77
CHET TILI O'QITISH JARAYONIDA YUZAGA KELUVCHI
MUAMMOLAR VA ULARNING YECHIMLARI
Aslonova Sevinch
1-
kurs, O'zDJTU
Xo'jamova Yulduz
O'qituvchi, O'zDJTU
O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti Islom Karimovning 2012 yil 10
dekabrda qabul qilingan “Chet tillarni o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora
tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori ta’lim muassasalarida xorijiy tillarni o‘qitish sifatini
yanada yaxshilashda zamonaviy dunyoqarashga ega bo‘lgan avlodni tarbiyalashda
dasturilamal bo‘lmoqda. Bu sohada zamonaviy lingvistik tadqiqotlarning samaradorligini
oshirishni ta’minlash alohida ahamiyat kasb etadi. Ko'rinib turibdi tilga bo'lgan talab bir
necha yillar oldin boshlangan. 2021-yil 1- сентябрьdan boshlab xorijiy tillarni o‘qitish
bo‘yicha eng yaxshi natijalarga erishgan maktablarni rag‘batlantirish maqsadida
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti sovrini ta’sis etildi. Chet tillarni o‘qitishning sifatini
oshirish va yanada samarali usullarini ta’lim jarayoniga tadbiq qilish, oliy ta’lim
muassasalarida ilmiy- tadqiqot ishlarini yanada rivojlantirish, ilmiy salohiyatli
mutaxassislarni tayyorlash hozirgi davrning dolzarb masalalaridan biridir. Mamlakatimiz
ta’lim tizimida ilmiy-nazariy jihatdan asoslangan, chet tillarni o‘qitishda nutqiy
muloqotga yo‘naltirilgan yangi pedagogik texnologiyalarni yorituvchi va informatsion
texnologiyalar bilan jihozlangan darsliklar, o‘quv-qo‘llanmalarni yaratish va o‘quv
jarayoniga joriy etib, xorijiy til ta’limini yanada takomillashtirish milliy ta’lim
dasturining asosiy maqsadidir. Shu nuqtai nazardan xorijiy tillarni o‘qitishda an’anaviy
o‘qitish metodlari o‘rniga butun dunyoda ustuvor yo‘nalish sifatida tan olinayotgan
kommunikativ ta’lim metod va usullaridan foydalanish muhim ahamiyatga ega. Bu
jarayonda mamlakatimiz va xorijiy davlatlarda olib borilayotgan filologik va
linvodidaktik tadqiqotlarga tayanib ish olib borish yaxshi samara beradi.
Hozirgi kunda chet tillarini o'rganishga bo'lgan talab kundan kunga oshib
78
bormoqda. Bir necha yillar oldin rus tilini o'rganishga talab katta bo'lgan bo'lsa, ayni
damda ingliz tili bu o'rinni egallamoqda. Keyingi yillardan esa koreys va xitoy tiliga talab
oshmoqda. Bu tillar o'rtasidagi o'zaro “poyga” nimaga qarab belgilanadi?. Albatta,
davlatlar o'rtasidagi xalqaro aloqalar, eksport, import masalalari va xalqaro ishlardagi
vazifasiga qarab belgilanadi. Alisher Navoiy bobomiz aytganlaridek, «Til bilgan - el
biladi» kabi purmano so'zlari, Avaz O'tarning til o'rganishga bo'lgan davatidan ham, til
bilgan insonning mavqeyi qay darajada bo'lishini bilib olishimiz mumkin. Chet tilini
o'rganishda , albatta, ko'p qiyinchiliklarga duch kelamiz. Misol uchun, chet tili darslarida
savol - javoblarda, yoki biror mavzuni prizentatsiya qilayotganda talaba nutqida beihtiyor
o'z ona tilisini qo'llaydi.
-
Cheklangan o'quv muhiti- faqat o'qituvchi bo'lganda chet tildan foydalanish
qolgan paytlarda o'z tilida gaplashish.
-
Chet tilini o'rganishda talaffuzga(pronunciation) e'tibor bermaslik.
- Jiddiy yondashmaslik- faqat grammatikaga bog'lanib, til ko'nikmakarini
rivojlantirmaslik.
Bugungi tezkor rivojlanayotgan zamonda ilm-fan, texnika ham shiddat bilan o’sib
bormoqda. Har bir sohada taraqqiyot ilgari qadam tashlamoqda. Xususan, ilm-fanda ham
katta o’zgarishlar, sezilarli yutuqlarga erishilmoqda. Har bir fanni yangi innovatsion
pedagogik texnlogiyalardan foydalanib talabalarga yetkazib berish bugungi kundagi
ta’limning asosiy talablaridan biri hisoblanadi.
Chet tilini zamonaviy texnologiyalardan foydalanib o'rgatish va o'rganish eng
samarador usullardan biridir. Bu jarayonda, jumladan: kompyuterlardan foydalanganda
o'quvchi chet tilidagi video roliklarni, namoyishlarni, dialoglarni kino yoki multfilmlarni
ham ko'rishi ham eshitishi mumkin, chet tilidagi radio eshittirishlar va televideniyadagi
dasturlarni eshitish va tomosha qilish mumkin; ancha an'anaviy usul hisoblanadigan
magnitafon va kassetalardan foydalanish; CD pleyerlardan foydalanish mumkin. Bu
texnik vositalardan foydalanish o'quvchilarning chet tilini o'rganishlari jarayonini
qiziqarliroq va samaraliroq bo'lishini ta'minlaydi.
Til o'rganishda ko'p muammolar bor, lekin shunga mos samarali yechimlar ham bor.
79
Xulosa qilish kerakki, til o'rganishda o'qituvchilarning roli katta. O'quvchilarga
motivatsiya berish, darsga qiziqish uyg'otish asosiy o'rin egallaydi. O'qituvchi o'z ustida
ishlashi va talabalar uchun til o'rganishda yangi metodlarni yaratishi kerak.
Ta’lim sifatini ta’minlashda eng asosiy omil o‘qituvchilar kasbiy mahoratidir. Ta’lim
sifati o‘qituvchi sifatidan yuqori bo‘lolmaydi, o‘qituvchining qo‘liga tom ma’noda millat
taqdirini yaratish berilgan bo‘lib, ularni doimiy qo‘llab-quvvatlash, kasbiy mahoratini
rivojlantirish,ularni ijtimoiy-iqtisodiy himoyalash zarur.
Innavatsion ta’lim texnologiyalarning samaradorligi ularning ta’lim jarayonida to’g’ri
va unumli foydalanilganidadir. Ta'lim va texnologiya bugungi davrda bir-birini to'ldirib
boradi, albatta to'g'ri yo'lda foydalanilsa
Adabiyotlar ro'yxati:
1.
A.Avloniy nomidagi xalq ta'limi muammolarini o'rganish va istiqbollarini
belgilash ilmiy-tadqiqot institutining ilmiy-nazariy va o'quv-uslubiy jurnali
2.
M.R.Otaboyeva “Chet tilini o’qitishda zamonaviy innovatsion
texnologiyalaridan foydalanish va uning samaradorligi”
3.
4.
Ziyatova, N., Nurmuhamedova, N., & Xakimbayeva, O. K. (2022, July).
INGLIZ VA O’ZBEK TILLARIDA IBORALI QO’SHMA SO’ZLAR
YASALISHIDA METONIMIYANING O’RNI. In Международная
конференция академических наук (Vol. 1, No. 24, pp. 39-42).
