Психологическая личность детей с ограниченными возможностями как проблема

CC BY f
529-535
16
2
Поделиться
Уришева, П. (2022). Психологическая личность детей с ограниченными возможностями как проблема. Центральноазиатский исследовательский журнал междисциплинарных исследований, 1(Conference TSPU), 529–535. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/carjis/article/view/6000
П Уришева, Тошкент Давлат Педагогика Университети

Педагогика ва психология мутахассислиги магистранти

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В тезисе рассматривается, что формирование личности детей с ограниченными возможностями как личности будет кардинально меняться на каждом этапе, потребности будут увеличиваться


background image

Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)

«Психологические особенности развития современной

личности в годы устойчивого социально-

экономического развития общества»

“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий

ривожланиш йилларида замонавий шахс

ривожланишининг психологик хусусиятлари”

Материалы международной конференции.

Ташкент. 24 ноября 2021г

529

Халқаро анжуман тўплами.

Тошкент 24 ноябрь 2021й.

ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН БОЛАЛАР ШАХСИ ПСИХОЛОГИК

МУАММО СИФАТИДА

П. Ғ. Ўришева

ТДПУ, Педагогика ва психология мутахассислиги магистранти

АННОТАЦИЯ

В тезисе рассматривается, что формирование личности детей с

ограниченными возможностями как личности будет кардинально меняться на
каждом этапе, потребности будут увеличиваться.

Ключевые слова:

социализация, воспитание, семья, личность, общество.

ABSTRACT

The thesis considers that the formation of the personality of children with

disabilities as a person will radically change at each stage, the needs will increase.

Keywords:

socialization, upbringing, family, personality, society


Шахсни турли хил жабҳаларда ўрганиш юзасидан олиб борилган

психологик тадқиқотлар ушбу масала серқирра ва муаммоларга бой
эканлигидан далолат беради. Шахс борлиқдаги бошқа мавжудотлардан фарқли
ўлароқ ижтимоий-маданий муҳит маҳсули эканлиги замон ва маконда доимо
ривожланиб бориши ўзининг онглилиги, фаолият натижаларини олдиндан кўра
олиши, муҳитнинг ўзгаришига мувофиқ тарзда фаолиятини мослаштириш
ўқувига эгалиги билан ажралиб туради.

Тадқиқотчи О.У. Авлаевнинг таъкидлашича, шахс муаммосининг

психологик таҳлили фан тараққиѐтининг сўнгги даврларида янгича
ѐндашувларга муҳтож, чунки шахснинг ижтимоий-психологик тузилмаси
миллий-этник хусусиятлари таълим-тарбия ва шунга ўхшаш омилларнинг
таъсирида унда ўзига хос хусусиятлар намоѐн бўлади.

Шахс муаммосига қай томондан ѐндашмайлик у чуқур ва кенг қамровли

мулоҳазани талаб этади. Худди шу сабабли ҳам шахсни қандай талқин
қилмайлик (гуманистик ѐки психологик) унга моддий оламнинг бир бўлаги
сифатида онтопсихологик нуқтаи назардан ѐндашилади. Бунинг асосий мақсади
субъектнинг моҳиятини очиб беришдан иборатдир.

«Шахс»

тушунчасининг

таркибий

тузилмаси

белгиловчиларини

умумлаштирадиган бўлсак, турли хил психологик назариялар ва илмий


background image

Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)

«Психологические особенности развития современной

личности в годы устойчивого социально-

экономического развития общества»

“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий

ривожланиш йилларида замонавий шахс

ривожланишининг психологик хусусиятлари”

Материалы международной конференции.

Ташкент. 24 ноября 2021г

530

Халқаро анжуман тўплами.

Тошкент 24 ноябрь 2021й.

мактаблар (К.Юнг, Г.Оллпорт, Э.Креглар, К.Левин, Ж.Нюттен, Дж.Гильфорд,
Г.Айзенк, Л.Виготский, С.Рубинштейн, А.Леонтьев, А.Маслоу, Б.Ананьев ва
бошқ.) шахсни доимий ўзгариб турувчи муҳитга мослашиш натижасида
ривожланиб борувчи индивид тавсифининг синтези сифатида қарайдилар.
Шунингдек, индивиднинг хулқ-атворига мувофиқ атроф-муҳит таъсирини
белгиловчи меъѐрлар шаклланади. Демак, шахс - ҳаѐти давомида психологик
мазмун касб этадиган нисбий барқарорликка эга бўлган ўзида субъект билан
объектнинг ўзаро таъсирини шакллантирувчи мотивация билан эҳтиѐжлар
муносабати тизимини намоѐн қилувчи ижтимоий ҳосила ҳисобланади.

Аниқланишича, шахс тўғрисидаги ҳар қандай концепцияларга мурожаат

қилинганда, индивид билан шахс орасидаги узвий алоқадорлик инобатга
олингани маълум ҳисобланади. Буни шахс тушунчасига «Психология луғати»да
берилган изоҳ ҳам яна бир бора тасдиқлайди. Ушбу мулоҳазаларни давом
эттирадиган бўлсак, шахс – бу индивиднинг ижтимоийлашуви ва тарбия
жараѐни натижаси (таъсири)да шаклланувчи ижтимоий сифатлар эгаси
ҳисобланади.

Шахсга берилган таърифларни янада кенгроқ тизимлаш мумкин. Аммо бу

билан масаланинг асосий муаммоси нимадан иборат эканлигига ойдинлик
киритиш анча қийинлашади. Чунки, жамият доимо комил шахс муаммоси ва
уни камол топтиришга эътибор қаратади. Ҳаттоки, тарихда Спарта даврида
туғилган болаларнинг жисмоний ва руҳий соғломлигига алоҳида эътибор
берилиб, нимжон ѐки касалманд чақалоқларни жарга улоқтиришган. Бу тадбир
ушбу давлатда қоида сифатида ҳукм сурган.

Инсоният цивилизациясининг кейинги босқичларида бундай қонунлардан

воз кечиш инсоний қадриятлар доирасининг кенгайганлиги, ҳар қандай одам
табиий равишда яшаш ҳуқуқига эгалигини таъкидлаб ўтиш жоиз.

Адабиѐтлар таҳлилига кўра, инсоният тарихида шундай шахслар борки

уларда индивидлик хусусияти бўйича атрофдагиларга қараганда имкониятлари
чекланган. Шунга қарамай, улардан бир қанчалари шахс сифатида ўзини
юксакликка олиб чиқа олган. Масалан, ирландиялик романнавис ѐзувчи Кристи
Брауннинг ҳаѐт йўлини эслашимиз мумкин. У церебрал фалаж бўлиб дунѐга
келган, фақат чап оѐғи билан ҳаракатлана олган. Ҳатто гапира олмаган ва
мустақил овқатлана олмаган, аммо секин-аста ўқиш, чизиш, машинкада ѐзишни
ўрганган. Жисмоний жиҳатдан ожиз бўлишига қарамай, у ижодий меҳнат билан
самарали шуғулланди ва ўзи тўғрисида қуйидагиларни ѐзади:

«Мен атрофда нима юз бераѐтганига эътибор бермасдан, соатлаб


background image

Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)

«Психологические особенности развития современной

личности в годы устойчивого социально-

экономического развития общества»

“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий

ривожланиш йилларида замонавий шахс

ривожланишининг психологик хусусиятлари”

Материалы международной конференции.

Ташкент. 24 ноября 2021г

531

Халқаро анжуман тўплами.

Тошкент 24 ноябрь 2021й.

тўхтамасдан ѐздим. Мен ўзимни ўзга бир инсон сифатида ҳис қила бошладим.
Мен бундан-да, ўзгача бахтга мушарраф бўла олмайман. Мен ўзимни
камситилган ѐки ўз фикрини ифода эта олмайдиган, нолойиқ киши эмас, балки
эркин фикрлай оладиган, яшай оладиган ва ижодкор сифатида ҳис қиламан.
Мен дунѐ муаммоларидан ҳақиқий устунликни, мен ўзимни кашф қила
олганимни ҳис қилдим. Мен рақсга тушиш қувончини англай олмасам-да, аммо
ижод қилишдан завқ-шавқ оламан ва ҳузурланаман».

Айтиш мумкинки, индивиднинг, яъни инсоннинг ўз фаолияти

предметини тўғри англаши, унинг мотивациясини аниқ йўналтира олиши
юқори натижаларга олиб келиши муқаррар экан.

Ҳаѐтда Кристи Браун сингари жисмоний жиҳатдан ожиз, аммо ҳаѐт

йўлини топишга ва ўзини шахс сифатида кашф этишга қийналаѐтган минглаб
инсонлар мавжуд. Улар, шубҳасиз, ўзлигини англаш учун қайсидир жиҳатдан
ѐрдамга муҳтождирлар.

Ҳар бир шахс шундай ҳаѐт чўққисига эриша олиши мумкинми? Бунинг

учун жўшқин фаоллик зарур. Маълумки, ҳар қандай инсон ўзида чексиз
фаоллик оқимини намоѐн қилади. Бу оқим ҳар хил ҳаракатлар, маълумотлар
ҳамда идрок, фикр, ҳис-туйғу, тасаввур ва ташқи воқеликни ўзгартириш
имконига эга бўлмаган кечинмаларни қамраб олгандир.

Э.Ғ. Ғозиев қатор илмий изланишларида, шахслилик мазмунини кашф

қилишни ва шахс камолотига эришишни ҳар бир инсон уддалай оладими? –
деган саволга жавоб топишга ҳаракат қилган. Чунки, инсон ижтимоий
муносабатлар тизими, эҳтиѐжлар ўртасидаги кураш босқичида фаолликни
намоѐн қилиш ва ўзлигини англаш имкониятига эга бўлиши мумкин.

Е.Клингер эса имконият ва воқелик интилиш ва муваффақият

тамойиллари доимо ижобий натижага олиб келадими, деб мушоҳада юритар
экан, ушбу ҳолатларга ойдинлик киритиш, энг аввало, ҳар хил
индивидуалликка эга бўлган шахсларнинг хусусиятларини ўрганишга зарурат
туғдиради, деб алоҳида таъкидлайди.

Юқоридаги мутахассисларнинг фикрларига кўра, шахс чексиз фаоллик ва

юксакликка ташналик хусусияти орқали ҳар қандай қўйилган мақсадга
эришиши мумкин, деган хулосага олиб келади. Бунинг учун индивид шахс
сифатида камол топган ташқи муҳит таъсирига чидамли бўлиши ва ички
муҳити бундай таъсирларни қабул қила олиши лозимдир. Чунки, К.Левин ўз
давридаѐқ хулқ-атвор айни дамда вужудга келувчи фаоллик ва у психологик
куч майдонига боғлиқ, деган эди. Шу сабабли ҳам К.Левиннинг фикрига кўра,


background image

Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)

«Психологические особенности развития современной

личности в годы устойчивого социально-

экономического развития общества»

“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий

ривожланиш йилларида замонавий шахс

ривожланишининг психологик хусусиятлари”

Материалы международной конференции.

Ташкент. 24 ноября 2021г

532

Халқаро анжуман тўплами.

Тошкент 24 ноябрь 2021й.

фаолият шахс функцияси билан идрок қилинадиган атроф-муҳитга боғлиқ.

Э.Ғ. Ғозиев ва унинг шогирдлари томонидан олиб борилган

тадқиқотларнинг кўрсатишича, шахснинг асосий хусусиятлари туғилишданоқ
намоѐн бўла бошлайди, кейинчалик, улар характернинг ўзига хос белгилари
сифатида кўзга ташланади ҳамда бошқалар билан ўзаро муносабатлар,
ижтимоий муҳит таъсирида шаклланган шахснинг фазилатига айланади.

Ҳақиқатдан ҳам, шахснинг ҳаѐт майдонидаги фаолият динамикасини бир

хил мезон билан ўлчашга қийинчилик туғилади. Чунки, шахснинг фаолият
йўналиши, зўриқиши, мақсади, натижалари, шубҳасиз, турли хил низоларга
замин ҳозирлаши табиий.

Юқорида айтилган ҳолатлар соғлом шахсларга тегишли эканлигини

ҳисобга оладиган бўлсак, бугунги кунда жисмоний нуқсонларга эга, имконияти
чекланган инсонларга тегишли психологик ҳолатларни, уларнинг турмуш
тарзини қандай баҳолаш мумкин? Чунки, инсон ҳуқуқлари, қадриятлар
жамиятнинг ҳар бир фуқароси учун бир хилда ҳукм суради. Бугунги кунда
руҳий ожизлар билан шуғулланадиган ақлий тараққиѐтдан орқада қолган ва
шунингдек, жисмоний жиҳатдан нуқсонли (имконияти чекланган) шахслар
билан шуғулланадиган махсус мактаб-интернатлари мавжуд. Ушбу
муассасаларда болаларни ѐшлигидан тарбиялаб борилади, бунда улар меъѐрий
ижтимоий муҳит доирасидан ажралиб қоладилар. Улар шахси шаклланишида
ўзига хос психологик хусусият – «Мен» тимсоли таркиб топишига қийинчилик
туғдирувчи омилларга кўп дуч келадилар.

Инсон турли сабаблар билан «жисмонан ногирон», бошқача айтганда

«имконияти чекланиш» ҳолатига тушиб қолиши мумкин. Унинг шахс сифатида
шаклланиши ҳар бир босқичда кескин ўзгаришлар юз бериши, эҳтиѐжлари
ортиб бориши, предметини ўзи ҳали тўлиқ англаб етмаган мотивлар кураши
замирида сайқал топади.

Аммо, олимларнинг таъкидлашларича, шахснинг камолот босқичларида

ҳар бир инсон бир хил ѐки турлича инқирозлардан янгиликка ўта олиши ички
зўриқишсиз, фрустрациясиз кечишини ҳеч ким кафолатлай олмайди. Шахснинг
индивидуал-психологик хусусиятлари ҳам бу жараѐннинг бир хилда
бўлмаслигини белгилаб беради. Айтиб ўтиш жоизки, кичик мактаб ѐшидаги
соғлом ўқувчиларда инқирозлар, ижтимоий муҳитга кириб бориш жараѐнида
ҳукм сурадиган психологик қонуниятлар имконияти чекланган ўқувчиларда
айнан қандай юз бериши билан боғлиқ муаммо юзасидан илмий тадқиқот
ўтказишга зарурат сезилмоқда. Шахснинг шаклланишига таъсир кўрсатувчи


background image

Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)

«Психологические особенности развития современной

личности в годы устойчивого социально-

экономического развития общества»

“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий

ривожланиш йилларида замонавий шахс

ривожланишининг психологик хусусиятлари”

Материалы международной конференции.

Ташкент. 24 ноября 2021г

533

Халқаро анжуман тўплами.

Тошкент 24 ноябрь 2021й.

омиллар: ижтимоий муҳит, тарбия воситалари, шахснинг психологик
жараѐнлари, ҳолатлари ва жисмоний имкониятлари орқали белгиланади.

Бир қатор тадқиқотлар турли хил ногирон ўқувчиларни психологик

жиҳатдан ўрганишга бағишланган (Т.А.Власова, Л.И.Божович, М.Е.Хватцев,
М.М.Земцова, А.И.Алимова, Н.А.Короткова, О.А.Конопкин). Бу тадқиқотларда
турли хил ногиронлик хусусиятига эга бўлган ўқувчиларни ўрганишга ҳам
психологик, ҳам тиббий жиҳатдан ѐндашилган. Одатда, ногиронлик хусусида
гап юритилганда, инсон танасидаги бирон-бир нуқсон, етишмовчилик,
бузилганлик, жисмоний ожизлик кабилар назарда тутилади.

А.И. Алимова, Н.И. Белякова, З.С. Кодамецларнинг изланишлари кўриш,

эшитиш ва нутқ аъзоларида нуқсони бўлган ногирон ўқувчилар билан таълим-
тарбия жараѐнини ташкил этиш масаласини ўрганишга йўналтирилган.
Уларнинг таъкидлашича, кўришнинг сусайиши кўриш идрокига, эшитишдаги
бузилиш эса оғзаки маълумотларни идрок қилишга қийинчилик туғдирар экан.
Агар ўқитувчилар бундай ўқувчилар билан алоқа ўрната олмасалар, уларда
тортиниш, «ўз қобиғига ўралиб қолиш», астеник реакцияларни намоѐн қилишга
олиб келиши мумкин. Айтиш жоизки, инсоннинг индивидуал қиѐфаси ва руҳий
олами ўртасидаги мутаносиблик шахслараро муносабатларда, инсонларнинг
бир–бирини идрок қилишида, шунингдек, шахс сифатида камол топишида,
шубҳасиз, ўз таъсирини ўтказмасдан қолмайди.

Ташқи қиѐфадаги шундай ўзгаришларни тиббий ва психологик жиҳатдан

ўрганишда аниқланганки, бу тоифадаги болаларга кўпроқ касал инсон сифатида
қаралгани туфайли, уларда жисмоний «Мен» тимсоли ѐшларига, касалликнинг
бошланишидаги ҳолатларга ва оиладаги муносабатларга муайян равишда
боғлиқ экан (Д.Саррон, Н.Бруч, Е.Крисловский). Юқорида қайд қилинган
тадқиқотлардан ҳам кўриниб турибдики, шахснинг шаклланиши билан боғлиқ
муаммо нафақат ижтимоий жабҳаларга балки, индивидлик сифатларига ҳам
боғлиқ бўлар экан.


REFERENCES

1.

Петровская Л.А. Теоретические и методологические проблемы социально-

психологического тренинга. – М.: МГУ, 1982. - 168 с.
2.

Барзин К.В. Чтобы ребѐнок успешно учился: Педагогический всеобуч

родителей. – М.: Педагогика, 1988.- 176 с.


background image

Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)

«Психологические особенности развития современной

личности в годы устойчивого социально-

экономического развития общества»

“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий

ривожланиш йилларида замонавий шахс

ривожланишининг психологик хусусиятлари”

Материалы международной конференции.

Ташкент. 24 ноября 2021г

534

Халқаро анжуман тўплами.

Тошкент 24 ноябрь 2021й.

3.

Хекхаузен Х. Мотивация и деятельность. В 2-х т./ Пер. с нем./ Под ред.

Б.М.Величковского; предисл. Л.И.Анцыферовой, Б.М.Величковского. – М.:
Педагогика, 1986. Т.2.- 392 с.
4.

ALIMOVA, G.

(2020).

KICHIK

MAKTAB

YOSHIDA

O’QUVCHI

SHAXSINING

PSIXOLOGIKPEDAGOGIK

RIVOJLANISH

XUSUSIYATLARI.

Pedagogik mahorat

, 103-107.

5.

Alimova, G., & Alimova, A. (2020). SOCIO-ECONOMIC CONDITIONS FOR

EFFECTIVE ENTREPRENEURIAL ACTIVITY.

ІМПЕРАТИВ СОЦІАЛЬНОГО

ПАРТНЕРСТВА

В

ОСВІТНЬО-НАУКОВОМУ

ПРОСТОРІ:

ЄВРОІНТЕГРАЦІЙНІ ТА РЕГІОНАЛЬНІ ВИКЛИКИ СЬОГОДЕННЯ

, 246-250.

6.

Jalilova, S. X. (2020). SHAXS ISTE’MOLCHILIK XULQINING PSIXOLOGIK

XUSUSIYATLARI.

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY

AXBOROTLARI ILMIY-NAZARIY JURNALI

, 240-244.

7.

Taskarayevna, N. Z. (2020). Maktabgacha yosh davridagi bolalarda milliy

xususiyatlarni shakllantirish yo’llari.

Oriental Art and Culture

, (II), 79-85.

8.

Nishanova, Z. T. (2020). Ommaviy axborot vositalari xodimlarining shaxs milliy

tarbiyasi oldidagi vazifalari.

Science and Education

,

1

(2), 358-363.

9.

Нишанова, Х. В. (2019). Развитие интеллектуальных способностей у

студентов вузов.

Наука и образование сегодня

, (6-2 (41)), 58-59.

10.

Нишанова, З. Т., & Худоѐрова, М. (2017). ПРЕДОСТАВЛЕНИЕ

НАДЛЕЖАЩЕЙ ИНДИВИДУАЛИЗИРОВАННОЙ ПОДДЕРЖКИ ДЕТЯМ С
ОГРАНИЧЕННЫМИ ВОЗМОЖНОСТЯМИ. In

Сборники конференций НИЦ

Социосфера

(No. 26, pp. 60-62). Vedecko vydavatelske centrum Sociosfera-CZ sro.

11.

Нишанова, З. Т., & Парпиева, Ш. А. (2015). Имконияти чекланган

ўқувчиларни

касб-ҳунарга

йўналтиришнинг

психологик

жиҳатлари.

Современное образование (Узбекистан)

, (12), 69-73.

12.

Kh,

D.

S.

(2021).

PSYCHOLOGICAL

CHARACTERISTICS

OF

FORMATION OF IMPORTANT PROFESSIONAL QUALITIES IN FUTURE
TEACHERS.

INFORMATION TECHNOLOGY IN INDUSTRY

,

9

(3), 910-917.

13.

Jalilova, S. X., & Mirzayeva, U. B. (2021). Psychological Characteristics of the

Formation of Professional Motives in Adolescents.

CENTRAL ASIAN JOURNAL OF

SOCIAL SCIENCES AND HISTORY

,

2

(10), 108-110.

14.

Xalikova, S. T. (2022). ТАЛАБАЛАРДА АҚЛИЙ ТАРАҚҚИЁТ ВА

ИНТЕЛЛЕКТ

МУАММОЛАРИНИ

ЎРГАНИШ.

ГЛОБАЛ

ДУНЁДА

ПСИХОЛОГИЯ ФАНИ: НАЗАРИЯ ВА АМАЛИЁТ, ЧАҚИРУВЛАР ВА
ИСТИҚБОЛЛАР

, 86-88.


background image

Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)

«Психологические особенности развития современной

личности в годы устойчивого социально-

экономического развития общества»

“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий

ривожланиш йилларида замонавий шахс

ривожланишининг психологик хусусиятлари”

Материалы международной конференции.

Ташкент. 24 ноября 2021г

535

Халқаро анжуман тўплами.

Тошкент 24 ноябрь 2021й.

15.

Алимова, Г. (2021). ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ДЕТСКО-

РОДИТЕЛЬСКИХ ОТНОШЕНИИ.

ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ ФАКТОР

, 43-48.

16.

ALIMOVA, G.,

&

ALIMOV, A.

(2021).

PSIXOLOG

SHAXSIDA

REFLEKSIV

MADANIYAT

RIVOJLANISHINING

PSIXOLOGIK

OMILLARI.

PEDAGOGIK MAHORAT

, 58-61.

17.

Xalmuratova, M. T. (2021). ADVANTAGES AND DISADVANTAGES OF

DISTANCE LEARNING FOR LANGUAGES IN MEDICAL UNIVERSITIES IN A
PANDEMIC

SITUATION.

PalArch's

Journal

of

Archaeology

of

Egypt/Egyptology

,

18

(4), 3965-3969.

18.

Халмуратова, М. Т. (2020). Мотивация студентов в обучении.

Наука и

образование сегодня

, (6-2 (53)), 29-30.

19.

Халмуратова, М. Т. (2019). ПСИХОЛОГО-РЕЧЕВЫЕ БАРЬЕРЫ

СТУДЕНТОВ

МЕДВУЗА

ПРИ

ОСВОЕНИИ

ИННОСТРАННЫХ

ЯЗЫКОВ.

Экономика и социум

, (3), 464-466.

20.

Xalmuratova, M. T. (2018). METHODICAL RECOMMENDATIONS FOR

USING THE METHOD OF WORK IN SMALL GROUPS.

Экономика и социум

,

(3), 79-82.



Библиографические ссылки

Петровская Л.А. Теоретические и методологические проблемы социальнопсихологического тренинга. – М.: МГУ, 1982. - 168 с.

Барзин К.В. Чтобы ребѐнок успешно учился: Педагогический всеобуч

родителей. – М.: Педагогика, 1988.- 176 с.

Хекхаузен Х. Мотивация и деятельность. В 2-х т./ Пер. с нем./ Под ред.

Б.М.Величковского; предисл. Л.И.Анцыферовой, Б.М.Величковского. – М.:

Педагогика, 1986. Т.2.- 392 с.

ALIMOVA, G. (2020). KICHIK MAKTAB YOSHIDA O’QUVCHI

SHAXSINING PSIXOLOGIKPEDAGOGIK RIVOJLANISH

XUSUSIYATLARI. Pedagogik mahorat, 103-107.

Alimova, G., & Alimova, A. (2020). SOCIO-ECONOMIC CONDITIONS FOR

EFFECTIVE ENTREPRENEURIAL ACTIVITY. ІМПЕРАТИВ СОЦІАЛЬНОГО

ПАРТНЕРСТВА В ОСВІТНЬО-НАУКОВОМУ ПРОСТОРІ:

ЄВРОІНТЕГРАЦІЙНІ ТА РЕГІОНАЛЬНІ ВИКЛИКИ СЬОГОДЕННЯ, 246-250.

Jalilova, S. X. (2020). SHAXS ISTE’MOLCHILIK XULQINING PSIXOLOGIK

XUSUSIYATLARI. TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY

AXBOROTLARI ILMIY-NAZARIY JURNALI, 240-244.

Taskarayevna, N. Z. (2020). Maktabgacha yosh davridagi bolalarda milliy

xususiyatlarni shakllantirish yo’llari. Oriental Art and Culture, (II), 79-85.

Nishanova, Z. T. (2020). Ommaviy axborot vositalari xodimlarining shaxs milliy

tarbiyasi oldidagi vazifalari. Science and Education, 1(2), 358-363.

Нишанова, Х. В. (2019). Развитие интеллектуальных способностей у

студентов вузов. Наука и образование сегодня, (6-2 (41)), 58-59.

Нишанова, З. Т., & Худоѐрова, М. (2017). ПРЕДОСТАВЛЕНИЕ

НАДЛЕЖАЩЕЙ ИНДИВИДУАЛИЗИРОВАННОЙ ПОДДЕРЖКИ ДЕТЯМ С

ОГРАНИЧЕННЫМИ ВОЗМОЖНОСТЯМИ. In Сборники конференций НИЦ

Социосфера (No. 26, pp. 60-62). Vedecko vydavatelske centrum Sociosfera-CZ sro.

Нишанова, З. Т., & Парпиева, Ш. А. (2015). Имконияти чекланган

ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтиришнинг психологик

жиҳатлари. Современное образование (Узбекистан), (12), 69-73.

Kh, D. S. (2021). PSYCHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF

FORMATION OF IMPORTANT PROFESSIONAL QUALITIES IN FUTURE

TEACHERS. INFORMATION TECHNOLOGY IN INDUSTRY, 9(3), 910-917.

Jalilova, S. X., & Mirzayeva, U. B. (2021). Psychological Characteristics of the

Formation of Professional Motives in Adolescents. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF

SOCIAL SCIENCES AND HISTORY, 2(10), 108-110.

Xalikova, S. T. (2022). ТАЛАБАЛАРДА АҚЛИЙ ТАРАҚҚИЁТ ВА

ИНТЕЛЛЕКТ МУАММОЛАРИНИ ЎРГАНИШ. ГЛОБАЛ ДУНЁДА

ПСИХОЛОГИЯ ФАНИ: НАЗАРИЯ ВА АМАЛИЁТ, ЧАҚИРУВЛАР ВА

ИСТИҚБОЛЛАР, 86-88.

Алимова, Г. (2021). ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ДЕТСКОРОДИТЕЛЬСКИХ ОТНОШЕНИИ. ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ ФАКТОР, 43-48.

ALIMOVA, G., & ALIMOV, A. (2021). PSIXOLOG SHAXSIDA

REFLEKSIV MADANIYAT RIVOJLANISHINING PSIXOLOGIK

OMILLARI. PEDAGOGIK MAHORAT, 58-61.

Xalmuratova, M. T. (2021). ADVANTAGES AND DISADVANTAGES OF

DISTANCE LEARNING FOR LANGUAGES IN MEDICAL UNIVERSITIES IN A

PANDEMIC SITUATION. PalArch's Journal of Archaeology of

Egypt/Egyptology, 18(4), 3965-3969.

Халмуратова, М. Т. (2020). Мотивация студентов в обучении. Наука и

образование сегодня, (6-2 (53)), 29-30.

Халмуратова, М. Т. (2019). ПСИХОЛОГО-РЕЧЕВЫЕ БАРЬЕРЫ

СТУДЕНТОВ МЕДВУЗА ПРИ ОСВОЕНИИ ИННОСТРАННЫХ

ЯЗЫКОВ. Экономика и социум, (3), 464-466.

Xalmuratova, M. T. (2018). METHODICAL RECOMMENDATIONS FOR

USING THE METHOD OF WORK IN SMALL GROUPS. Экономика и социум,

(3), 79-82.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов