БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№2 | 2021
176
Травматология ва ортопедия
Шавкат Нематуллаевич РАВШАНОВ
Мафтун Мухитдинович ЭРГАШОВ
Беxзод Исомиддинович ИБОДОВ
Кирил Павлович ТОЛОЧКО
Азиз Набижонович ДЕХҚОНОВ
Республика Ихтисослаштирилган Травматология ва Ортопедия
Илмий-Амалий Тиббиёт Маркази. Ўзбекистон.
ҚАЙИҚСИМОН СУЯГИНИНГ СИНИШИНИ ДАВОЛАШ ВА УНИНГ
НАТИЖАЛАРИ (Aдабиётлар таҳлили)
For citation:
Sh.N. Rovshanov, M.M. Ergashov, B.I. Ibodov, K.P. Tolochko, A.N. Dexqonov
TREATMENT OF FRACTURE OF THE SCAPHOID BONE AND ITS CONSEQUENCES Journal
of Biomedicine and Practice. 2021, vol. 6, issue 2, pp. 176-183
http://dx.doi.org/10.26739/2181-9300-2021-2-28
АННОТАЦИЯ
Қайиқсимон суякнинг синиқлари бўлган 78 та беморга турли хил даволаш усуллари,
диагностика ва адаиётлар таҳлилини ўз ичига олади. 2019-2021 даврида Республика
Ихтисослаштирилган Травматология ва Ортопедия Илмий-Амалий Тиббиёт Марказининг
"Қўл ва оёқ панжаси хирургияси"да даволанган беморлар диагностик ва даволаш
натижаларини баҳолаш. Ташхис қўйиш жараёнида 14 та беморда 2019-2021 йиллар давомида
беморларда, замонавий клиник текшириш усуллари, эрта диагностика қилиш ва бирламчи
тиббий даволаш ва шубҳали ҳолларда эса МСКТ ва МРТ текширувлари диагностикага
аниқлик киритди.
Калит сўзлар:
қайиқсимон суяк, кафт орқа суяклари, МСКТ, МРТ, диагностика,
рентгенограмма, иммобилизация.
Shavkat Nematullayevich ROVSHANOV
Maftun Mukhitdinovich ERGASHOV.
Bexzod Isomiddinovich IBODOV
Kiril Pavlovich TOLOCHKO
Aziz Nabijonovich DEXQONOV
Republican Specialized Scientific and Practical-Medical
Center of Traumatology and Orthopedics. Uzbekistan.
TREATMENT OF FRACTURE OF THE SCAPHOID BONE AND ITS CONSEQUENCES.
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№2 | 2021
177
(Literature analysis)
ANNOTATION
The materials of rendering aid to 78 patients with fractures of the scaphoid bone in different periods
after the injury were analyzed. The patients underwent treatment in the Republican Specialized
Scientific and Practical Medical Center of Traumatology and Orthopedics in the department "Hand
and foot surgery" 2019-2021. In the process of diagnosis, 14 patients were diagnosed between the
years 2019-2021 , with modern methods of clinical examination, early diagnostic weight loss and
primary medical treatment, and in suspected cases, CSCT and MRT examinations have clarified the
diagnosis.
Key words:
scaphoid bone, wrist, diagnostics, radiography, immobilization, computerized
tomography, MRI.
Шавкат Нематуллаевич РАВШАНОВ
Мафтун Мухитдинович ЭРГАШОВ
Беxзод Исомиддинович ИБОДОВ
Кирил Павлович ТОЛОЧКО
Азиз Набижонович ДЕХҚОНОВ
Республиканский Специализированный Научно-Практический
Медицинский Центр Травматологии и Ортопедии. Узбекистан.
ЛЕЧЕНИЕ ПЕРЕЛОМА ЛАДЬЕВИДНАЯ КОСТИ И ЕГО ПОСЛЕДСТВИЙ.
(Анализ литературы)
АННОТАЦИЯ
Проанализированы материалы оказания помощи 78 больным с переломами ладьевидной кости
в различные сроки после травмы. Пациенты проходили лечение в Республиканском
специализированном научно-практическом медицинском центре травматологии и ортопедии
в отделении "Хирургия кисти и стопы" 2019-2021 годов. В процессе диагностики 14 пациентам
был поставлен диагноз в период с 2019 по 2021 год с использованием современных методов
клинического обследования, ранней диагностики и первичной медицинской помощи, а в
подозрительных случаях МСКТ и МРТ-исследования уточнили диагноз.
Ключевые слова:
ладьевидная кость, запястье, диагностика, МСКТ, МРТ, рентгенограмма,
иммобилизация.
Инсон ҳаётидаги қўл-бармоқларнинг қийматини баҳолаб бўлмайди ва уларнинг ҳар
бири алоҳида аҳамиятга эга. Қўл-бармоқлар нафақат меҳнат учун, балки одамни эволюцияси
йўлида ривожлантирадиган ижодий органдир. Билак-кафт бўғимларини ўрганиш XVI-ХVII
асрларда билак суякларининг тавсифи ва белгиланиши билан бошланган (Весалиус, Лизер,
Монро, Wинслаw, Aлбинус ва бошқалар) ва ҳозирги кунга қадар давом етиб келмоқда. Aммо
фақат 19-асрнинг иккинчи ярмида билак бўғимининг анатомик, топографик, анатомик ва
турли хил клиник мақсадлар учун зарур бўлган маълумотлар чуқур ўрганила бошланди .1895
йилда кашф этилган рентген нурлари тиббиётнинг кўплаб соҳаларида жуда улкан
ривожланишлар, янгиликлар яратди, айниқса билак-кафт бўғими ва кафт орка суякларини -
уларнинг нормаси ва патологиясини ўрганиш учун самарали бўлди. Йигирманчи асрнинг
биринчи чорагида билак-кафт суякларининг бирлашишларида кўплаб жиддий клиник
муаммолар юзага келди. Бу эса кафт орқа суякларни урганишга жуда катта қизиқишни
ортишига, натижада кафт орқа суякларнинг касалликларини очишга туртки бўлди. Янги
нозологиялар пайдо бўлди: "Яримойсимон суяк остеохондропатияси" (Кинбек касаллиги)
[Kienbok R., 1910]. Қайиқсимон суякнинг асептик некрози (Прайсер касаллиги) [Preiser G.,
1910][1] .
Буннелл С илмий тадқиқотлари травматология ва ортопедияда махсус соҳа сифатида
қўл хирургияси шаклланди ва ва 20-асрнинг 40-йилларида билак-кафт суякларини чуқур
ўрганишга янги туртки берди. 1958 йилда пайдо бўлган ва кейинчалик қайта-қайта янгиланган
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№2 | 2021
178
Париж халқаро анатомик номенклатураси – (ПХАН) 1970 йилда тез ривожланаётган қўл
жарроҳлиги сохаси етарлича ўзини оқлай оламади. Кўп вақт ўтмай Халқаро жарроҳлик
жамиятлари федерацияси "Қўл жарроҳлиги терминологиясини" (“Terminology for hand
surgery”) таклиф қилинди[1].
Вақт ўтиб, Халқаро қўл жарроҳлик жамиятлари федерациясининг XX Конгресси (1983)
қўл-бармоқ операциялари учун атамалар қўлланмасини қабул қилди, ва бунда клиник
ҳолатлар ва даволаш усуллари ва номлари киритилди .Ўн тўққизинчи асрда охирида "билак
бўғими" нима? деган савол юзага келди (Н.И. Пирогов, П.Ф. Лесгафт ва бошқалар),
кейинчалик бу "Билак-кафт бўғими" га ўзгартирилди (Б. М. Брауде) [1,3,8] .
Ҳозирги кундаги замонавий қарашларга кўра, билак-кафт бўғими билакни қўл-бармоқ
билан боғлайдиган ва бир нечта бўғимлардан ташкил топган "кўприк" вазифасини бажарувчи
махсус бўғимлар йиғилмаси сифатида қаралади. Қўл-бармоқларнинг инсон ҳаётидаги юқори
функционал аҳамияти унинг амалий жиҳатдан жуда муҳим орган болганини кўрсатади.
Кафт орқа суякларидан биттаси энг кўп травмаланувчи ва нисбаттан даволаш
мураккаблиги жихатдан ажралиб турувчи қайиқсимон суяк тўғрисида батафсил тўхталиб
ўтамиз. Қайиқсимон суякнинг билак функциясида муҳим рол ўйнаши маълум. Шунинг
сабабли, скафоиднинг патологик анормалликлари жиддий оқибатларга олиб келиши мумкин.
Унинг синиши асосан ёши катталарда учрайди ва барча синишларнинг 2-7 фоизини ташкил
қилади. Барча кафт усти суяк синиқларининг 82-89 фоизи қайиқсимон синганларга
тегишлидир. Ғарбий мамлакатларда бу ҳар 10000 аҳолидан бештасида синиш бор деганидир.
Aммо кўпинча қайиқсимон суяк синишларида мавжуд бўлган диагностик қийинчиликлар
туфайли аниқ ташхис қўйиш қийинлиги ва бунинг натижасида юзага келган асоратларни
даволаш турли хил қийинчиликларни юзага келтирмоқда[19] (Расм №1).
Расм № 1. Қайиксимон суяги синган кисмига мувофик учраш частотаси.
Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда, ноаниқ даволаш усули ва сўнгги ўн йилликдаги
улкан тадқиқотлар натижасида 3200 дан ортик турли хил илмий маколалар ушбу сохада улкан
ютуқлар сабабчиси булди, қайиқсимон суяк устида олиб борилган тадқиқотчилар учун энг
қизиқарли билак-кафт суякларидан бири бўлиб қолмоқда[19].
Қайиқсимон суякнинг ўзига хос қон таъминоти бўлганлиги, синган суякнинг битиш
жараёнида қийинчиликларни келтириб чиқаради. Қайиқсимон суяк синиши рентгенографияда
ёриқлардек кўринади, баъзида рентгенда бу куринмайди. Бу ҳолатда қайиқсимон суяк
синиқларида диагностика қилиш муҳим аҳамиятга ега бўлади. Шу сабабли қайиқсимон суяк
синганида диагносика жуда муҳим аҳамиятга ега нарса бу - беморларни рентгенографиядан
ташқари магнит-резонанс томография ва компютер томография қилиш мақсадга мувофиқ
ҳисобланади ва энг тўғри усул ҳисобланади. Чунки эрта ташхислаш ва даволаниш яхши
натижага эга бўлишига олиб келади. Қайиқсимон суяк синиқларида консерватив ва оператив
даволаш мумкин бўлади. Aгар синган соха проксимал сохада бўлса ёмонроқ оқибатларга олиб
келади яни битмаслиги, сохта бўғим хосил бўлиши, ацептик некроз бўлиш кабилардир.
Диагностикада синиш аниқлангудек бўлса синган суяк бўлакларини очиқ ёки ёпиқ усулда
репозиция ва суяк бўлакларини фиксация қилиш шарт бўлади. Қайиқсимон суяк синиш
частотаси, умумий травмаларнинг 5 дан 15% гача бўлган қисмини ташкил қилади . Бундай
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№2 | 2021
179
ҳолатларда бўлиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш мақсадида оператив
даволананишлари керак бўлади.
Aнатомик тузилиши:
Қайиқсимон суякнинг синиши биринчи марта 1905 йилда француз жарроҳи, анатомист ва
рентгенолог Дестот томонидан кашф қилинди бунга кўра “Scaphoid” сўзи юнонча қайиқ
(Scapho) сўзидан олинган. Қайиқсимон суяк мураккаб тузилиши туфайли, атрофдаги барча
бешта суяк (дистал томондан os radius, os capitatum, os lunatum, os trapezoideum ва os trapezium)
билан бирлашган[10].
Қайиқсимон суякнинг 80 фоизи тоғайдан ташкил топган бўлиб, қон билан тамонловчи
хусусий артерияларга эга. Aсосий қон таъминоти билак артериясининг a.retrograt тармоги
орқали амалга оширилади. Билак артериясининг дорсал соҳаси foramen nutricium орқали
кирган томир умумий қон билан таминланишининг 75 фоизини ўз ичига олади. Билак
артериясининг palmar тармоғи дистал туберcулум орқали қайиқсимон суякка кириб
тармоқланади. Қайиқсимон суякнинг проксимал қисмидан фарқли равишда , дистал қисми ва
туберкулум кисмлари мустақил томирлар қон томирларга ега. Қайиқсимон суякнинг
проксимал кисми, дистал қисми орқали қон билан таминланади. Қайиқсимон суякнинг
проксимал қисми синган бўлса, бу суякда қон таъминоти узилади, бу еса проксимал томонни
битиш жараёнини анча қийинлаштиради[10].
Даволаш:
Қайиқсимон суякни даволашдан мақсад – бўлиши мумкин бўлган асоратларни
олдини олиш билан биргаликда, функционал холатини эрта тиклашдир.
Даволаш турлари
1.
Тўғридан-тўғри функционал даволаш,
2.
Консерватив даволаш.
3.
Оператив даволаш
Тўғридан-тўғри функционал даволаш - қайиқсимон суяк синишларини даволашнинг
самарали усуллардан бири ҳисобланади. Суяк синиқларида рентгенологик текширувлари
белгиларисиз, аммо клиник жиҳатдан шубҳа қилинган бўлса, бандаж ёки фиксаторлар
ёрдамида эрта функционал даволанишни бошлашдир. Қайиқсимон суяк синишининг клиник
шубҳаси бўлган беморларда жароҳатлардан сўнг 7 кун ичида рентгенологик текширув
натижалари асослаш ва тугри даволаш стратегиясини амалга ошириш учун такрорий
рентгенологик текширувдан ўтиши керак бўлади [3,11,20].
Қайиқсимон суякнинг синиқлари иммобилизацияси сохта бўғим хосил бўлиш эҳтимолини
30% га оширади. Шунинг учун далилларга асосланган тиббиётда қайиқсимон суякнинг
синиғини иммобилизациясиз ёки жаррохлик амалиётисиз тасаввур қилиб бўлмайди [11]..
Операциясиз даволаш:
Қайиқсимон суякнинг дистал кисми, учдан бир қисмида синишлар
бўлса операциясиз даволаш мумкин бўлади, бунда гипс ёрдамида иммобилизация билан
даволаш мумкин. Қайиқсимон суяк синиқларида қандай турдаги гипс боғламидан
фойдаланиш хозирги кунга қадар баҳс-мунозараларга сабаб бўлиб келмоқда. Баҳс
мунозараларнинг самараси ўлароқ, гипс боғламини қўйишда битта фикрга келинди, яъни
билак юқори учлиги сохасидан токи 1-бармоқнинг ички томони учигача қўйиш стандартга
киритилди. Вахолангки, аксарият олимлар биринчи бармоқни фиксация қилиш шарт
эмаслигини такидлаб ўтишган[15].
Одатда олти ҳафта давомида гипсли даволанишни давом этмоқ керак, бу вақтда суяк
битаётганлигини баҳолаш учун такрорий рентгенография қилиниши керак. Даволаниш
муддати вақти қайиқсимон суяк синиш жойига қараб ўзгаради. Дистал учдан бир қисми 6-8
ҳафта, ўрта учлигидан синганда 8-12 ҳафта ва проксимал учдан бири 12-24 хафта давомида
гипсли боглам билан даволаниш керак бўлади. Қайиқсимон суяк дистал қисмидан проксимал
томонга яқинлашгани сайин даволаниш вақтининг узунланиши, синган соханинг қон билан
таминланиши яни билак артериясининг ретроград тармоғи бутунлиги муҳим аҳамиятга
эгадир. Герберт таснифига кўра. Қайиқсимон суяк синиқларида, гипсли иммобилизация
асосий усул бўлиб ҳисобланади[5,15].
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№2 | 2021
180
Қайиқсимон суяк синиқларини иммобилизация қилиш жуда қийин, чунки қўл, билак ва
билак-кафт суякларнинг ҳар бирининг ҳаракати қайиқсимон суякнинг ҳаракатини ва синиш
чизиғидаги босимни ошишига олиб келиши мумкин. Бу эса сохта бўғим хосил бўлиш
эҳтимолини ошишидир. Шунинг учун бази холатларда ҳатто-ки "тирсак бўғими " ҳам
иммобилизация қилиниши мумкин[4].
Қайиқсимон суяк синиқларида, бош бармоғини қўшиб ёки қўшмасдан турли хил
иммобилизация қилиш турлари мавжуд. Қайиқсимон суяк синиқларида ишлатиладиган гипс
материалига қараб олинадиган натижа яхши бўлади деган илмий тадқиқот хозирда мавжуд
эмас, аммо енгил материаллардан фойдаланиш иммобилизация билак бўғимининг тортишиш
кучи ва ҳаракатланиш доирасига ижобий таъсир кўрсатади ва бемор учун қулай
хисобланади[6].
Синиш турига ва такрорий рентгенологик текширувларнинг натижасига қараб
иммобилизациянинг давомийлиги ўзгаради, бу синиқ холатини баҳолаш учун хизмат қилади.
Aксарият ҳолларда, 6 ҳафталик гипс билан даволаниш етарли бўлиши керак, агар етарли
булмаса давони давом еттириш керак бўлади. Гипс билан иммобилизация ишончли ва
муваффақиятли якунланиши ва асоратлари кам бўлиши билан исботланган[9].
Қайиқсимон суякларни оператив даволаш.
Ривожланган, минимал инвазив жарроҳлик
техникаси ёрдамида, синиб силжиган ва силжимаган қайиқсимон суяк синиқларини
жарроҳлик усули ёрдамида даволаш кундан- кунга кўпайиб бормоқда. Қайиқсимон суяк
синиқларини винтлар ёрдамида терини кесмасдан турип остеосинтезлашнинг афзаллиги эрта
функционал холатини тиклаш имкониятини яратади[2].
Қайиқсимон суяк винт билан остеосинтез қилингандан кейинги рентгенография (Расм №2).
Расм № 2. Бемор Султонов М.Қ. 1981-й.
Анамнездан 2 ой аввал йиқилиб травма олган 1 ой давомида гипс қўйиб даволанган. Гипсни
ечгач оғриқлар қолмаганлиги сабабли ва тезроқ мехнат қобилиятини тиклаш мақсадида бизга
мурожат қилиб келди. Операция Герберд винти орқали ёпиқ усулда қилинди. Операциядан
кейин мустахкам фиксацияга эришилди. Операциядан кейин 2 хафта гипс боғламида юрди.
Оғриқлар қолди. Бемор эрта функционал холати тикланди.
Оператив давонинг мустахкамланганлигини Герберт таснифига кўра баҳоланади Расм
№3. Aммо проксимал қутбнинг репозиция қилинмаган синишини оператив даволаш тўғрисида
фикрлар бир хил. Қайиқсимон суягига икки томондан дорсал ва вентрал йўналиш билан
остеосинтез қилиш мумкин. Қайиқсимон суяк дистал ва ўрта қисми синиқларда яхши натижа
олиш ва қон таъминоти сақлаб қолиш учун вентрал томонидан кириб остеосиетез қилиш энг
яхши натижа беради [6]. Aгар синган соҳа қайиксимон суякнинг проксимал томонида бўлса
дорсал ёндашув билан остеосинтез қилиш талаб қилади, чунки винтни тўғри жойлаштириш
осонроқ бўлади. Қайиқсимон суяк синиғи бўлган беморларда, минимал инвазив жарроҳлик
техникасининг яхшиланганлиги туфайли, жарроҳлик йўли билан даволанган беморларнинг
кўпайиши олиб келади. Ушбу суякнинг 8-12 хафта давомли иммобилизация даврини
камайтириб эрта реабилитация бошлаш имконини яратади. Жарроҳлик амалиёти
муваффақиятли бўлган ҳолатларда ушбу суякнинг иммобилизация муддатини камайтириш
имкониятини яратади. Бундан ташқари, ёш беморларда иммобилизация вақтини камайтииш
билан бирга тез ишлаш қобилиятини тиклашга ёрдам беради. Aммо, синиб силжимаган
синишлар учун даволанишни афзал кўрадиган усуллари хакида аниқ стандартлар шаклланган
эмас[6,7,16]. Расм №2
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№2 | 2021
181
Расм №3. Тўрт турдаги кайиқсимон суяк компрессия берувчи винтлари. (A) Acutrak ©
Узлуксиз тишли компрессияловчи винт. (B) HCS © Герберднинг компрессия берувчи винти.
(C) HBS © Герберднинг блокловчи винти. (D) Twinfix © бошчали компрессия берувчи винт[7].
Оператив давога кўрсатмалар қуйидагилардан иборат:
1. 1мм дан ортиқ силжиш кузатилганда.
2. 35 даражадан юқори интраскафоидал бурчак бўлганда.
3. Radiolunate бурчагининг 15 даражадан ортиқ бўлганда.
4. Қайиқсимон ва яримойсимон суяклар жойлашувнинг номутаносиблигида.
5. Қайиқсимон суякнинг проксимал қисми синишида.
6. Ишга ёки спортга тезда қайтиш керак бўлган ҳолатларда
7. Aсептик некрозлар [3]
Қайиқсимон суяк синиқларини жарроҳлик усули билан даволаш битта ёки бир нечта
винтлар билан остеосинтезлаш орқали амалга ошириш мумкин. Бу усул терини кесмасдан ёки
очиқ усулда бажариш мумкин. Операция вақтида қандай йўналиш билан кириш суякнинг
синган қисмига ва характерига боғлиқ бўлади.
Aсоратлар.
Консерватив ва оператив даволанишлардан кейин турли хил асоратлар
келиб чиқиши мумкин. Бундай асоратлар: остеонекроз, псевдо-артроз ва суяк бўлакларининг
ностабил туриши, билак кафт бўғимининг артрозлари ва деформациялари ва бошқалар. Ушбу
асоратлар қўл панжасини ҳаракатчанлик ва ушлаш кучининг камайиши каби жиддий
функционал чекловларга олиб келиши мумкин. Операция пайтида қўшимча асоратлар
кузатилиши бу суяк бўлакларининг бир бирига мос келмаслиги, винтни жойига тушмаслиги,
қайта операция, инфекция тушиши ва юмшоқ тўқималарнинг шикастланишларидир[19].
Қайиқсимон суяк синиши кечиктирилган бўлса, суяк битишига эришиш учун суяк усиши
стимулятори ёки магнит терапияси қўлланилиши мумкин. Бундай даволаш стандартлари
усуллари ҳам ўрганиб чиқилган. Бироқ, далилларга асосланган тиббиёт маълумотлар кам
бўлганлиги сабабли бу усулдан жуда кам фойдаланилади. Сохта бўғим кўпинча асимптоматик
бўлиб қолади ва янги травма ёки билак-кафт бўғимининг ҳаддан ташқари қисилиши ҳолатида
аниқ ва симптоматик бўлиши мумкин. Псевдо-артрозни оператив даволаш синишнинг турига
боғлиқ бўлади ва 5% дан 50% гача олинадиган натижалар ўзгарувчандир. Симптоматик
псевдо-артрозлар оператив даволаш билан энг яхши натижа олинади. Синиқларда билак-кафт
бўғимини анатомиясини эрта тиклаш артрознинг олдини олади. Бир нечта операция
жараёнлари техникаси фойдаланган ҳолда буларга ҳар доим остеосинтездан даволаш
усулидан фойдаланган ҳолда ёки фойдаланмасдан туриб, суяк кўчириб ўтқазувчи
реконструктив операция усулини қўллаш самарали натижа беради. Ушбу процедуранинг
муваффақият даражаси 74% дан 94% гачадир. Проксимал сохта бўғимларда натижалар бундан
ёмонроқдир. Суяк кўчириб ўтқазишни натижаларини таққослаш учун хозирги кунда етарлича
клиник тадқиқотлар олиб борилмаган[2,11,14,16].
Aртроз қайиқсимон суякнинг кечки асоратларидан бири бўлиши мумкин. Бундай
ҳолатларда оғриқни барқарор равишда камайтириш ва функционал яхшиланишларга эришиб
бўлмайди. Aртрозларда беморлар оғриқлардан вос кечиши учун қилинадиган ишлар бу
стилоидектомия, карпал бўғимини денервация қилиш ва қайиқсимон суяк ва унинг
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№2 | 2021
182
атрофидаги суякларни қисман ёки тўлиқ олиб ташлаш билан амалга оширилади (os.lunatum,
os.triquetrum, os capitatum ва os.hamatum)[14].
Қайиқсимон суяк синиқларини даволаш ва диагностика усуллари тўғрисида далилларга
асосланган маълумотлар жуда кам. Қайиқсимон суяк синишлари шу сабабли ҳозирги кунга
қадар қийин муаммо бўлиб қолмоқда. Даволашнинг эрта аниқланиши ва даволаш
усулларининг замонавий усуллар билан даволаниши ушбу муаммони камайтиради ва кечки
бўлиши мумкин бўлган асоратларни олдини олади[14,16].
Операциядан кейинги ва реабилитацион ёрдам:
Реабилитацион ёрдамнинг тури
синган синиқ даволаш усули яъни оператив ёки операциясиз даволанганига боғлиқ. Жисмоний
терапия беморга ҳаракат турлари ва билак-кафт кучини қайтаришга ёрдам беради. Дастлабки
босқичларда шиш, оғриқ устунлик қилади ва қўл-бармоқ, тирсак ва елканинг ҳаракатларини
бир хил ушлаб туриш муҳимдир, бу эса бўғимларнинг қотиб қолмаслигини таминлайди.
Иммобилизация қилинганидан кейин (консерватив даволанган синиқларда ёки операциядан
кейинги даврда) билак-кафт бўғими қаттиқлашади ва реабилитацион чора-тадбирлар
ҳаракатланиш доирасини хавфсиз равишда яхшилаш жуда муҳим рол уйнайди. Операциядан
кейин ёки гипс боғламли даводан кейинги холатларда беморда доимий равишда қўл
панжасини супинация ва пронация ҳаракатларини икки томонлама мос равишда амалга
оширилиши керак[18,19].
Операциядан кейинги билак юқори учлигидан токи биринчи бармоқ ички учигача
гипсли боғлам қўйилади, сўнгра яра ҳолатини ўрганиб ва рентгенографияини такрор
текшириб кўргандан кейин икки ҳафта давомида гипсли боғламда юради. Беморлар
операциядан кейин рентгенография такрорланиб ва суяк кўмиги пайдо бўлганлигига ишонч
хосил қилгач гипс боглам олиб ташланади. Яхши натижа олишга ишонч хосил қилиш учун
яна 6 хафта давомида кузатилиб борилади[11,15,17].
Спортга ва мошина бошқаришга 3-ойдан бошлаб амалга ошириш мақсадга
мувофиқдир[1,8,12].
Хулоса.
Олиб борилган тадқиқотлар натижаси шуни кўрсатадики қайиқсимон суяк
синиқларида консерватив даводан кўра оператив давонинг самарадорлиги юқоридир.
Оператив давода эса беморларда реабилитацияни эрта бошлаши, 8-12 хафталик гипс
муддатини камайтириш ва эрта функционал холатни бошлаб қайиқсимон суякнинг ацептик
некрозини олдини олиш билан биргаликда самарали натижага хам эришишни имконини
яратди.
Бунга қарама-қарши ўлароқ консерватив даволанган беморларда гипс қўйгач
беморларининг аксарияти гипсни эрта ечиб ташлагани, реабилитацион чора тадбирлари
кечиктириб бошлагани ва энг мухими қайиқсимон суякнинг қон билан таминланишининг
ўзига хослиги қайиқсимон суякнинг ацептик некрозини юзага келишига сабаб бўлди.
Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки қайиқсимон суякларининг синишларида асосий
даволаш ва самарали натижага эришиш усули бу оператив даводир.
Адабиётлар рўйхати
1.
Ашкенази А.И. Хирургия кистевого сустава// Медицина. Москва –1990. -352с.;
Библиотека практического врача «важнейшие вопросы хирургии». –с. 3-41, 94-216.
2.
Bhandari M, Hanson BP. Acute nondisplaced fractures of the scaphoid. J Orthop Trauma.
2004;18(4):253–5. [PubMed] [Google Scholar]
3.
Bohler J, Ender HG. [Pseudarthrosis of the scaphoid] Orthopade. 1986;15(2):109–20. [PubMed]
[Google Scholar]
4.
Breederveld RS, Tuinebreijer WE. Investigation of computed tomographic scan concurrent
criterion validity in doubtful scaphoid fracture of the wrist. J Trauma. 2004;57(4):851–4.
[PubMed] [Google Scholar]
5.
Cheung GC, Lever CJ, Morris AD. X-Ray diagnosis of acute scaphoid fractures. J Hand Surg
Br. 2006;31(1):104–9. [PubMed] [Google Scholar]
БИОМЕДИЦИНА ВА АМАЛИЁТ ЖУРНАЛИ
|
ЖУРНАЛ БИОМЕДИЦИНЫ И ПРАКТИКИ
|
JOURNAL OF BIOMEDICINE AND PRACTICE
№2 | 2021
183
6.
Coblenz G, Christopoulos G, Fröhner S, Kalb KH, Schmitt R. [Scaphoid fracture and nonunion:
current status of radiological diagnostics] Radiologe. 2006;46(8):664. 666-76. [PubMed]
[Google Scholar]
7.
Erwin J, Varacallo M. StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing; Treasure Island (FL): Dec 2,
2018. Anatomy, Shoulder and Upper Limb, Wrist Joint. [PubMed]
8.
Fowler C, Sullivan B, Williams LA, McCarthy G, Savage R, Palmer A. A comparison of bone
scintigraphy and MRI in the early diagnosis of the occult scaphoid waist fracture. Skeletal
Radiol. 1998;27(12):683–7. [PubMed] [Google Scholar]
9.
Freeland P. Scaphoid tubercle tenderness: a better indicator of scaphoid fractures? Arch Emerg
Med. 1989;6(1):46–50. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
10.
Gelberman RH, Menon J. The vascularity of the scaphoid bone. J Hand Surg Am. 1980;5(5):508–
13. [PubMed] [Google Scholar]
11.
Herbert TJ, Fisher WE. Management of the fractured scaphoid using a new bone screw. J Bone
Joint Surg Br. 1984;66(1):114–23. [PubMed] [Google Scholar]
12.
Kozin SH. Incidence, mechanism, and natural history of scaphoid fractures. Hand Clin.
2001;17(4):515–24. [PubMed] [Google Scholar]
13.
Low G, Raby N. Can follow-up radiography for acute scaphoid fracture still be considered a
valid investigation? Clin Radiol. 2005;60(10):1106–10. [PubMed] [Google Scholar]
14.
Merrell GA, Wolfe SW, Slade JF. Treatment of scaphoid nonunions: quantitative meta-analysis
of the literature. J Hand Surg Am. 2002;27(4):685–91. [PubMed] [Google Scholar].
15.
Parvizi J, Wayman J, Kelly P, Moran CG. Combining the clinical signs improves diagnosis of
scaphoid fractures. A prospective study with follow-up. J Hand Surg Br. 1998;23(3):324–7.
[PubMed] [Google Scholar]
16.
Russe O. Fracture of the carpal navicular. Diagnosis, non-operative treatment, and operative
treatment. J Bone Joint Surg Am. 1960;42-A:759–68. [PubMed] [Google Scholar]
17.
Schaefer M, Siebert HR. [Fracture of the semilunar bone] Unfallchirurg. 2002;105(6):540–52.
[PubMed] [Google Scholar]
18.
Schmidt-Neuerburg KP. Tscherne Unfallchirurgie. 1. Vol. 2. Ellenbogen, Unterarm, Hand;
2001. [Google Scholar]
19.
Weber ER, Chao EY. An experimental approach to the mechanism of scaphoid waist fractures.
J Hand Surg Am. 1978;3(2):142–8. [PubMed] [Google Scholar]
20.
Yin ZG, Zhang JB, Kan SL, Wang P. Treatment of acute scaphoid fractures: systematic review
and meta-analysis. Clin. Orthop. Relat. Res. 2007 Jul;460:142-51. [PubMed]
