293
Qurulmaning mavjud skrubberlarga nisbatan asosiy afzalligi shundaki, maxsus
shtuser aylanma xarakati gaz oqimining suyuqlik muxitidagi egri chiziqli xarakatini
ta’minlaydi. Bu esa o‘z navbatida massao‘tkazish koefitsientini ko‘paytiradi.
Xulosa:
Ho‘l usulda chang ushlash qurilmalari konstruksiyalarini o‘rganish
natijasida, qurilmalar ish prinsipi suyuqlik oqimlarini changli gaz oqimiga yo‘llashda
suyuqlik va changli gaz – parallel, suyuqlik va changli gaz – qarama-qarshi kontakt
yuzalarini oshirish orqali yuzaga keladigan hodisalardan foydalanishga asoslangan
bo‘lib, atrof muhitga chiqarilayotgan zaharli va changli gazlarni ushlab qolishda juda
kichik zarrachalarni ham tutib qolish imkoniyati mavjudligi va juda yuqori tozalash
darajasiga erishish mumkinligi aniqlandi.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.
Rasuljon, T., Azizbek, I., & Abdurakhmon, S. (2021). Research of the
hydraulic resistance of the inertial scrubber.
Universum: технические науки
, (7-3
(88)), 44-51.
2.
Тожиев, Р. Ж., Исомиддинов, А. С., Ахроров, А. А. У., & Сулаймонов,
А. М. (2021). Выбор оптимального абсорбента для очистки водородно-
фтористого газа в роторно-фильтровальном аппарате и исследование
эффективности аппарата.
Universum: технические науки
, (3-4 (84)), 44-51
KURILISH OYNASI SHIXTALARNI ARALASHTIRUVCHI
QURILMANING ISHCHI KURAKLARI MODERNIZATSIYASI
Xalilov I.L., Mamajonov A.
Farg‘ona politexnika instituti
Annotatsiya:
Maqolada “KVARTS” AJda korxonasining xom-ashyo sexida
shisha tarkibiga qo‘shiluvchi shixtalarni aralashtirish samaradorligi yuqori bo‘lgan,
energiyatejamkor, kuraklarini shaklini o’zkartirtilgan va qiyalik burchaklari optimal
variant hisoblangan apparatini takomillashtirilgan konstruksiyasi taklif etilgan.
Kalit so‘zlar:
shixtalar, usul, kuraklar, qorish jarayoni, aralashtirish zonasi,
ta’sir kuchlar, kritik burchak tezligi.
Kimyo, qurilish materiallari sanoati korxonalarida ko‘plab aralshtiruvchi
qurilmalari ishlatiladi. Aralashtirish jarayoni Quvasoy “KVARTS” AJda xam bo‘lib,
korxonaning
xom-ashyo
sexida shisha tarkibiga qo‘shiluvchi shixtalarni
aralashtirishda keng qo‘llaniladi. Turli hil texnologik jarayonlarda bir nechta
komponentlarni aralashtirib ularning tarkibini bir hil massa holiga keltirish muxim
axamiyatga yega. Oyna ishlab chiqarishda dastlabki bir necha kompanentlarni
aralashtirish bir jinsli massa olish va sifatli oyna ishlab chiqarish shartlaridan biridir.
Bir komponentni ikkinchi bir komponent ichida tekis qilib taqsimlab berish yoki turli
komponentlardan bir jinsli aralashma xosil qilish aralashtirish jarayonining asosiy
294
vazifasi xisoblanadi. Aralashtirish jarayoni aralashayotgan muxitning mexanik
xususiyatlariga, muxitning qovushqoqligiga bog‘liq bo‘ladi. Aralashtirish xisobiga
sanoatda issiklik almashinish, modda almashinish, biokimyoviy va biotexnologik
jarayonlarning intensivligi oshadi.
Qurilish oynasi ishlab chiqarish jarayonida turli xil donador shixtalarni
aralashtirish uchun qo‘llaniladigan apparatlarni konstruksion tuzilishlarini analiz qilish
natijasida aralashtirish sifatini yaxshilash apparatni xizmat muddatini oshirish va
energiya sarfini kamaytirish uchun apparatga yangi kurak konstiruksiyasi tavsiya
etilmoqda.
Tavsiya etilayotgan kuraklarning konstruksiyasi va uning gorizantal tekislikka
nisbatan o‘rnatish burchagini o‘zgarishi va unga ta’sir etayotgan kuchlar, aralashtirish
jarayoning maqbul rejimlarini tanlash uchun nazariy tadqiqotlar olib borildi. Quyidagi
olib borilgan tadqiqotlar natijasida apparat kuraklarining konstruksiyasini o‘zgartirib,
uning maqbul qiyalik burchaklarini tanlandi. Aralashtirgich kuraklarining tuzilishi 1-
rasmda ko‘rsatilgan. Biz qorish jarayoni yaxshilash uchun nazariy tadqiqotlar
natijasiga ko‘ra, aralashtirish mashinasining asosiy ish bajaruvchi kurak qismini 2-
rasmdagi ko‘rinishda tavsiya etilmoqda.
Tavsiya etilayotgan kurakni avzalliklari:
-
Qorish jarayonida aralashayotgan massani aralashtirish jarayoning
tezlashtirib, qurilmaning ish unumdorligi oshiriladi.
-
Aralashtirilayotgan
qorishmani
uyurmali
xolatda
aralashtirilishini
ta’minlaydi.
-
Qorishmani tarkibining reologik xossalari yaxshilanadi.
1-rasm. Kurakni eski ko‘rinishi 2-rasm. Kurakni yangi ko‘rinishi
Aralashtirgichning xarakatlanuvchi qismlarini kinematik tahlil qilishda,
kuraklarning gorizontal va vertikal tekislikka nisbatan o‘rnatish xolati nlay olmasligi
aniqlandi. Shudan kelib chiqqanshixtaning samarali aralashtirish rejimini ta’mi holda
kuraklarini burchak ostida o‘rnatish va uning hisob sxemasini ishlab chiqish, olib
borilayotgan ilmiy tadqiqot ishini asosiy vazifasi hisoblanadi. Aralashtirish jarayonida
aralashayogan massa kuraklardagi ta’sir kuchlari 3- rasmda keltirilgan.
295
3-rasm. Aralashtirish jarayonidagi kuchlar
Quyidagi formulalar orqali ta’sir kuchlar va uning kritik burchak tezligi
aniqlanadi.
Kuraklarni umumiy faol maydon. (m
2
)
F
ak
= ∑ F
i
cos α
i
cos β
i
= λV/
𝜗
sr
Bu yerda:
F
i
−
kurakni aloxida yuasi,
α
i
− β
i
−
gorizontal va vertikal tekislikka kurakni
joylashish burchagi
α − β
burchaklarining radisi va burchaklarni shunday o‘zgartirish keraki, kurakli
apparat aralashma sirkulyatsiyasini intensiv ta’minlash kerak.
Oldingi kuraklarni qirrasi keyin keladigan kurak qirrasini yopib turish kerak.
Gorizontal aralashtirgichning kurakda ushlab qolinadigan aralashma quyidagi
shartga hisoblanadi.
R
i
≤ F + G
sin α
.
Yuqoridagi formulada markazdan qochma kuch, ishqalanish kuchi va og‘irlik
kuchi berilgan bo‘lib, ularga burchak tezligi va radiusini kiritgan holda quyidagi
tenglama orqali foydalaniladi
G
g
ω
2
R ≤ fG
cosα
+ G
sin α
Yuqoridagidan, gorizantal aralashtirgich valining kritik burchak tezligi
keltirilgan.
ω
kr
≤
√(fcosα + sin α )g/R
Shixtalarning aralashtirish darajasi kuyidagi tenglama orqali aniklanadi.
I = 1 −
∑
∆x
1
100 − x
c
+
m
1
∑
∆x
11
x
c
n
1
m + n
Bu yerda
m
-
∆x
1
> 0
va
∆x
1
aralashtirgichdagi konsentratsiyalar farqi musbat
bo‘lgandagi namunalar soni,
∆x
1
- aralashtirgichdagi konsentratsiyaning musbat farqi,
x
c
- ideal aralashtirishda aralashmadagi zarrachalar konsentratsiyasi
n-
∆x
11
< 0
bo‘lgandagi
namuna
soni.
Bu
tenglamadagi
∆x
1
−
quyidagicha aniqlanadi:
∆x
1
= x − x
c
O‘z navbatida tenglamadagi
x
c
quyidagi formula yordamida aniqlanadi
296
x
c
=
100 V
k
ρ
k
V
c
ρ
c
+ V
k
ρ
k
V
k
– massa tarkibida tarqalgan qattiq zarrachalar xajmi
ρ
k
, ρ
s
– qattiq va asosiy massaning aralashtirgichdagi zichligi
V
c
−
asosiy massa xajmi
Aralashtirish jarayonining sifati o‘zaro aralashuvchi shixtalarning aralashtirish
darajasi bilan xarakterlanadi.
Bu formulalar orqali kuchlar xisoblanib, aralashtirish mashinasining kuraklari
joylashish burchagi aniqlandi. Bu 4-rasmda ko‘rsatilgan
4-rasm. Aralashtirgichning kuraklari joylashish sxemasi
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.
В.А Баумов, Б.В. Кулашансев “Механическое оборудование
предприятий стоителных материалов изделий и конструксий” Москва 1981й.
270-280-б
2.
М.Я. Сапожников “Механическое оборудование предприятий
сироителнқх материалов изделий иконструксий” Москва 1971й. 365-б.
3.
Ergashev, N. A., Khalilov, I. L. (2021). HYDRAULIC RESISTANCE OF
DUST COLLECTOR WITH DIRECT-VORTEX CONTACT ELEMENTS. Scientific
progress, 2(8), 88-
4.
Karimov, I., & Halilov, I. (2021). Modernization of the main working
shovels of the construction mixing device.
5.
Karimov, I., Xalilov, I., (2021). BARBOTAGE ABSORBATION
APPARATUS. BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN
ILMIY JURNALI, 1(5), 35-41.
6.
Ergashev, N., Ismoil, K., (2022). EXPERIMENTAL DETERMINATION
OF HYDRAULIC RESISTANCE OF WET METHOD DUSHANGER AND GAS
CLEANER. American Journal Of Applied Science And Technology, 2(05), 45-50.
297
7.
Ikromali, K., & Ismoiljon, H. (2021). Hydrodynamics of Absorption
Bubbling Apparatus. Бюллетень науки и практики, 7(11), 210-219.
8.
Ergashev, N., & Halilov, I. (2021). EXPERIMENTAL DETERMINATION
LENGTH OF LIQUID FILM IN DUSTY GAS CLEANER. Innovative Technologica:
Methodical Research Journal, 2(10), 29-33.
9.
Rasuljon, T., Voxidova, N., & Khalilov, I. (2022). Activation of the Grinding
Process by Using the Adsorption Effect When Grinding Materials. Eurasian Research
Bulletin, 14, 157-167.
НАМЛИКНИ ЙЎҚОТИШ ОРҚАЛИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ УЧУН
СИФАТЛИ БРИКЕТЛАР ТАЙЁРЛАШНИНГ ДОЛЗАРБЛИГИ
Н.Х. Вохидова, А.О. Олимжонов
Фарғона политехника институти
Аннотация:
Мақолада кўмир таркибини ёниш даражасига боғлиқлиги
тахлил қилинган.
Таянч сўзлар:
кўмир таркиб, Брикет, Антрасит, ҳарорат, ис гази.
Кўмирнинг таркиби унинг қанча йиллар сақланганлигига боғлиқ холатда
унинг ёниш даражаси белгиланади. Кўмирнинг синфланиши бўйича қўнғир
кўмир энг ёш кўмир ҳисобланади, кейинги ўринда тош кўмир ва ниҳоят энг
қадимги кўмир антрасит ҳисобланади. Ер остида кўмир махсулоти қанча кўп
сақланишига қараб унинг таркибидаги углерод концентрацияси, учувчан
таркибий қисмлар ва таркибидаги намликнинг пасайиши кузатилади. Ушбу
кўрсаткичлар қўнғир кўмирларда намлиги 20-40% ни ва учувчан таркибий
қисмлар 30% дан ортиқни ташкил этади. Антрасит кўмирларда иккала
кўрсаткичлар ҳам 5-7% ни ташкил қилади. Бугунги кунда истемолчилар
томонидан ишлатиб келинаётган кўмирнинг намлик кўрсаткичи 25% ни ташкил
этади. Ушбу намлик остида ёқилаётган кўмир бўлаклари таркибидан кўп
миқдорда захарли газлар ажралиб чиқиши кузатилади [3,4].
Қуйида брикет ва кўмир намлигини хароратга боғлиқлик графиги
қурилган.
1-кўмир брикети, 2-кўмир
