Атмосфера чегаравий қатламида ифлослантирувчи моддаларнинг кўчишини моделлаштириш (мезоэффектларни ҳисобга олган ҳолда Оҳангарон водийси мисолида)

Бахтияр Холматжанов

Тадқиқот объекта: кўп миқдордаги антропоген келиб чиқишга эга бўлган чиқивдилар чиқарилувчи хавфли экологик худуд хисобланган Охангарон водийсининг хаво хавзаси.
Ишнинг мақсади: водий орографиясини хисобга олган ҳолда ифлослантирувчи моддалар кўчишининг гидродинамик модели асосвда Охангарон водийсида ифлослантирувчи моддалар таркалишининг синоптик ва мегеорологик шароигларини ўрганиш; водивда ифлослантирувчи моддалар кўчишининг мониторинги, диагнози ва киска муддатли прогнози учун тавсияларни ишлаб чиқиш.
Тадқиқот методлари: илмий билим усуллари, жумладан, морфометрик тахлил усули, иқлимий-сгатистик, каргографик ва синоптик тахлил усуллари, гцдродинамик масалаларни ечишнинг чекли айирмалар усули.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилги: Ғарбий Тян-Шан водийларидан биридапт шамол рсжимининг эксперимента! йўл билан олинган маълумотларини морфометрик харакгеристикалари ўхшаш бўлган бошқа водийларда кўллаш имконини берувчи янги ёндошув ишлаб чикилган; йилнинг илик ва совук ярим йилликларига хос бўлган циркуляция турлари учун Охангарон водийси хаво хавзасининг ҳолати баҳоланган; водий атмосферасининг ифлослантирувчи моддалардан тозаланиши учун кулай ва нокулай шароитларни таъминловчи шамол тезлиги киймаглари аникланган; ҳавонинг ифлослантирувчи моддалардан тозаланиши учун кулай ва нокулай шароитларининг Урта Осиё синотпик жараёнлари турлари билан богликлиги аникланган; хаво хавзаси холатининг киска муддатли прогнозини ўз ичига олувчи мониторинг схемаси таклиф килинган.
Амалий ахамияти: диссертация тадкикотида ишлаб чикилган услубиятлар, алгоритм, хулоса ва тавсиялардан корхоналарни жойлаппириш лойихаларини ишлаб чикиш; Ғарбий Тян-Шан водийларидаги эксиогик кескин саноат худудларида атмосфера холатининг мониторинги; саноат чикиндилари билан ифлосланиш холатини баҳолаш каргаларини тузиш; шунингдек “Экология асослари”, “Об-хаво прогнозининг сонли усуллари”, “Атмосфера физикаси”, “Экологик мониторинг” махсус фанларини ўқитишда фойдаланиш мумкин.
Татбик эгнш даражаси ва иктисодий самардорлиги: тадкикот жараёнида олинган натижалардан Тошкент вилояпт Охангарон тумани хокимияти томонидан саноат корхоналарининг фаолиятини тартибга солиш бўйича бошқарув карорларини кабул қилишда фойдаланилмоқда
Қу.тланиш (фойдаланиш) сохаси: янги корхоналарни жойлаштириш лойихаларини ишлаб чикиш, хаво ҳолати сифатининг мониторинги ва прогнози, “Экология асослари”, “Об-хаво прогнозининг сонли усуллари”, “Атмосфера физикаси”, ‘Экологик мониторинг” ўкув курслари.

44

Koʻrishlar

13

Yuklashlar

hh-index

0

Iqtibos