Клиническая характеристика некоторых риккетсиозов на примере лихорадки Цуцугамуши и коксиеллёза

Аннотация

Объекты исследования: 38 больных коксиеллёзом, 12 больных лихорадкой Цуцугамуши, 32 больных с микст-формами.
Цель работы: изучить клинику, течение лихорадки Цуцугамуши, коксиеллёза и микст-форм в регионе Самаркандской области.
Методы исследования: Клинические, серологические, эпидемиологические, статистические.
Полученные результаты и их новизна: Впервые описана клиника лихорадки Цуцугамуши, коксиеллёза и их сочетанные формы. Использование иммуноферментного анализа методом ELISA крови при остролихорадочных заболеваниях позволили выявить лихорадку Цуцугамуши, коксиеллёза и их микст-формы.
Практическая значимость: Данная работа позволит улучшить этиологическую расшифровку остролихорадочных инфекционных заболеваний. Разработан алгоритм клинической диагностики и методы лечения лихорадки Цуцугамуши и коксиелеза.
Степень внедрения и экономическая эффективность: По материалам диссертации разработана и внедрена методическая рекомендация «Риккетсиозная инфекция в Узбекистане» и учебно-методическое пособие для студентов медицинских ВУЗов «Риккетсиозная инфекция». Результаты диссертационной работы внедрены в инфекционных больницах г.Самарканда и в некоторых районах области, что позволит улучшить этиологическую расшифровку остролихорадочных больных и сократит койко-дней в стационаре на 5-6 дней. Материалы диссертации используются при чтении лекций и проведении практических занятий на кафедре инфекционных болезней и эпидемиологии Самаркандского медицинского института.
Область применения: Инфекционные стационары, центры
государственного санитарно-эпидемиологического надзора, высшие учебные заведения.

Тип источника: Авторефераты
Годы охвата с 1992
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
  • Республиканский специализированный научно-практический медицинский центр эпидемиологии, микробиологии, инфекционных и паразитарных болезней
CC BY f
1-21
18

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.
Поделиться
Вафокулова, Г. (1970). Клиническая характеристика некоторых риккетсиозов на примере лихорадки Цуцугамуши и коксиеллёза. Каталог авторефератов, 1(1), 1–21. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/autoabstract/article/view/46909
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Объекты исследования: 38 больных коксиеллёзом, 12 больных лихорадкой Цуцугамуши, 32 больных с микст-формами.
Цель работы: изучить клинику, течение лихорадки Цуцугамуши, коксиеллёза и микст-форм в регионе Самаркандской области.
Методы исследования: Клинические, серологические, эпидемиологические, статистические.
Полученные результаты и их новизна: Впервые описана клиника лихорадки Цуцугамуши, коксиеллёза и их сочетанные формы. Использование иммуноферментного анализа методом ELISA крови при остролихорадочных заболеваниях позволили выявить лихорадку Цуцугамуши, коксиеллёза и их микст-формы.
Практическая значимость: Данная работа позволит улучшить этиологическую расшифровку остролихорадочных инфекционных заболеваний. Разработан алгоритм клинической диагностики и методы лечения лихорадки Цуцугамуши и коксиелеза.
Степень внедрения и экономическая эффективность: По материалам диссертации разработана и внедрена методическая рекомендация «Риккетсиозная инфекция в Узбекистане» и учебно-методическое пособие для студентов медицинских ВУЗов «Риккетсиозная инфекция». Результаты диссертационной работы внедрены в инфекционных больницах г.Самарканда и в некоторых районах области, что позволит улучшить этиологическую расшифровку остролихорадочных больных и сократит койко-дней в стационаре на 5-6 дней. Материалы диссертации используются при чтении лекций и проведении практических занятий на кафедре инфекционных болезней и эпидемиологии Самаркандского медицинского института.
Область применения: Инфекционные стационары, центры
государственного санитарно-эпидемиологического надзора, высшие учебные заведения.


background image

1

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ ВАЗИРЛИГИ

ЭПИДЕМИЯЛОГИЯ, МИКРОБИОЛОГИЯ ВА ЮҚУМЛИ

КАСАЛЛИКЛАР ИЛМИЙ-ТАДҚИҚОТ ИНСТИТУТИ



Қўлёзма ҳуқуқида

УДК: 616.981.718-08-1074



ВАФОКУЛОВА ГУЛНОЗА САДУЛЛОЕВНА



ЦУЦУГАМУШИ ИСИТМАСИ ВА КОКСИЕЛЛЁЗ КЎРИНИШИДАГИ

АЙРИМ РИККЕТСИОЗЛАРНИНГ КЛИНИК ХАРАКТЕРИСТИКАСИ

14.00.10 – Юқумли касалликлар




Тиббиёт фанлари номзоди

илмий даражасини олиш учун тақдим этилган диссертация

АВТОРЕФЕРАТИ










Ташкент - 2011


background image

2

Иш Самарканд давлат тиббиёт институтида бажарилган.



Илмий рахбар

:

тиббиёт фанлари доктори, профессор

МУСАБАЕВ ЭРКИН ИСАКОВИЧ

Расмий оппопентлар

:

тиббиёт фанлари доктори, профессор

БАБАХОДЖАЕВ Сирожиддин Носирович



тиббиёт фанлари номзоди, доцент

ХУДАЙБЕРДИЕВ Якубжон Кузибаевич


Етакчи ташкилот

:

Тошкент педиатрия тиббиёт институти


Ҳимоя Ўзбекистон Республикаси Соглиқни сақлаш вазирлиги

Эпидемиология, микробиология ва юқумли касалликлар илмий-тадқиқот
институти ҳузуридаги Д.087.11.01 рақамли кенгашнинг 2011 йилнинг
____________________куни соат _______ да ўтадиган мажлисида бўлади.
Манзил: 100133,Тошкент шаҳри, Решетов кўчаси, 2.

Диссертация билан Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш

вазирлиги Эпидемиология, микробиология ва юқумли касалликлар илмий-
тадқиқот институти кутубхонасида танишиш мумкин.

Автореферат 2011 йил ______________ да тарқатилди







Ихтисослашган кенгаш илмий котиби

АХМЕДОВА

тиббиёт фанлари доктори

Халида Юлдашевна


background image

3

ДИССЕРТАЦИЯНИНГ УМУМИЙ ТАВСИФИ

Мавзунинг долзарблиги

.

Барча давлатлар қатори Ўзбекистонда ҳам

юқумли касалликлар муаммоси нафақат фанда, балки амалиётда ҳам мухим
долзарб муаммо бўлиб қолмоқда. Оҳирги йилларда юқумли касалликларни
камайтириш буйича эришилган ютуқларга қарамасдан, республикамизда
айрим инфекцияларнинг тарқалиш хавфи мавжудлиги сақланиб қолмоқда.

Риккетсиозларнинг кенг тарқалиши кўпгина мамлакатларда долзарб

бўлиб қолишига қарамасдан, республикамизда бу касалликни ўрганиш
етарлича эмас. Эпидемиологик ҳолатнинг кузатилиши шуни кўрсатадики,
риккетсиозлар табиатда жуда кенг қамровда учрайди ва инсонларда уларнинг
кечиши спорадик шаклда ёки эпидемия кўринишда булиши мумкин
(Мусабаев И.К., 1996; Лукин Е.П., 1999; Аитов К.И., 2000; Токаревич Н.К.,
2007). Ҳозирги вақтдаги маълумотлар шуни аниқ ва равшан кўрсатадики,
аҳоли ўртасида учрайдиган барча ўткир иситмали касалликларнинг жуда
катта аниқланмаган қисмини риккетсиозлар ташкил этади (ЖССТ 3-сон
бюллетени, 1993; Лукин Е. П. ва бошкалар, 2003).
Оҳирги

йилларда

қилинган

тадқиқотларда

кўрсатилишича,

риккетсиозларнинг

сурункали

шаклларида

юрак

мушакларининг

шикастланиши натижасида ўлим ҳолати рўй бериши мумкин (Лобан К.М.,
2000; Аитов К.А., 2005; Токаревич Н.К.,2008).

Бизнинг юртимизда риккетсиозларни ўрганиш соҳасида бир қанча

ишлар қилинган. Ҳозирги вақтгача республикамизда риккетсиоз касаллигини
ўрганиш буйича олимларимиздан Адилов Д.А. (1970), Гафарова М.Т. (1986),
Джалилов К.Д. (1990), Юлдашев А.В. (1992) ишлари мавжуд, аммо бу
касалликларнинг ҳозирги даврдаги клиник кечишлари ва унга ташхис
қўйишда янги

усуллардан фойдаланиш

адабиётларимизда етарлича

ёритилмаган. Шунинг учун риккетсиозларнинг замонавий клиникаси,
ташҳисоти, хамда бошқа масалалари мавхумлигича қолмокда.

Ишнинг долзарблигини яна шунда кўриш мумкинки, Ўзбекистонда

Цуцугамуши иситмасининг клиник характеристикасини ўрганиш буйича
ишлар қилинмаган, вахоланки айни дамда Цуцугамуши касаллиги
Тожикистонда қайд қилинган. Бундай вазият Ўзбекистон шароитида ҳам
албатта

риккетсиозларни,

жумладан

Цуцугамуши

иситмаси

ва

коксиеллёзларни чуқур ўрганиш кераклигини тақозо қилади. Айниқса,
кўрсатилган касалликларнинг ташҳисот стандартларини ишлаб чиқариш
зарурлигини талаб қилади.

Муаммонинг ўрганилганлик даражаси

. Хозирги вақтда ўткир

иситмали юқумли касалликларни этиологик келиб чиқиш сабабларини
аниқлаш

амалиёт

шифокорларининг

мухим

вазифаларидан

бири

ҳисобланади. Касалликнинг асосий белгиларидан бири иситма бўлган
риккетсиозлар, долзарблигига қарамай, кўп йиллардан бўён тадқиқотчилар
назаридан четда қолмоқда. Риккетсиозларнинг кечишида шу касалликка хос
аниқ ва равшан клиник белгиларининг йуқлиги ва уларнинг кўпгина юқумли


background image

4

касалликлар билан ўхшашлиги шифокорлар томонидан бу касалликларга
туғри ташҳис қўйишни қийинлаштиради.

Диссертация

ишининг

илмий-тадқиқот

режалари

билан

боғлиқлиги

. Диссертация ишининг мавзуси Самарқанд давлат тиббиёт

институтида олиб борилаётган илмий-текшириш ишлари режасига киради.

Тадқиқот мақсади:

цуцугамуши иситмаси, коксиеллёз ва уларнинг

микст шаклларининг иситмали ҳолатлар ичидаги ўрни ва клиникасининг
Самарқанд вилояти ҳудудида ўзига ҳос белгиларини аниқлаш.

Тадқиқот вазифалари:

1.

Цуцугамуши иситмаси, коксиеллёз, уларнинг микст-шаклларининг ўткир
юқумли иситмали ҳолатлар ичидаги ўрни, клиник кечиши ва уларга ҳос
тегишли белгиларини аниқлаш.

2.

Цуцугамуши иситмаси, коксиеллёз ва уларнинг микст-шаклларининг
замонавий клиник кечиши, минтақавий ҳусусиятларини ўрганиш,
клиник-лаборатор кўрсаткичлари ҳолатини таққослаб ўрганиш.

3.

Цуцугамуши иситмаси, коксиеллёз ва уларнинг клиник белгилари
асосида ташҳисот стандартларини ишлаб чиқиш.

Тадқиқот объекти ва предмети

. Самарқанд шаҳар 1-сон юқумли

касалликлар клиник шифоҳонаси ва Самарканд вилоятининг айрим туман
шифоҳоналарида 837 нафар ўткир юқумли иситмали касалликлар билан
даволанаётган беморлар кўриги ва текшируви.

Тадқиқот методлари.

Ишда клиник, бактериологик, серологик,

эпидемиологик ва статистик усуллар қўланилди.

Ҳимояга олиб чиқилаётган асосий ҳолатлар:

1.

Самарқанд вилоятида ўткир юқумли иситмали касалликларнинг 9,7%
изини риккетсиозлар ташкил этади. Риккетсиоз билан касалланган
беморлар орасида 4,5% ни коксиеллёз, 1,4% ни Цуцугамуши иситмаси,
риккетсиозларнинг

микст-шакллари

1,3%

ни

(Цуцугамуши

+

коксиеллёз, Цуцугамуши иситмаси + риккетсиозли тошмали тиф 1,3%
ни, коксиеллёз + риккетсиозли тошмали тиф эса 1,2% ) ташкил қилиши
аниқланди.

2.

Ўзбекистон Республикасида илк маротаба Цуцугамуши иситмасининг
клиник кечиши, аҳамияти ва долзарблиги ўрганилди.

3.

Ўзбекистонда биринчи марта риккетсиозли инфекцияларнинг микст
шаклларининг клиник кечиши таърифланди, Цуцугамуши иситмаси ва
коксиеллёз касаллигига ташҳис қўйишнинг стандарт белгилари ишлаб
чиқилди.

Илмий янгилиги

. Самарқанд вилояти мисолида минтақамизда

учрайдиган ўткир юқумли иситмали касалликларнинг маълум қисмини
риккетсиозлар ташкил этиши аниқланди. Илк маротаба Самарқанд вилояти
ҳудудида учрайдиган ўткир иситмали юқумли касалликлар ичида
Цуцугамуши иситмаси ва унинг микст шаклининг алоҳида ўрни борлиги
кўрсатилди. Бундан ташқари, Цуцугамуши иситмаси ва унинг микст-
шакллари клиникаси ёритилди. Риккетсиозларга мансуб Цуцугамуши ва
коксиеллёзларни аниқлашда иммунофермент тахлил (ELISA) усулини


background image

5

қўллаш шартлиги аниқланди. Ушбу усул қўлланилиши натижасида
кокксиеллез, Цуцугамуши иситмаси ва уларнинг микст шаклларини аниқлаш
имконини берди. Илк маротаба риккетсиоз касалликлари (кокксиеллёз,
Цуцугамуши) ва уларнинг микст шаклларининг минтакамизга ҳос замонавий
клиник кечиши кўрсатилиб, амалиётга ташҳисот стандартлари тавсия этилди.

Тадқиқот натижаларининг илмий ва амалий аҳамияти

.

Cамарқанд

вилояти мисолида минтақамизда учрайдиган ўткир юқумли иситмали
касалликларнинг маълум (9,7%) қисмини риккетсиозлар ташкил этиши
аниқланди.

Риккетсиозларга

мансуб

Цуцугамуши

иситмаси

ва

коксиеллёзларни аниқлашда ИФА (ELISA) усулини ишлатиш шартлиги аён
бўлди. Ушбу риккетсиоз касалликларининг ва уларнинг микст-шакларининг
минтақамизда ҳос замонавий клиник кечиши курсатилиб, амалиётга
ташҳисот стандартлари тавсия этилди.

Натижаларнинг жорий қилиниши.

Диссертация материаллари

натижалари асосида Тиббиёт институти талабалари учун «Риккетсиозли
инфекция» ўқув услубий қулланма (Самарқанд, 2009), амалиёт шифокорлари
(инфекционистлар, микробиологлар ва вирусологлар) учун «Ўзбекистонда
риккетсиозли инфекция» (Самарқанд, 2010) номли методик қўлланма чоп
этилди. Самарқанд шаҳар 1-сон юқумли касалликлар клиник шифохонаси
базасида риккетсиоз инфекциясини ўрганиш маркази ташкил қилинди.
Самарқанд шаҳар юқумли касалликлар ва вилоятининг айрим туман юқумли
касалликлар шифоҳоналарида диссертация ишининг натижалари тадбиқ
этилди.

Диссертация

материаллари

асосида

СамДТИнинг

юқумли

касалликлар ва эпидемиология кафедрасида талабалар учун машғулотлар
ўтказилмоқда.

Ишнинг синовдан ўтиши.

Диссертация ишининг асосий холатлари

такдим этилди ва мухокама килинди: «Юқумли ва паразитар касалликларга
ташҳис қўйиш, даволаш ва профилактикасининг актуал муаммолари " га
бағишланган Ҳалқаро илмий конференцияда (Тошкент, 2009), Ўзбекистон
Республикаси педиатрларининг VI ҳалқаро съездида (Тошкент, 2009),
Ўзбекистон

Республикасининг

гигиенистлари,

эпидемиологлари

ва

инфекционистларининг IX съездида (Тошкент, 2010), Самарканд давлат
тиббиёт институти кафедралараро йигилишида (Самарқанд, 2011),
ЭМЮКИТИ ихтисослашган кенгаш кошидаги илмий кенгашида (Тошкент,
2011) муҳокама этилди.

Натижаларнинг эълон қилинганлиги.

Диссертация материаллари

бўйича 9 та илмий иш чоп этилди, шу жумладан 1 та ўқув услубий қўлланма
ва 1 та амалиёт методик тавсиянома чоп этилагн.

Ишнинг тузилиши ва ҳажми.

Диссертация иши 118 босма текстдан

иборат бўлиб, кириш қисми, адабиётлар обзори, 5 бўлим шахсий
кузатувлардан, ҳулоса, амалий тавсиялар ва қўлланилган адабиётлар
руйҳатидан иборат. Қўлланилган адабиётлар 139 манбадан олинган бўлиб
улардан 39таси чет эл олимларининг ишлари ташкил қилади. Диссертация
ишида 23 жадвал, 12 сурат ва 9 та кузатилган беморларнинг касаллик
тариҳидан кўчирма ишлатилган.


background image

6

ДИССЕРТАЦИЯНИНГ АСОСИЙ МАЗМУНИ

Изланиш материллари ва усуллари.

Ишнинг асосий мазмунини 5

ёшдан то 62 ёшгача бўлган 837 беморларнинг текширув натижалари ташкил
қилади. Беморлар Самарқанд шахар 1 сон юқумли касалликлар клиник
шифоҳонаси ва Самарқанд вилоятининг Тайлоқ, Булунғур, Жомбой ва Ургут
туманлари юқумли касалликлар шифоҳонасига «Ўткир респиратор вирусли
инфекция» «Қорин тифи», «Бруцеллёз», «Номаълум этиологияли иситма»
ташҳислари билан мурожаат этишган ва даволанишган.

1-жадвал

Турли йиллар бўйича юқумли касалликлар шифоҳонасига

мурожаат этган беморларнинг тақсимланиши



Йиллар

С

ам

ар

қ

анд

ш

аха

р

ю

қ

ум

л

и

к

ас

ал

л

ик

л

ар

ш

иф

о

ҳ

она

си

Т

айл

о

қ

т

ум

ани

ю

қ

ум

л

и

к

ас

ал

л

ик

л

ар

ш

иф

о

ҳ

она

си

Б

ул

ун

ғур

тум

ани

ю

қ

ум

л

и

к

ас

ал

л

ик

л

ар

ш

иф

о

ҳ

она

си

Жо

м

б

ой

тум

ани

ю

қ

ум

л

и

к

ас

ал

л

ик

л

ар

ш

иф

о

ҳ

она

си

Ург

ут

тум

ани

ю

қ

ум

л

и

к

ас

ал

л

ик

л

ар

ш

иф

о

ҳ

она

си

Ҳам-

маси

2004

72

26

10

9

7

124

2005

361

34

31

17

21

464

2006

174

12

37

10

16

249

Ҳаммаси

607

72

78

36

44

837


Текширилган беморларнинг қон зардоби ИФА (Elisa) усули орқали

текширилганда иммуноглобулин М фракциясининг 82 беморда топилиши
«Риккетсиоз инфекцияси» ташҳисини серологик тасдиқлайди. Бу умумий
беморлар сонининг 9,7% ини ташкил қилади. Бундан ташқари, коксиеллёз
касаллигига ҳос иммуноглобулин М беморларнинг 38 тасида (4,5%),
Цуцугамуши иситмаси кузгатувчисига оид иммуноглобулин М 12 та беморда
(1,4%) аниқланилди.

Шуни алоҳида қайд қилишимиз керакки, кузатувимизда бўлган

беморларнинг 3,8%, яъни 32 тасида касалликнинг микст шакллари қайд
этилди. Булар Цуцугамуши иситмаси + коксиеллёз 11 (1,3%) беморда,
Цуцугамуши иситмаси + риккетсиозли тошмали тиф 11 (1,3%) ва 10 (1,2 %)
беморда коксиеллёз + риккетсиозли тошмали тиф куринишида кузатилди.
Риккетсиоз инфекциясига тасдиқланган беморлар орасида эркаклар аёлларга
нисбатан салмоқли қисмни, яъни 63 кишини (76,8%), аёллар эса 19 кишини
(23,2%) ташкил қилиши маълум бўлди.

Беморларнинг

ёшларини

кўриб

чиққанимизда,

турли

ёшдаги

беморларнинг ушбу касалликка чалинганлиги аниқланди. Бироқ касаллик 15-
30 ёшлар орасида - 38 (46,3%) ва 15 ёшгача кўп учраши -24 та (29,3%) яққол
кўзга ташланади.


background image

7

Беморларнинг яшаш жойларига аҳамият берганимизда аксарият қисми

қишлоқ фуқоролари 71(86,6%) эканлиги, шаҳарда эса 11 (13,4) киши яшаши
маълум бўлди.

Кузатувимиздаги Риккетсиоз инфекцияси билан зарарланган беморлар

Самарқанд вилоятининг 9 туманида ва Жиззах вилоятининг икки туманида
истиқомат қилишади. Ҳасталанган беморларнинг касб-корлари тахлил
қилинганда, уларнинг 46,5% ҳусусий чорвачилик билан машгул эканлиги
аниқланди.

Касаллик ўсмирлар орасида (29,2%) кенг таркалганини инобатга олган

ҳолда, бу ёшдаги болаларнинг ота-оналар томонидан чорва ишларига
аралаштиришлари натижасида касаллик келиб чиққан, деган ҳулосани келиш
мумкин.

Беморларда риккетсиоз инфециясининг келиб чиқиш сабабларини

ўрганиб чиқиш учун уларнинг яшаш манзилгохлари, жойлардаги шарт-
шароитлари, ҳайвонлар билан мулоқотда бўлишлари ва оҳирги 6 ҳафта
давомида кемирувчи ва ҳар ҳил ҳашоратлар чаққан ёки чақмаганлиги
ўрганилди. Бу тахлиллар шуни кўрсатдики, риккетсиозли инфекция билан
касалланган беморлар асосан ўз ҳусусий уйларида яшашлари ва ҳовлисида
ҳар ҳил ҳужалик юритиш ҳоналари (ертўлалар, мол сақлайдиган жойлари ва
б.) борлиги ва бу ерларда кемирувчилар мавжудлиги аниқланилди. Иккита
бемордан ташқари, қолган ҳамма беморлар ҳар куни майда ёки катта шохли
ҳайвонларни уй шароитида парвариш қилиши тасдиқланди. Беморларнинг
асосий қисми касалликдан 4-6 ҳафта олдин ҳар ҳил ҳашоратларнинг
чаққанлигини ҳам таъкидлаб ўтишди.

Риккетсиозли инфекциянинг 3 йиллик мавсумийлиги ва касалланиш

ҳолати тахлил этилганда куйидагилар аниқланди: (1 расм).

киш

бахор

ёз

куз

1-расм. Йилнинг фаслларига боғлиқ касалланиш ҳолатларининг

тақсимланиши

Расмдан кўриниб турибдики, қиш пайтида 7,3% ҳолда, кузда 28, 0%

ҳолда касаллик қайд этилган. Касалликнинг энг авж олиш даврлари бахор
31,7% ва ёз 33, 0 % ойларига туғри келади.


background image

8

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

месяца

2-расм. Риккетсиоз касаллигининг Самарқанд вилояти ҳудудида

учрашининг ойма ой динамикаси

Самарқанд вилояти ҳудудида риккетсиозли инфекциялар учрашининг

ойма ой динамикасини ўрганганимизда (2-расм) риккетсиоз касаллиги билан
хасталанишнинг 3 ҳил ҳолатини кузатдик. Касалликнинг энг авж олган даври
март ойига туғри келиб, май ойларида бу курсаткич энг чўққига етади, сўнгра
август ва сентябрь ойларида шундай ушланиб туриб, ноябрь ойларига
пастроқ кутарилиши туғри келади.

Диссертация ишини бажаришда иммунофермент (Elisa) усулидан

ташқари, беморларга умумий клиник, биохимик, бактериологик ва серологик
тахлиллар ўтказилди. Шунингдек, серодиагностик усул- риккетсиозли
инфекциялар гуруҳига ҳос иммуноглобулин М ни аниқлаш учун
иммунофермент тахлил (ELISA) ўтказилди. Айнан Цуцугамуши иситмаси,
Ку-иситма ва риккетсиозли тошмали тиф билан ҳасталанган беморларнинг
қон зардобида ушбу фракция аниқланилди.

Шахсий кузатувлар натижалари ва уларнинг муҳокамаси

Цуцугамуши иситмасининг клиник характеристикаси

Текширилган беморларнинг 837 умумий сонидан Цуцугамуши

иситмаси ташҳиси 34 (4,1%) беморда тасдиқланди. Шундан 12 нафар (1,45%)
беморда Цуцугамуши иситмаси моноинфекция тарзида 22 нафар (2,6%)
беморда эса микст инфекция шаклида кечиши кузатилди.

Цуцугамуши иситмаси билан ҳасталанган беморларнинг ёшлари 8

ёшдан то 50 ёшгача бўлиб, улар орасидан 30 ёшгача бўлган беморлар
кўпчиликни ташкил қилди (66,7%). Беморларнинг ўртача ёши 25 ёш.

Цуцугамуши иситмаси касаллигининг жинсга боғликлиги кузатувларда

маълум бўлди. Беморларнинг аксарият қисмини эркаклар (75%), аёллар эса
25% ни ташкил қилди. Цуцугамуши иситмаси Самарқанд вилояти
ҳудудининг 6 та туманида ва 1 та ҳолатда Жиззах вилоятининг Ғаллаорол
туманида учради. Беморларнинг салмоқли қисми (91,7%) қишлоқ шароитида


background image

9

истиқомат қилишади. Ҳасталаниш ҳоллари асосан бахор-ёз ойларига,
касалликнинг энг авжга чиқиши эса май ойига (41,75%) туғри келади.
Касаллик барча беморларда ўткир бошланган.

Шуни таъкидлаш лозимки, касаллик бошида барча беморлар ҳолати

шифокорлар томонидан ўткир вирусли респиратор инфекцияси тарзида
баҳоланиб, амбулатор шароитда даво олиб борилган. Бу холат эса аксарият
беморларнинг шифоҳонага касалликнинг кечки даврларида мурожаат
қилишига сабаб бўлган. Натижада кўпчилик беморлар (41,7%) шифоҳонага
касалликнинг 3-4 ҳафтасидан кейин ўтқазилган муолажалар ёрдам бермагач,
шифоҳона шароитида "қорин тифи", "бруцеллёз" тахминий ташҳислари
билан даволанишган.

Цуцугамуши

иситмаси

билан

оғриган

беморларнинг

ўртача

шифохонада даволаниб чиқиш муддати 12,7 кунни ташкил қилади.

Касалликнинг кечишига кўра, 58,3% беморларда касалликнинг оғир

кечиши, 41,7% ҳолатда Цуцугамуши иситмасининг ўрта оғир шакли учради.
Енгил шакллари биз кузатган беморлар орасида кузатилмади.

Цуцугамуши иситмасининг асосий ва доимий клиник белгиси бу

иситмадир. Иситманинг давомийлиги 9 кундан 52 кунгача давом этди.
Касалликнинг умумий давом этиш кўрсаткичи 28,5 кунни ташкил қилгани
ҳолда, иситма давомийлиги ўртача 20,9 кунни ташкил этади. Субфебрил
тана ҳарорати 16,7% беморларда, иситманинг ўртача кўтарилиши – 4 нафар
(33,3%) ва иситманинг юқори даражаларгача ошиши 6 нафар беморда (50%)
кузатилган.

Бизнинг кузатувимизда 58,3% беморларда иситма даврида ҳар 3-5

кунда иситманинг кескин субфебрил кўрсаткичларгача тушиши қайд этилди.

Беморларнинг тана ҳароратини қайд қилиш варақасидаги иситманинг

тушиш кесимлари сонига караб 5 нафар (41,7%) беморларда икки тўлқинли,
2 нафар (16,6%) беморларда уч тўлқинли бўлиши кузатилди.

Касалликнинг икки ва уч тўлқинли кечиши бемор организмда

риккетсиянинг

давомли

персистенциясини

курсатади.

Бизнинг

кузатувимиздаги беморларда касаллик кечиш давомийлиги 13-58 кунга тенг
бўлиб, ўртача 28,5 ташкил килади.

2-жадвалдан кўриниб турибдики, Цуцугамуши иситмаси бизнинг

кузатувларимизда яққол интоксикация, оғрик (артралгик) синдром, марказий
асаб ва юрак қон томир тизимининг зарарланиши билан кузатилди. Камроқ
ҳолларда нафас олиш ва лимфатик тизим зарарланиши аниқланди.
Цуцугамуши иситмасида гепатомегалия ҳолатининг қайд этилиши (83,3%)
беморларда аниқланди. Олиб борилган тадқиқотларимизни бошқа иқлим
шароитида ўтқазилган текширишлар билан таққослаганимизда Россияда
бажарилган

ишларда

кўрсатилишича

экзантема,

бирламчи

аффект,

брадикардия, спленомегалия асосий клиник белгилар ҳисобланса, бизнинг
кузатувимизда эса, юқорида кўрсатилган айрим белгилар, яъни брадикардия
ўрнига тахикардия, спленомегалия ҳолатлари кам учраб, гепатомегалия
83,3% ни кўрсатди.


background image

10

2- жадвал

Цуцугамуши иситмаси билан ҳасталанган беморлардаги асосий клиник

симптомларнинг характеристикаси


Симптомлар

Касаллар сони

M±m

n

%

Иситма

12

100,0

20,9±2,1

Ваража

9

75,0

10,5±1,3

Беҳоллик

12

100,0

24,5±3,6

Тери копламлариининг рангпарлиги

11

91,6

23,5±2,1

Тер босиши

10

83,3

21,1±3,4

Фотофобия

1

8,3

-

Бурун қонаши

1

8,3

-

Миалгия

9

75,0

18,5±3,4

Артралгия

9

75,0

14,3±2,6

Суяклардаги оғриклар

7

58,3

14,5±3,3

Умуртқа поғонасида оғриқ

4

33,3

10,7±3,5

Лимфаденит

5

41,7

21,8±6,4

Йўтал

6

50,0

12,8±3,6

Катарал ҳолатлар

3

25,0

6,6±1,7

Томоқда оғриқ

2

16,7

7,0±3,0

Тонларнинг буғиқлиги

12

100,0

24,3±2,9

Тахикардия

12

100,0

25,6±2,6

Иштаҳанинг бузилиши

10

83,3

18,2±1,5

Анорексия

2

16,7

7,0±3,0

Сувсираш

11

91,6

18,3±2,6

Гепатомегалия

10

83,3

21,6±2,1

Спленомегалия

1

8,3

-

Тил караши

12

100,0

16,9±1,4

Томоқ безлари гипертрофияси

4

33,3

7,7±1,7

Қорин оғриғи

4

33,3

6,5±2,4

Томоқ гиперемияси

2

16,7

8,5±5,5

Қусиш

1

8,3

-

Кўнгил айниб туриши

2

16,6

5,0±2,0

Уйқусизлик

5

41,7

5,8±1,5

Бош айланиши

6

50,0

5,3±1,3

Бош оғриғи

12

100,0

16,8±2,6


Экзантема симптоми бизнинг беморларда ўз аксини топмади, бу ҳолни

беморларнинг бизга кеч мурожаат қилиши ҳамда уларнинг сони камлиги
билан изохлаш мумкин, бироқ шуни ҳам айтиб ўтиш жоизки, оҳирги
вақтларда Россияда чоп этилаётган адабиётларда ҳам бу белги кам учраши
кўрсатилаяпти.

Периферик қон тахлилидаги ўзгаришларни ўрганиш жараёнида 16,7%

беморларда касаллик лейкоцитоз билан, 83,3% беморларда нормоцитоз


background image

11

фонида нейтрофиллёз кузатилмасдан кечди. 33,3% беморларда кучли
ўзгаришларсиз лимфоцитоз аниқланилди (40-45%). Касалликнинг авжга
чиқиш даврида 66,7% беморларда эритроцитларнинг чўкиш тезлигининг
ортиши диққатни жалб қилди. Айниқса, 33,3% беморларда бу кўрсаткичнинг
юқори даражаларгача кўтарилиши қайд этилди (32-50 мм/соат).

Касалликнинг ўткир даврида гипохром камқонлик 75,0% беморларда

аниқланди.

Юқоридагиларни инобатга олган ҳолда, шуни ишонч билан айтишимиз

мумкинки, Цуцугамуши иситмаси риккетсиялари Самарқанд вилоятида
учрайдиган ўткир иситмали касалликларнинг пайдо бўлишининг этиологик
сабаби бўлиши аниқланди. Яна шуни таъкидлаб ўтиш жоизки, одамларнинг
ушбу касаллик билан инфицирланиши касалликнинг клиник яққол
ифодаланган шаклларига нисбатан кўп учрашиши эхтимолдан ҳоли эмас..

Стандарт ташҳис қуйиш диагностикасини ишлаб чиқишда биз ҳозирги

замон дунё миқёсида амалиётда қўлланилаётган услубга таянган ҳолда
шубҳали ҳолатда (фаразли), қўшимча маълумотлар тўплаш орқали
(эхтимолли) ва якуний ташҳис (тасдиқланган ҳолат) йўли билан бордик.

Бизнинг ҳудудда Цуцугамуши иситмаси ташҳисотида қуйидаги

схемани таклиф қиламиз:

Фаразли холат

касалликнинг ўткир бошланиши, иситманинг 5 кун ва

ундан кўпрок давом этиши ва қўйидаги белгиларнинг камида 4-си бўлиши:

Суяк ва буғимлардаги оғриклар;

мушакларда оғриклар;

бош оғриклар;

ретроорбитал оғриклар

ваража

гепатомегалия.

Фаразли ҳолатни аниқлаш учун биринчи навбатда цуцугамуши иситмасига
текшириш, иккинчидан, шубҳали инфекцияга тахмин қилинганда шошилинч
хабарнома жўнатиш такозо этилади.

Эхтимолли ҳолат

фаразли ҳолат ва қуйидаги белгилардан бири бўлганда

қўйилади:

каналар чаққанлиги ёки касаллик бошланишидан 2-4 ҳафта олдин
каналар билан мулоқотда бўлиш;

касалликнинг икки ёки уч тўлқинли кечиши;

регионар лимфаденит (балки бу бирламчи аффект бўлиши мумкин).

Тасдиқланган ҳолат – бу:

ИФА (ELISA) усулида қон зардобида R га нисбатан IgM пайдо бўлиши;

реал вақт режимида ПЦР кўрсаткичининг мусбат бўлиши.

Цуцугамуши иситмасини этиотроп даволашга курсатма бўлиб,

касалликнинг э

хтимолли ва тасдиқланган

ҳолатлари киради. Ўз вақтида

ва туғри бошланган даво касаллик муддатининг қисқаришига ва
асоратларининг олдини олишга ёрдам беради.


background image

12

Коксиеллёз касаллигининг умумий клиник характеристикаси

Кузатувдаги беморлардан (837) коксиеллёз ташҳиси 38 беморга

қуйилди (4,5%). Касаллик 23 (60,5%) беморда ўткир, 15 (39,5%) беморда –
аста-секин бошланди. Касаллик 21 (55,2%) беморларда иситма, ваража,
ҳолсизлик, дармонсизлик билан бошланган, қолган 17 (44,7%) беморларда
тана ҳароратининг кўтарилиши варажасиз кузатилди. Тана ҳароратининг
ўткир кўтарилиши 16(42,1%) беморда, литик (2-5 кун давомида) – 22 (57,9%)
беморда

кузатилди.

Тана

ҳароратининг

субфебрил

даражаларгача

кўтарилиши 7(18,4%) беморда аниқланилиб, 6-10 кун давомида ушланиб
турди. Тана ҳароратининг ўртача кўтарилиши 17 (44,6%) беморда кузатилиб,
8-27 кун давом этди, тана ҳароратининг юқори даражаларгача кўтарилиши 13
(34,4%) беморда қайд қилиниб, 13 - 65 кун сақланиб турди ва бир беморда
гиперпиретик иситма кузатилди.

Иситма давомийлиги 28 (73,8%) беморда 7 - 15 кун, 3 (7,9%) беморда

20 кун, 3 (7,9%) тасида 30 кун, 4 (10,5%) тасида 30 кундан зиёд давом этди.
Коксиеллёз билан ҳасталанган беморларда иситма даврининг ўртача
давомийлиги - 14,7 кунга тенглиги кузатувлардан маълум бўлди.

Оғрик синдроми беморларда турлича характерга эга. Мушаклардаги

оғрик 21(55,3%) беморда кузатилиб, оғрик характери ва жойлашиши турлича
кўринишга эга. Кузатувдаги аксарият беморларни- яъни 7(18,4%) кишини
кўпинча камбаласимон мушаклардаги оғрик безовта қилиб, бу жараён 9 - 23
кун давом этди.

Буғимлардаги оғрик 9(23,7%) беморда кузатилиб, бу ҳолат ўртача 11-21

кунга чўзилди, белдаги оғрик 14(36,9%) беморда аниқланилиб, 11-18 кун
давом этди, умуртка поғонасидаги оғриклар 11(28,9%) беморда қайд
қилиниб, 7-24 кун давомида сақланиб турди. Остеоалгиялар 7(18,4%)
беморда кузатилди.

Қуруқ йўтал 18(47,4%) беморда аниқланилиб, 6-22 кун давом этди,

балғамли йўтал эса 4(10,5%) беморда аниқланилиб, 14-30 кун мобайнида
кузатилиб турди. Томоқдаги оғриклар 12(31,6%) беморда қайд қилиниб, 5-13
кун сакланиб турди. Фарингит 2(5,3%) беморда аникланилиб, 4-11 кун давом
этди. Томоқ ва бурун халқум гиперемияси 17(44,7%) беморда кузатилиб, 9-
18 кун ушланиб турди. 5(13,1%) беморларда коксиеллёз касаллиги зотилжам
кўринишида кузатилди, 2(5,2%) тасида эса плевропневмония аниқланилди.
Шу вақтнинг ўзида беморларнинг ўпка соҳаси аускультатив текширилиб
кўрилганда, 32(84,2%) кишида қаттиқ нафас, қуруқ ҳириллашлар, 4(10,5%)
тасида нафас олишнинг сусайиши аниқланди.

Шундан ҳулоса қилиш мумкинки, бизнинг кузатувимиздаги

беморлардан коксиеллёз касаллигининг ўткир пневмоник шакли фақат 7
(18,4 %) беморда кузатилди, деб ҳулоса қилиши мумкин.

Бу гурух беморларда риккетсиоз билан зарарланиш ҳаво томчи йўллари

орқали юққан деб ҳулосага келиш мумкин. Беморларнинг 18 (47,75%) тасида
бронхит клиник ташҳисини қўйиш эшитиш, физикал ва рентгенологик
ўзгаришларга асосланган.


background image

13

Юрак ва қон томирлар тизими томонидан касалликнинг авж олган

даврида асосан юракнинг тез-тез уриши 35 (92,1%), юрак тонлари буғиклиги
35(92,1%) беморларда учради.

Қон босими 30 (78,9%) беморларда нормал ҳолатни, 7 (18,4%) тасида

нормадан паст (гипотония) лиги маълум бўлди. Бир беморда гипертония
ҳолати аниқланилди. ЭКГ даги ўзгаришлар носпецифик бўлиб, қоринча
комплекси волтажининг пастлиги ва ST сегментнинг шаклининг ўзгариши
аниқланилди.

Коксиеллёз билан ҳасталанган беморларда овқат ҳазм қилиш аъзолари

томонидан ўзгаришлар иштаҳанинг пасайиши, 27 (71,2 %) беморларда оғиз
бўшлиғининг қуриши, сувсизланиш белгиси касалликнинг 9-23 кунигача
давом этди. Бунинг сабаби беморларда касалликнинг авж олиш даврида жуда
кўп терлаш билан боғлиқ. Касалликнинг 7-11 кунлари кузатувдаги
беморларнинг 13 (34,2%) тасида кўнгил айниш ва қусиш кузатилди.

Шуни қайд қилиш лозимки, бизнинг кузатувимиздаги барча

беморларда (100%) оғиз ва лаб шиллик пардаларининг қуруқлиги кузатилди.
Шулардан 11 тасида (28,9 %) бу ҳолат тана ҳарорати тушгунча давом этди.
Қорин соҳаси пайпаслаб кўрилганда, 19 (50%) та беморда оғрик
кузатилмаган бўлса, 7 (18,4%) ҳолатда қориннинг бироз дамлаши
аниқланилди. 11 беморда қорин сохаси пайпасланганда аниқ локализацияга
эга бўлмаган оғриклар кузатилди. Гепатомегалия 32 беморда (84,2%),
аниқланилиб, улардан 17 (44,7%) тасида жигар қовурға равоғи ёйидан 1-3
сантиметргача пастга тушиши аниқланилди. 13 (34,2%) беморларда жигар
соҳасида оғриқлар, 13 (34,2%) ўт пуфаги проекцияси бўйлаб оғриқлар 4-12
кун давомида аниқланди. Беморлардан 25 (65,8%) тасида жигар
пайпасланганда эластик консистенцияли, қирралари аниқ, 7 (18,4%) тасида
эса жигарнинг қаттиқлашганлиги қайд этилди. Беморлардаги гепатомегалия
ҳолати ўртача 4-24 кун давомида ушланиб турди. Қолган беморларда жигар
қовурға ёйи тўғрисида аниқланди.

Гепатоспленомегалия аниқланган беморларда ўтказилган жигар

синамалари тахлиллари 6 (15,8%) беморда меъёрий кўрсаткичларнинг
силжиганлиги қайд этди. Улардан 3 (7,9%) тасида АЛТ кўрсаткичининг 1,2
дан 2,2 ммоль/л гача ошганлиги, 2 (5,3%) беморда билирубин миқдорининг
89,7% дан 94 мкмоль/л гача кўтарилганлиги аниқланди.

Иситманинг авжга чиқиш даврида беморларнинг аксарият қисмини 17

(44,6%) ич котиш, 11 (28,9%) беморларни эса аксинча ичнинг суюқ ўтиши
безовта қилди. Диарея синдроми кузатилган беморлар гуруҳида объектив
текширув чоғида қорин соҳаси пайпасланганда ичаклар буйлаб бироз оғрик
ва ғулдираш аниқланди. Ахлат характери суюқ, сариқ рангда патологик
аралашмаларсиз. Диарея синдроми ўртача 4-8 кун давом этди, бу холат
иситманинг меъёрлашиш ёки тушиш даврига тўғри келди.

Озчилик беморларда 2 (5,2%) сийдик чикариш тизими ва буйраклар

томонидан ўзгаришлар қайд этилди. Пастернацкий симптоми мусбат бўлган
беморларда сийдик тахлили ўтқазилганда лейкоцитлар миқдори ошганлиги,
гиалин ва донали цилиндрлар кам миқдорда, альбуминурия ҳолати


background image

14

аниқланилмади. Кузатувимиздаги бу ҳолатни биз буйракларнинг иситмага
нисбатан реакцияси тариқасида баҳоладик.

Асаб тизими томонидан ўзгаришлар - бош оғриклар 35 (92,1%)

беморда, уйқусизлик 12 (31,5%) тасида, тез чарчаш 8 (21,0%) беморда,
кузғалиш 1 (2,6%) тасида, алахсирашлар 1 (2,6%), карахтлик 1 (2,6%)
беморда, бошдаги шовкинлар 2 (5,3%) тасида ва карлик бир беморда қайд
этилди. Неврологик симптоматика турли муддатларда бархам топди.
Масалан, бош айланиши 6 кун давомида кузатилган бўлса, уйкусизлик 3-11
кун давомида беморларни безовта қилди. Бошдаги шовкинлар 5-10 кун
давомида, карлик 3 кун давомида кузатилиб турди.

Бош оғриклар локализацияси бўйича асосан диффуз -30 (78,9%)

беморда, камдан кам холларда чакка соҳасида 3 (7,8%) беморда, пешона
соҳасида 1 (2,6%) беморда аниқланди.

Оғриклар интенсивлиги буйича ҳуружсимон 10 (26,3%) беморда,

пульсацияловчи 7 (18,1%), тумтоқ оғриклар 7 (18,4%) тасида, доимий
оғриклар 6 (15,8%) кишида қайд этилди.

Айрим тизим ва аъзоларнинг зарарланишига боғлик касалликнинг

турли белгилари ифодаланиш даражасига қараб кузатувимиздаги беморларни
қуйидаги клинико-патогенетик классификация буйича тақсимлаб чиқдик (3-
жадвал).

3-жадвал

Коксиеллёз касаллигида ҳасталикнинг клиник шакллари ва касаллик

оғирлик даражасига қараб беморларнинг тақсимланиши

№ Клиник шакллари %

Касаллик кечиши
шакли

%

1. Ўткир циклик

76,4

Енгил

10,5

Ўртача оғир

44,6

Оғир

21,0

2. Ўткир пневмоник 18,4

Енгил

-

Ўртача оғир

7,8

Оғир

10,5

3. Гепатитли

(септик)

5,2

Енгил

-

Ўртача оғир

2,6

Оғир

2,6


Юқорида айтиб ўтилган клиник симптоматикага асосланиб, биз

коксиеллёз касаллигини стандарт аниқлашнинг фаразли, эхтимолли ва
тасдиқланган алгоритмларини ишлаб чиқдик.

Шундай қилиб, коксиеллёз касаллигининг фаразли аниқланган

ҳолати:

Касалликнинг 5 кундан кам бўлмаган иситма билан тўсатдан ўткир

бошланиши ва қуйида келтириб ўтилган белгилардан камида 4 таси бўлиши
билан характерланади:
*ваража ва кучли ифодаланган терлаш;


background image

15

*асаб-мушак ва суяк-буғим оғриқлари;
* яққол ифодаланган ҳолсизлик ва умумий дармонсизлик;
*томоқдаги катарал ўзгаришлар;
*қуруқ йўтал;
*гепатомегалия.

Эхтимолли касаллик ташҳиси қуйидаги ҳолларда қўйилади:

Шубхали касаллик ҳолати ва унга қўшимча равишда қуйидаги белгилар
аниқланса:
*эпидемиологик анамнез (ҳайвонлар билан мулоқот, ҳом сут ва уй
шароитида тайёрланган сут махсулотларини истеъмол қилиш, жун,
хайвонларнинг юнги ва терисини қайта ишлаш жараёнида қатнашиш, хайвон
чиқитлари билан ифлосланган очиқ сув ҳавзаларида чумилиш).

Тасдиқланган ҳолат –бу:

ИФА усулида беморларнинг қон зардобидан коксиеллёз инфекциясига
қарши Ig M ни аниқлаш;

ПЦР нинг мусбат натижаси

Риккетсиоз инфекциясининг микст шакллари клиник

характеристикаси

Охирги йилларда риккетсиоз инфекциясининг йилдан йилга ортиб

бориши билан характерланувчи микст шакллари алоҳида қизиқиш
уйғотмоқда (Аитов К. А., 2008).

Бизнинг

тадқиқотларда

риккетсиозли

инфекциянинг

лаборатор

тасдиқланган микст шакллари 32 беморда аниқланилиб, умумий беморлар
сонининг 3,8 % изини ташкил қилади. Цуцугамуши иситмаси+коксиеллёз -
11та беморда умумий текширилган беморларнинг 1,3 % ини, Цуцугамуши
иситмаси+риккетсиозли тошмали тиф - 11та беморда, текширилган
беморларнинг 1,3% ини, коксиеллёз+риккетсиоз тошмали тиф эса 10 та
беморда (1,2%) аниқланди.

Микст шаклларининг ҳар бири ўзига ҳос ҳусусиятларга эга бўлиши

билан бир қаторда, алоҳида параметрлар буйича ўзаро фарқланади.

Шифоҳонага мурожаат қилгунча иситма давомийлиги Цуцугамуши

иситмаси+косиеллез

гуруҳида

3-10

кунни

(90,9%)

ташкил

қилди.

Шифоҳонага тушгунча иситманинг ўртача давомийлиги Цуцугамуши
иситмаси+косиеллез гуруҳидагилар учун 5,9 кунга тенг.

Шифохонагача булган даврда беморларнинг иситма давомийлиги

Цуцугамуши иситмаси+риккетсиоз тошмали тиф гуруҳидагилар учун 4-30
кунни, ўртача 11,8 кунни ташкил қилади.

Иситма

даври

давомийлиги

Цуцугамуши

иситмаси+риккетсиоз

тошмали тиф гуруҳидаги беморлар учун 6-33 кунни, ўртача 18,0 кунни
ташкил этса, Цуцугамуши иситмаси+косиеллез гуруҳидаги беморлар учун
13,7 кунга тенг (7-26 ёш).

Микст шакллари билан оғриган беморларда иситма реакцияси

давомийлиги

Цуцугамуши

иситмаси+косиеллез

гуруҳидаги

беморлар

учун

касалликнинг

умумий

давомийлиги

10-28

кунни

ташкил

қилади.


background image

16

Цуцугамуши+ риккетсиоз тошмали тиф гуруҳидаги беморлар учун ўртача
кўрсаткич 23,0 кунни ташкил қилган ҳолда, бу гурухда ўртача кўрсаткич 17,7
кунни ташкил қилди.

Микст шакллари билан оғриган беморларнинг асосий клиник

белгилари тахлил қилинганда, улар баъзи параметрлар буйича бир-биридан
ўзаро фаркланарди. Масалан, Цуцугамуши иситмаси +риккетсиоз тошмали
тиф

гуруҳидагиларга

нисбатан,

Цуцугамуши

иситмаси+коксиеллёз

гуруҳидаги беморларда уйқунинг бузилиши ва уйқусизлик камроқ
кузатилган (81,8% га нисбатан 9,1%).

Цуцугамуши иситмаси+коксиеллёз гуруҳидаги беморларга нисбатан

коксиеллёз+риккетсиоз тошмали тиф гуруҳидаги беморларда бош оғриги,
бош айланиши кўпрок кузатилган (72,7% га нисбатан 90,9%, 18,2% га
нисбатан 27,3%).

Микст шакллари билан оғриган беморлар сони Цуцугамуши иситмаси+

риккетсиозли

тошмали

тиф

гуруҳига

нисбатан

Цуцугамуши

иситмаси+коксиеллёз гуруҳида кўпчиликни ташкил қилди (45,5% га
нисбатан 63,6%).

Кунгил айниши, қусиш асосан Цуцугамуши иситмаси+риккетсиозли

тошмали тиф гуруҳидаги беморларда кузатилиб (36,4% га нисбатан 27,3%),
Цуцугамуши иситмаси+коксиеллёз гуруҳидаги беморларда эса камроқ
аниқланилди (18,2% га нисбатан 27,3%).

Регионар лимфаденит Цуцугамуши иситмаси+риккетсиозли тошмали

тиф (54,5%) гуруҳидаги беморларга қараганда, асосан Цуцугамуши
иситмаси+коксиеллёз (63,6 %) гуруҳидаги беморларда қайд этилди.

Цуцугамуши иситмаси+коксиеллёз гуруҳидаги беморларнинг умумий

ахволи Цуцугамуши иситмаси+риккетсиозли тошмали тиф гуруҳидаги
беморларга нисбатан ўртача оғир деб баҳоланди (54,5% га нисбатан 72,7%).

Цуцугамуши

иситмаси+риккетсиозли

тошмали

тиф

гуруҳидаги

беморларда интоксикация синдроми яққол ифодаланган.

Бизнинг

кузатувларимизда

аниқланишича,

касалликнинг

микст

шаклларида

хасталикнинг

бир

тўлқинли

кечиши

(Цуцугамуши

иситмаси+коксиеллёз

гуруҳидаги

беморларда

90,9%,

Цуцугамуши

иситмаси+ риккетсиозли тошмали тиф гуруҳидаги беморларда 72,7%) хос.

Микст шаклларида хасталикнинг икки тўлқинли кечиши Цуцугамуши

иситмаси+коксиеллёз (9,1%) гуруҳидаги беморларга нисбатан Цуцугамуши
иситмаси+риккетсиозли тошмали тиф (27,3%) гуруҳидаги беморларда кўпрок
қайд этилди.

Шу тариқа хасталикнинг микст шакллари якка ҳол тарзидан

фарқланади, касаллик моноинфекция шаклида кечганда хасталикнинг икки
тўлқинли кечиши 41,7% беморларда, уч тўлқинли кечиши 16,7% беморларда
кузатилди.

Кузатувимизда беморларда касалликнинг микст шакллари билан

оғриган беморларнинг коксиеллёз+риккетсиозли тошмали тиф гуруҳидан
коксиеллёз ва риккетсиозли тошмали тифнинг биргаликдаги клиник


background image

17

кечишига ҳос симптомокомплексни аниқлаш имконияти бўлмади. Балки бу
ҳолат кузатувимиздаги беморлар сонининг камлиги билан боғлиқдир.

Касалликнинг кечиш оғирлиги ва иситма даврининг давомийлигига

қараб, Цуцугамуши иситмасининг якка ҳол тарзида кечиши касалликнинг
микст шаклларига нисбатан устунлик қилади.

Касалликнинг микст шаклларида, яъни Цуцугамуши иситмаси+

коксиеллёз гуруҳидаги беморларда ҳасталикнинг нисбатан енгил кечиши
илмий қизиқиш уйғотиб, кейинги тадқиқотларга замин яратади.

Юқоридагилардан хулоса қилган ҳолда, шуни таъкидлаш лозимки,

риккетсиозларнинг микст шакллари узига ҳос кечиш ҳусусиятига эга бўлиб,
алоҳида параметрлар бўйича бир-биридан ўзаро фарқланади ва худди
шундай касалликнинг моноинфекция шаклидан ҳам ажралиб туради.

ХОТИМА


Хулосалар:
1.

Тадқиқотларимиз

натижасида

Самарқанд

вилоятида

ноаниқ

этиологияли ўткир иситмали касалликлар билан касалланган
беморлар орасида 4,5% коксиеллёз, 1,4% Цуцугамуши иситмаси
аниқланди

ва

уларнинг

микст

шаклида

кечиши

1,3%

Цуцугамуши+коксиеллёз

иситмаси,

1,2%

Цуцугамуши+риккетсиозли

тошмали

тиф,

1,3%

ҳолда

коксиеллёз+риккетсиозли тошмали тиф эканлиги тасдиқланди.

2.

Бизнинг ҳудудда аниқланган Цуцугамуши иситмаси бир неча
ажралиб турадиган ҳусусиятлари, яъни Цуцугамуши иситмасига ҳос
тошмалар,

бирламчи

аффект,

регионар

лимфоаденопатия

симптомлари кам қайд этилди, ҳамда касаллик нафас олиш
аъзоларининг,

кўпрок

пастки

қисмларининг

зарарланиши,

тахикардия ва гепатомегалия белгилари билан характерланади.
Самарқанд вилоятида коксиеллёз ўткир циклик шаклининг енгил
кечиши 10,5% ҳолда, ўртача оғир кечиши 44,6% ҳолда ва оғир
даражада 21% беморларда ўтиши кузатилди. Коксиеллёзнинг ўткир
зотилжам шакли, ўткир циклик шаклига қараганда турт маротаба
кам қайд этилди (18,4%).

3.

Биз томонимиздан илк маротаба ўрганилган ва адабиётларимизда
ёритилмаган рикккетсиозли инфекцияларнинг микст-шаклларининг
кечиши ўзига ҳос клиник кўринишларга эга. Риккетсиозларнинг
якка ҳолда ўтиши касалликнинг микст-шаклларидан кечиш
оғирлиги ва иситма даврининг давомийлиги билан устунлик қилади.


Амалий тавсиялар:

Юқори иситма билан кечадиган юқумли касалликлар этиологиясини

аниқлашда иммунофермент усулини қўллаш шу касалликларнинг келиб
чиқишни аниқлаш ва тўғри даволашга олиб келади. Шунингдек, Цуцугамуши
иситмаси ва коксиеллёз касаллигининг диагностикасини алгоритми ишлаб


background image

18

чиқилди ва амалиетга тадбиқ этилди. Ўзбекистон худудида риккетсиоз
касалликларнинг олдини олиш ва ўз вақтида ташҳис қўйиш, бу
касалликларнинг камайишига олиб келади.

ЭЪЛОН ҚИЛИНГАН ИШЛАР РЎЙҲАТИ

1.

Вафакулва Г.С. О некоторых риккетсиозах в Самаркандской области //
Журнал проблемы биологии и медицины № 3.- Самарканд, 2008.- №
3(54). – С. 104 - 106.

2.

Вафакулов С.Х., Ярмухамедова Н.А., Вафакулова Г.С. Риккетсиозная
инфекция в Узбекистане// Журнал инфекционной патологии. –
Иркутск, 2009. - №4 (том 16). – С.34 – 38.

3.

Вафакулова

Г.С.,

Ярмухамедова

Н.А.,

Ярмухамедова

М.К.

Диагностическая

ценность

иммуноферментного

анализа

в

лабораторной диагностике лихорадочных состояний // Актуальные
проблемы диагностики, лечения и профилактики инфекционных и
паразитарных заболеваний: Мат. научно-практической конференции –
Ташкент, 2009.- С. 125 - 126.

4.

Вафакулов С.Х., Ивашкина О.Ю., Вафакулова Г.С. О случаях
лихорадки цуцугамуши в Самаркандской области // Актуальные
проблемы диагностики, лечения и профилактики инфекционных и
паразитарных заболеваний: Матю научно-практической конференции –
Ташкент, 2009.- С. 124 - 125.

5.

Вафакулов С.Х., Ярмухамедова Н.А., Вафакулова Г.С. Риккетсиозная
инфекция у детей // VI съезд педиатров Узбекистана: Сб.тезисов. -
Ташкент, 2009. – С. 132 – 133.

6.

Вафакулова Г.С., Ярмухамедова Н.А. О клинике коксиеллёзной
инфекции //IX республиканский съезд эпидемиологов, гигиенистов,
санитарных врачей и инфекционистов Узбекистана. – Ташкент, 2010.
– С. 47 – 48.

7.

Вафакулов С.Х., Вафакулова Г.С., Ярмухамедова Н.А. Клиническая
характеристика коксиеллёза в сочетании с клещевым сыпным тифом //
Актуальные аспекты инфекционной патологии: Тез. докл. научн.
конф., посвящен. 100 – летию акад. И.К. Мусабаева – Ташкент, 2010 –
С. 98-99.

8.

Ярмухамедова Н.А., Мустаева Г.Б., Вафакулова Г.С. Риккетсиозы //
Учебно-методическое пособие. - Самарканд, 2009. - 50 с.

9.

Мусабаев Э.И., Вафакулов С.Х., Ярмухамедова Н.А., Вафакулова Г.С.
Риккетсиозная инфекция в Узбекистане //Методические рекомендации.
– Самарканд, 2010. - 20 с.


background image

19

Тиббиёт фанлари номзоди илмий даражасига талабгор Вафокулова Гулноза
Садуллоевнанинг 14.00.10 – Юқумли касалликлар ихтисослиги бўйича
«Цуцугамуши

иситмаси

ва

коксиеллёз

кўринишидаги

айрим

рикетсиозларнинг

клиник

характеристикаси»

мавзусидаги

диссертациясининг

РЕЗЮМЕСИ

Таянч сўзлар:

Цуцугамуши иситмаси, коксиеллёз, микст шаклари, клиника,

кечиши, иммуноферментли анализ.

Татқиқот объектлари:

38 бемор коксиеллёз билан, 12 та бемор Цуцугамуши

иситмаси билан, 32 бемор микст шакллари билан.

Ишнинг мақсади:

Цуцугамуши иситмаси, коксиеллёз ва уларнинг микст

шаклларининг иситмали ҳолатлар ичидаги ўрни ва клиникасининг
Самарқанд вилояти ҳудудида ўзига ҳос белгиларини аниқлаш

Тадқиқот методлари:

Клиник, серологик, эпидемиологик, статистик

Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги:

Ўзбекистон ҳудудида

Цуцугамуши иситмаси, коксиеллёз ва уларнинг микст-шакларининг
клиникаси биринчи маротаба ўрганилди. Юкори иситма билан кечадиган
касалликларда иммунофермент анализининг (ELISA) усулини қўлланилиши
натижасида Цуцугамуши иситмаси, коксиеллёз ва уларнинг микст-
шакларини аниқлашга эришдик.

Амалий аҳамияти:

Ушбу иш бизларга юқори иситма билан кечадиган

юқумли касалликларни этиологиясини аниқлашга ёрдам беради. Шунингдек,
Цуцугамуши иситмаси, коксиеллёз ва уларнинг микст-шакларини клиник
кечишини, диагностикасини, даволаш усулларини алгоритми ишлаб
чиқарилган.

Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисобий самарадорлиги:

Диссертация

материалларига ассосланиб «Риккетсиозли инфекция» номли укув-услубий
кулланма

(Самарқанд,

2009)

ва

«Ўзбекистонда

риккетсиозли

инфекция»номли методик қўлланма (Самарқанд, 2010) ишлаб чиқарилган ва
амалиётга тадбиқ этилган. Ушбу ишнинг натижаси Самарқанд шаҳар ва
вилоятининг айрим туманларининг юқумли касалликлар шифоҳоналарида
тадбик этилди ушбу эса уткир иситама билан кечадиган беморларнинг
диагностикасини яхшилайди ва беморларни шифохонада 5-6 кун камрок
ётишига олиб келади. Самарқанд давлат тиббиёт институти юқумли
касалликлар ва эпидемиология кафедрасида амалий машғулотлар ўтказишда
диссертация материалларидан фойдаланилмоқда.

Қўлланиш соҳаси.

Тиббиёт, санитария-эпидемиология назорати марказлари,

юқумли касаликлар шифоҳоналари, олий ўқув юртлар.


background image

20

РЕЗЮМЕ

диссертации Вафокуловой Гулнозы Садулоевны на тему ««Клиническая
характеристика некоторых риккетсиозов на примере лихорадки Цуцугамуши
и коксиеллёза» на соискание ученой степени кандидата медицинских наук
по специальности 14.00.10 – Инфекционные болезни

Ключевые слова:

Лихорадка Цуцугамуши, коксиеллёз, микст-формы,

клиника, течение, иммуноферментный анализ.

Объекты исследования:

38 больных коксиеллёзом, 12 больных лихорадкой

Цуцугамуши, 32 больных с микст-формами.

Цель работы:

изучить клинику, течение лихорадки Цуцугамуши,

коксиеллёза и микст-форм в регионе Самаркандской области.

Методы исследования:

Клинические, серологические, эпидемиологические,

статистические.

Полученные результаты и их новизна:

Впервые описана клиника

лихорадки

Цуцугамуши,

коксиеллёза

и

их

сочетанные

формы.

Использование иммуноферментного анализа методом ELISA крови при
остролихорадочных

заболеваниях

позволили

выявить

лихорадку

Цуцугамуши, коксиеллёза и их микст-формы.

Практическая

значимость:

Данная

работа

позволит

улучшить

этиологическую

расшифровку

остролихорадочных

инфекционных

заболеваний. Разработан алгоритм клинической диагностики и методы
лечения лихорадки Цуцугамуши и коксиелеза.

Степень внедрения и экономическая эффективность:

По материалам

диссертации

разработана

и

внедрена

методическая

рекомендация

«Риккетсиозная инфекция в Узбекистане» и учебно-методическое пособие
для студентов медицинских ВУЗов «Риккетсиозная инфекция». Результаты
диссертационной работы внедрены в инфекционных больницах г.Самарканда
и в некоторых районах области, что позволит улучшить этиологическую
расшифровку остролихорадочных больных и сократит койко-дней в
стационаре на 5-6 дней. Материалы диссертации используются при чтении
лекций и проведении практических занятий на кафедре инфекционных
болезней и эпидемиологии Самаркандского медицинского института.

Область

применения:

Инфекционные

стационары,

центры

государственного санитарно-эпидемиологического надзора, высшие учебные
заведения.


background image

21

RESUME

Thesis оf Vafokulova Gulnoza Sadulloevna on scientific degree competition of
the doctor of philosophy in medical sciences 14.00.10 - Infections diseases
subject: «The clinical characteristic of some

Rickettsiae

like

Orientia

tsutsugamushi and Q -

fever»

Key words

: Orientia tsutsugamushi, Q –

fever,

mikst-forms, clinical features, a

current,immunological analysis (ELISA)

Subjects of research:

38 patients suffered from Q –

fever

, 12 patients suffered

from a Orientia tsutsugamushi , 32 patients suffered from mixed-forms.

Purpose of work:

To study clinical features, a fever current Orientia

tsutsugamushi Q –

fever

and mixed-forms in Samarkand oblast.

Methods of research

: сlinical, laboratory, serological, epidemiological,statistical.

The results obtained and their novelty:

For the first time ELISA blood at acute

fever diseases have allowed to reveal Orientia tsutsugamushi, Q –

fever

and their

mixed-forms.

Practical value:

The given work will allow to improve decoding acute fever

infectious diseases. And also the algorithm of clinical diagnostics and methods of
treatment of Orientia tsutsugamushi and Q –

fever

is developed.

Degree of embed and economic effectivity

: On dissertation materials the

methodical recommendation is developed and introduced «Rickettsial Diseases in
Uzbekistan» and «Rickettsial Diseases» for students. Results of the study were
introduced at the hospital of infectious diseases, Samarkand and in some areas of
Samarkand region. They improved diagnosis of acute fever diseases, permitted
they to decrease time of patients presents at the hospital in 5-6 days. Dissertation
materials are used at lecturing and carrying out of employment on chair of
infectious diseases and epidemiology of Samarkand medical institute.

Field of application:

Medicine, state centers of sanitary – epidemiological control,

higher education institutions.

Библиографические ссылки

Вафакулва Г.С. О некоторых риккетсиозах в Самаркандской области // Журнал проблемы биологии и медицины № 3,- Самарканд, 2008,- № 3(54).-С. 104- 106.

Вафакулов С.Х., Ярмухамедова Н.А., Вафакулова Г.С. Риккетсиозная инфекция в Узбекистане// Журнал инфекционной патологии. — Иркутск, 2009. - №4 (том 16). - С.34 — 38.

Вафакулова Г.С., Ярмухамедова Н.А., Ярмухамедова М.К. Диагностическая ценность иммуноферментного анализа в лабораторной диагностике лихорадочных состояний // Актуальные проблемы диагностики, лечения и профилактики инфекционных и паразитарных заболеваний: Мат. научно-практической конференции — Ташкент, 2009,- С. 125 - 126.

Вафакулов С.Х., Ивашкина О.Ю., Вафакулова Г.С. О случаях лихорадки цуцугамуши в Самаркандской области // Актуальные проблемы диагностики, лечения и профилактики инфекционных и паразитарных заболеваний: Матю научно-практической конференции — Ташкент, 2009,- С. 124 - 125.

Вафакулов С.Х., Ярмухамедова И.А., Вафакулова Г.С. Риккетсиозная инфекция у детей И VI съезд педиатров Узбекистана: Сб.тезисов. -Ташкент, 2009. - С. 132 - 133.

Вафакулова Г.С., Ярмухамедова Н.А. О клинике коксиеллёзной инфекции //IX республиканский съезд эпидемиологов, гигиенистов, санитарных врачей и инфекционистов Узбекистана. - Ташкент, 2010. -С. 47-48.

Вафакулов С.Х., Вафакулова Г.С., Ярмухамедова Н.А. Клиническая характеристика коксиеллёза в сочетании с клещевым сыпным тифом И Актуальные аспекты инфекционной патологии: Тез. докл. научн. конф., посвящен. 100 - летию акад. И.К. Мусабаева - Ташкент, 2010 -С. 98-99.

Ярмухамедова Н.А., Мустаева Г.Б., Вафакулова Г.С. Риккетсиозы И Учебно-методическое пособие. - Самарканд, 2009. - 50 с.

Мусабаев Э.И., Вафакулов С.Х., Ярмухамедова Н.А., Вафакулова Г.С. Риккетсиозная инфекция в Узбекистане //Методические рекомендации. -Самаоканл. 2010. - 20 с.