenever possible to consult with convicted persons and fulfill their reasonable requirements". Such consultations should be carried out before transfer to places of serving the sentence, while in pre-trial detention centers.

Source type: Abstracts
Years of coverage from 1992
inLibrary
Google Scholar
Catalog of abstracts
Issue:
Branch of knowledge
CC BY f
1-61
26

Downloads

Download data is not yet available.
To share
Download
Salaev Н. (2023). Improving the Efficiency of the Preventive Function of the Penitentiary System. Catalog of Abstracts, 1(1), 1–61. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/autoabstract/article/view/71127
1
Citations
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus
Google
Google

Keywords:

Penitentiary system / postnonclassical scientific paradigm / synergetrics / interdisciplinary synthesis / efficiency of a penitentiary policy

Abstract

The actuality and relevance of the dissertation theme. The problem of combating crime throughout the world is becoming more and more global and actual. In particular, at the 13th UN Congress on Crime Prevention and Justice, this issue was noted to be one of the most pressing problems in the life of the individual, society and the state at the national, regional and international levels. Along with ensuring the inevitability of punishment, the organization of a fair serving of the appointed punishment is a paramount importance in the prevention of crime. In this regard, the international community, taking into account contemporary threats and demands, stresses the need for reform of the penitentiary system in all countries. The convicts which arc serving imprisonment in 2016 around the world for almost 11 million people, an increase of this indicator in 2017 by 20 percent compared to 2000, the fact that in recent years in large countries of the world, recidivism is 50 percent1, testify to the nesesity to reform the activities of penitentiary institutions, develop new measures and more effective mechanisms to prevent the commission of new crimes by convicts or persons released after serving a sentence, the need for special treatment on preventive measures.
On the basis of identifying specific features of increasing the effectiveness of the preventive function in the world, it is important to improve the penitentiary system, preventive measures in the execution of each type of punishment, strengthen the implementation of international standards for correcting convicts' behavior in national legislation, develop new preventive measures and effective mechanisms to prevent the recurrence crimes by convicts released after serving sentence, Elimination, systematization of the regulatory framework for improving the preventive function of the penitentiary system, law enforcement practices, and researching the directions and prospects for legal regulation.
In the years of independence in Uzbekistan, special emphasis was placed on the radical reform of the penitentiary system and bringing it in line with international standards, a number of targeted measures were implemented, this sphere was to some extent developed, in particular, in the execution of punishment, special attention was paid to the creation of normative legal framework aimed to increase the effectiveness of the preventive function, expand using alternative forms of punishment to imprisonment, radically improving the conditions of serving punishment, use of educational work instead of repressive purposes of punishment, streamlining control over the process of social adaptation of persons who have served sentence. Currently, «perfection and liberalization of criminal and criminal procedural legislation, decriminalization of certain criminal acts, humanization of criminal penalties and the procedure for their execution»" is defined as one of the priority areas for ensuring the rule of law and further reforming the judicial and legal system, that determines the significance of research sphere.
This dissertation research will serve to some extent the implementation of the tasks set in the Criminal Code (1994), the Criminal-Executive Code of the Republic of Uzbekistan (1997), the Laws of the Republic of Uzbekistan «On Administrative Supervision of Internal Affairs Bodies for Persons Who Have Been Exempted from Penitentiary Institutions» (1992) ), «On the Prevention of Offenses» (2014), «On Internal Affairs Bodies» (2016), Decrees of the President of the Republic of Uzbekistan «On Measures for the Further Improvement of the System of Prevention of Offenses» (2017), the Decree of the President of the Republic of Uzbekistan «On the Strategy of Actions for the Further Development of the Republic of Uzbekistan» (2017), «On measures to improve the activities of the internal affairs agencies in the sphere of execution of sentences related to deprivation of liberty» (2017), The Order of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Uzbekistan «On the approval of the Rules of Internal Regulations of Institutions for the Execution of Punishment in the Form of Imprisonment» (2013), Decisions of the Plenum of the Supreme Court of the Republic of Uzbekistan «On the Practice of Designation courts of criminal punishment» (2006) and other sectoral legislative acts.
The aim of the research is to develop proposals and recommendations on improving the effectiveness of the preventive function of the penitentiary system.
Scientific novelty of the research includes the followings:
the expediency of not imposing punishment in the form of deprivation of the right to engage in entrepreneurial activity with the exception of cases of causing death or the occurrence of other grave consequences is justified;
the expediency of not imposing punishment in the form of correctional labor for women with children under the age of three years is justified;
the proposal is substantiated that in case of malicious evasion of the convicted person from serving a sentence in the form of restriction of freedom, as well as failure to fulfill the duties assigned to him by the court, the court can replace the unencumbered term of restriction of liberty with punishment in the form of imprisonment;
proposals which consider strengthening the training of minors in penal institutions, by improving the introduction of innovative pedagogical technologies into the educational process have been substantiated;
provided substantiated proposals about improving the preventive function of the penitentiary system, recommendations on attracting prisoners to work in different enterprises.
Conclusion
As a result of the research on the thesis «Improving the Efficiency of the Preventive Function of the Penitentiary System», the following theoretical and scientific-practical conclusions have been developed:
1. To change the words «Criminal-Executive Code» with the words «Code of Execution of Criminal Penalties».
2. «Penitentiary system - a system that includes the educational, moral, pedagogical, psychological, political, legal, socio-economic and other areas of activity of state bodies and instimtions for the implementation of criminal penalties and other measures of criminal law aimed at correcting and resocialization of convicts».
3. Signs of the penitentiary system of Uzbekistan:
- As one of the elements of the constitutional foundations of the Republic of Uzbekistan for the purpose of strengthening and protecting the rule of law, it is implemented by a specially created state body with separate powers;
- operates in all spheres of penitentiary relations, regulated by legislative acts;
- carried out in connection with violation of laws;
4. The following arc the tasks of the criminal-executive legislation of the Republic of Uzbekistan:
- execution of criminal penalties in the form of fines, compulsory public works, deprivation of certain rights, correctional labor, restrictions on service, restriction of freedom, deprivation of military or special ranks, referral to disciplinary units, imprisonment and life imprisonment;
- execution of supervision of the behavior of conditionally convicted persons, other measures of criminal legal effect in the form of compulsory medical measures, imposition of an apology on the minor, compensation or elimination of the damage caused, placement in a special educational institution;
- ensuring law enforcement and lawfulness in the bodies and institutions for the enforcement of criminal penalties, the safety of the convicted prisoners, workers and employees, officials and citizens on their territory;
- attraction of convicts to work, provision of their general and vocational education, vocational training;
- ensuring the health of convicts;
- rendering assistance to the bodies carrying out opcrativcly-scarch activity, etc.
5. With regard to the involvement of the private sector in the penal system, the foreign states have been divided into the following groups:
1) countries with wide involvement of the private sector in the penal system (USA, Sweden, UK, France, Australia, South Africa);
2) countries where private sector involvement in the penal system is considered (South Korea, Latvia, Czech Republic, Hungary, Israel);
3) countries where private sector participation in the penal system is discussed (Russia, Belarus, Kazakhstan, Kyrgyzstan);
4) countries where the private sector docs not interfere with the penal system (except for the above, the CIS countries, including Uzbekistan, etc.).
6. Based on the jurisdiction of these bodies and institutions to any other government agency, five models of the organization of the penitentiary system arc distinguished:
1) the model of the penitentiary system, which is belonged in the Ministry of Internal Affairs in full;
2) the model of the penitentiary system, administered in full by the Ministry of Justice;
3) the model of the penitentiary system, under the joint management of the Ministries of Justice and Internal Affairs;
4) the model of the penitentiary system, which is part of a separate state department that is not controlled by the Ministry of Justice or the Ministry of Internal Affairs;
5) a mixed model where the execution of types of punishments or measures of procedural coercion arc transferred to the competence of various departments (penitentiary institutions are under the jurisdiction of the Ministry of Justice, places of pre-trial detention arc administered by the Ministry of Internal Affairs).
7. Proposals for the improvement of the Criminal Executive Code of the Republic of Uzbekistan:
1) state the text of Article 2 as follows:
«The objectives of the penal enforcement legislation arc to ensure the execution of punishment and other measures of criminal law influence, the restoration of social justice, correction, social adaptation of convicted persons, prevention of the commission of crimes, protection of rights, freedoms and legitimate interests of convicts»;
2) state the text of Article 6 as follows:
«The criminal-executive legislation is based on the principles of legality, justice, humanism, democratism, differentiation and individualization of the execution of punishment, the rational use of coercive means and stimulating the lawful behavior of convicts, correcting convicts and ensuring the safety of the penal system»;
3) supplement articles 6*-68, reflecting the content of the principles of the penal enforcement legislation;
4) state parts two and three of article 7 in the following edition:
«The basic means of correcting a convicted person is the established procedure for the execution and serving of punishment (regime), socially useful work, socio-psychological and pedagogical measures, educational work, general and specialized secondary, vocational and higher education, vocational training and public influence.
Means of correction arc applied taking into account the type of punishment of other measures of criminal law influence, the nature and degree of public danger of the crime, as well as the personality and behavior of the convicted person, serving the sentence and the terms of release from punishment»;
5) supplement Article 71 with the following content:
«Article 71. Public participation in the correction of convicts
Guardians and public supervisory boards, parental committees of convicts, trade unions, labor organizations, public associations, religious organizations, political parties and other organizations registered in accordance with the procedure established by law, as well as citizens can participate in the correction of convicts.
Public participation in the correction of convicts is carried out in the following forms:
1) carrying out sociological and other forms of monitoring;
2) the exercise of public control over the activities of penal institutions and other measures of criminal legal effect;
3) development of legislative acts in the sphere of criminal executive activity and conducting public discussions;
4) provision, distribution of humanitarian aid and other donations to convicted persons, participation in monitoring this process;
5) development of programs and projects in the areas of improving the activities of the penal enforcement system and providing social and legal assistance to convicts, as well as participation in their implementation;
6) rendering to institutions for execution of punishments and other measures of criminal legal influence other forms of assistance not prohibited in acts of legislation of the Republic of Uzbekistan.
Representatives of the public indicated in the first part of this article can not disclose information about the personal lives of convicts without their consent»;
6) a new version of Article 8 of the PEC (Fundamentals of the Legal Status of Convicts) has been developed.
7) state article 9 «Basic rights of convicts» in a new version;
8) to supplement with Article 121, referred to as «Appeal of convicts»;
9) to supplement articles 16*-164, as well as articles 17*-172, which regulate such questions as «Parliamentary Control», «Special Commission for the Observance of Constitutional Rights and Freedoms of Person», «Annual Report on the Status of Execution of Sentences and Other Measures of the Criminal Law influence», «Judicial control», «Departmental control», «Public control»;
10) to add a new chapter 41 «Public Supervisory Board», which regulates the issues of the basis for the activities of the public supervisory board, the procedure for its creation, requirements for membership in it, the rights and duties of the council, forms of activity, etc
11) to supplement Article 27 with the seventh paragraph of the following content «conducting preventive talks at least twice a month»;
12) to replace in the first part of Article 29 the words «appear on call" by the words "appear on call, including, participate in preventive measures»;
13) to supplement Article 44J with part four of the following content:
«The convicted person in the following cases can leave the place of residence, change the place of residence, travel outside the corresponding administrative territory or change the place of work or study:
death or serious illness of a close relative;
need for medical care;
impossibility of further residence in the place of residence due to an accident;
in other cases, if there arc sufficient grounds»;
14) to supplement articles 445-446, entitled «Duties of the enforcement of penalties», «Measures of encouragement and disciplinary punishment applied to convicts»;
15) to add the norm «Article 60*. Evaluation of the morals of convicts».
16) to supplement Article 88 with part three of the following content:
«Attraction of convicts to work at enterprises outside the penal system is carried out on the basis of a contract concluded between the convicted person, the enterprise and the head of the institution for the execution of punishment»;
17) to supplement Article 89 part three with the following content:
«The administration of penitentiary institutions takes the necessary measures to create jobs for convicts»
18) to add to Article 98 part two of the following content:
«The participation of convicts in the educational process is taken into account when deciding whether to apply incentive or disciplinary measures against them»;
19) it is proposed to supplement the PEC with a new article 981 (Organization of work on the social adaptation of convicts and providing them with psychological assistance) with a new content.
20) a new version of Article 111 of the PEC (Violation of the order of serving punishment) was developed.
«Failure to comply with the requirements of this Code, as well as internal regulations of the institution for the execution of punishment is recognized as a violation of the order of serving punishment.
Violation of internal regulations three or more times during the year is recognized as a systematic violation of the order of serving punishment.
The following is recognized as a gross violation of the order of serving the sentence:
1) committing an offense provided for in the Code of Administrative Responsibility of the Republic of Uzbekistan;
2) storage, distribution, use and use of things and objects prohibited by internal regulations;
3) a threat to the staff of the institution;
4) evasion of compulsory treatment appointed by the court and other obligations;
5) unauthorized abandonment by the convicted territory of an institution for the execution of punishment or other place where it should be in the direction of  the administration;
6) non-rctum within the established time after leaving the institution, in accordance with the procedure established by this Code;
7) use of alcoholic, alcoholic beverages, narcotic drugs, psychotropic substances or other means that affect the mental state of a person;
8) the organization of games (gambling) for material or other self-serving purposes or participation in them;
9) committing petty hooliganism;
10) the formation of groups aimed at violating the internal regulations established in paragraphs 1-9 of this part or participation in them».
21. Based on the trends in the development of the modem penitentiary system and the requirements of international standards, it is advisable to change the procedure for serving a sentence in the form of imprisonment and the place of serving this punishment in the form of «colonics» transfer to the «prison system».
22. According to the provisions set forth in international legal standards, the decision to distribute convicts among sentencing institutions should not create unreasonable difficulties for convicts and their families. For the purposes of social rehabilitation, convicts must be held in penitentiary institutions near their residence or at a distance as close as possible to them. The standards recommend "whenever possible to consult with convicted persons and fulfill their reasonable requirements". Such consultations should be carried out before transfer to places of serving the sentence, while in pre-trial detention centers.


background image

ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ЮРИДИК УНИВЕРСИТЕТИ ҲУЗУРИДАГИ

ИЛМИЙ ДАРАЖАЛАР БЕРУВЧИ DSc.27.06.2017.Yu.22.01

РАҚАМЛИ ИЛМИЙ КЕНГАШ

ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ЮРИДИК УНИВЕРСИТЕТИ

Салаев Нодирбек Сапарбаевич

Пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси

самарадорлигини ошириш



12.00.08 – Жиноят ҳуқуқи. Ҳуқуқбузарликларни олдини олиш.

Криминология. Жиноят-ижроия ҳуқуқи

Юридик фанлар доктори (Doctor of Science) диссертацияси

АВТОРЕФЕРАТИ

Тошкент– 2017


background image

2

УДК 343.81(043.5)(575.1)

Фан доктори (DSc) диссертацияси автореферати мундарижаси

Оглавление автореферата докторской (DSc) диссертации

Content of the Doctoral (DSc) Dissertation Abstract

Салаев Нодирбек Сапарбаевич

Пенитенциар

тизимнинг

профилактик функцияси

самарадорлигини

ошириш.....................................................................................................................3

Salaev Nodirbek Saparbaevich

Improving the Efficiency of the Preventive Function of the Penitentiary
System………………………………………………………………………….....31

Салаев Нодирбек Сапарбаевич

Повышение эффективности профилактической функции пенитенциарной
системы…………………………...……………………………………………....53

Эълон қилинган ишлар рўйхати

Список опубликованных работ
List of published works…………………………………………………………57











background image

3

ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ЮРИДИК УНИВЕРСИТЕТИ ҲУЗУРИДАГИ

ИЛМИЙ ДАРАЖАЛАР БЕРУВЧИ DSc.27.06.2017.Yu.22.01

РАҚАМЛИ ИЛМИЙ КЕНГАШ

ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ЮРИДИК УНИВЕРСИТЕТИ

САЛАЕВ НОДИРБЕК САПАРБАЕВИЧ

ПЕНИТЕНЦИАР ТИЗИМНИНГ ПРОФИЛАКТИК ФУНКЦИЯСИ

САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ



12.00.08 – Жиноят ҳуқуқи. Ҳуқуқбузарликларни олдини олиш.

Криминология. Жиноят-ижроия ҳуқуқи

Юридик фанлар доктори (Doctor of Science) диссертацияси

АВТОРЕФЕРАТИ

Тошкент – 2017


background image

4

Фан доктори (DSc) диссертацияси мавзуси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар

Маҳкамаси ҳузуридаги Олий аттестация комиссиясида В2017.2.DSc/Yu28 рақам билан
рўйхатга олинган.

Диссертация иши Тошкент давлат юридик университетида бажарилган.

Диссертация автореферати уч тилда (ўзбек, рус, инглиз) Илмий кенгаш веб-сайтида

(www.tsul.uz) ва ZiyoNET Ахборот-таълим тармоғи порталида (www.ziyonet.uz) жойлаштирилди.



Илмий маслаҳатчи:

Абдурасулова Қумриниса Раимқуловна

юридик фанлар доктори, профессор

Расмий оппонентлар:

Кабулов Рустам

юридик фанлар доктори, профессор


Мирзаев Азиз Алишерович

юридик фанлар доктори


Сакари Кристиан Меландер

юридик фанлар доктори, профессор
(Хельсинки университети, Финляндия)


Етакчи ташкилот:

Бердақ номидаги Қорақалпоқ
давлат университети


Диссертация

ҳимояси

Тошкент

давлат

юридик

университети

ҳузуридаги

DSc.27.06.2017.Yu.22.01 рақамли Илмий кенгашнинг 2017 йил 14 декабрь соат 15:00 даги
мажлисида бўлиб ўтади. (Манзил: 100047, Тошкент ш., Сайилгоҳ кўчаси, 35. Тел.: (99871)
233-66-36; факс: (998971) 233-37-48; e-mail: info@tsul.uz).

Диссертация билан Тошкент давлат юридик университети Ахборот-ресурс марказида

танишиш мумкин (834 рақами билан рўйхатга олинган). (Манзил: 100047, Тошкент ш., А.Темур
кўчаси, 13. Тел.: (99871) 233-66-36).

Диссертация автореферати 2017 йил 1 декабрда тарқатилди.
(2017 йил 1 декабрдаги 2 рақамли реестр баённомаси).


З.Н. Эсанова

Илмий даражалар берувчи илмий кенгаш
раиси,

юридик

фанлар

доктори,

профессор

У.А. Тухташева

Илмий даражалар берувчи илмий кенгаш
котиби в.б., юридик фанлар номзоди,
профессор

Г.З. Тўлаганова

Илмий даражалар берувчи илмий кенгаш
қошидаги илмий семинар раиси, юридик
фанлар доктори, профессор


background image

5

КИРИШ (Докторлик диссертацияси аннотацияси)

Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурати.

Дунёда

жиноятчилик профилактикаси муаммоси тобора глобал ва долзарб аҳамият
касб этиб бормоқда. Хусусан, БМТнинг Жиноятчиликни олдини олиш
ва одил судлов бўйича 13-Конгрессида ушбу масала миллий, минтақавий
ва халқаро миқёсда шахс, жамият ва давлат ҳаётининг энг долзарб
муаммоларидан бири эканлиги қайд этилган. Жиноий жавобгарликнинг
муқаррарлигини таъминлаш билан бир қаторда тайинланган жазони ижро
этишнинг оқилона йўлга қўйилиши жиноятчиликни профилактика қилишда
ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Шу муносабат билан халқаро ҳамжамият
томонидан барча давлатларда пенитенциар тизимни замонавий таҳдидлар
ва талабларни инобатга олиб ислоҳ қилиш зарурати мавжудлиги
таъкидланмоқда. 2016 йилда жаҳон миқёсида 11 млн.га яқин шахс
озодликдан маҳрум қилиш жазосини ўтаётганлиги, 2017 йилда ушбу
кўрсаткич 2000 йилга нисбатан 20 фоизга ошганлиги, сўнгги пайтда
жаҳоннинг йирик давлатларида рецидив жиноятчилик 50 фоизни ташкил
этаётганлиги

1

ҳақидаги далиллар жазони ижро этиш муассасалари

фаолиятини ислоҳ қилиш, маҳкумлар ёки жазони ўтаб чиққан шахслар
томонидан янги жиноят содир этилишини олдини олишнинг янги чоралари
ва янада самарали механизмини ишлаб чиқиш, бу соҳада профилактик чора-
тадбирларга алоҳида эътибор қаратиш зарурати мавжудлигидан далолат
беради.

Жаҳонда пенитенциар тизим профилактик функцияси самарадорлигини

оширишнинг ўзига хос хусусиятларини аниқлаш асосида мазкур тизимни
такомиллаштириш, ҳар бир жазо турини ижро этишда профилактик таъсир
чораларни яхшилаш, маҳкумларнинг хулқ-атворини тузатишга халқаро
стандартларни миллий қонунчиликка имплементациясини кучайтириш,
маҳкумлар ёки жазони ўтаб чиққан шахслар томонидан қайта жиноят содир
этилишининг олдини олишнинг янги профилактик чоралари ва янада
самаралироқ механизмини ишлаб чиқиш, пенитенциар тизимда профилактик
функция самарадорлигини ошириш мақсадида норматив-ҳуқуқий базани
такомиллаштириш, тизимлаштириш, ҳуқуқни қўллаш амалиётини яхшилаш,
шунингдек ҳуқуқий тартибга солиш йўналиш ва истиқболларини тадқиқ
этиш муҳим аҳамият касб этмоқда.

Мустақиллик йилларида республикамизда пенитенциар тизимни тубдан

ислоҳ қилиш ва уни халқаро стандартларга мослаштиришга алоҳида аҳамият
берилиб, қатор мақсадли чора-тадбирлар амалга оширилди, мазкур соҳа
муайян даражада ривожлантирилди, хусусан, жазони ижро этишда асосий
эътибор профилактик функция самарадорлигини ошириш, озодликдан
маҳрум қилишга муқобил жазоларни кенгроқ қўллаш, жазони ўташ
шароитларини тубдан яхшилаш, жазонинг репрессив мақсадлари ўрнига
тарбиявий ишларни татбиқ этиш, жазони ўтаб чиққан шахсларнинг

1

www.unodc.org, www.i-pso.ru, www.prisonstudies.org


background image

6

ижтимоий мослашув жараёнини назоратга олишни тартибга солувчи ҳуқуқий
база яратилди. Ҳозирда жиноят ва жиноят-процессуал қонунчилигини
такомиллаштириш ва либераллаштириш, алоҳида жиноий қилмишларни
декриминаллаштириш, жиноий жазолар ва уларни ижро этиш тартибини
инсонпарварлаштириш

1

қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ

тизимини янада ислоҳ қилишнинг устувор йўналишларидан бири сифатида
белгиланиб, бу соҳани тадқиқ этиш муҳим аҳамият касб этмоқда.

Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодекси (1994), Жиноят-ижроия

кодекси (1997), «Жазони ижро этиш муассасаларидан бўшатилган шахслар
устидан ички ишлар идораларининг маъмурий назорати тўғрисида»ги (1992),
«Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тўғрисида»ги (2014), Ички ишлар
органлари тўғрисидаги (2016) қонунлари, Ўзбекистон Республикаси
Президентининг «Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси ва жиноятчиликка
қарши курашиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари
тўғрисида»ги (2017), «Ички ишлар органларининг озодликдан маҳрум этиш
билан боғлиқ бўлган жазоларни ижро этиш соҳасидаги фаолиятини тубдан
такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги (2017) қарорлари,
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон Республикасини
янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги
Фармони (2017), Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг
«Озодликдан маҳрум қилиш туридаги жазони ижро этиш муассасаларининг
ички тартиб қоидалари» (2013), Ўзбекистон Республикаси Олий суди
Пленумининг «Судлар томонидан жиноят учун жазо тайинлаш амалиёти
тўғрисида»ги (2006) қарори ва мавзуга оид бошқа қонун ҳужжатларида
белгиланган вазифаларни амалга оширишга ушбу диссертация тадқиқоти
муайян даражада хизмат қилади.

Тадқиқотнинг республика фан ва технологиялари ривожланиши-

нинг асосий устувор йўналишларига боғлиқлиги.

Мазкур диссертация

республика фан ва технологияларни ривожлантиришнинг I. Демократик
ва ҳуқуқий жамиятни маънавий-ахлоқий ва маданий ривожлантириш,
инновацион иқтисодиётни шакллантириш устувор йўналишига мувофиқ
бажарилган.

Диссертациянинг мавзуси бўйича хорижий илмий-тадқиқотлар

шарҳи

2

.

Пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси самарадорлигини

ошириш бўйича илмий тадқиқотлар дунёнинг етакчи илмий марказлари ва
олий таълим муассасалари, жумладан, University of Helsinki, Department of
Social Research, Institute of Criminology and Legal Policy (Финляндия);
University of London, International Centre for Prison Studies, Institute for

1

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ–4947-сон «Ўзбекистон

Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги Фармони. //
Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.

2

Диссертация мавзусига оид хорижий илмий-тадқиқотлар шарҳи қуйидаги манбалар асосида ёритилган:

www.helsinki.fi/institute-of-criminology-and-legal-policy; www.prisonstudies.org; www.mpicc.de/en/home.cfm;
www.prisonpolicy.org; www.сюи.фсин.рф; tsul.uz; akadmvd.uz ва бошқа манбалар асосида.


background image

7

Criminal Policy Research (Буюк Британия); Max Planck Institute for Foreign and
International Criminal Law (Германия); Prison Policy Initiative (АҚШ); Россия
Федерацияси жазоларни ижро этиш хизмати Самара юридик институти
(Россия Федерацияси); Тошкент давлат юридик университети, шунингдек,
Ўзбекистон

Республикаси

Ички

ишлар

вазирлиги

Академиясида

(Ўзбекистон) олиб борилмоқда.

Пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси самарадорлигини

оширишга оид жаҳонда олиб борилган тадқиқотлар туфайли қуйидаги илмий
натижалар олинган: жиноий жазоларни ижро этиш шароитларини тубдан
ислоҳ қилиш, либераллаштириш билан боғлиқ профилактика чора-тадбирлар
тизими ишлаб чиқилган (University of Helsinki, Department of Social Research
(Финляндия); пенитенциар тизимнинг профилактик самарадорлигини
оширишга комплекс ёндашув асосида, уни такомиллаштиришнинг
иқтисодий, ижтимоий, сиёсий, маданий-маърифий жиҳатлари аниқланган
(University of London, International Centre for Prison Studies, Institute for
Criminal Policy Research (Буюк Британия); пенитенциар тизимга салбий
таъсир қилувчи омиллар очиб берилган (Max Planck Institute for Foreign and
International Criminal Law (Германия); озодликдан маҳрум қилишга муқобил
жазоларни қўллаш имкониятларини кенгайтириш орқали жиноятларни
профилактика қилиш ҳамда пенитенциар профилактика чоралари ишлаб
чиқилган (Prison Policy Initiative (АҚШ); пенитенциар муассасаларда
жиноятчиликнинг олдини олиш ва унга қарши кураш тизими ишлаб
чиқилган (Россия Федерацияси жазоларни ижро этиш хизмати Самара
юридик

институти);

жиноий

жазоларни

ижро

этиш

тизимини

либераллаштириш орқали жиноятчиликка қарши кураш имкониятлари очиб
берилган (Тошкент давлат юридик университети); пенитенциар психология
муаммолари (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси)
ўрганилган.

Дунёда

пенитенциар

тизимнинг

профилактик

функцияси

самарадорлигини ошириш бўйича бир қатор, жумладан, қуйидаги устувор
йўналишларда тадқиқотлар олиб борилмоқда: халқаро стандартларни миллий
қонунчиликка имплементация қилиш орқали пенитенциар тизимнинг
профилактик функцияси самарадорлигини ошириш; маҳкумларга тарбиявий
таъсир кўрсатиш имкониятларини кенгайтириш; озодликдан маҳрум қилишга
муқобил жазоларни қўллаш орқали жиноятчиликни профилактика қилиш
тизимини такомиллаштириш; маҳкумлар меҳнатини ташкил этиш
амалиётини яхшилаш.

Муаммонинг ўрганилганлик даражаси.

Пенитенциар тизимнинг

профилактик функцияси самарадорлигини оширишнинг айрим масалалари
мамлакатимизнинг олимларидан – Г.А.Абдумажидов, Ю.М.Каракетов,
Қ.Р.Абдурасулова,

А.А.Шамансуров,

И.Исмаилов,

Ш.Х.Иногамов,

Ю.С.Пулатов, М.Ш.Юлдашев, М.Ш.Нажимов ва бошқаларнинг илмий
ишларида

1

муайян даражада кўриб чиқилган.

1

Мазкур олимлар ишларининг тўлиқ рўйхати диссертациянинг фойдаланилган адабиётлар рўйхатида


background image

8

Хорижий мамлакатларда пенитенциар тизимнинг профилактик

функцияси самарадорлигини оширишнинг ўзига хос жиҳатлари ўрганилган
ва у билан боғлиқ масалаларнинг назарий жиҳатлари В.Н.Кохман,
Н.И.Полищук,

Ю.А.Борзенко,

С.М.Оганесян,

И.Р.Камалиева,

М.П.Мелентьева, В.Б.Спицнадель (Россия), Lappi-Seppala Tapio, Sakari
Cristian Melander, Anttila, Inkeri & Törnudd, Patrik, Lahti - K. Nuotio
(Финляндия), Viljanen Jukka, Christie Nils, Falck, Sturla, von Hofer, Hanns,
Storgaard (Швеция), Michael Tonry, Garland David, Andenaes, Johs (АҚШ),
Roberts, Julian V., Stalans, Loretta J., Indermaur, David and Hough Mike (Буюк
Британия)лар томонидан ўрганилган

1

.

Бироқ юқорида номлари келтирилган олимларнинг ишлари фақат айрим

турдаги жазоларнинг профилактик функцияси самарадорлигини оширишга
бағишланган бўлиб, пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси
самарадорлигини оширишга комплекс ёндашилмаган. Шу сабабли ушбу
масалани комплекс тадқиқ этиш долзарб ҳисобланади.

Мамлакатимизда пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси

самарадорлигни оширишга оид алоҳида монографик тадқиқот олиб
борилмаган.

Диссертация мавзусининг диссертация бажарилган олий таълим

муассасасининг илмий-тадқиқот ишлари билан боғлиқлиги.

Диссертация

мавзуси Тошкент давлат юридик университетининг илмий-тадқиқот ишлари
режасига киритилган ҳамда Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси ва
уни қўллаш амалиётини такомиллаштириш муаммолари, Глобаллашув
шароитида жиноятчиликка қарши курашни такомиллаштириш муаммолари,
Жазони ижро этишга оид норматив ҳужжатларни ва жазони ижро этиш
тизимини такомиллаштириш муаммолари ва Суд-ҳуқуқ соҳасини ислоҳ
қилиш ва жиноят қонунини либераллаштириш шароитида жазо тизимини
ислоҳ қилиш муаммолари илмий тадқиқотларининг устувор йўналишлари
доирасида амалга оширилган.

Тадқиқотнинг мақсади

пенитенциар тизимнинг профилактик

функцияси самарадорлигини ошириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб
чиқишдан иборат.

Тадқиқотнинг вазифалари:

жиноят-ижроия ҳуқуқи назариясини ривожлантириш бўйича аниқ

таклифлар ишлаб чиқиш,

пенитенциар тизим профилактик функцияси моҳиятини аниқлаш ва унга

тавсиф бериш;

пенитенциар тизимда профилактик функциянинг аҳамияти ва унинг

самарадорлигини оширишга доир таклифлар ишлаб чиқиш;

жиноят-ижроия қонун ҳужжатлари принципларига профилактик

функциянинг моҳиятини сингдириш;

профилактика

чоралари

самарадорлигини

ошириш

мақсадида

кўрсатилган.

1

Бу ва бошқа манбалар диссертациянинг фойдаланилган адабиётлар рўйхатида келтирилган.


background image

9

маҳкумлар ҳуқуқий ҳолатини яхшилаш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш;

жиноий жазоларни ижро этувчи муассасалар ва органлар фаолиятида

профилактик

чора-тадбирларни

амалга

ошириш

имкониятларини

кенгайтиришга оид тавсиялар бериш;

озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган жазоларни ижро

этишда профилактика таъсир чоралари ва уларнинг самарадорлигини
ошириш;

озодликдан маҳрум қилиш жазосини ижро этишда профилактик

функция самарадорлигини ошириш;

пенитенциар тизимнинг профилактик функциясига оид халқаро-ҳуқуқий

ҳужжатларнинг

таҳлили

асосида

уларни

миллий

қонунчиликка

имплементация қилиш имкониятларини аниқлаш;

ривожланган

хорижий

мамлакатлар

тажрибасини

ўрганиб,

мамлакатимиз

пенитенциар

тизимининг

профилактик

функцияси

самарадорлигини ошириш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш;

амалдаги қонун ҳужжатларини такомиллаштириш, қонунни қўллаш

амалиётини яхшилаш юзасидан тавсиялар беришдан иборат.

Тадқиқотнинг

объекти

пенитенциар

тизимнинг

профилактик

функцияси самарадорлигини ошириш билан боғлиқ муносабатлар тизими
ҳисобланади.

Тадқиқотнинг

предмети

Ўзбекистон Республикаси пенитенциар

тизимининг профилактик функцияси самарадорлигини оширишга оид
ҳуқуқий муносабатларни тартибга солувчи норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар,
қонунни қўллаш амалиёти, хорижий мамлакатлар қонунчилиги ва амалиёти
ҳамда юридик фанда мавжуд бўлган концептуал ёндашувлар, илмий-назарий
қарашлар ва ҳуқуқий категориялардан иборат.

Тадқиқотнинг усуллари.

Тадқиқот олиб боришда тарихий, тизимли-

тузилмавий, қиёсий ҳуқуқий, мантиқий, аниқ социологик, илмий манбаларни
комплекс тадқиқ этиш, индукция ва дедукция, статистик маълумотлар
таҳлили каби усуллар қўлланилган.

Тадқиқотнинг илмий янгилиги

қуйидагилардан иборат:

тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланаётган шахсларга нисбатан

тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқидан маҳрум қилиш
тарзидаги жазо тайинланмаслиги лозимлиги, бундан одам ўлимига ёки бошқа
оғир оқибатларга сабаб бўлган ҳоллар мустасно эканлиги асослаб берилган;

ахлоқ тузатиш ишлари жазосининг уч ёшгача болалари бўлган аёлларга

нисбатан қўлланилмаслиги асослаб берилган.

маҳкум озодликни чеклаш тариқасидаги жазони ўташдан қасддан бўйин

товлаган ёки суд томонидан зиммасига юкланган мажбуриятларни
бажармаган тақдирда, суд озодликни чеклаш жазосининг ўталмай қолган
муддатини озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазо билан
алмаштириши мумкинлиги асосланган.

жазони ижро этиш муассасаларида ўқув жараёнига инновацион

педагогик технологияларни жорий этиш орқали вояга етмаганларни касбий
тайёргарлигини кучайтириш юзасидан таклифлар асосланган;


background image

10

пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси самарадорлигини

ошириш мақсадида маҳкумларни турли корхоналарда меҳнатга жалб қилиш
ҳақидаги таклифлар асосланган.

Тадқиқотнинг амалий натижаси

қуйидагилардан иборат:

ижтимоий-психологик ва педагогик чораларни маҳкумлар ахлоқини

тузатувчи воситалар деб ҳисоблаш ва уларни жиноят-ижроия қонун
ҳужжатларига киритиш кераклигига доир тегишли таклифлар ишлаб
чиқилган.

Пенитенциар тизим фаолиятида жамоат тузилмаларининг иштирок

этиши масаласига аниқлик киритилиб, мазкур фаолиятнинг асосий
йўналишлари сифатида ҳар бир жазони ижро этиш муассасасида васийлик ва
жамоатчилик кенгаши, касаба уюшмалари, тарбия колонияларида
маҳкумларнинг ота-оналари қўмитасини ташкил қилиш бўйича таклифлар
асослантирилган.

Жиноий жазоларни ижро этиш тизимига хусусий секторнинг жалб

қилиниши жиноий жазоларни ижро этувчи муассасалар ва органларда
профилактик

чора-тадбирларни

амалга

ошириш

имкониятларини

кенгайтиришнинг яна бир воситаси эканлиги таъкидланиб, дастлабки
босқичда манзил-колониялари ҳамда тарбия колониялари қошида
маҳкумларнинг бандлигини таъминлаш ҳамда уларнинг таълим олиш
жараёнига хусусий секторни босқичма-босқич жалб этиш мумкинлиги
ҳақидаги таклиф асосланган.

Пенитенциар тизимга парламент назорати механизмини жорий этиш

кераклиги асосланган.

Тадқиқот натижаларининг ишончлилиги.

Тадқиқот натижалари

халқаро ҳуқуқ ва миллий қонун нормалари, ривожланган давлатлар
тажрибаси, қонунни қўллаш амалиёти, социологик тадқиқотларнинг анкета,
интервью ва эксперт баҳолаш шаклларига асосланганлиги, статистик
маълумотларни таҳлил қилиш натижалари умумлаштирилиб, тегишли
ҳужжатлар билан расмийлаштирилган. Хулоса, таклиф ва тавсиялар
апробациядан ўтказилиб, уларнинг натижалари етакчи миллий ва хорижий
нашрларда эълон қилинган. Олинган натижалар ваколатли тузилмалар
томонидан тасдиқланган ва амалиётга жорий қилинган.

Тадқиқот натижаларининг илмий ва амалий аҳамияти.

Ушбу

тадқиқот пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси самарадорлигини
оширишнинг

назарий

асосларини

ривожлантиришга,

жиноят

ва жиноят-ижроия қонунларини қўллаш амалиётини такомиллаштиришга
хизмат қилади. Диссертацияда баён этилган қоидалар, чиқарилган хулосалар,
ишлаб чиқилган таклиф ва тавсиялардан ушбу муаммога доир илмий
тадқиқотлар ўтказишда, амалдаги жиноят ва жиноят-ижроия қонунчилигини
такомиллаштиришда, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг
тегишли қарорларини тайёрлашда, Ички ишлар ва прокуратура органлари
фаолиятида,

шунингдек,

жиноят

ҳуқуқи,

жиноят-ижроия

ҳуқуқи

модулларини ишлаб чиқиш ва уларни юриспруденцияга ихтисослашган олий
ва ўрта махсус таълим муассасаларида ўқув жараёнида, ўрганилган муаммога


background image

11

оид ўқув адабиётларини тайёрлашда фойдаланилиши мумкин.

Тадқиқот натижасида ишлаб чиқилган амалий таклиф ва тавсияларнинг

аҳамияти қонун ижодкорлиги, жиноий жазоларни ижро этувчи органлар
фаолиятида, шунингдек, ҳуқуқбузарликлар профилактикаси субъектларининг
фаолиятини яхшилашда, юридик таълим муассасаларининг ўқув жараёнида
фойдаланилишда намоён бўлади.

Тадқиқот

натижаларининг

жорий

қилиниши.

Пенитенциар

тизимнинг профилактик функцияси самарадорлигини ошириш тадқиқоти
бўйича олинган илмий натижалар асосида:

муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш жазосини қўллашда истисно тариқасида

тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланаётган шахсларга нисбатан
тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқидан маҳрум қилиш
тарзидаги жазо тайинланиши мумкин эмаслиги, бундан одам ўлимига ёки
бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлган ҳоллар мустасно эканлиги тўғрисидаги
таклифлар Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодекси 45-моддаси
(муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш)га киритилган (Ўзбекистон Республикаси
Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Қонунчилик ва суд-ҳуқуқ масалалари
қўмитасининг 2017 йил 13 январдаги 06/1-05/1482 вх-сон маълумотномаси).
Бу жиноятчиликни профилактика қилишга, шунингдек, тадбиркорлик
фаолиятининг жадал ривожланишини таъминлашга, хусусий мулкни ҳар
томонлама ҳимоя қилишга ва ишбилармонлик муҳитини сифат жиҳатидан
яхшилашга хизмат қилади;

ахлоқ тузатиш ишлари жазосини қўллашда ушбу жазонинг уч ёшгача

болалари бўлган аёлларга нисбатан қўлланилмаслиги тўғрисидаги таклиф
Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодекси 46-моддаси (ахлоқ тузатиш
ишлари)га киритилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси
Қонунчилик палатаси Қонунчилик ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг
2017 йил 13 январдаги 06/1-05/1432 вх-сон маълумотномаси). Ушбу
таклифлар

пенитенциар

тизимнинг

профилактик

функцияси

самарадорлигини ошишига хизмат қилади;

маҳкум озодликни чеклаш тариқасидаги жазони ўташдан қасддан бўйин

товлаган ёки суд томонидан зиммасига юкланган мажбуриятларни
бажармаган тақдирда, суд озодликни чеклаш жазосининг ўталмай қолган
муддатини озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазо билан
алмаштириши мумкинлиги тўғрисидаги ва бошқа шу каби таклифлар
Ўзбекистон Республикаси Олий Суди Пленумининг Судлар томонидан
жиноят учун жазо тайинлаш амалиёти тўғрисидаги қарорининг 25

1

-, 25

2

-,

25

3

-, 25

5

- бандларига қўшимчалар киритилишида фойдаланилган (2016 йил

27 апрелдаги 11-191-16-сон маълумотнома). Ушбу таклифларнинг қабул
қилинганлиги қонунларни амалиётда қўллаш кўникмаларига ижобий таъсир
кўрсатиб, жиноятларни муайян даражада камайтириб, жиноятлар учун
адолатли жазо тайинланишига кўмаклашади;

жазони ижро этиш муассасаларида маиший шарт-шароитларни янада

яхшилаш, ўқув жараёнига инновацион педагогик технологиялар жорий этиш,
вояга етмаганларни касбий тайёргарлигини кучайтириш юзасидан таклифлар


background image

12

Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги тизимига тегишли
ҳужжатлар асосида жорий этилган (2017 йил 11 ноябрдаги 28/5-1-2-527-сон
маълумотнома). Ушбу таклифлар жазони ижро этиш колонияларида маиший
шарт-шароитларни яхшилаш, шунингдек жазони ижро этиш муассасаларида
умумий ўрта ҳамда ўрта махсус, касб-ҳунар таълимини янада
такомиллаштиришга хизмат қилади.

Тадқиқот

натижаларининг

апробацияси.

Мазкур

тадқиқот

натижалари 12 та илмий анжуманда, жумладан, 5 та халқаро, 7 та Республика
илмий-амалий анжуманларида муҳокамадан ўтказилган.

Тадқиқот натижаларининг эълон қилинганлиги.

Диссертация

мавзуси бўйича жами 27 та илмий иш, жумладан, 2 та монография, 1 та
рисола, 13 та илмий мақола (3 таси хорижий нашрларда) чоп этилган.

Диссертациянинг тузилиши ва ҳажми.

Диссертация таркиби кириш,

тўртта боб, хулоса, фойдаланилган адабиётлар рўйхати ва иловадан иборат.
Диссертациянинг ҳажми 250 бетни ташкил этган.

ДИССЕРТАЦИЯНИНГ АСОСИЙ МАЗМУНИ


Диссертациянинг

кириши

(докторлик диссертацияси аннотацияси)да

тадқиқот мавзусининг долзарблиги ва зарурати, тадқиқотнинг республика
фан ва технологиялари ривожланишининг асосий устувор йўналишларига
боғлиқлиги, тадқиқот мавзусига оид хорижий илмий-тадқиқотлар шарҳи,
тадқиқ этилаётган муаммонинг ўрганилганлик даражаси, диссертация
мавзусининг диссертация бажарилаётган олий таълим муассасасининг
илмий-тадқиқот ишлари билан боғлиқлиги, тадқиқотнинг мақсад ва
вазифалари, объекти ва предмети, усуллари, тадқиқотнинг илмий янгилиги ва
амалий натижаси, тадқиқот натижаларининг ишончлилиги, тадқиқот
натижаларининг илмий ва амалий аҳамияти, уларнинг жорий қилинганлиги,
тадқиқот натижаларининг апробацияси, натижаларнинг эълон қилинганлиги
ва диссертациянинг ҳажми ва тузилиши ёритиб берилган.

Диссертациянинг «

Пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси

ва унинг умумий тавсифи»

деб номланган биринчи бобида пенитенциар

тизим тушунчаси ва унинг жиноят-ҳуқуқий сиёсатдаги аҳамияти,
пенитенциар тизимда профилактик функция ва унинг самарадорлигини
таъминлаш масалалари таҳлил қилинган.

Пенитенциар тизим тушунчаси, вужудга келиши ва ривожланиши

ретроспектив таҳлил қилиниб, Ўзбекистон Республикасида мазкур
тизимнинг ривожланиши, давлат бошқаруви ва жиноят-ҳуқуқий сиёсатдаги
аҳамияти таҳлил қилинган.

Ўзбекистон

Республикасининг

жиноят-ижроия

қонунчилиги

ривожланишининг босқичларида жиноий жазони ижро этиш тизими (меҳнат-
ахлоқ тузатиш тизими, жиноий жазоларни ижро этиш тизими, жазони ижро
этувчи муассасалар тизими, озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазони
ижро этувчи органлар) таҳлил қилиниб, мазкур тушунчага оид ёндашувлар ва
мавжуд таърифлар ўрганиб чиқилган. Мазкур тушунчанинг тор ва кенг


background image

13

таърифи билан боғлиқ хусусиятларидан келиб чиқиб, унинг ҳуқуқий таърифи
мавжуд эмаслиги кўрсатилган. Ўз навбатида, ҳозирги вақтда пенитенциар
тизим тушунчаси бўйича ягона ёндашув йўқлиги ва унга аниқ илмий ва
ҳуқуқий таъриф берилмаганлиги, унинг жиноят-ҳуқуқий сиёсат ва давлат
бошқаруви доирасида ҳуқуқий мақоми комплекс, тизимли ўрганилмаганлиги,
шунингдек, бу борада юзага келган жазони ижро этиш билан боғлиқ
муносабатларга лозим даражада эътибор берилмаётганлиги, айрим
муносабатларнинг инсон ҳуқуқ ва эркинликлари нуқтаи назаридан етарлича
ҳуқуқий тартибга солинмаганлиги, биринчи навбатда халқаро ҳужжатларда
мустаҳкамланган қоидаларнинг миллий қонунларда акс эттирилиши
зарурлиги, бу пенитенциар тизим ҳамда унинг доирасида юзага келувчи
муносабатларни тартибга соладиган қонунчиликни шакллантириш ва
ривожлантиришнинг

йўналишларини

аниқлаш

имконини

бериши

кўрсатилган.

Пенитенциар тизим фаолиятининг самарадорлиги, энг аввало,

уни вужудга келтирувчи ҳуқуқий муносабатлар субъектлари тизими қай
даражада оқилона ташкил этилгани ва улар ўз вазифаларини муваффақиятли
бажаришлари билан белгиланади.

Амалдаги қонун ҳужжатлари ва олимларнинг фикрлари таҳлил

қилиниб, пенитенциар тизимга қуйидаги муаллифлик таърифи берилган:

«Пенитенциар тизим – жиноий жазолар ва бошқа жиноят-ҳуқуқий таъсир
чораларни ижро этувчи давлат органлари ва муассасаларининг
маҳкумларнинг ахлоқан тузалиши ва қайта ижтимоийлашувига қаратилган
тарбиявий-ахлоқий, педагогик-психологик, сиёсий-ҳуқуқий, ижтимоий-
иқтисодий ва бошқа фаолият йўналишларини ўз ичига қамраб олган
тизим»дир.

Диссертант, жаҳонда жазоларни ижро этиш тизимларининг бир нечта

институционал моделлари мавжудлигини таъкидлаб, ушбу орган ва
муассасаларнинг у ёки бу давлат идорасига қарашли эканлигига қараб,

пенитенциар тизимни ташкил этишнинг беш моделини ажратиб
кўрсатган:

1) жазоларни ижро этиш тизими тўлалигича Ички ишлар вазирлиги

тасарруфидаги модель;

2) жазоларни ижро этиш тизими тўлалигича Адлия вазирлиги

томонидан бошқариладиган модель;

3) жазоларни ижро этиш тизими Адлия ва Ички ишлар (полиция)

вазирлиги бошқарувида бўлган модель;

4) жазоларни ижро этиш тизими Адлия вазирлиги томонидан ҳам Ички

ишлар вазирлиги томонидан ҳам назорат қилинмайдиган алоҳида давлат
департаменти таркибидаги модель;

5) жазо турлари ёки процессуал мажбурлов чоралари турли

идораларнинг ихтиёрига берилган аралаш модель (маҳкумлар сақланадиган
пенитенциар муассасалар Адлия вазирлигининг, дастлабки қамоқ жойлари
эса Ички ишлар вазирлигининг ихтиёрида бўлади).

Ушбу таснифга кўра қатор мамлакатлар пенитенциар тизими комплекс


background image

14

таҳлил қилиниши натижасида ҳуқуқий давлат механизмида пенитенциар
муассасалар ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ҳамда ижро этувчи
ҳокимиятнинг айрим функцияларини бажаради, деган хулосага келинган.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги

ПФ–4947-сонли Фармони билан тасдиқланган 2017-2021 йилларда
Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши
бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Халқ билан мулоқот ва инсон
манфаатлари йили”да амалга оширишга оид давлат дастурининг “Қонун
устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилишнинг
устувор йўналишлари» деб номланган 2-бўлимида ички ишлар органлари
фаолиятининг ташкилий-ҳуқуқий асослари ва самарадорлигини комплекс
ўрганиш, таҳлил қилиш ва баҳолаш, биринчи навбатда, жазони ижро этиш
тузилмалари фаолиятини такомиллаштириш зарурати назарда тутилган

1

.

Бугунги кунда Ўзбекистон Республикасида пенитенциар тизимга оид

қонун ҳужжатлари, айниқса унинг превентив жиҳатларини кучайтириш
билан боғлиқ замон талабларига етарли даражада жавоб бера олмайди. Бу
ҳол

2018-2025 йилларда Ўзбекистон Республикаси жазони ижро этиш

тизимини ислоҳ этиш концепциясини

ишлаб чиқиш зарурати мавжудлигини

кўрсатмоқда.

Ушбу Концепция, дастлабки даврда, молия-иқтисодий

харажатлар доирасидан четга чиқмаган ҳолда жазони ижро этиш тизими
фаолияти билан боғлиқ қатор ислоҳотларни амалга ошириш имконини
бериши шарт.

Концепцияни

амалга

оширишнинг

биринчи

босқичи

(2018–2019

йй.)да қуйидаги чоралар режалаширилиши лозимлиги

асосланган: Концепциянинг ижро этилиши бўйича чора-тадбирлар режаси
(Йўл харитаси) тасдиқланиши, концепцияда белгиланган вазифаларни амалга
оширишга қаратилган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ишлаб чиқилиши,
концепция ижросининг асосий йўналишлари бўйича мақсадли дастурлар
ишланиши ва тўғри йўналтирилиши, жамоат назорати механизмини
кучайтириш нуқтаи назаридан турли кузатув комиссия ва кенгашлар
фаолиятига оид янги механизмларнинг яратилиши, муддатидан илгари
шартли равишда озод қилиш институтини қўллаш бўйича янги ва замонавий
ёндашувларнинг асосланиши, жазони ижро этиш тизимининг тиббий хизмат
кўрсатиш тузилмаларини қайта кўриб чиқиш, маҳкумлар ва қамоқда
сақланаётган шахсларга халқаро стандартларга мувофиқ тиббий ёрдам ва
тиббий хизматни амалга ошириш ва ҳ.к.

Концепцияни

амалга

оширишнинг

иккинчи

босқичи

(2020–2022 йй.)да жазони ижро этиш тизимидаги муассасаларнинг асосий
қисмини очиқ ёки ёпиқ турмаларга айлантириш, улардаги маҳкумларни
сақлаш шарт-шароитларини халқаро стандартлар даражасига олиб чиқиш,
озодликдан маҳрум қилишга муқобил янги жазо турларининг ижросини

1

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Ўзбекистон Республикасини янада

ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги ПФ–4947-сон Фармони. // Ўзбекистон
Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.


background image

15

таъминлаш чораларини кўриш, концепция доирасида олиб борилган ишларни
таҳлил қилиш ва (зарурат туғилса), тегишли чора-тадбирларни тузатиш
(коррекция қилиш) кўзда тутилади.

Концепцияни

амалга

оширишнинг

сўнгги

учинчи

босқичи

(2023–2025 йй.)да жазони ижро этиш тизими фаолиятининг асосий
йўналишлари бўйича режалаштирилган мақсадли барча чора-тадбирлар
якунланиб, халқаро стандартларга ҳар томонлама ва тўлиқ жавоб бера
оладиган замонавий пенитенциар тизим шакллантирилади.

Айни вақтда, таклиф этилаётган концепция доирасида қуйидаги

қонунлар ишлаб чиқилиши шарт: янги таҳрирдаги Ўзбекистон
Республикасининг Жиноят-ижроия кодекси (Жиноий жазоларни ижро этиш
кодекси), Жазони ижро этиш тизимининг такомиллаштирилиши муносабати
билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш
ва қўшимчалар киритиш тўғрисидаги (Ўзбекистон Республикасининг
Жиноят кодекси, Жиноят-процессуал кодекси ва бошқа қонунлари), Жазони
ижро этиш тизими органлари ва муассасаларида хизмат қилиш тўғрисидаги,
Жазони ижро этиш органлари ва муассасалари тўғрисидаги қонунлар ва
бошқалар.

Муаллиф ЖИКда айрим зиддиятлар мавжудлигини кўрсатиб,

Кодекснинг 2-моддасидаги жазо ижросини таъминлаш ҳақида нормада жазо
тушунчаси жиноий жазодан ташқари бошқа турдаги жазоларни ҳам қамраб
олиши, ушбу қоида Кодекснинг 1-моддасига (жиноий жазо) мос эмаслиги,
қолаверса, жиноят-ижроия қонун ҳужжатларининг вазифаси фақат жиноий
жазо ижросини таъминлаш эмас, балки жиноий жазо ва бошқа жиноят-
ҳуқуқий таъсир чоралари ижросини таъминлаш эканлигидан келиб чиқиб,
ЖИКнинг 2-, 3-, 5-, 7-моддаларига тегишли ўзгартиришлар киритиш
лозимлигини асослаб берган.

Тадқиқотчи пенитенциар тизимнинг профилактик функциясига тўхталар

экан, профилактика тушунчаси икки хил маънода: 1) тиббий маънода
касалликларнинг

олдини

олишга

қаратилган

тадбирлар

мажмуи;

2) ҳуқуқбузарликлар ва жиноятларнинг олдини олишга қаратилган чора-
тадбирлар мажмуи сифатида тушунилишини қайд этган. Шу маънода

пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси деганда,

маҳкумни ахлоқан

тузатиш, уни қонунга риоя қилувчи шахс сифатида қайта тарбиялаш
орқали унинг янги ижтимоий хавфли қилмишларг содир этишининг олдини
олишга қаратилган комплекс чора-тадбирларни қамраб олувчи фаолият
йўналиши ва вазифалар мажмуи тушунилади.

Жиноят туфайли жамиятдаги ижтимоий адолат бузилади. Айбдорга

тайинланган жазони ижро этиш орқали эса, мазкур адолат муайян даражада
тикланади. Бинобарин, ижтимоий адолатни тиклаш жиноят-ижроия қонун
ҳужжатларининг вазифаларидан бири эканлигидан келиб чиқиб, ЖИКнинг 2-
моддасида «ижтимоий адолатни тиклаш»ни жиноят-ижроия қонун
ҳужжатларининг вазифаларидан бири сифатида белгилаш мақсадга
мувофиқлиги асосланган.

Пенитенциар ҳуқуқ назариясида ахлоқ тузатиш атамаси билан бир


background image

16

қаторда баъзан қайта ижтимоийлашув атамаси ҳам қўлланилади.
Бу тушунчалар асосан бир хил маънони англатганлиги боис, М.Рибакнинг
тадқиқоти

алоҳида

диққатга

сазовор:

у

маҳкумларнинг

қайта

ижтимоийлашуви деганда, жиноятчини қонунга итоаткор инсон (фуқаро)га
айлантиришга қаратилган изчил жараённи тушунади

1

. В.Суровцевнинг

фикрича, қайта ижтимоийлашув жамиятдан узоқлашган шахс томонидан
ижтимоий ҳаёт тажрибасини, ижтимоий мақбул билимлар тизимини
ўзлаштириш натижасидир

2

.

Юқоридаги ва бошқа олимлар, мутахассислар фикрини инобатга олган

ҳолда, маҳкумларнинг қайта ижтимоийлашуви шахсда зарур бўлган
ижтимоий фойдали хусусиятлари ва фазилатларини шакллантиришни
назарда тутиши ҳақидаги хулосага келинган. Мазкур фаолият маҳкумда
инсонга, жамоат ва меҳнатга, жамиятда мавжуд меъёрлар, қоидалар
ва анъаналарга ҳурматни шакллантириш ва қонунга итоаткор хулқ-атворни
рағбатлантириш йўли билан амалга оширилишидан келиб чиқиб, ЖИКнинг
2-моддасида қайта ижтимоийлашув ёки мослашув мақсадини белгилаш
зарурлиги асослаб берилган.

Жиноят содир этган шахсларга ижтимоий-психологик чоралар

қўланишининг тарбиявий-огоҳлантирувчи таъсир кўрсатишни таъминлаш
механизмидаги ўрни ва роли ҳақида олимлар томонидан кўплаб фикрлар
билдирилган

3

. Шунга асосан ижтимоий-психологик ва педагогик хусусиятга

эга бўлган чораларни ахлоқ тузатувчи таъсир кўрсатиш воситалари,
деб ҳисоблаш ва уларни жиноят-ижроия қонун ҳужжатларида шундай
воситалар сифатида мустаҳкамлаш учун барча асослар мавжуд ва ҳар бир
пенитенциар муассасада

психологик ёрдам хонаси

ташкил этилса, кутилган

натижага эришиш осонроқ кечар эди, деган фикрни асослаган. Маҳкумларни
ижтимоий мослаштириш (адаптация) ва уларга психологик ёрдам кўрсатиш
ишларини ташкил этишнинг ҳуқуқий асосларини яратиш учун Ўзбекистон
Республикасининг ЖИК 98

1

-модда

билан тўлдириш пенитенциар

муассасалардаги ҳуқуқий тартиботга ижобий таъсир кўрсатиши хулоса
қилинган.

Муаллиф

ЖИКда

пенитенциар

тизим

фаолиятида

жамоат

ташкилотларининг иштирок этиши масаласига аниқлик киритилиши, мазкур
фаолиятнинг асосий йўналишлари мустаҳкамланиши лозимлигини таҳлил
қилган. Озодликдан маҳрум қилиш жазосини ўтаётган маҳкумлар ўртасида
ўтказилган сўров натижаларига кўра, респондентларнинг 87 %и бу тизимда
жамоатчилик назорати етарли даражада эмаслигини қайд этган. Шу сабабдан
ҳар бир жазони ижро этиш муассасасида васийлик ва жамоатчилик кенгаши
ҳамда касаба уюшмалари, тарбия колонияларида маҳкумларнинг ота-оналари

1

Рыбак М.С. Ресоциализация осужденных к лишению свободы: проблемы теории и практики: Автореф.

дисс....док-pa юрид. наук. – Саратов. 2001. – С. 18.

2

Суровцев В.А. Организация управления исправительным процессом в центре психолого-педагогической и

социальной работы с осужденными: Автореф. дис. ...канд. юрид. наук. – Рязань, 2002. – С. 27.

3

Шамис А.В. Основные средства воздействия на осужденных и механизм их реализации: Монография. –

Домодедово, 1996. – С. 112.


background image

17

қўмитасини ташкил қилиш мақсадга мувофиқлиги таъкидланган. Қайд
этилганлардан келиб чиқиб, ЖИКни маҳкумларни ахлоқан тузатишда
жамоатчиликнинг иштирокига доир мазмундаги 7

1

-модда билан тўлдириш,

шунингдек ЖИКни «Жамоатчилик кузатув кенгаши» деб номланган 4

1

-боб

билан тўлдириш, ушбу бобда жамоатчилик кузатув кенгашининг фаолияти
асослари, ташкил этиш тартиби, кенгаш аъзоларига қўйиладиган талаблар,
жамоатчилик кузатув кенгаши аъзосининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари, кенгаш
фаолияти шакллари, жазони ва бошқа жиноят-ҳуқуқий таъсир чораларини
ижро этувчи муассасаларнинг бу борадаги мажбуриятларини акс эттириш
таклиф этилган.

Ҳозирда кўплаб мамлакатларда жиноят-ижроия тизимига хусусий

сектор жалб этилганлиги туфайли ижобий натижаларга эришилмоқда. Шунга
кўра, жиноий жазолар ва бошқа жиноят-ҳуқуқий таъсир чораларини ижро
этувчи муассасалар ва органларда профилактик чора-тадбирларни амалга
ошириш имкониятларини кескин ошириш мақсадида жазони ижро этиш
тизимига хусусий секторни жалб қилиш имкониятларини кўриб чиқиш
мақсадга мувофиқлиги таъкидланган.

Шунингдек, тадқиқотчи мамлакатимиздаги олий ўқув юртларининг

бирортасида ҳам жазоларни ижро этиш муассасалари учун кадрлар тайёрлаш
борасида ихтисослашув мавжуд эмаслиги (Ўзбекистон Республикаси Миллий
гвардияси Ҳарбий техника институтида фақатгина озодликдан маҳрум қилиш
муассасаларида режимни таъминлаш бўйича мутахассислар тайёрланади),
сабабли Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги Тошкент давлат юридик
университети базасида жазоларни ижро этиш инспекциялари учун
мутахассислар тайёрловчи ўқув курслари ташкил этиш лозимлигини
асослаган.

Жиноий жазолар ва бошқа жиноят-ҳуқуқий таъсир чораларини ижро

этувчи муассасалар ва органларда профилактик чора-тадбирларни амалга
ошириш имкониятларини янада кенгайтириш учун улар фаолияти устидан
назорат механизмларини такомиллаштириш, шубҳасиз, катта аҳамиятга эга.
Шу мақсадда ЖИКга Жазолар ва бошқа жиноят-ҳуқуқий таъсир чораларини
ижро этувчи муассасалар ва органлар фаолиятини текшириш ҳамда назорат
қилиш” номли 4-бобдаги назорат механизмларни қайта кўриб чиқиб, унда
парламент назорати, махсус, яъни Инсоннинг конституциявий ҳуқуқлари
ва эркинликларига риоя этилиши бўйича комиссия назорати, суд назорати,
идоравий назорат, жамоатчилик назорати механизмларини қонуний
мустаҳкамлаш таклиф этилган.

Диссертациянинг «

Пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси

самарадорлигини таъминлашнинг умумий йўналишлари

»

деб номланган

иккинчи бобида жиноят-ижроия қонун ҳужжатлари принципларининг
профилактик функциясини такомиллаштириш, маҳкумларнинг ҳуқуқий
ҳолатига профилактик нуқтаи назардан ёндашув масалалари таҳлил
қилинган.

ЖИК

6-моддасида

мустаҳкамланган:

«Жиноят-ижроия

қонун

ҳужжатлари қонунийлик, адолат, инсонпарварлик, демократизм, жазони


background image

18

ижро этишда дифференциация ва индивидуаллаштиришга риоя этиш,
мажбурлов воситаларини оқилона қўллаш ва маҳкумларнинг қонунга
итоаткор хулқ-атворини рағбатлантириш принципларига асосланади»
дейилган. Лекин уларга умумий тушунча (таъриф) берилмаган. Тадқиқотчи
жиноят-ижроия қонун ҳужжатлари принципи тушунчасига қуйидаги
таърифни берган:

жиноят-ижроия қонун ҳужжатларининг принциплари

–

давлат томонидан ижтимоий ривожланиш

қонуниятларига асосан

белгиланган, халқаро-ҳуқуқий нормаларга мувофиқ қонунда таърифланган,
жиноий жазоларни ижро этиш ва профилактика чораларини амалга
оширишга қаратилган раҳбарий қоидалардир

.

Шунингдек, жиноят-ижроия қонун ҳужжатлари принциплари уч гуруҳга

ажратилган: 1) умумҳуқуқий принциплар: а) қонунийлик; б) инсонпарварлик;
в) демократизм; г) адолат (одиллик); 2) соҳалараро принциплар: а) жазо
ижросини дифференциация қилиш; б) жазо ижросини индивидуаллаштириш;
3) соҳавий принциплар: а) мажбурлов воситаларини оқилона қўллаш;
б) маҳкумларнинг қонунга итоаткор хулқ-атворини рағбатлантириш.

Диссертант ЖИК 6-моддасида жиноят-ижроия қонун ҳужжатлар

принциплари шунчаки санаб ўтилиб, принципларнинг мазмуни, Кодекснинг
бошқа нормаларида ва уларни амалда қўллашда айнан қандай тартиб-
таомилларга эътибор қаратилиши тўғрисида раҳбарий кўрсатмалар
берилмаганлигини таъкидлаб, ЖИКда ҳар бир принципнинг мазмуни акс
эттирилиши ва бунда профилактик функцияга алоҳида эътибор қаратилиши
лозим, деган хулосага келган.

Тадқиқотда ўрганилган 27 та давлатнинг жиноят-ижроия қонун

ҳужжатларининг аксариятида (Франция, Германия, Эстониядан ташқари)
қонунийлик

принципи

жиноят-ижроия

қонун

ҳужжатларининг

принципларидан бири сифатида назарда тутилган.

Адолат (одиллик) принципига кўра жиноий жазо ва бошқа жиноят-

ҳуқуқий таъсир чораларни ижро этиш тартиби ва шартлари одилона бўлиши
талаб этилади. Шуни таъкидлаш лозимки, Франция, Германия, Финляндия,
АҚШ, Япония, Швейцария каби кўплаб ривожланган давлатларда одиллик
принципи жиноят-ижроия қонун ҳужжатларининг принципларидан бири
сифатида белгиланган.

Ишда инсонпарварлик принципининг алоҳида аҳамиятини, унинг

жазони ижро этувчи органлар ва муассасалар фаолиятининг устувор
йўналиши эканлигини ҳисобга олиб, мазкур принципнинг мазмунида
профилактик

функцияни

акс

эттириш,

уни

қонун

даражасида

мустаҳкамланиши мақсадга мувофиқлиги исботланган.

ЖИК нормаларида маҳкумларни ахлоқан тузатишда, жазони ижро

этувчи органлар ва муассасаларга кўмаклашишда, уларнинг фаолияти
устидан назоратни амалга оширишда, маҳкумларни тарбиялашда жамоат
бирлашмаларининг иштирок этиш имконияти кўзда тутилганлиги боис
демократизм принципи маҳкумларни ахлоқан тузатиш жараёнини ташкил
этишнинг моҳиятида, жазони ижро этувчи органлар ва муассасалар
фаолиятининг

очиқлигида,

маҳкумларни

тарбиялаш

фаолиятига


background image

19

жамоатчиликни жалб қилишда, жазони ижро этувчи органлар фаолияти
устидан назоратни амалга оширишда намоён бўлади. Шу муносабат билан бу
соҳада жамоат ташкилотлари, бирлашмалари иштирокини кучайтириш
таклифи асосланган.

Диссертацияда Ўзбекистонда суд-тергов ва қонунни қўллаш

амалиётининг таҳлили асосида жиноий жазоларни ижро этиш бўйича
амалдаги

қонун

ҳужжатларининг

жиноятчилик

профилактикаси

самарадорлиги етарли даражада эмаслиги, бу борада ривожланган хорижий
мамлакатлар тажрибасини ўрганиш ва миллий қонун ҳужжатларига
имплементация қилиш, бунда жиноий жазоларни ижро этишни
дифференциация ва индивидуаллаштириш масаласига алоҳида эътибор
қаратиш зарурати мавжудлиги кўрсатилган.

Юқоридагилардан келиб чиқиб, Ўзбекистон Республикаси ЖИКда жазо

ижросини дифференциация қилиш ва индивидуаллаштиришга оид алоҳида
норма киритиш, унда ушбу принципнинг мазмуни, татбиқ этилувчи
субъектлари, амалга ошириш шакллари ва механизми аниқ акс эттирилиши
лозимлиги асосланган.

Пенитенциар тизим профилактик функциясининг самарадорлигини

оширишда маҳкумларни рағбатлантириш чоралари ҳам муҳим аҳамият касб
этишини эътиборга олиб, ЖИКга Маҳкумларнинг қонунга итоаткор хулқ-
атворини рағбатлантириш деб номланган 6

6

-

модда киритилиши таклиф

этилган.

Айрим хорижий мамлакатлар ЖИКларининг таҳлили уларда

мамлакатимиз ЖИКдан фарқли равишда: қонун олдида тенглик (АҚШ, РФ,
Беларусь, Қозоғистон, Тожикистон, Туркманистон, Қирғизистон, Украина,
Молдова, Латвия, Грузия); жазонинг ахлоқ тузатиш воситалари билан
уйғунлиги (РФ, Беларусь, Қозоғистон, Туркманистон, Қирғизистон, Украина,
Молдова); маҳкумларни ахлоқан тузатиш (Германия); ошкоралик
(Қозоғистон); жазо ўталиши ва ижро этилишининг муқаррарлиги (Украина);
давлат ва маҳкум жавобгарлигининг уйғунлиги (Украина); жазони ижро
этиш функцияларининг суриштирув, тергов, давлат айблови функцияларидан
холи эканлиги (Молдова); рецидивизмни камайтириш; жазони ижро этиш
тизимининг

хавфсизлигини

таъминлаш

(Финляндия)

принциплари

мавжудлигини кўрсатди.

Тадқиқот ишида хорижий мамлакатлар тажрибасига таяниб, Ўзбекистон

ЖИКда маҳкумларни ахлоқан тузатиш ҳамда жазони ижро этиш тизимининг
хавфсизлигини таъминлаш каби принципларнинг акс эттирилиши
асолантирилган.

Жиноят-ижроия ҳуқуқи назариясида маҳкумнинг ҳуқуқий ҳолати

хусусида турли нуқтаи назарлар мавжуд.

Биринчидан,

маҳкумлардан ҳукмда

белгиланган барча мажбуриятларни аниқ ва сўзсиз бажариш талаб этилади.
Аммо қонунда юқоридаги талаб билан бир қаторда, маҳкумларга муайян
ҳуқуқлар ҳам берилган ва уларни белгиланган тартибда ҳимоя қилиш учун
имконият яратилган.

Иккинчидан,

маҳкумнинг ҳуқуқий ҳолати унга

юкланадиган субъектив мажбуриятлар ва жазони ўташ даврида у эга


background image

20

бўладиган ҳуқуқлар йиғиндисидан иборатдир.

Учинчидан,

жазони ўтаётган

шахслар Ўзбекистон Республикаси фуқаролари учун қонун ҳужжатларида
белгиланган мажбуриятларни бажарадилар ва қонун ҳужжатларида
маҳкумлар учун назарда тутилган, шунингдек суд ҳукмида кўрсатилган
чеклашлар

билан

ҳуқуқлардан

фойдаланадилар.

Тўртинчидан,

маҳкумларнинг ҳуқуқий ҳолати уларнинг Ўзбекистон Республикаси
фуқаролари сифатидаги ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини
Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида белгиланган чеклашлар
билан, шунингдек улар бажаришдан озод қилиниши мумкин бўлмаган
мажбуриятларни (қонунда белгиланган ҳоллардан ташқари) ўз ичига олади.

Бироқ, ЖИКнинг 8-моддасида маҳкумлар ҳуқуқий ҳолатининг асослари

аниқ ва тўлиқ ифода этилмаган. Қонундаги мазкур ноаниқлик
ва бўшлиқлар амалиётда турлича талқин қилиниши, маҳкумлар ҳуқуқларига
етарли эътибор қаратилмаслиги, адолатсизлик, ўз навбатида, тизимнинг
профилактик функцияси самарасизлигига олиб келиши исботланган.
Тадқоқот доирасида ушбу масала бўйича маҳкумлар ўртасида ўтказилган
сўровда, респондентларнинг 74 %и қонунда уларга берилган ҳуқуқлар тўлиқ
ва етарли эмаслигини, бу ўз навбатида уларга муайян қийинчиликлар
туғдиришини қайд этганлар.

Мазкур камчиликларни бартараф этиш учун ЖИКнинг 2-бобида

мустаҳкамланган маҳкумларнинг ҳуқуқий ҳолатига оид нормалар қайтадан
кўриб чиқилиб, маҳкумларнинг асосий ҳуқуқлари ва мажбуриятлари айнан
ушбу бобда тўлиқ акс эттирилиши лозимлиги асослантирилган.

ЖИК 9-моддасида мустаҳкамланган маҳкумларнинг асосий ҳуқуқлари

рўйхати ҳам тўлиқ эмас. Шунга кўра, маҳкумларнинг ҳуқуқлари ушбу
моддада тўлиқ берилиши зарур. Жумладан, мазкур моддага қўшимча
равишда

қуйидаги ҳуқуқларнинг киритилиши таклиф этилган:

– Ўзбекистон Республикаси Президентига афв этиш тўғрисида қонун

ҳужжатларида белгиланган тартибда илтимоснома киритиш;

– инсоний қадр-қиммати тан олиниши, қийноққа солиш, зўрлик ва бошқа

қаттиқ ёки ғайриинсоний ёхуд камситувчи муомала турлари ва таъсир
чораларидан ҳимояланиш;

– шахсий хавфсизлигини таъминлаш;
– психологик хизмат кўрсатувчи ходим ёки шундай хизмат кўрсатиш

ҳуқуқига эга бўлган шахсдан психологик ёрдам олиш;

зарур ҳолларда, жазони ижро этиш муассасаси бошлиғи рухсати билан

нотариал хизматлардан фойдаланиш.

Шунингдек, кодекснинг 9-моддасига эшитиш, сўзлаш ёки кўриш

қобилияти паст бўлган ногиронлар учун дактилология (имо-ишоралар орқали
ифодаланадиган тил) ёки Брайл алифбоси орқали мутахассислар хизматидан
фойдаланиш имконияти яратилишига доир нормани киритиш таклиф
этилган.

Ҳозирда халқаро стандартларга мувофиқ маҳкумларни сақлаш

шароитларини уларнинг ижтимоий-ахлоқий ҳимояланганлик даражасига,
жазони ўташ давридаги хулқ-атвори ва соғлиғининг ҳолатига кўра


background image

21

дифференциация қилишни такомиллаштириш; маҳкумларнинг яшаш жойига
яқин ерда жазони ўташни таъминлайдиган муассасалар тизимини яратиш;
маҳкумларга нисбатан инсоний муносабатга риоя этиш, уларнинг ҳуқуқлари
ва манфаатларини, қонунга итоаткор хулқ-атворини рағбатлантиришнинг
устунлигини таъминлаш; маҳкумларни озодликка чиқиши учун тайёрлашни
улар муассасага келган биринчи кундан бошлаш; жиноят-ижроия тизимини
жазони ўтаган шахсларни реабилитация қилиш тизими билан бевосита
боғлаш; зўрлик ишлатиб содир этилган жиноятлар ва бошқа жиноий
қилмишлар учун ҳукм қилинганларни, ижобий тавсифланадиган ва режимни
ашаддий бузувчилар рўйхатидаги маҳкумларни алоҳида-алоҳида сақлашни
назарда тутиш; маҳкумлар ҳуқуқларининг кафолатланган минимумини
кенгайтириш; маҳкумларга пуллик маиший, тиббий, соғломлаштириш ва
бошқа хизматлар кўрсатиш тизимини яратиш; муассасаларда психология
хизматини ташкил этиш; барча маҳкумлар учун иш жойларини яратиш, ўз
қизиқишлари билан мос келадиган касбларни ўзлаштиришни таъминлаш
зарурлиги асослантирилган.

Диссертациянинг «

Жиноий жазоларни ижро этишда профилактик

функция самарадорлигини ошириш муаммолари

» деб номланган учинчи

бобида озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган ҳамда шахсни
жамиятдан ажратиш билан боғлиқ бўлган жазоларни ижро этишда
профилактик таъсир чоралари ва уларнинг самарадорлигини ошириш
масалалари алоҳида таҳлил қилинган.

Мамлакатимиз ЖКда озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган

жазоларга жарима, муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш, ахлоқ тузатиш ишлари,
мажбурий жамоат ишлари, хизмат бўйича чеклаш, интизомий қисмга
жўнатиш, озодликни чеклаш белгиланган.

Ахлоқ тузатиш ишларини ўташ шартлари ЖИК 26-моддасида тартибга

солинган, бироқ, мазкур моддада ахлоқ тузатиш ишларини ўташ
шартларининг тўлиқ рўйхати келтирилмаган. Бундан ташқари, қатор шартлар
бошқа моддаларнинг мазмунидан келиб чиқади. Масалан, маҳкумнинг иш
ҳақидан чегириб қолиш ЖИК 31-моддасида назарда тутилган. Ишда ахлоқ
тузатиш ишларини ўташ шартларининг айрим муаммоли жиҳатлари кўриб
чиқилган. Жумладан, ахлоқ тузатиш ишларини ижро этиш тартиби ва
шартларида етарли профилактик тадбирлар назарда тутилмаган. Ички ишлар
органларининг жазоларни ижро этиш инспекциясининг маҳкум билан
ишлаш, профилактик тадбирларни амалга оширишга доир мажбуриятларни
белгилаш мақсадга мувофиқлиги хулоса қилинган. Шу сабабдан, ЖИКнинг
27-моддасида

белгиланган жазоларни ижро этиш инспекциясининг

мажбуриятлари рўйхатини ҳар ойда икки марта профилактик суҳбат ўтказиш
мажбурияти билан, 29-моддасида белгиланган маҳкумнинг мажбуриятлари
рўйхатини профилактик тадбирларда иштирок этиш билан тўлдириш таклиф
этилган.

Озодликдан маҳрум қилишга муқобил жазолардан бири – озодликни

чеклаш жазоси ва уни ижро этиш жараёнида юзага келаётган муаммоларни
бартараф этиш юзасидан бир қатор фикрлар билдирилган. Хусусан, қонунда


background image

22

инспекциянинг озодликни чеклаш жазосини ижро этишдаги мажбуриятлари
аниқ белгиланмаганлиги, маҳкум қандай ҳолатларда яшаш жойидан кетиши,
яшаш жойини ўзгартириши, тегишли маъмурий ҳудуд доирасидан чиқиши
ёки иш-ўқиш жойини ўзгартириши мумкинлиги белгиланмаганлиги,
озодликни чеклаш

жазосини бошқа жазо билан алмаштириш масаласининг

ЖК ва ЖИКда ноаниқлиги ҳамда уларни бартараф этиш бўйича таклифлар
асосланган.

Ўзбекистон Республикаси ЖКда озодликдан маҳрум қилиш билан

боғлиқ жазоларнинг қуйидаги тизими назарда тутилган: а) интизомий қисмга
жўнатиш; б) озодликдан маҳрум қилиш; в) умрбод озодликдан маҳрум
қилиш.

Муаллиф озодликдан маҳрум қилиш жазосини ижро этиш аҳволини

ўрганиб, қатор таклиф ва тавсиялар тақдим этган. ЖИКда маҳкумларнинг
ахлоқини баҳолаш тартиби ва мезонлари белгиланмаганлиги нуқтаи
назаридан, жазони ижро этиш муассасаларида профилактик функция
самарадорлигини ошириш учун, ЖИКни «Маҳкумларнинг ахлоқини
баҳолаш» деб номланган 60

1

-модда билан тўлдириш таклиф қилинган.

Жазонинг мақсадлардан бири маҳкумларни ахлоқан тузатиш, уларни

ижтимоий фойдали ҳаёт шароитига ўргатиш эканлигидан келиб чиқиб,
ЖИКнинг 82-моддасига, жиноят-ижроия тизимидан ташқари бошқа
корхоналарда маҳкумларни меҳнатга жалб қилишни тартибга солувчи
ЖИКнинг 88-моддасига тегишли таклифлар берилган.

Шунингдек, ЖИКнинг 98-моддасини

маҳкумларнинг тарбия жараёнида

иштирокини эътиборга олиб, агар маҳкум ушбу жараёнда фаол иштирок
этган тақдирда унга нисбатан рағбатлантириш чоралари кўрилиши
хусусидаги норма билан тўлдириш мақсадга мувофиқ деб топилган.

Замонавий пенитенциар тизим ривожланиши тенденциялари ва халқаро

стандартлар талабларидан келиб чиқиб, озодликдан маҳрум қилиш жазосини
ўташ тартиби ва ушбу жазони ўташ жойларини колония тизимидан турма
тизимига ўтказиш таклиф этилган.

Диссертациянинг «

Халқаро ва хорижий мамлакатлар тажрибаси

асосида

пенитенциар

тизимнинг

профилактик

функцияси

самарадорлигини ошириш истиқболлари

»

деб номланган тўртинчи бобида

халқаро-ҳуқуқий ҳужжатлардаги пенитенциар тизимнинг профилактик
функциясига оид қоидалар ўрганилиб, уларни миллий қонунчиликка
имплементация қилиш, ривожланган хорижий мамлакатлар тажрибаси
асосида пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси самарадорлигини
ошириш истиқболлари таҳлил қилинган ҳамда тегишли тавсия ва хулосалар
ишлаб чиқилган.

Халқаро-ҳуқуқий стандартларда мустаҳкамланган қоидаларга мувофиқ,

маҳкумларни жазони ижро этиш муассасаларига тақсимлаш тўғрисида қарор
қабул қилиш маҳкумлар ва уларнинг оилалари учун асоссиз қийинчиликлар
туғдирмаслиги лозим. Уларнинг ҳаммалари ўз яшаш жойига ёки уларни
ижтимоий реабилитацияси учун жуда мос келадиган бошқа жойга мумкин
қадар яқин бўлган жазони ижро этиш муассасасида сақланиши лозим.


background image

23

Стандартларда

имкониятга қараб маҳкумларнинг ўзи билан маслаҳат қилиш

ва уларнинг оқилона талабларини бажариш

тавсия этилади

1

.

ЖИКда озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинган шахслар тергов

ҳибсхонасининг маъмурияти ҳукм қонуний кучга кирганлиги тўғрисида суд
хабарномасини олган кундан бошлаб ўн кунлик муддат ичида жазони ўташ
учун жўнатилиши белгиланган бўлса-да, ушбу муддат давомида маҳкумнинг
қандай ҳуқуқларга эгалиги назарда тутилмаган. Ушбу муддатда, одатда,
маҳкум ҳақида хабар олишнинг, унинг қаердалигини билишнинг имкони
қонун ҳужжатларида назарда тутилмаган. Кодексдаги мазкур бўшлиқни
бартараф этиш мақсадида ЖИКнинг 54-моддасини тўлдириш таклиф
этилган.

Маҳкумларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш тизимини ҳам

такомиллаштириш эҳтиёжи мавжудлиги сабабли ЖИКни «Маҳкумларнинг
мурожаатлари» деб номланган янги 12

1

-модда билан тўлдириш таклиф

этилган.

Польша жазони ижро этиш муассасалари тизимида 40 дан ортиқ

корхоналар иш олиб боради. Уларда мебель; металл буюмлар; тикув;
пойафзал; матбаачилик маҳсулотлари; тайёр қурилиш материаллари ишлаб
чиқарилади. Мазкур тажрибанинг ижобий жиҳатларини эътиборга олиб,
Ўзбекистонда барча жазони ижро этиш муассасалари қошида ишлаб чиқариш
корхоналарини ташкил этиш, мавжудларини янада такомиллаштириш
юзасидан таклифлар ишлаб чиқилган.

Ўзбекистон томонидан алоҳида махсус халқаро пенитенциар

стандартлар – яъни, Маҳкумлар билан муомалада бўлиш минимал стандарт
қоидалари, Ҳар қандай шаклда ушланган ёки қамоққа олинган барча
шахсларни ҳимоя қилиш принциплари тўплами, Пекин қоидалари
ратификация қилинган, улардаги маҳкумларнинг ҳуқуқ ва эркиликларига
доир аксарият қоидалар ЖИКка киритилган (шахсий ҳавфсизлик, турли
тоифа маҳкумларни алоҳида сақлаш, тиббий хизмат ва ҳ.к.).

Бироқ, аксарият халқаро пенитенциар стандартлар, ратификация

қилинган бўлишига қарамасдан, тавсиявий характерга эга, боиси ушбу
стандартларнинг қатор талабларга фақатгина энг илғор ривожланган
давлатлар томонидан риоя этилиши мумкин (асосан, маҳкумларга шарт
-шароит яратишга ва турмалар, камераларни жиҳозлашга оид моддий техник
талаблар). Шу боис, мамлакатимиз юқоридаги халқаро ҳужжатларга
қўшилганлигини инобатга олиб, ушбу стандартларда мавжуд қуйидаги:

- маҳкумларни алоҳида 2-4 кишилик камерали турмаларда сақлаш;
- маҳкумларни ўз яшаш жойига мумкин қадар яқин бўлган жазони ижро

этиш муассасасида сақлаш;

- маҳкумларнинг сиёсий ва фуқаролик ҳуқуқларини чекламаслик;
- маҳкумлар жамиятда узилиб қолмаслиги учун учун шарт-шароитлар

яратиш;

- маҳкумларнинг озодликка чиққандан кейин қайта ижтимоийлашувини

1

Комментарий к тексту Европейских пенитенциарных правил. Rec (2006) 2. – С. 11.


background image

24

таъминлаш;

- турма персоналига оид тавсиялар (уларнинг маълумоти, одоб-аҳлоқи,

руҳий ва жисмоний тайёргарлиги, махсус педагогик ва тиббий билими,
тилларни билиши ва ҳ.к.)ларни босқичма-босқич амалга ошириш таклиф
этилган.

.

ХУЛОСА

Пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси самарадорлигини

ошириш мавзусидаги диссертация бўйича олиб борилган тадқиқотлар
натижасида қуйидаги назарий ва илмий-амалий аҳамиятга эга бўлган
хулосаларга келинди:

1. «Жиноят-ижроия кодекси» сўзлари «Жиноий жазоларни ижро этиш

кодекси» деб ўзгартирилсин.

2. «Пенитенциар тизим – жиноий жазолар ва бошқа жиноят-ҳуқуқий

таъсир чораларни ижро этувчи давлат органлари ва муассасаларининг
маҳкумларнинг ахлоқан тузалиши ва қайта ижтимоийлашувига қаратилган
тарбиявий-ахлоқий, педагогик-психологик, сиёсий-ҳуқуқий, ижтимоий-
иқтисодий ва бошқа фаолият йўналишларини ўз ичига қамраб олган
тизим»дир.

3. Ўзбекистон пенитенциар тизими белгилари:
– Ўзбекистон Республикаси конституциявий асосининг элементларидан

бири сифатидаги қонунийликни қўриқлаш ва ҳимоя қилиш мақсадида,
алоҳида ваколатларга эга бўлган, махсус тузилган давлат органи томонидан
амалга оширилади;

– қонун

ҳужжатлари

билан

тартибга

солинган

пенитенциар

муносабатларнинг барча соҳаларида амал қилади;

– қонунларнинг бузилиши муносабати билан амалга оширилади;
4. Ўзбекистон Республикасининг жиноят-ижроия қонун ҳужжатлари

вазифаларига қуйидагилар киради:

– жарима, мажбурий жамоат ишлари, муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш,

ахлоқ тузатиш ишлари, мажбурий жамоат ишлари, хизмат бўйича чеклаш,
озодликни чеклаш, ҳарбий ёки махсус унвондан маҳрум қилиш, интизомий
қисмга жўнатиш, озодликдан маҳрум қилиш ва умрбод озодликдан маҳрум
қилиш тариқасидаги жиноий жазоларни ижро этиш;

– шартли ҳукм қилинган шахсларнинг хулқ-атвори устидан назорат,

тиббий йўсиндаги мажбурлов чоралари, вояга етмаганларга нисбатан
жабрланувчидан узр сўраш, етказилган зарарни тўлаш ёки бартараф этиш
мажбуриятини юклаш, махсус ўқув-тарбия муассасасига жойлаштириш
сингари бошқа жиноят-ҳуқуқий таъсир чораларини ижро этиш;

– жиноий жазоларни ижро этувчи органлар ва муассасаларда ҳуқуқий

тартибот ва қонунийликни, уларда сақланаётган маҳкумлар, уларнинг
ҳудудида бўлган ишчи-ходимлар, мансабдор шахслар ва фуқароларнинг
хавфсизлигини таъминлаш;

– маҳкумларни меҳнатга жалб қилиш, уларнинг умумий ва касб-ҳунар


background image

25

таълими, касбий тайёргарлигини таъминлаш;

– маҳкумларнинг соғлиғини сақлашни таъминлаш;
– тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларига ёрдам

кўрсатиш ва б.

5. Жазони ижро этиш тизимларига хусусий секторни жалб қилиш

борасида хорижий давлатлар қуйидаги гуруҳларга ажратилди:

1) жазони ижро этиш тизимига хусусий сектор кенг жалб қилинган

давлатлар (АҚШ, Швеция, Буюк Британия, Франция, Австралия, ЖАР);

2) жазони ижро этиш тизимида хусусий секторнинг иштироки кўриб

чиқилаётган давлатлар (Жанубий Корея, Латвия, Чехия, Венгрия, Исроил);

3) жазони ижро этиш тизимига хусусий секторни жалб қилиш муҳокама

қилинаётган давлатлар (Россия, Беларусь, Қозоғистон, Қирғизистон);

4) жазони ижро этиш тизимига хусусий сектор аралашмайдиган

давлатлар (юқорида қайд этилганлардан ташқари МДҲга аъзо давлатлар, шу
жумладан Ўзбекистон ва ҳ.к.).

6. Жазоларни ижро этиш тизимининг у ёки бу давлат идорасига қарашли

эканлигига қараб, бундай тизимларни ташкил этишнинг беш модели
фарқланди:

1) жазоларни ижро этиш тизими тўлалигича Ички ишлар вазирлиги

тасарруфидаги модель;

2) жазоларни ижро этиш тизими тўлалигича Адлия вазирлиги

томонидан бошқариладиган модель;

3) жазоларни ижро этиш тизими Адлия ва Ички ишлар (полиция)

вазирлиги бошқарувида бўлган модель;

4) жазоларни ижро этиш тизими Адлия вазирлиги томонидан ҳам Ички

ишлар вазирлиги томонидан ҳам назорат қилинмайдиган алоҳида давлат
департаменти таркибидаги модель;

5) жазо турлари ёки процессуал мажбурлов чоралари турли

идораларнинг ихтиёрига берилган аралаш модель (маҳкумлар сақланадиган
пенитенциар муассасалар Адлия вазирлигининг, дастлабки қамоқ жойлари
эса – Ички ишлар вазирлигининг ихтиёрида бўлади).

7. Ўзбекистон

Республикаси

Жиноят-ижроия

кодексини

такомиллаштириш бўйича таклифлар:

1)

2-модданинг матнини

қуйидаги таҳрирда баён этиш:

Жиноят-ижроия қонун ҳужжатларининг вазифаси жазо ва бошқа

жиноят-ҳуқуқий таъсир чоралари ижросини таъминлаш, ижтимоий адолатни
тиклаш, маҳкумларни ахлоқан тузатиш, ижтимоий мослаштириш, жиноятлар
содир этилишининг олдини олиш, маҳкумларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари
ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишдан иборат.;

2)

6-модданинг матнини

қуйидаги таҳрирда баён этиш:

Жиноят-ижроия

қонун

ҳужжатлари

қонунийлик,

адолат,

инсонпарварлик, демократизм, жазони ижро этишда дифференциация ва
индивидуаллаштиришга риоя этиш, мажбурлов воситаларини оқилона
қўллаш, маҳкумларнинг қонунга итоаткор хулқ-атворини рағбатлантириш,
маҳкумларни ахлоқан тузатиш ва жазони ижро этиш тизимининг


background image

26

хавфсизлигини таъминлаш принципларига асосланади.;

3) жиноят-ижроия қонун ҳужжатлари принциплари мазмунини акс

эттирган

6

1

–6

8

-моддалар

билан тўлдириш;

4)

7-модданинг иккинчи ва учинчи қисмларини

қуйидаги таҳрирда баён

этиш:

Маҳкумни ахлоқан тузатишнинг асосий воситаларига жазони ижро этиш

ва ўташнинг белгиланган тартиби (режими), ижтимоий-фойдали меҳнат,
ижтимоий-психологик ва педагогик чоралар, тарбиявий иш, умумий ўрта
таълим, ўрта-махсус, касб-ҳунар таълими ва олий таълим, касбга тайёрлаш ва
жамоат таъсири киради.

Ахлоқан тузатиш воситалари жазо ва бошқа жиноят-ҳуқуқий таъсир

чоралари турини, содир этилган жиноятнинг хусусияти ва ижтимоий
хавфлилик даражасини, шунингдек маҳкумнинг шахси ва хулқ-атвори,
жазони ўташ ва ундан озод қилиниши муддатини инобатга олган ҳолда
қўлланилади.;

5) қуйидаги мазмундаги

7

1

-модда

билан тўлдириш:

7

1

-модда.

Маҳкумларни ахлоқан тузатишда жамоатчиликнинг

иштироки

Васийлик ва жамоатчилик кузатув кенгаши, маҳкумларнинг ота-оналари

қўмитаси, касаба уюшмалари, меҳнат жамоалари, қонун ҳужжатларида
белгиланган тартибда рўйхатдан ўтган жамоатчилик бирлашмалари, диний
бирлашмалари, сиёсий партиялар ва бошқа ташкилотлар ҳамда фуқаролар
маҳкумларни ахлоқан тузатишда иштирок этиши мумкин.

Жамоатчиликнинг маҳкумларни ахлоқан тузатишда иштирок этиши

қуйидаги шаклларда амалга оширилади:

1) социологик ва шу каби бошқа шаклда мониторинг ўтказиш;
2) жазони ва бошқа жиноя-ҳуқуқий таъсир чораларини ижро этувчи

муассасалар фаолияти устидан жамоатчилик назоратини амалга ошириш;

3) жиноят-ижроия фаолияти соҳасида қонун ҳужжатларини ишлаб

чиқиш ва жамоатчилик муҳокамасидан ўтказиш;

4) маҳкумларга гуманитар ва ҳайр-эҳсон ёрдамларини бериш, тарқатиш

ва ушбу жараённи кузатишда иштирок этиш;

5) жиноят-ижроия

тизими

фаолиятини

такомиллаштириш

ва маҳкумларга ижтимоий-ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш йўналишида дастурлар
ва лойиҳаларни ишлаб чиқиш ҳамда амалга оширишда иштирок этиш;

6) жазо ва бошқа жиноят-ҳуқуқий таъсир чораларни ижро этувчи

муассасаларга Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида тақиқланмаган
бошқа турда ёрдам кўрсатиш.

Мазкур модданинг биринчи қисмида қайд этилган жамоатчилик

вакиллари ўзларига маълум бўлган маҳкумларнинг шахсий ҳаёти
тўғрисидаги маълумотларни уларнинг розилигисиз ошкор қилиши мумкин
эмас.

6)

8-модданинг янги таҳрири ишлаб чиқилди (Маҳкумлар ҳуқуқий

ҳолатининг асослари).

7) Маҳкумларнинг асосий ҳуқуқлари деб номланган

9-моддани

янги


background image

27

таҳрирда баён этиш;

8)

Маҳкумларнинг мурожаатлари

деб номланган

12

1

-модда

билан

тўлдириш;

9) парламент

назорати,

Инсоннинг

конституциявий

ҳуқуқлари

ва эркинликларига риоя этилиши бўйича комиссия, жазони ва бошқа жиноят-
ҳуқуқий таъсир чораларини ижро этиш ҳолати бўйича йиллик маъруза, суд
назорати, шунингдек идоравий назорат, жамоатчилик назорати

каби

масалаларни тартибга солувчи

16

1

–16

4

-моддалар,

шунингдек

17

1

–17

2

-

моддалар

билан тўлдириш;

10) жамоатчилик кузатув кенгаши фаолиятининг асослари, кенгашни

ташкил этиш тартиби, кенгаш аъзолигига қўйиладиган талаблар, аъзоларнинг
ҳуқуқ ва мажбуриятлари, кенгаш фаолияти шакллари каби масалаларни
тартибга солувчи

Жамоатчилик кузатув кенгаши

деб номланган

4

1

-боб

билан тўлдириш;

11)

27-моддани

ҳар ойда икки марта профилактик суҳбат ўтказади

мазмунидаги

еттинчи хатбоши

билан тўлдириш;

12)

29-модданинг биринчи қисмидаги

ҳозир бўлишга мажбур деган

сўзларни ҳозир бўлишга, шу жумладан, профилактик тадбирларда иштирок
этишга мажбур деган сўзлар билан алмаштириш;

13)

44

3

-моддани

қуйидаги мазмундаги

тўртинчи қисм

билан тўлдириш:

Маҳкум қуйидаги ҳолатларда яшаш жойидан кетиши, яшаш жойини

ўзгартириши, тегишли маъмурий ҳудуд доирасидан чиқиши ёки иш-ўқиш
жойини ўзгартириши мумкин:

яқин қариндошининг ўлими ёки оғир касаллиги;
маҳкумнинг тиббий ёрдамга эҳтиёжи;
бахтсиз ҳодиса туфайли яшаш жойида қолиш имкониятининг мавжуд

эмаслиги;

шунингдек етарли асослар мавжуд бўлганда бошқа ҳолатлар.;
14) Жазони ижро этиш инспекциясининг мажбуриятлари, Маҳкумларга

нисбатан қўлланиладиган рағбатлантириш ва интизомий жазо чоралари деб
номланган

44

5

–44

6

-моддалар

билан тўлдириш;

15

) 60

1

-модда. Маҳкумларнинг ахлоқини баҳолаш

мазмунидани нормани

киритиш.

16)

88-моддани

қуйидаги мазмундаги

учинчи қисм

билан тўлдириш:

Жиноят-ижроия тизимидан ташқари бошқа корхоналарда маҳкумларни

меҳнатга жалб қилиш маҳкум, корхона ва жазони ижро этиш муассасаси
раҳбари ўртасида тузиладиган шартнома асосида амалга оширилади.;

17)

89-моддани

қуйидаги мазмундаги

учинчи қисм

билан тўлдириш:

Жазони ижро этиш муассасалари маъмурияти маҳкумлар учун иш

жойларини яратиш бўйича зарур чораларни амалга оширади.

18)

98-моддани

қуйидаги мазмундаги

иккинчи қисм

билан тўлдириш:

Маҳкумларнинг тарбия жараёнидаги иштироки уларга нисбатан

рағбатлантириш ёки интизомий чораларни қўллашда инобатга олинади.;

19) ЖИКни янги мазмундаги (

Маҳкумларни ижтимоий мослаштириш

(адаптация) ва уларга психологик ёрдам кўрсатиш ишларини ташкил этиш)


background image

28

98

1

-модда

билан тўлдириш таклиф этилди.

20)

111-модда

(

Жазони ижро этиш тартибини бузиш)нинг янги

таҳрири ишлаб чиқлди:

Мазкур Кодекс ҳамда жазони ижро этиш муассасанинг ички тартиб

қоидалари талабларига риоя қилмаслик жазони ижро этиш тартибини бузиш
деб топилади.

Жазони ижро этиш тартибини бир йил мобайнида уч ва ундан кўп

маротаба бузиш жазони ижро этиш тартибини мунтазам равишда бузиш деб
топилади.

Қуйидагилар жазони ижро этиш тартибини қўпол равишда бузиш деб

топилади:

1) Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги

кодексда кўрсатилган ҳуқуқбузарликни содир этиш;

2) ички тартиб қоидаларида тақиқланган буюмлар ва нарсаларни сақлаш,

тарқатиш, истеъмол қилиш ва улардан фойдаланиш;

3) муассаса ходимларига таҳдид қилиш;
4) суд томонидан тайинланган мажбурий даволаниш ва бошқа

мажбуриятлардан бўйин товлаш;

5) жазони ижро этиш муассасаси ҳудудини ёки маъмурият йўлланмаси

билан бўлиши керак бўлган бошқа жойни ўзбошимчалик билан чиқиш;

6) ушбу Кодексда белгиланган тартибда муассаса ҳудудидан ташқарига

чиққандан сўнг, белгиланган муддатда муассасага қайтиб келмаслик;

7) алкоголь, спиртли ичимликлар, гиёҳвандлик воситалари, психотроп

моддалар ёки инсон руҳиятига таъсир этувчи бошқа воситаларни истеъмол
қилиш;

8) моддий ёки бошқа таъмагирлик мақсадларида ўйинларни ташкил

этиш ёки ўйнаш;

9) майда безорилик содир этиш;
10) мазкур қисмнинг 1–9-бандарида назарда тутилган жазони ижро этиш

тартибини бузишга қаратилган гуруҳлар шакллантириш ёки унда иштирок
этиш.

21. Замонавий пенитенциар тизим ривожланиши тенденциялари ва

халқаро стандартлар талабларидан келиб чиққан ҳолда, озодликдан маҳрум
қилиш жазосини ўташ тартиби ва ушбу жазони уташ жойларини
(муассасаларни) тўлиқ қайта кўриб чиқиш ва колония тизимидан
воз кечиб, турма тизимига ўтиш мақсадга мувофиқ.

22. Халқаро стандартларда мустаҳкамланган қоидаларга мувофиқ,

маҳкумларни жазони ижро этиш муассасалари ўртасида тақсимлаш
тўғрисида қарор қабул қилиш маҳкумлар ва уларнинг оилалари учун асоссиз
қийинчиликлар туғдирмаслиги лозим. Уларнинг ҳаммалари ўз яшаш жойига
ёки уларни ижтимоий реабилитация қилиш учун айниқса мос келадиган
бошқа жойга мумкин қадар яқин бўлган жазони ижро этиш муассасасида
сақланиши лозим. Стандартларда имкониятга қараб маҳкумларнинг ўзи
билан маслаҳатлар ўтказиш ва уларнинг оқилона талабларини бажариш
тавсия этилади. Бундай маслаҳатлашувлар уларга озодликдан маҳрум қилиш


background image

29

тариқасидаги жазони ўташ жойи тайинлангунга қадар, улар тергов
ҳибсхонасида сақланаётган пайтда амалга оширилиши лозим.


background image

30

SCIENTIFIC COUNCIL AWARDING OF THE SCIENTIFIC DEGREES

DSc.27.06.2017.Yu.22.01 AT TASHKENT STATE UNIVERSITY OF LAW

TASHKENT STATE UNIVERSITY OF LAW

SALAEV NODIRBEK SAPARBAEVICH

IMPROVING THE EFFICIENCY OF THE PREVENTIVE FUNCTION OF

THE PENITENTIARY SYSTEM


12.00.08 - Criminal law. Prevention of offenses.

Criminology. Criminal-executive law




DOCTORAL (DSc) DISSERTATION ABSTRACT

ON LEGAL SCIENCES








Tashkent – 2017


background image

31

The theme of the doctoral dissertation (DSc) was registered at the Supreme Attestation

Commission under the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan under number
В2017.2.DSc/Yu28.

The doctoral dissertation is prepared at the Tashkent State University of Law.

The abstract of the dissertation is posted in three languages (Uzbek, Russian and English) on the website

of the Scientific Council (www.tsul.uz) and Information educational portal «Ziyonet» (www.ziyonet.uz).


Supervisor:

Abdurasulova Kumrinisa Raimkulovna

Doctor of Science in Law, Professor

Official Opponents:

Sakari K. Melander

Doctor of Science in Law, Professor
(University of Helsinki, Finland)


Kabulov Rustam

Doctor of Science in Law, Professor

Mirzaev Aziz Alisherovich

Doctor of Science in Law


The leading organization: Karakalpak State University named after Berdakh

The defense of the dissertation will be held on December 14, 2017 at 15:00 at the Session of the

Scientific Council DSc.27.06.2017.Yu.22.01 at the Tashkent State Law University. (Adress: 100047,
Sayilgokh street, 35 Tashkent city. Phone: (99871) 233-66-36; fax: (998971) 233-37-48; e-mail:
info@tsul.uz).

The doctoral dissertation is available at the Information-Resource Center of Tashkent State

University of Law (registered under No. 834), (Address: 100047, A.Temur street, 13. Tashkent city,
Phone: (99871) 233-66-36).


Abstract of the dissertation submitted on December 1, 2017.
(Registry protocol No 2 on December 1, 2017).





Z.N.Esanova

Chairwoman of the Scientific Council for awarding

scientific degrees, Doctor of law, professor

U.А. Tukhtasheva

Acting Secretary of the Scientific Council for awarding

scientific degrees, Ph.D., professor

G.Z. Tulaganova

Chairwoman of the Scientific Seminar at the Scientific Council

for awarding scientific degrees, Doctor of law, professor


background image

32

INTRODUCTION (abstract of DSc thesis)

The actuality and relevance of the dissertation theme.

The problem of

combating crime throughout the world is becoming more and more global and
actual. In particular, at the 13th UN Congress on Crime Prevention and Justice, this
issue was noted to be one of the most pressing problems in the life of the
individual, society and the state at the national, regional and international levels.
Along with ensuring the inevitability of punishment, the organization of a fair
serving of the appointed punishment is a paramount importance in the prevention
of crime. In this regard, the international community, taking into account
contemporary threats and demands, stresses the need for reform of the penitentiary
system in all countries. The convicts which are serving imprisonment in 2016
around the world for almost 11 million people, an increase of this indicator in 2017
by 20 percent compared to 2000, the fact that in recent years in large countries of
the world, recidivism is 50 percent

1

, testify to the nesesity to reform the activities

of penitentiary institutions, develop new measures and more effective mechanisms
to prevent the commission of new crimes by convicts or persons released after
serving a sentence, the need for special treatment on preventive measures.

On the basis of identifying specific features of increasing the effectiveness of

the preventive function in the world, it is important to improve the penitentiary
system, preventive measures in the execution of each type of punishment,
strengthen the implementation of international standards for correcting convicts'
behavior in national legislation, develop new preventive measures and effective
mechanisms to prevent the recurrence crimes by convicts released after serving
sentence, Elimination, systematization of the regulatory framework for improving
the preventive function of the penitentiary system, law enforcement practices, and
researching the directions and prospects for legal regulation.

In the years of independence in Uzbekistan, special emphasis was placed on

the radical reform of the penitentiary system and bringing it in line with
international standards, a number of targeted measures were implemented, this
sphere was to some extent developed, in particular, in the execution of punishment,
special attention was paid to the creation of normative legal framework aimed to
increase the effectiveness of the preventive function, expand using alternative
forms of punishment to imprisonment, radically improving the conditions of
serving punishment, use of educational work instead of repressive purposes of
punishment, streamlining control over the process of social adaptation of persons
who have served sentence. Currently, «perfection and liberalization of criminal and
criminal procedural legislation, decriminalization of certain criminal acts,
humanization of criminal penalties and the procedure for their execution»

2

is

defined as one of the priority areas for ensuring the rule of law and further

1

www.unodc.org, www.i-pso.ru, www.prisonstudies.org

2

The Decree of the President of the Republic of Uzbekistan on February 7, 2017 «On the Strategy for Further

Development of the Republic of Uzbekistan» for No. PD-4947 // Collection of Acts of Legislation of the Republic
of Uzbekistan, 2017, No.6, art.70.


background image

33

reforming the judicial and legal system, that determines the significance of
research sphere.

This dissertation research will serve to some extent the implementation of the

tasks set in the Criminal Code (1994), the Criminal-Executive Code of the
Republic of Uzbekistan (1997), the Laws of the Republic of Uzbekistan «On
Administrative Supervision of Internal Affairs Bodies for Persons Who Have Been
Exempted from Penitentiary Institutions» (1992) ), «On the Prevention of
Offenses» (2014), «On Internal Affairs Bodies» (2016), Decrees of the President of
the Republic of Uzbekistan «On Measures for the Further Improvement of the
System of Prevention of Offenses» (2017), the Decree of the President of the
Republic of Uzbekistan «On the Strategy of Actions for the Further Development
of the Republic of Uzbekistan» (2017), «On measures to improve the activities of
the internal affairs agencies in the sphere of execution of sentences related to
deprivation of liberty» (2017) , The Order of the Ministry of Internal Affairs of the
Republic of Uzbekistan «On the approval of the Rules of Internal Regulations of
Institutions for the Execution of Punishment in the Form of Imprisonment» (2013),
Decisions of the Plenum of the Supreme Court of the Republic of Uzbekistan
«On the Practice of Designation courts of criminal punishment» (2006) and other
sectoral legislative acts.

The connection of research with the priority directions of the

development of science and technology of the republic.

This thesis was carried

out in accordance with the priority direction of the development of science and
technology of the Republic of I. «Spiritual, moral and cultural development of a
democratic and legal society, the formation of an innovative economy».

Review of foreign scientific-research on the theme of dissertation

1

.

Research work on improving the effectiveness of the preventive function of the
penitentiary system is conducted in leading scientific centers and higher
educational institutions, including the University of Helsinki, Department of Social
Research, Institute of Criminology and Legal Policy (Finland), University of
London, International Center for Prison Studies, Institute for Criminal Policy
Research (UK), Max Planck Institute for Foreign and International Criminal Law
(Germany), Prison Policy Initiative (USA), Samara Law Institute of the Federal
Penitentiary Service of the Russian Federation (Russian Federation); Tashkent
State University of Law, as well as the Academy of the Ministry of Internal Affairs
of the Republic of Uzbekistan (Uzbekistan).

As a result of scientific research on improving the effectiveness of the

preventive function of the penitentiary system, the following scientific results have
been obtained: a system of preventive measures for radical reform and
liberalization of the conditions for the execution of criminal penalties have been
developed (University of Helsinki, Department of Social Research, Finland), based
on integrated approach to increase the effectiveness of preventive functions of the

1

The review of foreign scientific-research on the theme of the dissertation is highlighted on the basis of the

following

sources:

www.helsinki.fi/institute-of-criminology-and-legal-policy;

www.prisonstudies.org;

www.mpicc.de/en/home.cfm; www.prisonpolicy.org; www.sui.fsin.rf; tsul.uz; akadmvd.uz and others.


background image

34

penitentiary system, economic, social, political, cultural and educational aspects of
its development are revealed (University of London, International Center for
Prison Studies, Institute for Criminal Policy Research, UK), identified the factors
that have a negative impact on the penitentiary system (Max Planck Institute for
Foreign and International Criminal Law (Germany), investigated crime prevention
measures by using alternatives to imprisonment, as well as penitentiary preventive
measures (Prison Policy Initiative (USA); developed the system for preventing
crime in penitentiary institutions (Samara Law Institute of the Federal Penitentiary
Service of the Russian Federation); the possibilities of combating crime through
liberalization of the system of execution of criminal penalties were investigated
(Tashkent State Law University); problems of penitentiary psychology (Academy
of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Uzbekistan) were studied.

In the world, a number of studies are carried out to improve the effectiveness

of the preventive function of the penitentiary system, including the following
priority areas: improving the effectiveness of the preventive function of the
penitentiary system by implementing international standards in legislation;
expansion of educational opportunities for convicts; improvement of the crime
prevention system through the use of alternatives to imprisonment, improving the
organization of work of convicts.

The extent of analyzes of the problem.

Some aspects of improving the

effectiveness of the preventive function of the penitentiary system in Uzbekistan
have been studied to some extent in scientific works of G.A. Abdumadzhidov,
Yu.M. Karaketov, K.R Abdurasulova, A.A Shamansurov, I.Ismailov, Sh.Kh.
Inogamov, Yu.S.Pulatov, M.Sh.Yuldashev, M.Sh.Nazhimov and others.

In foreign countries, some features of increasing the preventive function of

the penitentiary system have been studied, the theoretical aspects of related issues
have been researched by such scientists as V.N Kokhman, N.I Polischuk, Yu. A.
Borzenko, S.М. Oganesyan, I.R. Kamalieva, M.P. Melentieva, V.B. Spitznadel
(Russia), Lappi-Seppala Tapio, Sakari K.Melander, Anttila, Inkeri & Törnudd,
Patrik, Lahti - K. Nuotio (Finland), Viljanen Jukka, Christie Nils, Falck, Sturla,
von Hofer, Hanns, Storgaard (Sweden) , Michael Tonry, Garland David,
Andenaes, Johs (USA), Roberts, Julian V., Stalans, Loretta J., Indermaur, David
and Hough Mike (United Kingdom)

1

.

But, the research of the above-mentioned scientists is devoted only to increase

the effectiveness of the preventive function of only certain types of punishment,
there was no integrated approach to improving the preventive function of the
penitentiary system of Uzbekistan. Therefore, a comprehensive study of this issue
is relevant.

In Uzbekistan, there was no monographic study devoted to improve the

effectiveness of the preventive function of the penitentiary system.

Linkage of the dissertation theme with the works of scientific research of

higher institutions, where the dissertation is carried out.

The theme of the thesis

is included in the research plan of Tashkent State University of Law and

1

These and other sources are listed in the list of used literature of the dissertation.


background image

35

implemented within the priority areas of research «Problems of improving the
Criminal Code of the Republic of Uzbekistan and the practice of its application»,
«Problems of improving the fight against the crime in a globalizing world»,
«Problems of improving regulations on the Execution of Punishments and the
Penitentiary System» and «Problems of Reforming the Penal System in the
Conditions of Reform of the judicial and legal sphere and the liberalization of
criminal legislation».

The aim of the research

is to develop proposals and recommendations on

improving the effectiveness of the preventive function of the penitentiary system.

The tasks of research:

development of specific proposals for the improvement of the doctrine about

the criminal-executive law,

the analysis of the essence of the penitentiary system and presentation of its

definition;

development of proposals on the importance of preventive function in the

penitentiary system and ensuring its effectiveness;

introduction of the essence of the preventive function in the principles of

criminal executive acts;

development of proposals for improving the legal status of convicts in order

to increase the effectiveness of preventive measures;

providing recommendations on expanding opportunities for implementing

preventive measures in institutions and bodies that carry out criminal penalties;

increasing the effectiveness of preventive measures in the execution of

sentences not related to imprisonment;

increasing the effectiveness of preventive measures in the execution of

sentences in the form of imprisonment;

substantiation of the feasibility of implementing international legal acts on the

preventive function of the penitentiary system on the basis of their analysis;

invention of proposals to increase the effectiveness of the preventive function

of the penitentiary system on the basis of studying the experience of developed
foreign countries;

creation of recommendations on improvement of existing legislative acts,

improvement of law enforcement practice.

The object of the research

is a system of relations associated with improving

the

effectiveness of the preventive function of the penitentiary system.

The subject of the research

consists of normative and legal acts regulating

legal relations concerning the increase of the preventive function of the
penitentiary system of the Republic of Uzbekistan, law enforcement practice,
legislation and practice of foreign countries, as well as conceptual approaches,
scientific and theoretical views and legal categories existing in legal science.

Research methods.

In the dissertation methods as historical, system-

structural, comparative-legal, logical, concrete-sociological, complex analysis of
scientific sources, induction and deduction, analysis of statistical data are applied.

Scientific novelty of the research

includes the followings:

the expediency of not imposing punishment in the form of deprivation of the


background image

36

right to engage in entrepreneurial activity with the exception of cases of causing
death or the occurrence of other grave consequences is justified;

the expediency of not imposing punishment in the form of correctional labor

for women with children under the age of three years is justified;

the proposal is substantiated that in case of malicious evasion of the convicted

person from serving a sentence in the form of restriction of freedom, as well as
failure to fulfill the duties assigned to him by the court, the court can replace the
unencumbered term of restriction of liberty with punishment in the form of
imprisonment;

proposals which consider strengthening the training of minors in penal

institutions, by improving the introduction of innovative pedagogical technologies
into the educational process have been substantiated;

provided substantiated proposals about improving the preventive function of

the penitentiary system, recommendations on attracting prisoners to work in
different enterprises.

Practical results of the research

includes the followings:

Appropriate proposals have been developed for the recognition of socio-

psychological and pedagogical measures as remedies for convicts and the need to
introduce them in penal correction legislation.

A clarification was made in the issue of participation in the activities of the

penitentiary system of public structures, and proposals have been justified
regarding the establishment of a guardian and public council, trade unions in each
institution for the execution of punishments, and the parents' committee of convicts
in educational colonies.

It is substantiated that the involvement of the private sector in the penal

system is another means to expand the possibilities for implementing preventive
measures in criminal penal institutions and bodies, while at the initial stage it is
indicated that it is advisable to organize separate colonies or settlements or special
colonization units criminal penalties under the foundation of state institutions for
the enforcement of penalties involving the private sector.

The necessity of introduction of the parliamentary control mechanism into the

penitentiary system is grounded.

The reliability of research results.

The results of the research are proved on

the basis of the norms of international law and national legislation, the experience
of developed countries, law enforcement practice, have been substantiated by
means of sociological research in the form of questionnaires, interviews and peer
review, the results of analysis of statistical data are summarized and documented.
Conclusions, proposals and recommendations have been approved, their results
have been published in the leading national and foreign publications. The received
results are confirmed by authorized structures and impelemented to practice.

Scientific and practical significance of the research results.

This study will

serve to develop the scientific basis for increasing the effectiveness of the
preventive function of the penitentiary system, improving the practice of applying
criminal and penal enforcement legislation. The provisions set forth in the thesis,
developed opinions, proposals and recommendations can be used to conduct


background image

37

research on this issue, improve the existing criminal and penal enforcement
legislation, prepare the relevant decisions of the Plenum of the Supreme Court of
the Republic of Uzbekistan, the activities of law enforcement agencies and the
prosecutor office, and the development of criminal law modules, the criminal-
executive law and their use in the training process of a specialized legal higher and
secondary special educational institutions, preparation of educational literature on
the studied problem.

The value of the developed practical proposals and recommendations as a

result of the research is expressed in the lawmaking, the activities of the
enforcement authorities of criminal penalties, as well as the improvement of the
activities of subjects of crime prevention, the use in the academic process of the
educational institutions.

Implementation of research results.

On the basis of the scientific results of

the study on increasing the effectiveness of the preventive function of the
penitentiary system, it has been carried out:

proposals regarding the application of the penalty in the form of deprivation

of a certain right not to be appointed as an exception to persons engaged in
entrepreneurial activity as punishment in the form of deprivation of the right to
engage in entrepreneurial activity, except for cases of causing death or the
occurrence of other grave consequences, have been introduced into the article 45 of
the Criminal Code of the Republic of Uzbekistan (deprivation of a specific right)
(reference of the Committee on Legislation and Judicial and Legal Issues of the
Legislative Chamber of Oliy Majlis (Parliament) of the Republic of Uzbekistan on
14.10.2016 year №06 / 1-05 / 1482 вх). This will serve to prevent crime, as well as
to ensure intensive development of entrepreneurial activity, comprehensive
protection of private property and improvement of the qualitative side of the
business climate;

proposal regarding the application of penalties in the form of corrective labor

for not appointing this punishment of women with children under the age of three
years, have been introduced to Article 46 of the Criminal Code (corrective labor)
(reference of the Committee on Legislation and Judicial and Legal Issues The
Legislative Chamber of the Oliy Majlis (Parliament) of the Republic of Uzbekistan
from 01/01/2017 № 06 / 1-05 / 1432 вх). These proposals will serve to increase the
effectiveness of the preventive function of the penitentiary system;

suggestions regarding the fact that in the case of malicious evasion of the

convicted person from serving a sentence of imprisonment, as well as its failure to
perform assigned to it by court, the court may replace the unserved term of
restrictions on freedom of the penalty of imprisonment, as well as other proposals
were used in making additions in paragraphs 25

1

-, 25

2

-, 25

3

-, 25

5

of the Resolution

of the Plenum of the Supreme Court of the Republic of Uzbekistan «On the
practice of appointing a criminal punishment by the courts» (certificate from
27.04.2016 No. 11-191-16). Adoption of these proposals will have a positive
impact on enforcement skills, contributing to a certain extent to reducing crime by
assigning fair penalties for crimes;

proposals on the further improvement of living conditions in penal


background image

38

institutions, the introduction in the educational process of innovative educational
technologies, strengthening training of minors introduced in the Ministry of
Internal Affairs of the Republic of Uzbekistan on the basis of the relevant acts
(a letter from 11.11.2017 years №28 / 5-1- 2-527). These proposals will serve to
improve living conditions in penal institutions, as well as further improvement in
penal institutions for secondary and secondary vocational education.

Approbation of the research results.

The results of this study were discussed

at 12 scientific events, including 5 international, 7 national scientific and practical
events.

Publication of research results.

The subject of the thesis published only 27

scientific works, including 2 monographs, 1 brochure, 13 articles (3 of them are in
foreign editions).

The structure and volume of the dissertation.

The thesis consists of an

introduction, four chapters, a conclusion, a list of used literature and applications.
The volume of the thesis is 250 pages.

THE MAIN CONTENT OF THE DISSERTATION


The

introduction

of the thesis gives detailed explanation of the issues as: the

relevance and necessity of the theme of the dissertation, the connection of research
with the priority directions of the development of science and technology of the
republic, a review of foreign scientific research on the theme of the dissertation,
the degree of study of the problem under study, connection of the dissertation
theme with the research work of the higher educational institutions, in which the
dissertation, the purpose and objectives, the object and the subject, the methods of
research, the scientific novelty and the practical result of the research, the accuracy
of the results of the study, theoretical and practical significance of research results,
their implementation and testing of the results of research, publication of research
results, as well as the amount and structure of the thesis.

In the first chapter of the dissertation, entitled

«Preventive function of the

penitentiary system and its general characteristics»

, the concept of the

penitentiary system and its significance in the reform of the criminal legal policy of
the state, the preventive function of the penitentiary system and the issues of
improving its effectiveness are analysed.

In a retrospective aspect, the concept of the penitentiary system, its origin

and development, the progress of this system in the Republic of Uzbekistan, its
significance in public administration and criminal-legal policy are analysed.

The analysis of the penitentiary system at the stages of the development of

the penal enforcement legislation of the Republic of Uzbekistan (corrective labor
system, the criminal-executive system, the system of penal institutions and bodies
for the execution of imprisonment), the existing approaches and definitions
regarding this concept . Based on the properties of understanding this concept in a
narrow and broad sense, the absence of its legal definition is indicated. In turn,
there is a lack of a unified approach to the concept of the penitentiary system and
the fact that it is not given a clear scientific and legal definition, the absence of an


background image

39

integrated, systematic study of its legal status within the framework of criminal
law and public administration, in addition, it is indicated the lack of due attention
to the relationship associated with the execution of punishments, the lack of legal
regulation of certain relations in the aspect of individual rights and freedoms, there
is a need to reflect provisions in the national legal acts of provisions enshrined in
international instruments, which will provide an opportunity to determine the
directions for the formation and development of legislation governing the
penitentiary system, as well as the relations arising in its framework.

The effectiveness of the penitentiary system is determined, first of all, by the

optimal organization of the system of subjects of legal relations that generate it,
and also by the success of their tasks.

Based on the analysis of current legislative acts and opinions of scientists,

the following author's definition about the penitentiary system is given: «The
penitentiary includes the educational, moral, pedagogical, psychological, political,
legal, socioeconomic and other areas of activity of state bodies and institutions for
execution of criminal penalties and other measures of criminal legal effect aimed at
the correction and resocialization of convicts».

The researcher, noting the existence of several institutional models of the

penitentiary systems in the world, based on the jurisdiction of these bodies and
institutions to one or another government agency, identifies five models of the
organization of the penitentiary system:

1) the model of the penitentiary system, which is located in the Ministry of

Internal Affairs in full;

2) the model of the penitentiary system, administered in full by the Ministry

of Justice;

3) the model of the penitentiary system, under the joint management of the

Ministries of Justice and Internal Affairs;

4) the model of the penitentiary system, which is part of separate state

department that is not controlled by the Ministry of Justice or the Ministry of
Internal Affairs;

5) a mixed model where the execution of types of punishments or measures

of procedural coercion are transferred to the competence of various departments
(penitentiary institutions are under the jurisdiction of the Ministry of Justice, places
of pre-trial detention are administered by the Ministry of Internal Affairs).

Based on this classification and complex analysis of penitentiary systems in

a number of countries, it was concluded that in the mechanism of the rule of law,
penitentiary institutions perform certain functions of law enforcement and
executive authorities.

In the 2 section «Priority areas for ensuring the rule of law and further

reform of the judicial and legal system», the State program for the implementation
of the «Dialogue with the people and human interests» in the year of the Strategy
for the five priority development directions of the Republic of Uzbekistan in
2017-2021, approved by the Presidential Decree of the Republic of Uzbekistan on
February 7, 2017 No. PD-4947, provides the need for a comprehensive study,
analysis and evaluation of the organizational and legal framework and performance


background image

40

of internal bodies, especially the improving the activity of structures of
Corrections.

Currently the legislative framework in the Republic of Uzbekistan regarding

the penitentiary system has ceased to meet modern requirements, especially in the
aspect of the need to strengthen its preventive principles. This stipulates the need
to develop a Concept for reforming the penal system of the Republic of Uzbekistan
in 2018-2025. This Concept, should contain a number of provisions that will help
to implement a number of reforms related to the functioning of the penal system,
without going beyond the scope of financial and economic costs.

At the first stage of the Concept implementation (2018 - 2019), it is planned:

approval of the plan of measures for the implementation of the Concept, the
development of normative legal acts aimed at the implementation of the provisions
of the Concept, the development and adjustment of targeted programs in the main
areas of implementation of the Concept, the development of new mechanisms to
promote the activities of public monitoring commissions, the development of new
approaches to the application of the institution of conditional early release,
organizational structure of the medical service of the penitentiary system, ensuring
effective implementation in order to achieve the uniform and state-of-the-art
standards of medical care for both staff members and convicts, as well as persons
in custody, to study the provision of medical assistance to convicts and detainees in
full by public health institutions, who are members of the penitentiary system.

The second stage of the Concept (2020-2022) envisages: the redevelopment

of the majority of penal institutions into prisons of the general, reinforced and
special regime, the creation of new colonies, the analysis of the work done and, if
necessary, the adjustment of the activities envisaged by the Concept.

At the third stage of the implementation of the Concept (2024-2027),

planned and programmed activities will be completed in the main areas of the
criminal-executive system, as envisaged by the Concept, a modern penitentiary
system will be formed comprehensively and aligning with the international
standards.

At the same time, within the framework of the proposed concept, the

following bills should be drafted: the Criminal Code of the Republic of Uzbekistan
in a new wording (the Code of Execution of Criminal Penalties), «On amendments
and additions to certain legislative Acts of the Republic of Uzbekistan in
connection with the improvement of the penal enforcement system» (in the
Criminal Code, the Code of Criminal Procedure and other laws), «On the order of
service in the institutions and bodies of the penal system», «On the institutions and
bodies of the criminal and an additional system» and a number of others.

The author notes the existence of separate conflicts in the PEC and indicates

that in the norm of Article 2 of the Code on «Enforcement of punishment», the
notion of «punishment» includes other measures of influence other than criminal
penalties, moreover, this provision does not comply with Article 1 of the Code
(«criminal punishment»), meanwhile, the tasks of the penal enforcement law are
execution in addition to criminal penalties and other measures of criminal law
influence, on this basis, he justifies the appropriateness of introducing the


background image

41

corresponding altered in articles 2, 3, 5 and 7 of the PEC.

The researcher, dwelling on the preventive function of the penitentiary

system, notes the concept of prevention in two aspects: 1) a set of medical
measures aimed at preventing cures; 2) a set of measures aimed at preventing
crimes. In this sense, the preventive function of the penitentiary system refers to
activities and tasks that cover a set of measures aimed at preventing convicts from
committing new socially dangerous acts by correcting it, re-educating them as a
law-abiding citizen.

As a result of the crime in society, social justice is violated. Appointment

guilty punishment, this justice is restored to a certain extent. So, proceeding from
the fact that the restoration of social justice is one of the tasks of the penitentiary
law, the expediency of determining in article 2 of the PEC «restoration of social
justice» is justified as one of the tasks of the penal enforcement legislation.

In the doctrine of penitentiary law, along with the term «correction», the term

«re-socialization» is also used. Since these concepts express, on the whole, one
meaning, Rybak's research has a special significance: he under the resocialization
of convicts understands a consistent process aimed at turning a criminal into a law
-abiding person (citizen)

1

. As V.Surovtsev believes, the resocialization of convicts

is the result of assimilation by a person isolated from the society of the experience
of a social hostel, a system of socially acceptable knowledge

2

.

Taking into account the above-mentioned and other scientists and specialists,

it was concluded that under the re-socialization of convicts, it is necessary to form
socially useful properties and personality traits among convicts. Proceeding from
the fact that this activity is carried out through the formation of respectful attitude
to the person, society, work, norms, rules and traditions of human community and
to stimulate law-abiding behavior, it is justified to define in article 2 of the PEC the
goals of resocialization and social adaptation of convicts.

A lot of opinions have been expressed about the role and significance of the

application of socio-psychological measures in the mechanism for ensuring
corrective-preventive effects by scientists

3

. In this regard, the opinion that there are

all grounds for recognizing socio-psychological and pedagogical measures as
means of correcting convicts and the need to introduce them into penal correction
legislation is justified, while the establishment of psychological assistance rooms
in each penitentiary institution will facilitate the achievement of expected goals. It
is concluded that in order to create a legal basis for the organization of work on the
social adaptation of convicts and provide them psychological assistance, the
addition of the UIC of the Republic of Uzbekistan with Article 98

1

will have a

positive impact on the rule of law in penitentiary institutions.

The author has analyzed the issues of the need to clarify the PEC regarding

1

Rybak M.S. Resocialization of prisoners to deprivation of liberty: problems of theory and practice: Author's

abstract. diss .... doc. jurid. sciences. - Saratov. 2001. - P. 18.

2

Surovtsev V.A. Organization of correctional process management in the center of psychological, pedagogical and

social work with convicts: Author's abstract. dis. ... cand. jurid. sciences. - Ryazan, 2002. - P. 27.

3

Shamis A.V. The main means of influence on convicts and the mechanism for their implementation: Monograph. -

Domodedovo, 1996. - P. 112


background image

42

the participation of public organizations in the activities of the penitentiary system,
the expediency of strengthening the main directions of this activity. As follows
from the results of the questioning of convicts serving imprisonment, 87% of
respondents noted a lack of public control in this area. Therefore, it emphasizes the
expediency of defining as one of the main directions of this activity the creation of
a guardian and public council, trade unions in each institution for the execution of
punishments, and a committee of parents of convicts in educational colonies. With
this in mind, the addition of PECs was proposed in Article 7

1

regarding public

participation in the correction of convicts, as well as the addition by the PEC of a
new Chapter 4

1

«Public Supervisory Board», which should set out the rules

regarding the basis of the activities of the public supervisory board, the procedure
for its creation, requirements for membership, rights and duties of the council,
forms of activity and etc.

Today many countries achieve positive results in connection with the

involvement of the private sector in the penal system. For this reason, it is justified
to consider the issue of involving the private sector in the penal system in order to
dramatically expand the possibilities for implementing preventive measures in
criminal penal institutions and agencies.

Also, the researcher due to the lack of a specialty in the higher educational

institutions of our country for training personnel for penal institutions (in the
Military Technical Institute of the National Guard of the Republic of Uzbekistan
they prepare specialists for providing the regime in institutions of deprivation of
liberty), justifies the expediency on the basis of the Tashkent State Law University
Ministry of Justice of the Republic of Uzbekistan, training courses, training
specialists for inspections on the execution of punishments.

In order to further expand the possibilities for implementing preventive

measures in institutions and bodies for the enforcement of criminal penalties and
other measures of criminal law influence, improving the mechanisms for
monitoring their activities is certainly important. To this end, it was proposed to
revise the control mechanisms in Chapter 4 of the PEC «Control and supervision
of the activities of institutions and bodies executing punishments and other
measures of criminally-legal influence» by legislating it in the mechanisms of
parliamentary control, that is, the monitoring of the special Commission for the
Observance of Constitutional human rights and freedoms, as well as judicial
control, departmental supervision, public control.

In the second chapter of the thesis, entitled

«General Guidelines for

Ensuring the Effectiveness of the Preventive Function of the Penitentiary
System»

the issues of improving the preventive principles in criminal-executive

legislation and the legal status of convicts in the preventive aspect are analysed.

Article 6 of the PEC stipulates that: «The criminal executive legislation is

based on the principles of legality, justice, humanism, democratism, differentiation
and individualization of the execution of punishment, the rational use of coercive
means and the encouragement of lawful behavior of convicts». However, it does
not provide a general concept (definition) of these principles. The researcher gives
the following definition of the concept of the principle of the penal enforcement


background image

43

legislation: the principles of the penal enforcement legislation are the governing
provisions determined by the state on the basis of the laws of development
specified in laws according to the norms of international law and aimed at the
implementation of criminal penalties and preventive measures.

In addition, the principles of the criminal-executive legislation are divided

into three groups: 1) general legal principles: a) legality; b) humanism; c)
democracy; d) fairness; 2) inter-industry principles: a) differentiation of the
execution of punishment; b) individualization of the execution of punishment; 3)
sectoral principles: a) rational use of coercive measures; b) stimulating the lawful
behavior of convicts.

The researcher notes that in article 6 of the PEC the legislator has limited

himself to enumerating the principles of the penal enforcement law, it does not
reflect the content, essence of these principles, there are no guidelines for the use
(application) of these principles with respect to other norms of this Code, it is
concluded that the disclosure in the PEC content of each principle and the
treatment of special attention to their preventive nature.

In the criminal-executive laws of the majority of 27 states studied (with the

exception of France, Germany, Estonia), the principle of legality is provided as one
of the principles of the penal enforcement legislation.

According to the principle of fairness, the procedure and conditions for the

enforcement of criminal penalties and other measures of criminal law should be
fair. It is worth noting that in many developed countries, including France,
Germany, Finland, USA, Japan, Switzerland, the principle of justice is recognized
as one of the principles of the penal enforcement legislation.

In work, taking into account the special importance of the principle of

humanism, in the aspect of the priority direction of the activity of bodies and
institutions for the execution of punishments, it is justified to reflect the essence of
the preventive function in its content, its legislative consolidation.

Proceeding from the fact that the norms of the PEC stipulate the participation

of the public in the correction of convicted persons, the assistance to the bodies and
institutions for the enforcement of punishments, the monitoring of their activities,
the upbringing of convicts, the principle of democracy is manifested in the essence
of the organization of the process of correcting convicts, the openness of the
activity of bodies and institutions for the enforcement of sentences, involvement of
the public in activities related to the upbringing of convicts, monitoring of the
activities of penal enforcement authorities and institutions. Therefore, the proposal
to strengthen public participation of public organizations and associations in this
sphere is justified.

In the thesis, based on the analysis of the judicial-investigative and law-

enforcement practice of Uzbekistan, the lack of effectiveness of criminal
prevention in the existing legislative acts on the execution of punishments is
indicated, in this connection, the necessity of studying the experience of developed
foreign countries in this sphere and its implementation into national legislation is
substantiated, while specifying a special consideration of the issue of
differentiation and individualization of the execution of criminal penalties.


background image

44

Proceeding from the foregoing, the necessity of introducing a separate norm

in the PEC of the Republic of Uzbekistan regarding the principle of differentiation
and individualization of the execution of punishments is substantiated, where the
content of this principle, the subjects of application, the form and the mechanism
of implementation should be clearly reflected.

Taking into account the importance of the measures to encourage convicts to

improve the preventive function of the penitentiary system, it is suggested that
article 66, called «Stimulating the lawful behavior of convicts», be introduced in
the PEC.

The analysis of the PECs of certain foreign countries, in contrast to the PECs

of our state, indicates the existence of the following principles: equality before the
law (USA, Russia, Belarus, Kazakhstan, Tajikistan, Turkmenistan, Kyrgyzstan,
Ukraine, Moldova, Latvia, Georgia); combination of punishment with remedial
measures (Russia, Belarus, Kazakhstan, Turkmenistan, Kyrgyzstan, Ukraine,
Moldova); correction of convicts (Germany); publicity (Kazakhstan); the
inevitability of departure and execution of punishment (Ukraine); combination of
responsibility of the state and the convict (Ukraine); freedom of the functions of
execution of punishment from the functions of inquiry, investigation and public
prosecution (Moldova); reduce recidivism; ensuring the security of the penitentiary
system (Finland).

In the study based on the experience of foreign countries, it is justified to

reflect in the PEC of Uzbekistan such principles as "correction of convicts" and
"ensuring the safety of the system for the execution of punishment."

In the doctrine of criminally-executive law, there are different views on the

legal status of convicts. First, convicts require unconditional and exact observance
of the obligations determined by the sentence. But, in the law along with the above
requirement, the convicts are given certain rights and an opportunity is created to
protect them in the established order. Secondly, the legal status of the convict
consists of the totality of the subjective duties imposed on him and the rights that
he will have in the course of serving his sentence. Thirdly, the persons serving the
sentence fulfill all the obligations provided for in the legislative acts for the
citizens of the Republic of Uzbekistan, and also enjoy all the rights, with the
limitations provided for the convicts in the legislative acts and the verdict of the
court. Fourthly, the legal status of convicts includes all their rights, freedoms and
legitimate interests as citizens of the Republic of Uzbekistan with restrictions
provided for in legislative acts of the Republic of Uzbekistan, as well as
obligations from which they can not be exempted (with the exception of cases
provided for by law ).

But, in article 8 of the PEC, the basis for the legal status of convicts is not

clearly and completely specified. It is substantiated that these ambiguities and gaps
in the law lead to different interpretations in practice, insufficient attention to the
rights of convicts, injustice, and, in the final analysis, the ineffectiveness of the
preventive function of the system. In the course of questioning of convicts
conducted within the framework of the study, 74% of respondents noted that the
rights granted by the law are insufficient and incomplete, which, in turn, gives rise


background image

45

to certain difficulties for them.

With a view to eliminating these shortcomings, it is justified to revise the

norms on the legal status of convicts enshrined in Chapter 2 of the PEC, the need
to fully reflect in this chapter the basic rights and duties of convicts.

Also, the list of convicts' rights, as presented in article 9 of the PEC, is not

exhaustive. Therefore, in this article the rights of convicts must be listed in full.
For example, the following additional rights are proposed in this article:

- submission to the President of the Republic of Uzbekistan of a petition for

pardon in accordance with the procedure established by law;

- recognition of human dignity, protection from torture and other inhuman or

degrading treatment;

- ensuring personal safety;
- receiving psychological help from a psychological service employee or a

person who has the right to provide such assistance;

In necessary cases, on permission of the head of the institution for the

execution of punishments, the use of notarial services.

Also, it is proposed to introduce in the article 9 of the PEC a norm that

provides an opportunity for persons with visual, hearing or speech impairment to
use the services of specialists who can communicate using dactylology (sign
language) or Braille.

It is substantiated that at the present time, according to international

standards, the rules for differentiating the conditions of detention of convicts
should be improved, taking into account the level of social and moral security,
behavior and health status of convicts in the course of serving their sentences;
establish a system of institutions that ensure the serving of sentences by convicts in
places close to the place of residence of convicts; ensure respect for humane
treatment of convicts, priority of the rights and interests of convicts, encourage
their law-abiding behavior; prepare convicts for release from the first day of their
arrival in the institution; direct connection of the penitentiary system with the
system of rehabilitation of persons who served their sentences; provide for separate
maintenance of convicts for committing violent crimes or other criminal acts that
are positively characterized by convicts, as well as convicts who are on the list of
malicious violators of the regime; to expand the guaranteed minimum of the rights
of convicts; create a system of providing convicted paid household, medical, health
and other services; establish psychological services in institutions; provide jobs for
all convicts, opportunities for mastering professions, taking into account their
interests.

In the third chapter of the dissertation, entitled

«Problems of increasing the

effectiveness of the preventive function in the performance of criminal
penalties»

an analysis of preventive measures in the implementation of sentences

not related to deprivation of liberty, as well as punishments related to isolating a
person from society, increasing their effectiveness.

In the Criminal Code of our country, punishments not related to deprivation

of liberty include fine, deprivation of a certain right, correctional labor,
compulsory public works, restriction on service, restriction of freedom.


background image

46

The conditions for the completion of correctional labor are regulated in

Article 26 of the PEC, but this article does not provide a full list of conditions for
the completion of correctional labor. In addition, a number of conditions follow
from the content of other articles. For example, deductions from wages are
stipulated in Article 31 of the PEC. The paper considers some problematic aspects
of the conditions for the completion of correctional labor. So, in the order and
conditions of corrective work, insufficient attention is paid to preventive measures.
It is concluded that it is advisable to impose duties on work with convicts, on the
implementation of preventive measures, on the inspection of the execution of the
penalties of internal affairs bodies. Therefore, article 27 of the PEC was proposed
to supplement the list of inspection duties with the duty of «conducting preventive
interviews at least twice a month», in Article 29 of the PEC, the list of duties of the
convicted person should be supplemented with the duty of «participating in
preventive measures».

A number of opinions were expressed on the elimination of problems arising

in the process of the execution of one of the forms of punishment alternative to
deprivation of liberty - restriction of freedom. Thus, it is indicated that the
definition of the obligation of the inspectorate in the enforcement of the penalty in
the form of restriction of freedom, the uncertainty of cases of leaving, changes to
the convicts of the place of residence, leaving the limits of the relevant
administrative territory or changing the place of work, study, unclearness in the
Criminal Code and the PEC, punishment, given reasonable proposals to eliminate
these shortcomings in the law.

The Criminal Code of the Republic of Uzbekistan provides for the following

system of punishment related to deprivation of liberty: a) referral to the
disciplinary unit; b) deprivation of liberty; c) life imprisonment.

The author has studied the state of execution of punishment in the form of

deprivation of liberty, presented a number of proposals and recommendations.
From the point of view of the absence in the PEC of the order and criteria for
assessing the behavior and morals of the convicts, it is proposed to supplement the
PEC with article 60

1

«Assessment of the morality of convicts» to improve the

effectiveness of the preventive function in penal institutions.

Proceeding from the fact that one of the purposes of punishment is the

correction of convicted persons, their instruction in the conditions of socially
useful life, the corresponding proposals are submitted to Article 82 of the PEC, as
well as article 88 of the PEC regulating the procedure for attracting convicts to
work at enterprises that are not part of the penitentiary system.

Also, taking into account the participation of convicts in the upbringing

process, it was considered advisable to supplement article 98 of the PEC with a
norm on the application of incentive measures for convicts if they actively
participate in the upbringing process.

Researcher believe that according to the development trends of the modern

penitentiary system, to the experience of developed countries (as Finland) and the
requirements of international standards, the procedure for serving sentence in the
form of imprisonment must be changed from «colony system» to «prison system».


background image

47

In the fourth chapter of the dissertation, entitled

«Prospects for increasing

the effectiveness of the preventive function of the penitentiary system on the
basis of international and foreign experience»

the provisions of international

legal acts concerning the preventive function of the penitentiary system were
studied, the possibilities of their implementation into national legislation, the
prospects for increasing the effectiveness of the preventive function of the
penitentiary system based on the experience of developed foreign countries, and
also developed the appropriate recommendation and a conclusion.

According to the provisions enshrined in international legal standards, the

decision to distribute convicts among the penal institutions should not create
difficulties for convicts and their families. For the purposes of social rehabilitation,
convicts must be held in penitentiary institutions near their residence or at a
distance as close as possible to them. The standards recommend «whenever
possible to consult with convicted persons and fulfill their reasonable
requirements».

Although the PEC provides for the administration by the administration of the

SIZO of persons sentenced to deprivation of liberty to the places where the
punishment was served, within 10 days of the receipt of the court notification of
the entry into force of the sentence, the rights of the person during this period are
not disclosed. The law does not provide for such rights as visits to a convicted
person, obtaining information about his whereabouts, which, as a rule, are possible
in this period. To eliminate the gap, it is proposed to supplement article 54 of the
PEC.

Since there is a need to improve the system for examining the treatment of

convicts, it is proposed to supplement the PEC with a new article 12

1

, entitled

«Appeal of convicts».

More than 40 enterprises operate in the penitentiary system of Poland. They

produce furniture; metal products; fabric; footwear; products of polygraphy;
finished building materials. Taking into account the positive aspects of this
experience, proposals have been developed to create new ones at the penal
institutions of Uzbekistan, as well as to improve existing production enterprises.

Uzbekistan has ratified special international penitentiary standards - that is,

the Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners, the Body of
Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or
Imprisonment, the Beijing Rules, their provisions on the rights and freedoms of
convicts, (personal security, separate maintenance of convicts of different
categories, medical care, etc.).

But, most of the international penal standards, even though ratified, have a

recommendatory nature, since a number of requirements of these standards can
only be met by the most advanced developed foreign countries (mainly logistical
requirements for creating conditions for convicts, equipping prisons and cameras).
Therefore, taking into account the accession of our state to the above international
instruments, we propose a phased transition to the implementation of the following
standards:

- the maintenance of convicts in separate prisons with cells for 2-4 persons;


background image

48

- the maintenance of convicts in penal institutions that are as close as possible

to the place of residence of the convict;

- unrestricted political and civil liberties of convicts;
- creating conditions for convicts not to lose social ties;
- ensuring the re-socialization of the convict after his release;
- recommendations regarding prison staff (their education, morality and

upbringing, psychological and physical training, special pedagogical and medical
knowledge, knowledge of languages, etc.).

CONCLUSION

As a result of the research on the thesis «Improving the Efficiency of the

Preventive Function of the Penitentiary System», the following theoretical and
scientific-practical conclusions have been developed:

1. To change the words «Criminal-Executive Code» with the words «Code of

Execution of Criminal Penalties».

2. «Penitentiary system - a system that includes the educational, moral,

pedagogical, psychological, political, legal, socio-economic and other areas of
activity of state bodies and institutions for the implementation of criminal penalties
and other measures of criminal law aimed at correcting and resocialization of
convicts».

3. Signs of the penitentiary system of Uzbekistan:
- As one of the elements of the constitutional foundations of the Republic of

Uzbekistan for the purpose of strengthening and protecting the rule of law, it is
implemented by a specially created state div with separate powers;

- operates in all spheres of penitentiary relations, regulated by legislative acts;
- carried out in connection with violation of laws;
4. The following are the tasks of the criminal-executive legislation of the

Republic of Uzbekistan:

- execution of criminal penalties in the form of fines, compulsory public

works, deprivation of certain rights, correctional labor, restrictions on service,
restriction of freedom, deprivation of military or special ranks, referral to
disciplinary units, imprisonment and life imprisonment;

- execution of supervision of the behavior of conditionally convicted persons,

other measures of criminal legal effect in the form of compulsory medical
measures, imposition of an apology on the minor, compensation or elimination of
the damage caused, placement in a special educational institution;

- ensuring law enforcement and lawfulness in the bodies and institutions for

the enforcement of criminal penalties, the safety of the convicted prisoners,
workers and employees, officials and citizens on their territory;

- attraction of convicts to work, provision of their general and vocational

education, vocational training;

- ensuring the health of convicts;
- rendering assistance to the bodies carrying out operatively-search activity,

etc.

5. With regard to the involvement of the private sector in the penal system,


background image

49

the foreign states have been divided into the following groups:

1) countries with wide involvement of the private sector in the penal system

(USA, Sweden, UK, France, Australia, South Africa);

2) countries where private sector involvement in the penal system is

considered (South Korea, Latvia, Czech Republic, Hungary, Israel);

3) countries where private sector participation in the penal system is discussed

(Russia, Belarus, Kazakhstan, Kyrgyzstan);

4) countries where the private sector does not interfere with the penal system

(except for the above, the CIS countries, including Uzbekistan, etc.).

6. Based on the jurisdiction of these bodies and institutions to any other

government agency, five models of the organization of the penitentiary system are
distinguished:

1) the model of the penitentiary system, which is belonged in the Ministry of

Internal Affairs in full;

2) the model of the penitentiary system, administered in full by the Ministry

of Justice;

3) the model of the penitentiary system, under the joint management of the

Ministries of Justice and Internal Affairs;

4) the model of the penitentiary system, which is part of a separate state

department that is not controlled by the Ministry of Justice or the Ministry of
Internal Affairs;

5) a mixed model where the execution of types of punishments or measures of

procedural coercion are transferred to the competence of various departments
(penitentiary institutions are under the jurisdiction of the Ministry of Justice, places
of pre-trial detention are administered by the Ministry of Internal Affairs).

7. Proposals for the improvement of the Criminal Executive Code of the

Republic of Uzbekistan:

1) state the text of Article 2 as follows:
«The objectives of the penal enforcement legislation are to ensure the

execution of punishment and other measures of criminal law influence, the
restoration of social justice, correction, social adaptation of convicted persons,
prevention of the commission of crimes, protection of rights, freedoms and
legitimate interests of convicts»;

2) state the text of Article 6 as follows:
«The criminal-executive legislation is based on the principles of legality,

justice, humanism, democratism, differentiation and individualization of the
execution of punishment, the rational use of coercive means and stimulating the
lawful behavior of convicts, correcting convicts and ensuring the safety of the
penal system»;

3) supplement articles 6

1

-6

8

, reflecting the content of the principles of the

penal enforcement legislation;

4) state parts two and three of article 7 in the following edition:
«The basic means of correcting a convicted person is the established

procedure for the execution and serving of punishment (regime), socially useful
work, socio-psychological and pedagogical measures, educational work, general


background image

50

and specialized secondary, vocational and higher education, vocational training
and public influence.

Means of correction are applied taking into account the type of punishment of

other measures of criminal law influence, the nature and degree of public danger of
the crime, as well as the personality and behavior of the convicted person, serving
the sentence and the terms of release from punishment»;

5) supplement Article 7

1

with the following content:

«Article 7

1

. Public participation in the correction of convicts

Guardians and public supervisory boards, parental committees of convicts,

trade unions, labor organizations, public associations, religious organizations,
political parties and other organizations registered in accordance with the
procedure established by law, as well as citizens can participate in the correction of
convicts.

Public participation in the correction of convicts is carried out in the

following forms:

1) carrying out sociological and other forms of monitoring;
2) the exercise of public control over the activities of penal institutions and

other measures of criminal legal effect;

3) development of legislative acts in the sphere of criminal executive activity

and conducting public discussions;

4) provision, distribution of humanitarian aid and other donations to convicted

persons, participation in monitoring this process;

5) development of programs and projects in the areas of improving the

activities of the penal enforcement system and providing social and legal assistance
to convicts, as well as participation in their implementation;

6) rendering to institutions for execution of punishments and other measures

of criminal legal influence other forms of assistance not prohibited in acts of
legislation of the Republic of Uzbekistan.

Representatives of the public indicated in the first part of this article can not

disclose information about the personal lives of convicts without their consent»;

6) a new version of Article 8 of the PEC (Fundamentals of the Legal Status of

Convicts) has been developed.

7) state article 9 «Basic rights of convicts» in a new version;
8) to supplement with Article 12

1

, referred to as «Appeal of convicts»;

9) to supplement articles 16

1

-16

4

, as well as articles 17

1

-17

2

, which regulate

such questions as «Parliamentary Control», «Special Commission for the
Observance of Constitutional Rights and Freedoms of Person», «Annual Report on
the Status of Execution of Sentences and Other Measures of the Criminal Law
influence», «Judicial control», «Departmental control», «Public control»;

10) to add a new chapter 4

1

«Public Supervisory Board», which regulates the

issues of the basis for the activities of the public supervisory board, the procedure
for its creation, requirements for membership in it, the rights and duties of the
council, forms of activity, etc .;

11) to supplement Article 27 with the seventh paragraph of the following

content «conducting preventive talks at least twice a month»;


background image

51

12) to replace in the first part of Article 29 the words «appear on call" by the

words "appear on call, including, participate in preventive measures»;

13) to supplement Article 44

3

with part four of the following content:

«The convicted person in the following cases can leave the place of residence,

change the place of residence, travel outside the corresponding administrative
territory or change the place of work or study:

death or serious illness of a close relative;
need for medical care;
impossibility of further residence in the place of residence due to an accident;
in other cases, if there are sufficient grounds»;
14) to supplement articles 44

5

-44

6

, entitled «Duties of the enforcement of

penalties», «Measures of encouragement and disciplinary punishment applied to
convicts»;

15) to add the norm «Article 60

1

. Evaluation of the morals of convicts».

16) to supplement Article 88 with part three of the following content:
«Attraction of convicts to work at enterprises outside the penal system is

carried out on the basis of a contract concluded between the convicted person, the
enterprise and the head of the institution for the execution of punishment»;

17) to supplement Article 89 part three with the following content:
«The administration of penitentiary institutions takes the necessary measures

to create jobs for convicts»

18) to add to Article 98 part two of the following content:
«The participation of convicts in the educational process is taken into account

when deciding whether to apply incentive or disciplinary measures against them»;

19) it is proposed to supplement the PEC with a new article 98

1

(Organization

of work on the social adaptation of convicts and providing them with
psychological assistance) with a new content.

20) a new version of Article 111 of the PEC (Violation of the order of serving

punishment) was developed.

«Failure to comply with the requirements of this Code, as well as internal

regulations of the institution for the execution of punishment is recognized as a
violation of the order of serving punishment.

Violation of internal regulations three or more times during the year is

recognized as a systematic violation of the order of serving punishment.

The following is recognized as a gross violation of the order of serving the

sentence:

1) committing an offense provided for in the Code of Administrative

Responsibility of the Republic of Uzbekistan;

2) storage, distribution, use and use of things and objects prohibited by

internal regulations;

3) a threat to the staff of the institution;
4) evasion of compulsory treatment appointed by the court and other

obligations;

5) unauthorized abandonment by the convicted territory of an institution for

the execution of punishment or other place where it should be in the direction of


background image

52

the administration;

6) non-return within the established time after leaving the institution, in

accordance with the procedure established by this Code;

7) use of alcoholic, alcoholic beverages, narcotic drugs, psychotropic

substances or other means that affect the mental state of a person;

8) the organization of games (gambling) for material or other self-serving

purposes or participation in them;

9) committing petty hooliganism;
10) the formation of groups aimed at violating the internal regulations

established in paragraphs 1-9 of this part or participation in them».

21. Based on the trends in the development of the modern penitentiary system

and the requirements of international standards, it is advisable to change the
procedure for serving a sentence in the form of imprisonment and the place of
serving this punishment in the form of «colonies» transfer to the «prison system».

22. According to the provisions set forth in international legal standards, the

decision to distribute convicts among sentencing institutions should not create
unreasonable difficulties for convicts and their families. For the purposes of social
rehabilitation, convicts must be held in penitentiary institutions near their residence
or at a distance as close as possible to them. The standards recommend "whenever
possible to consult with convicted persons and fulfill their reasonable
requirements". Such consultations should be carried out before transfer to places of
serving the sentence, while in pre-trial detention centers.


background image

53

НАУЧНЫЙ СОВЕТ DSc.27.06.2017.Yu.22.01 ПО ПРИСУЖДЕНИЮ

УЧЕНЫХ СТЕПЕНЕЙ ПРИ ТАШКЕНСТКОМ ГОСУДАРСТВЕННОМ

ЮРИДИЧЕСКОМ УНИВЕРСИТЕТЕ

ТАШКЕНТСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ЮРИДИЧЕСКИЙ

УНИВЕРСИТЕТ

САЛАЕВ НОДИРБЕК САПАРБАЕВИЧ

ПОВЫШЕНИЕ ЭФФЕКТИВНОСТИ ПРОФИЛАКТИЧЕСКОЙ

ФУНКЦИИ ПЕНИТЕНЦИАРНОЙ СИСТЕМЫ



12.00.08 – Уголовное право. Предупреждение правонарушений.

Криминология. Уголовно-исполнительное право

АВТОРЕФЕРАТ ДОКТОРСКОЙ (DSc) ДИССЕРТАЦИИ

ПО ЮРИДИЧЕСКИМ НАУКАМ

Ташкент – 2017


background image

54

Тема докторский диссертации зарегистрирована Высшей аттестационной комиссией

при Кабинете Министров Республики Узбекистан за номером В2017.2.DSc/Yu28.

Докторская диссертация выполнена в Ташкентском государственном юридическом

университете.


Автореферат диссертации размещен на трех языках (узбекском, русском, английском) на

веб-сайте Научного совета (www.tsul.uz) и Портале Информационной образовательной сети
«Ziyonet» (www.ziyonet.uz).

Научный консультант:

Абдурасулова Кумриниса Раимкуловна

доктор юридических наук, профессор

Официальные оппоненты:

Кабулов Рустам

доктор юридических наук, профессор


Мирзаев Азиз Алишерович

доктор юридических наук


Сакари Кристиан Меландер

доктор юридических наук, профессор
(Университет Хельсинки, Финляндия)



Ведущая организация:

Каракалпакский государственный университет
имени Бердаха

Защита диссертации состоится 14 декабря 2017 года в 15:00 на заседании Научного совета

DSc.27.06.2017.Yu.22.01 при Ташкентском государственном юридическом университете. (Адрес:
100047, г.Ташкент, улица Сайилгох, 35. Тел.: (99871) 233-66-36; факс: (998971) 233-37-48; e-mail:
info@tsul.uz).

С докторской диссертацией (DSc) можно ознакомиться в Информационно-ресурсном центре

Ташкентского государственного юридическрго университета (зарегистрировано за №834).
(Адрес: 100047, г.Ташкент, ул. А.Темура, 13. Тел.: (99871) 233-66-36).

Автореферат диссертации разослан 1 декабря 2017 года.
(протокол реестра № 2 от 1 декабря 2017 года).

З.Н. Эсанова

Председатель

Научного

совета

по

присуждению ученых степеней, доктор
юридических наук, профессор

У.А. Тухташева

И.о. секретаря Научного совета по
присуждению ученых степеней, кандидат
юридических наук, профессор

Г.З. Тўлаганова

Председатель Научного семинара при
Научном совете по присуждению ученых
степеней, доктор юридических наук,
профессор


background image

55

ВВЕДЕНИЕ (Аннотация докторской диссертации)

Цель

исследования

состоит в разработке предложений и

рекомендаций по повышению эффективности профилактической функции
пенитенциарной системы.

Объект исследования

составляет система отношений, связанных с

повышением эффективности профилактической функции пенитенциарной
системы.

Научная новизна исследования

состоит в следующем:

обоснована целесообразность не назначения в отношении лиц,

занимающихся предпринимательской деятельностью, наказания в виде
лишения

права

занятия

предпринимательской

деятельностью,

за

исключением случаев причинения смерти лицу или наступления иных
тяжких последствий;

обоснована целесообразность не применения наказания в виде

исправительных работ в отношении женщин, имеющих детей в возрасте до
трех лет;

обосновано предложение о том, что в случае злостного уклонения

осужденного от отбывания наказания в виде ограничения свободы, а также
невыполнения им возложенных на него судом обязанностей, суд может
заменить неотбытый срок ограничения свободы наказанием в виде лишения
свободы;

обоснованы предложения касательно усиления профессиональной

подготовки несовершеннолетних в учреждениях по исполнению наказания
путём улучшения внедрения в учебный процесс инновационных
педагогических технологий.

в целях повышения эффективности профилактической функции

пенитенциарной системы обоснованы предложения касательно привлечения
осужденных к труду на различных предприятиях

Внедрение результатов исследования.

На основе научных результатов

исследования по повышению эффективности профилактической функции
пенитенциарной системы осуществлено:

предложения в части применения меры наказания в виде лишения

определенного права о не назначении в виде исключения в отношении лиц,
занимающихся предпринимательской деятельностью, наказания в виде
лишения

права

занятия

предпринимательской

деятельностью,

за

исключением случаев причинения смерти лицу или наступления иных
тяжких последствий, были внедрены в статью 45 Уголовного кодекса
Республики Узбекистан (лишение определенного права) (справка Комитета
по законодательству и судебно-правовым вопросам Законодательной палаты
Олий Мажлиса Республики Узбекистан от 14.10.2016 года №06/1-05/1482
вх). Это послужит профилактике преступности, а также обеспечению
интенсивного развития предпринимательской деятельности, всесторонней
защиты частной собственности и улучшению с качественной стороны


background image

56

предпринимательского климата;

предложение в части применения меры наказания в виде

исправительных работ о не назначении данного наказания в отношении
женщин, имеющих детей в возрасте до трех лет, были внедрены в статью
46 Уголовного кодекса Республики Узбекистан (исправительные работы)
(справка Комитета по законодательству и судебно-правовым вопросам
Законодательной палаты Олий Мажлиса Республики Узбекистан от
13.01.2017 года №06/1-05/1432 вх). Эти предложения послужат повышению
эффективности профилактической функции пенитенциарной системы;

предложения касательно того, что в случае злостного уклонения

осужденного от отбывания наказания в виде ограничения свободы, а также
невыполнения им возложенных на него судом обязанностей, суд может
заменить неотбытый срок ограничения свободы наказанием в виде лишения
свободы, а также другие предложения были использованы при внесении
дополнений в пункты 25

1

-, 25

2

-, 25

3

-, 25

5

Постановления Пленума Верховного

суда Республики Узбекистан «О практике назначения судами уголовного
наказания» (справка от 27.04.2016 года №11-191-16). Принятие данных
предложений окажет позитивное влияние на навыки правоприменения,
способствуя

в определенной

степени

уменьшению

преступлений

посредством назначения справедливых наказаний за преступления;

предложения касательно дальнейшего улучшения бытовых условий в

учреждениях по исполнению наказаний, внедрения в учебный процесс
инновационных педагогических технологий, усиления профессиональной
подготовки несовершеннолетних внедрены в систему Министерства
внутренних дел Республики Узбекистан на основе соответствующих актов
(справка от 11.11.2017 года №28/5-1-2-527). Данные предложения послужат
улучшению бытовых условий в учреждениях по исполнению наказаний, а
также дальнейшему совершенствованию в учреждениях по исполнению
наказаний общего среднего и среднего специального профессионального
образования.

Объем и структура диссертации.

Диссертация состоит из введения,

четырех глав, заключения, списка использованной литературы и
приложений. Объем диссертации составляет 250 страниц.


background image

57

Эълон қилинган ишлар рўйхати

Список опубликованных работ

List of published works

I бўлим (I часть; I part)

1. Пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси самарадорлигин

ошириш. Монография. –Т.:ТДЮУ, 2017. – 310 б.

2. Салаев Н.С. “Жиноятчиликни олдини олишда озодликдан маҳрум

қилишга муқобил бўлган жазоларни қўллашнинг долзарб муаммолари”
Ўзбекистон қонунчилиги таҳлили // 2015 йил, № 2. – Б. 38-40. (12.00.00; №9).

3. Salaev N.S. “Criminal Punishment: the Attempt of Social and

Philosophical Understanding”. // Ўзбекистон қонунчилиги таҳлили // 2016 йил,
№ 4. – Б. 58-60. (12.00.00; №9).

4. Салаев Н.С. “Пенитенциарная система Республики Узбекистан:

реформы

и

переспективы”

//

Ўзбекистон

Республикаси

Бош

прокуратурасининг Олий ўқув курслари ахборотномаси // 2016 йил, № 4 (28).
– Б. 50-53. (12.00.00; №11).

5. Salaev N.S. “Challenges to use Alternative Jail Sentences to promote

Prevention of Crime” // International Journal of Research, – India, February 2017.
– P. 161-164. (Impact Factor №12-Index Copernicus-5.60).

6. Salaev N.S. “Penitentiary Policy of the State in the context of Sociological,

Political and Legal views:Reality and Prospects” European Journal of Academic
Essays 4(3): 66-71, – Portugal, 2017. – P. 66-71. (Impact Factor №15, 16, 17-Open
Academic Journals Index-0,201, 28).

7. Салаев Н.С. “Пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси

самарадорлигини оширишда рағбатлантирувчи нормаларнинг аҳамияти
(миллий ва хорижий мамлакатлар тажрибасининг қиёсий таҳлили)” //
Ўзбекистон Республикаси ИИВ Академиясининг ахборотномаси. 2017 йил,
№ 1. – Б. 60-65. (12.00.00; №12).

8.

Имплементация международных стандартов (принципов) в

пенитенциарное законодательство Узбекистана: политико-правовые и
социально-экономические аспекты // Халқаро муносабатлар/Международные
отношения/International relations // 2017 йил, 1-сон. – Б.41-49. (12.00.00; №4).

9. Салаев Н.С. “Жиноий жазолар ижро этилишини дифференциация ва

индивидуллаштириш” // Ўзбекистон Республикаси Олий судининг
Ахборотномаси. 2017 йил, №3 (132). – Б. 44-50. (12.00.00; №10).

10. Салаев

Н.С. Государственная пенитенциарная политика на

современном этапе развития: попытка нового осмысления цели наказания и
его исполнения // Федеральная служба исполнения наказаний Академия
права и управления Уголовно-исполнительное право // Научный журнал,
2017 Т. 12 № 2. – Б. 46-51.

11. К вопросу о влиянии социально-экономических факторов на

реализацию задач государственной пенитенциарной политики // Journal of
Law Research. 2017, № 2. – P.46-51. (Impact Factor №15, 23-Scientific journal


background image

58

impact factor-4.13, 35).

12. Реализация конституционного принципа охраны здоровья граждан в

условиях современной пенитенциарной политики государства: проблемы и
перспективы // Ўзбекистон қонунчилиги таҳлили. 2017 йил, № 3. – Б. 64-67.
(12.00.00; №9).

13. Маҳкумларнинг ҳуқуқий ҳолатига профилактик нуқтаи назардан

ёндашув // Ўзбекистон қонунчилиги таҳлили // 2017 йил, № 4. – Б. 46-52.
(12.00.00; №9).

II бўлим (II часть; II part)

14. Салаев Н.С. Жиноят-ижроия ҳуқуқи. // Ўқув қўлланма. – Т.: Ворис-

нашриёт, 2012. – 239 бет.

15. Салаев Н.С. (Қ.Р.Абдурасулова, Э.О.Турғунбоев) “Жарима ва ахлоқ

тузатиш ишлари жазолари: жиноят-ҳуқуқий ва жиноят-ижроия ҳуқуқий
жиҳатлари”. Монография. – Т.: ТДЮУ, 2016. – 144 б.

16. Салаев Н.С. “Декриминализация: жиноят қонуни нормаларининг

ислоҳоти йўлида”. Адвокат журнали // 2014 йил, № 5-сон. – Б. 6-8.

17. Салаев Н.С. “Вояга етмаганлар жиноятчилигига қарши кураш

масалалари ” Суд-ҳуқуқ ислоҳотлари устувор йўналишларидан бири бўлган
жиноят ҳуқуқий соҳаларни такомиллаштиришда ёш олимларнинг тутган
ўрни. Илмий-амалий конференция материаллари тўплами. – Т.: ТДЮУ
нашриёти, 2014. – 279- бет. – Б.64-68.

18. Салаев Н.С. “Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси Махсус

қисмидаги муайян қилмишларни декриминализация қилиш масалалари”
“Суд-ҳуқуқ ислоҳотларининг назарий ва амалий масалалари, мавжуд
муаммолар ва истиқболлар” мавзусидаги Илмий-амалий конференция
материаллари тўплами. – Бухоро, 2014. – Б.20-23.

19. Салаев

Н.С.

“Актуальные

вопросы

совершенствование

декриминализации в уголовном законодательстве”. Сборник материалов
Международной научно-практической конференции Современные тенденции
развития науки и производства.

– Кемерова, 2014. Том II.

– C. 173-178.

20. Салаев

Н.С. “Жамият ривожининг янгиланиш босқичида

криминализация ва декриминализациянинг зарурати ва истиқболлари” // Суд-
ҳуқуқ ислоҳотларини чуқурлаштириш шароитида жиноят кодексини
унификация қилишнинг назарий ва амалий жиҳатлари // Республика илмий-
амалий конференция материаллари тўплами. – Т.: ТДЮУ нашриёти, 2015.
– Б. 62-66.

21. Салаев Н.С. “Коррупцияга қарши кураш: халқаро ҳамкорлик ва баъзи

хорижий мамлакатлар тажрибаси” // Коррупцияга қарши курашиш – жамият
ва давлат хавфсизлигининг гарови // Республика илмий-амалий
конференцияси материаллари. (2015 йил 26 ноябрь). ИИВ Академияси, 2016
йил. – Б. 133-139.

22. Salaev N.S. “Current practices of the rule of law” //Ҳуқуқнинг долзарб


background image

59

муаммолари ёш ҳуқуқшунослар нигоҳида // Республика давра суҳбати
материаллари тўплами. – Тошкент: ТДЮУ, 2016. – Б. 98-101.

23. Салаев Н.С. “Некоторые вопросы реформирования пенитенциарной

системы Узбекистана (на основе опыта пенитенциарной политики
Финляндии). Уголовно-исполнительное система на современном этапе:
взаимодействие науки и практики” // Материалы международной научно-
практической межведомественной конференции. – Самара: Самарский
юридический институт ФСИН России, 2016. – С. 543-547.

24. Салаев Н.С. “Пенитенциар тизимни ислоҳ қилишда озодликни

чеклаш

жазосини

ижро

этишни

такомиллаштириш:

ислоҳотлар

ва истиқболлар” Суд-ҳуқуқ соҳасини ислоҳ қилиш ҳамда жиноят қонунини
либераллаштириш шароитида жазо тизимини такомиллаштириш масалалари
// Республика илмий-амалий конференция материаллари тўплами. – Тошкент:
ТДЮУ, 2016. – Б. 79-84.

25. Salaev N.S. “Modern issues of criminal and penitentiary policy: prospects

of development and ways of improving legislation”. Zbiór artykułów naukowych.
Z 40 Zbiór artykułów naukowych. Konferencji Miedzynarodowej Naukowo-
Praktycznej Economy. Zarządzanie. Państwo i Prawo. Priorytetowe obszary
badawcze: od teorii do praktyki (28.02.2017) - Warszawa: Wydawca:
Sp. z o.o. Diamond trading tour, 2017. - 116 str. ISBN: 978-83-65608-41-3.
– P. 108-111.

26. Salaev N.S. “Differentiation, individualization, execution of criminal

punishments and its goals: way to succes” // Materials of the XIII International
scientific and practical conference, “Trends of modern science - 2017”, 30 May-
07 June, 2017 on Law. History. Political science. – P. 26-31.

27. Салаев Н.С. “Яна бир бор пенитенциар тизимнинг профилактик

функцияси самарадорлигини такомиллаштириш ҳақида (принциплар
мисолида): таҳлил, муаммо, мулоҳаза ва аниқ таклифлар” // “Ўзбекистон
Республикасида ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг ташкилий-ҳуқуқий
асосларини ривожлантириш масалалари” Республика илмий-амалоий
талабалар конференцияси материаллари тўплами. – Тошкент: ТДЮУ, 2017.
– Б.12-22.


background image

60

Автореферат Ўзбекистон қонунчилиги таҳлили журнали таҳририятида

таҳрирдан ўтказилди (21.11.2017 йил).




































background image

61








































Босишга рухсат этилди: 30.11.2017. Шартли босма табоғи 3,75

Қоғоз бичими 80х64

1

/

16

. Times New Roman гарнитураси.

Адади 100. Буюртма № 64

Top Image Media босмахонасида босилди.

References

Пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси самарадорлигин ошириш. Монография. -Т.:ТДЮУ, 2017. - 310 б.

Салаев Н.С. “Жиноятчиликни олдини олишда озодликдан махрум қилишга муқобил бўлган жазоларни қўллашнинг долзарб муаммолари” Ўзбекистон конунчилиги тахдили // 2015 йил, № 2. - Б. 38-40. (12.00.00; №9).

Salaev N.S. “Criminal Punishment: the Attempt of Social and Philosophical Understanding”. // Ўзбекистон қонунчилиги таҳлили //2016 йил, № 4. - Б. 58-60. (12.00.00; №9).

Салаев Н.С. “Пенитенциарная система Республики Узбекистан: реформы и переспективы” // Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратурасининг Олий ўкув курслари ахборотномаси //2016 йил, № 4 (28). -Б. 50-53. (12.00.00; №11).

Salaev N.S. “Challenges to use Alternative Jail Sentences to promote Prevention of Crime” H International Journal of Research, - India, February 2017. -P. 161-164. (Impact Factor №12-Index Copcmicus-5.60).

Salaev N.S. “Penitentiary Policy of the State in the context of Sociological, Political and Legal views:Reality and Prospects” European Journal of Academic Essays 4(3): 66-71, - Portugal, 2017. - P. 66-71. (Impact Factor №15, 16, 17-Opcn Academic Journals Index-0,201,28).

Салаев Н.С. “Пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси самарадорлигини оширишда рағбатлантирувчи нормаларнинг ахамияти (миллий ва хорижий мамлакатлар тажрибасининг қиёсий таҳлили)” И Ўзбекистон Республикаси НИВ Академиясининг ахборотномаси. 2017 йил, № 1,-Б. 60-65. (12.00.00; №12).

Имплементация международных стандартов (принципов) в пенитенциарное законодательство Узбекистана: политико-правовые и социально-экономические аспекты И Халкаро муносабатлар/Международные отношения/international relations//2017 йил, 1-сон. - Б.41-49. (12.00.00; №4).

Салаев Н.С. “Жиноий жазолар ижро этилишини дифференциация ва индивидуллаштириш” // Ўзбекистон Республикаси Олий судининг Ахборотномаси. 2017 йил, №3 (132). - Б. 44-50. (12.00.00; №10).

Салаев Н.С. Государственная пенитенциарная политика на современном этапе развития: попытка нового осмысления цели наказания и его исполнения // Федеральная служба исполнения наказаний Академия права и управления Уголовно-исполнительное право // Научный журнал, 2017 Т. 12 №2.-Б. 46-51.

К вопросу о влиянии социально-экономических факторов на реализацию задач государственной пенитенциарной политики // Journal of Law Research. 2017, № 2. - P.46-51. (Impact Factor №15, 23-Scientific journal impact factor-4.13, 35).

Реализация конституционного принципа охраны здоровья граждан в условиях современной пенитенциарной политики государства: проблемы и перспективы // Узбекистан қонунчилиги тахлили. 2017 йил, № 3. - Б. 64-67. (12.00.00; №9).

Маҳкумларнинг ҳуқуқий ҳолатига профилактик нуқтаи назардан ёндашув // Узбекистан конунчилиги тахлили // 2017 йил, № 4. - Б. 46-52. (12.00.00; №9).

Салаев Н.С. Жиноят-ижроия хукуки. // Ўқув қўлланма. - Т.: Ворис-нашриёт, 2012. - 239 бет.

Салаев Н.С. (Қ.Р.Абдурасулова, Э.О.Тургунбоев) “Жарима ва ахлоқ тузатиш ишлари жазолари: жиноят-хукукий ва жиноят-ижроия хукукий жиҳатлари”. Монография. - Т.: ТДЮУ, 2016. - 144 б.

Салаев Н.С. “Декриминализация: жиноят қонуни нормаларининг ислохоти йўлида”. Адвокат журнали // 2014 йил, № 5-сон. - Б. 6-8.

Салаев Н.С. “Вояга етмаганлар жиноятчилигига карши кураш масалалари ” Суд-хукук ислохотлари устувор йўналишларидан бири бўлган жиноят хукукий соҳаларни такомиллаштиришда ёш олимларнинг тутган ўрни. Илмий-амалий конференция материаллари тўплами. - Т.: ТДЮУ нашриёти, 2014. - 279- бет. - Б.64-68.

Салаев Н.С. “Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси Махсус қисмидаги муайян қилмишларни декриминализация килиш масалалари” “Суд-хукук ислохотларининг назарий ва амалий масалалари, мавжуд муаммолар ва истикболлар” мавзусидаги Илмий-амалий конференция материаллари тўплами. - Бухоро, 2014. - Б.20-23.

Салаев Н.С. “Актуальные вопросы совершенствование декриминализации в уголовном законодательстве”. Сборник материалов Международной научно-практической конференции Современные тенденции развития науки и производства. - Кемерова, 2014. Том II. -С. 173-178.

Салаев Н.С. “Жамият ривожининг янгиланиш боскичида криминализация ва декриминализациянинг зарурати ва истикболлари” // Суд-хукук ислохотларини чуқурлаштириш шароитида жиноят кодексини унификация килишнинг назарий ва амалий жихатлари // Республика илмий-амалий конференция материаллари тўплами. - Т.: ТДЮУ нашриёти, 2015. - Б. 62-66.

Салаев Н.С. “Коррупцияга карши кураш: халкаро хамкорлик ва баъзи хорижий мамлакатлар тажрибаси” И Коррупцияга карши курашиш - жамият ва давлат хавфсизлигининг гарови // Республика илмий-амалий конференцияси материаллари. (2015 йил 26 ноябрь). НИВ Академияси, 2016 йил.-Б. 133-139.

Salaev N.S. “Current practices of the rule of law” //Ҳуқуқнинг долзарб муаммолари ёш хукукшунослар нигоҳида И Республика давра сухбати материаллари тўплами. - Тошкент: ТДЮУ, 2016. - Б. 98-101.

Салаев Н.С. “Некоторые вопросы реформирования пенитенциарной системы Узбекистана (на основе опыта пенитенциарной политики Финляндии). Уголовно-исполнительное система на современном этапе: взаимодействие науки и практики” И Материалы международной научно-практической межведомественной конференции. - Самара: Самарский юридический институт ФСИН России, 2016. - С. 543-547.

Салаев Н.С. “Пенитенциар тизимни ислох қилишда озодликни чеклаш жазосини ижро этишни такомиллаштириш: ислохотлар ва истиқболлар” Суд-хукук соҳасини ислох қилиш ҳамда жиноят конунини либераллаштириш шароитида жазо тизимини такомиллаштириш масалалари // Республика илмий-амалий конференция материаллари туплами. - Тошкент: ТДЮУ, 2016.-Б. 79-84.

Salaev N.S. “Modem issues of criminal and penitentiary policy: prospects of development and ways of improving legislation”. Zbior artykulow naukowych. Z 40 Zbior artykulow naukowych. Konferencji Miedzynarodowej Naukowo-Praktycznej Economy. Zarz^dzanie. Panstwo i Prawo. Priorytetowe obszary badawcze: od tcorii do praktyki (28.02.2017) - Warszawa: Wydawca: Sp. z o.o. Diamond trading tour, 2017. - 116 str. ISBN: 978-83-65608-41-3. -P. 108-111.

Salaev N.S. “Differentiation, individualization, execution of criminal punishments and its goals: way to succes” // Materials of the XIII International scientific and practical conference, “Trends of modern science - 2017”, 30 May-07 June, 2017 on Law. History. Political science. - P. 26-31.

Салаев Н.С. “Яна бир бор пенитенциар тизимнинг профилактик функцияси самарадорлигини такомиллаштириш хакида (принциплар мисолида): тахлил, муаммо, мулоҳаза ва аниқ таклифлар” // “Ўзбекистон Республикасида хукукни муҳофаза қилиш фаолиятининг ташкилий-хукукий асосларини ривожлантириш масалалари” Республика илмий-амалоий талабалар конференцияси материаллари туплами. - Тошкент: ТДЮУ, 2017. -Б. 12-22.

inLibrary — is a scientific electronic library built on the paradigm of open science (Open Science), the main tasks of which are the popularization of science and scientific activities, public quality control of scientific publications, the development of interdisciplinary research, a modern institute of scientific review, increasing the citation of Uzbek science and building a knowledge infrastructure.

CONTACTS:

Republic of Uzbekistan, Tashkent, Parkent street 51, floor 2

(+998) 99-006-61-10

info@inscience.uz

NAVIGATION:

Journals
Conferences
Organizations
Authors
Blog
Contact
© Copyright 2025 in Science All Rights Reserved | Developed by in Science | Site create by in Designer