254
7.
Sharipov X. F., Sharipov S. S. DIFFERENTIAL INVARIANTS OF
SUBMERSIONS
//СОВРЕМЕННЫЕ
ПРОБЛЕМЫ
ПРИКЛАДНОЙ
МАТЕМАТИКИ, ИНФОРМАТИКИ И
8.
Шарипов Х. и др. МЕТОДИЧЕСКИЕ РЕКОМЕНДАЦИИ ПО
ОБУЧЕНИЮ РЕШЕНИЮ ЗАДАЧ НА ПОСТРОЕНИЕ. – 2023.
9.
Sharipov X., Tirkashev D., Salimov E. IKKI O’LCHOVLI YEVKLID
FAZOLARIDA KILLING VEKTOR MAYDONLAR GEOMETRIYASI //Academic
research in educational sciences. – 2022. – Т. 3. – №. 5. – С. 718-725.
10.
Sharipov X. F., Xoliqov L., Sharipova S. F. BA’ZI BIR SONLI
YIG’INDILARNI KETMA-KETLIKNING DISKRET HOSILASI YORDAMIDA
HISOBLASH //Academic research in educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. CSPI
conference 3. – С. 529-532.
11.
Ражабов Э. О., Шарипов Х. Ф. О геометрии орбит конформных
векторных полей в Евклидовом пространстве //Bulletin of the Institute of
Mathematics. – 2021. – Т. 4. – №. 1. – С. 2181-9483.
12.
Narmanov A., Sharipov X. On the Geometry of Submersions //Proceedings
of the Twenty-Second International Conference on Geometry, Integrability and
Quantization. – Bulgarian Academy of Sciences, Institute for Nuclear Research and
Nuclear Energy, 2021. – Т. 22. – С. 199-209.
БРИКЕТЛАР ТАЙЁРЛАШНИНГ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ
РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ
доц. А.А. Хакимов, Х. Собиров
Фарғона политехника институти
Аннотация:
Мақолада брикет тайёрлашда кўмир таркибининг ахамияти
тахлил қилинган.
Таянч сўзлар:
кўмир таркиб, Брикет, қўнғир кўмир, ҳарорат, тош кўмир.
Истемолчилар томонидан фойдаланиб келинаётган кўмир махсулотлари
хеч қандай ишлов берилмаган холатларда ёқилади. Кўмирнинг асосий таркибий
қисмлардан ташқари, кўмир таркибида ҳар хил ёнмайдиган кул ҳосил қилувчи
қўшимчалар мавжуд. Ушбу ҳолат атроф-муҳитни ифлосланишига ва кўмирнинг
тўлиқ ёнишига қаршилик қилади. Бундан ташқари, кўмир таркибида тошнинг
мавжудлиги кўмирнинг ўзига хос ёниш хароратини пасайтиради. Кўмирнинг
синфланиши ва қазиб олишда унинг таркибидаги минерал моддалар миқдори
хилма-хил бўлади. Кўмирларнинг ер қарида сақланганлик вақт оралиғига қараб
кул миқдори 6 дан 30% гача бўлади. Истемолчилар томонидан фойдаланиш учун
мўлжалланган қўнғир кўмирнинг максимал кул миқдори 10% дан ошмаслиги
талаб этилади [5].
Кўмирнинг яна бир зарарли таркибий қисмларидан бири бу,
олтингугуртдир. Олтингугуртни ёқиш жараёнида унинг таркибидан оксидлар
ажралиб чиқиб, улар атмосферада олтингугурт кислотасига айланади. У атроф
255
муҳитни захарлайди, ифлослантиради ҳамда истемолчилар томонидан
фойдаланиб келинаётган печларни емирувчи кислотали конденсат ҳосил қилади.
Экологик талабларга мувофиқ кўмир таркибидаги олтингугурт миқдори одатда
0,1-1% оралиғида рухсат этилади.
Қўнғир кўмир бошқа турдаги тош кўмир ва антраситларга нисбатан
мустахкамлиги анча паст бўлади. Ҳозирда истемолчилар томонидан фойдаланиб
келинаётган кўмирнинг 80-90% қўнғир кўмирни ташкил этади. Ушбу кўмирни
қазиш, транспортировка қилиш ва фойдаланиш ишларида мустахкамликнинг
пастлиги ҳисобига парчаланиш осон кечади. Парчаланган майда бўлакли кўмир
доналари истемолчиларга ноқулайликлар келтириб чиқаради. Ушбу
муаммоларни бартараф этиш мақсадида ҳозирги кунда турли кўринишдаги
брикетлаш усулларидан фойдаланиб келинмоқда. Республикамизда асосан
брикетлаш жараёнида қўнғир кўмирнинг кукунидан фойдаланилади. Ангрен
кўмир конларида бундай кўринишдаги кўмир кукуни 50-60% ни ташкил этади.
Ушбу ҳолатларда учровчи кўмир доналарига қайта ишлов бериш қулай
ҳисобланади [6].
Брикетлашдан олдин майда кўмир бўлаклари таркибидаги намликни
чиқариб юбориш муҳим масалалардан бири ҳисобланади. Бунда брикет олиш
жараёнига ажратиб олинган майда кўмир бўлакларини дастлаб майдалагичда 5
мм дан кичик бўлгунга қадар майдалаб олинади. Брикет таркибдаги намликни
қуритишга нисбатан кукун холатида бўлган кўмир таркибидаги намликни
йўқотиш қулай бўлади. Бирикетлашдан олдин кўмир кукунини қуритилмаса, бу
намлик брикетлаш жараёнида бириктирувчи намлиги билан қўшилиб, қоришма
таркибидаги намликни ортиб кетишига ва қуритиш жараёнидан кейин ҳам
қолдиқ намликнинг ҳосил бўлишига олиб келади. Ушбу усул орқали олинган
брикет тўлиқ ёнмай кул миқдорини ортиб кетишига ва ёниш жараёнида захарли
газлар ҳосил бўлишига олиб келади. Ишлаб чиқарилаётган брикетнинг сифат
кўрсаткичи ва экспортбоплигини тўлиқ таминламайди. Мавжуд муаммоларни
аниқлаш мақсадида тизимли тахлил усулидан фойдаланиб тадқиқотлар
ўтказилди.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1. Хакимов А. А., Салиханова Д. С., Каримов И. Т. Кўмир кукунидан
брикетлар тайёрлашнинг долзарблиги //Фарғона политехника институти илмий
техника журнали.-2019.-№. – 2019. – Т. 23. – №. 2. – С. 226-229.
2. Хакимов А. А., Салиханова Д. С., Каримов И. Т. Кўмир кукунини
брикетловчи қурилма //Фарғона политехника институти илмий техника
журнали.-2018.-№ спец. – 2018. – Т. 2. – С. 169-171.
3. Хакимов А. А. и др. Связующее для угольного брикета и влияние его на
дисперсный состав //Universum: химия и биология. – 2020. – №. 6 (72). – С. 81-
84.
4. Хакимов А. А., Вохидова Н. Х. Использование местных отходов в
производстве угольных брикетов //Универсум: химия и биология. – 2020. – №. 4
(70).
256
5. Axmedovich X. A., Saidakbarovna S. D. Research the strength limit of
briquette production //ASIAN JOURNAL OF MULTIDIMENSIONAL RESEARCH.
– 2021. – Т. 10. – №. 5. – С. 275-283.
6. Хакимов А. ТЕХНОЛОГИЯ БРИКЕТИРОВАННОГО УГЛЯ //Матеріали
конференцій МЦНД. – 2020. – С. 76-78.
7. Хакимов А. А., Вохидова Н. Х., Нажимов Қ. Кўмир брикети ишлаб
чиқаришнинг янги технологиясини яратиш //ўзбекистон республикаси олий ва
ўрта махсус таълим вазирлиги Заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги Андижон
давлат университети. – С. 264.
8. Khakimov А. А., Salikhanova D. S., Vokhidova N. K. Calculation and design
of a screv press for a fuel briquette //Scientific-technical journal. – 2020. – Т. 24. – №.
3. – С. 65-68.
9. Хакимов А. А. и др. Определение показателей качества угольного
брикета //Universum: химия и биология. – 2021. – №. 5-2 (83). – С. 40-44.
10. Вохидова Н.Х. Хакимов А.А., Салиханова Д.С., Ахунбаев А.А. Анализ
связующих из местного сырья для брикетированния углольной мелочи // Научно-
технический журнал ФерПИ. – 2019. - Scientific-technical journal (STJ FerPI,
ФарПИ ИТЖ, НТЖ ФерПИ, 2019, T.23, спец. №3). – C. 69-74.
11.
Хакимов А.А.Совершенствование технологии получения угольных
брикетов с использованием местных промышленных отходов: Дисс. … PhD. –
Ташкент, 2020. – 118 с.
12. Вохидова Н. Х. и др. Анализ связующих из местного сырья для
брикетированния углольной мелочи //Научно-технический журнал ФерПИ.–
2019.-Scientific-technical journal (STJ FerPI, ФарПИ ИТЖ, НТЖ ФерПИ, 2019, T.
23, спец. № 3).–C. – С. 69-74.
13. Xakimov A., Voxidova N., Rajabov B. ANALYSIS OF COLLECTION OF
COAL BRICKETS TO REMOVE TOXIC GAS //Барқарорлик ва Етакчи
Тадқиқотлар онлайн илмий журнали. – 2021. – Т. 1. – №. 5. – С. 85-90.
14. Xakimov A. et al. ANALYSIS OF COAL BRICKET STRENGTH
DEPENDENCE ON HUMIDITY //Барқарорлик ва Етакчи Тадқиқотлар онлайн
илмий журнали. – 2021. – Т. 1. – №. 5. – С. 79-84.
15. Xakimov A. et al. THE DILIGENCE OF DRYING COAL POWDER IN THE
PROCESS OF COAL BRICKET MANUFACTURING //Барқарорлик ва Етакчи
Тадқиқотлар онлайн илмий журнали. – 2021. – Т. 1. – №. 5. – С. 64-71.
16. Xakimov A., Voxidova N., Xujaxonov Z. ANALYSIS OF MAIN
INDICATORS OF AGRICULTURAL PRESS IN THE PROCESS OF COAL
POWDER BRICKETING //Барқарорлик ва Етакчи Тадқиқотлар онлайн илмий
журнали. – 2021. – Т. 1. – №. 5. – С. 72-78.
17. Akhmedovich K. A. et al. The Diligence of Drying the Coal Dust in the Process
of Obtainig the Coal Brickets //International Journal of Innovative Analyses and
Emerging Technology. – 2021. – Т. 1. – №. 5. – С. 111-115.