288
У ҳолда (3) тенгламага (4) тенгламани қўйсак қуйидаги кўринишга келади;
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1. Tojiyev, R., & Rajabova, N. (2021). EXPERIMENTAL STUDY OF THE
SOIL CRUST DESTRUCTION MECHANISM. Scientific progress, 2(8), 153-163.
2. Ахунбаев, А. А., Ражабова, Н. Р., & Вохидова, Н. Х. (2020). Исследование
гидродинамики роторной сушилки с быстровращающимся ротором. Экономика
и социум, (12-1), 392-396.
3. Ахунбаев, А. А., & Ражабова, Н. Р. (2021). Высушивание дисперсных
материалов в аппарате с быстро вращающимся ротором. Universum: технические
науки, (7-1 (88)), 49-52.
4. Ахунбaев, А., Ражабова, Н., & Сиддиков, М. (2021). Математическая
модель сушки дисперсных материалов с учётом температуры материала. Збірник
наукових праць SCIENTIA..
5. Ахунбaев, А., Ражабова, Н., & Вохидова, Н. (2021). Механизм движения
дисперсного материала при сушке тонкодисперсных материалов. Збірник
наукових праць SCIENTIA.
6. Rajabova, N. R., & Qodirov, A. B. (2022). DRYING TONKODISPERSE
MATERIALS
IN
AN
UNSUCCESSED
ROTARY-DRUMING
MACHINE. International Journal of Advance Scientific Research, 2(06), 35-39.
7. Тожиев, Р. Ж., Миршарипов, Р. Х., & Ражабова, Н. Р. (2022).
Гидродинамические
Режимы
В
Процессе
Сушки
Минеральных
Удобрений. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF THEORETICAL & APPLIED
SCIENCES, 3(5), 352-357.
TRANSPORT TIZIMLARI UCHUN AXBOROT TEXNOLOGIYALARINING
XUSUSIYATLARI
Sodiqov Sarvar Sami o‘g‘li
Toshkent davlat transport universiteti
Annotatsiya.
Aloqa vositalaridan foydalanishga asoslangan zamonaviy axborot
texnologiyalaridan foydalanish tufayli "axborot tizimi" atamasi keng qo'llaniladi.
Ushbu tezisda transport tizimlari uchun axborot texnologiyalarining xususiyatlari
ko’rib chiqilgan va tavsiyalar berib o’tilgan.
Kalit so‘zlar.
Axborot, funktsional komponentlar, axborot tizim, transport,
dinamizm, avtotransport.
Axborot tizimi bu tartiblangan o'zaro bog'liq usullar to'plami va ob’ekt haqida
ma'lumot to'plash, qayta ishlash va uzatish uchun axborot texnologiyalari vositalari
belgilangan maqsad oddiy axborot tizimlari quyidagi komponentlar to'plamini o'z
ichiga oladi:
289
- funktsional komponentlar;
- ma'lumotlarni qayta ishlash tizimining tarkibiy qismlari;
- tashkiliy qismlar.
Funktsional komponentlar boshqaruv funktsiyalari tizimini anglatadi – bu to'liq
vaqt va makonda o'zaro bog'liq bo'lgan boshqaruv majmuasi (kompleksi), korxona
oldiga qo'yilgan maqsadlarga erishish uchun zarur.
Ma'lumotlarni qayta ishlash tizimi axborot xizmatlari uchun mo'ljallangan
boshqaruv qarorlarini qabul qiladigan turli xil boshqaruv organlarining mutaxassislari
hisoblanadi.
1 – rasm. Axborot tizimning diagrammasi
Axborot texnologiyalarining tashkiliy tarkibiy qismlari usullar va vositalar
to'plami sifatida tushuniladi, ob'ektlar va boshqaruvning tashkiliy tuzilishini
takomillashtirishga quidagilar imkon beradi:
1.
Tarkibiy bo'linmalar tomonidan bajariladigan funktsiyalar;
2.
Shtat jadvalini aniqlang va har bir tarkibiy bo'linma a'zolarining soni;
3.
Ish ta'riflarini ishlab chiqish tozalash va diagnostika muassasalarining ishlashi
sharoitida xodimlarni boshqarish.
Avtomobil transportida axborot tarmoqlari
.
Internetga bog’lanish imkoniyati
tufayli zamonaviy axborot tarmoqlari avtomobil transporti, kompyuterlardan faol
foydalanishga asoslangan yuqori darajadagi foydalanuvchilarga qulay interfeys bilan
real vaqt, keng dastur umumiy va maxsus maqsadlar uchun amaliy dasturlar
to'plamlari, masofaviy ma'lumotlar bazalari bilan ishlash ma'lumotlar va dasturlarni
amalga oshirish uchun axborot tizim uchta komponentni talab qiladi:
290
1) hisoblash vositalarini birlashtirgan texnik vositalar kompleksi va tashkil etish
texnikasi;
2) tizimdan iborat (umumiy) va qo'llaniladigan dasturiy vositalar tizimi dasturiy
ta'minot;
3) ishni tashkil qilish uchun ko'rsatma va normativ-huquqiy hujjatlar, tizimlar
boshqaruvi va texnik xodimlar.
Axborot tizim samaradorligi mezonlari qarorlarni qabul qilishda samaradorlik
darajasi va tahlil qilish uchun iqtisodiy va matematik usullar va modellardan
foydalanish imkoniyati aniq moliyaviy va ishlab chiqarish vaziyatlari. Bunday holda,
quyidagi to'rttasi sodir bo'ladi, boshqarishda axborot tarmoqlaridan foydalanish
rivojlanishining asosiy tendentsiyalari:
1) tobora o'zgarib borayotgan axborot mahsuloti xususiyatlarining o'zgarishi
hisoblash natijalari va analitik ishlar va shaxsga ko'rsatiladigan xizmatlar gibridida
foydalanuvchi;
2) turli xil axborot texnologiyalarining parallel o'zaro ta'siri va boshqalarning
kombinatsiyasi bir vaqtning o'zida idrok etishga yo'naltirilgan axborot turlari (matn,
grafik, raqamlar, tovushlar) hislar yordamida odam;
3) axborot manbasidan unga o'tish yo'lidagi barcha oraliq havolalarni chiqarib
tashlash iste'molchiga, ya'ni avtoulov haydovchisining to'g'ridan-to'g'ri aloqasi
mumkin bo'ladi videokonferensiya aloqa tizimi va elektron pochta orqali ob'ektlar va
dispetcher;
4) sun'iy yo'ldoshdan foydalanish natijasida axborot texnologiyalarining
globallashuvi aloqa vositalari va Butunjahon Internet tarmog'i, buning natijasida
avtoulov haydovchilari foydalanishlari mumkin bir-biri bilan va sayyoramizning
istalgan joyida joylashgan umumiy ma'lumotlar bazasi bilan aloqa qilish.
Dan foydalangan holda avtotransport vositalarini boshqarishni shakllantirish
to'g'risida avtomobil transportining axborot tarmoqlariga quyidagi ko'zga ko'ringan
xususiyatlar ta'sir qiladi:
1) dinamizm - avtomobil transporti xizmatlari (o'zaro bog'liq bo'lgan to'plam
sifatida) tuzilmalar) - bu muhim rol o'ynaydigan murakkab dinamik tizim stoxastik
jarayonlar; tashish jarayonida dinamikasi kuzatiladi, qaerda ko'plab harakatlanuvchi
tarkib birliklarining ishtiroki, shuningdek, texnik xizmat ko'rsatish jarayonida va
harakat tarkibidagi texnik harakatlar soni o'zgaruvchan bo'lganda ta'mirlash hajmi va
juda ko'p sonli tashqi va ichki sabablar ta'sirida.
2)
transport
vositalari
va
ob'ektlarni
hududiy
ajratish,
ularning
muvofiqlashtiruvchi boshqaruv organlaridan uzoqlik va tashkiliy shakllarning xilma-
xilligi transport jarayoni ishtirokchilari. Avtotransportni boshqarish jarayoni amalga
oshirilganligi sababli davriy ravishda, boshqaruv tizimida har safar tsikl holat haqidagi
ma'lumotlarni to'plash bilan boshlanadi boshqariladigan ob'ekt. Keyin olingan
ma'lumotlar qarorlarni qabul qilish uchun va nihoyat, bular uchun ishlatiladi qarorlar
ijrochilarga beriladi. Ish sharoitlari boshqariladigan ob'ekt uchun o'zgarganda yangi
ma'lumotlar keladi va tsikl yana takrorlanadi.
Xulosa va tavsiyalar.
Axborot tizimi bu usul va vositalar majmuasidir hamda
foydalanuvchilarning axborot so'rovlarini, shuningdek o'z vaqtida ta'minlash uni
yig'ish va qayta ishlash natijasida olingan ma'lumotlarni taqdim etishdan iborat.
291
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Khodjayeva, N., & Sodikov, S. (2023). Methods and Advantages of Using
Cloud Technologies in Practical Lessons.
Pioneer: Journal of Advanced Research and
Scientific Progress
,
2
(3), 77-82.
2.
Sarvar, S., & Gulnoza, N. (2023). INTELLEKTUAL TRANSPORT
TIZIMLARINI TASHKIL QILISHNING MATEMATIK MODELLARI.
Science and
innovation
,
2
(Special Issue 3), 821-824.
3.
Raximov, S. D., & Sodiqov, S. S. (2022). TEXNIK SOHA
MUTAXASSISLARI O ‘QUV FANLARINI O ‘QITISH TAYYORGARLIK
JARAYONIDA
C++
DASTURIDAN
FOYDALANISH
ZARURATI.
In
INTERNATIONAL
CONFERENCE:
PROBLEMS
AND
SCIENTIFIC
SOLUTIONS
(Vol. 1, No. 7, pp. 115-118).
4.
Xayrullayevna, N. G., & Sami o‘g‘li, S. S. (2023). TA ‘LIMDA
ZAMONAVIY AXBOROT TEXNOLOGIYALARI: IMKONIYATLAR VA
ISTIQBOLLAR.
O'ZBEKISTONDA FANLARARO INNOVATSIYALAR VA ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
,
2
(19), 473-476.
5.
Sarvar, S., & Gulnoza, N. (2023). INTEGRATION OF PEDAGOGY AND
INFORMATION TECHNOLOGY.
Finland International Scientific Journal of
Education, Social Science & Humanities
,
11
(4), 1966-1970.
6.
Sarvar, S., & Islomjon, B. (2023). BULUTLI TEXNOLOGIYALAR VA
BAYES TARMOG ‘I MODELIDAN TA’LIMDA FOYDALANISHNING KENG
IMKONIYATLARI.
International Journal of Contemporary Scientific and Technical
Research
, 15-18.
INERSIYALI SKRUBBER ISHCHI SUYUQLIKNI PURKOVCHI
MEXANIZMINI JARAYONGA TADBIQ QILISH
Sulaymonov Abduraxmon Maxamadovich,
Shonazarov Sherali Furqatovich
Farg‘ona politexnika instituti
Annotatsiya.
Bugungi kunda dunyoda sanoat changlari va changli gazlarini
tozalashda xo‘l usuldan foydalanish tendensiyasi ortib bormoqda. Ho‘l usul dispers
sostavi yuqori (zarra o‘lchami 5 mkm kichik) bo‘lgan zarralarni suyuqlik muhitida
ushlab qolishda samarali hisoblanadi.
Kalit so‘zlar:
texnologik jarayon, changli havo, sanoat changlari, dispers,
skrubber.
Atrof muhitni himoya qilish ishlarini rivojlantirish maqsadida ilmiy asoslangan
yechimlarga tayangan holda talablarga javob bera oladigan sanoat apparatlari ham
yaratilgan va muvaffaqiyat bilan ishlatilmoqda.
