183
5. Sattorova Mahliyo. (2023). Oliy ta’lim tizimida bo‘lajak muhandislarni
mustaqil ishlash jarayoniga tayyorlashning ba’zi jihatlari.
International Journal of
Contemporary Scientific and Technical Research
, 45–49. Retrieved from
https://journal.jbnuu.uz/index.php/ijcstr/article/view/367
6. Alimov N., Ismoilov T. Ilmiy-uslubiy manbalarda ijodkorlik tushunchasi va
uning o‘ziga xos tomonlari // Pedagogika fanining barkamol avlodni shakllantirishdagi
o‘rni: Respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari. – Jizzax: JDPI, 2003. – B. 4-
9.
7. Alimov N., Tog‘ayev X. Texnikaviy ijodkorlikda maqsad, mezon va talabalar
ijodkorlik qobiliyati uyg‘unligi // Kasbiy ta’lim muammolari: Respublika ilmiy-amaliy
konferensiyasi materiallari. –Samarqand: SamDAQI, 2003. –B. 62-64.
8. Sattorova Mahliyo Burxanovna. (2022). TA’LIM JARAYONIDA
PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARNING O’RNI VA AHAMIYATI.
International
Journal of Contemporary Scientific and Technical Research
,
1
(2), 436–440. Retrieved
http://journal.jbnuu.uz/index.php/ijcstr/article/view/227
9.
Normurod Alimov, & Makhliyo Sattorova. (2023). PRINCIPLES OF
DETERMINING, DEVELOPING AND MANAGEMENT OF CREATIVE
ABILITIES IN STUDENTS.
International Journal of Contemporary Scientific and
Technical
Research
,
1
(1),
87–93.
Retrieved
from
https://journal.jbnuu.uz/index.php/ijcstr/article/view/353
MAKTAB O‘QITUVCHILARI UCHUN DARSDAN TASHQARI
MASHG‘ULOTLARNI TASHKIL ETISHDA RAQAMLI
TEXNOLOGIYALARNING O‘RNI
Mamatkadirov Maxammadali Mamatisakovich
Farg‘ona Davlat Universiteti, O‘zbekiston
Annotatsiya:
Ushbu maqola virtual platformalarni ishlab chiqishda o'zgartirish
imkoniyatlarini o'rganadi.O'qituvchilar o'rtasidagi hamkorlik va dinamikani yaratishda
ularning afzalliklarini namoyish etadi va qo'llab-quvvatlovchi professional
hamjamiyat.
Kalit soʻzlar:
Platforma, raqamli texnologiyalar, vebinar va onlayn
konferentsiya, virtual murabbiylik, xalqaro hamkorlik.
Bugungi raqamli asrda virtual platformalar o‘qituvchilar o‘rtasidagi hamkorlikni
kuchaytirish uchun ajralmas vositaga aylandi. Ushbu platformalar oʻqituvchilarga
oʻqitish va oʻrganishning turli jihatlari boʻyicha bogʻlanish, fikr almashish va
hamkorlik qilish imkoniyatlarini taqdim etadi. Ushbu maqola o‘qituvchilar o‘rtasida
hamkorlikni rivojlantirishda virtual platformalarning o‘zgaruvchan salohiyatini
o‘rganadi va ularning jonli va qo‘llab-quvvatlovchi professional hamjamiyatni
yaratishdagi afzalliklarini ko‘rsatib beradi.
184
Hozirgi kunda hamkorlikni rivojlantirishda kiritishimiz mumkin virtual
platformalarga qisqa to‘xtalib o‘tsak:
- onlayn forumlar va munozaralar kengashlari kabi virtual platformalar
oʻqituvchilarga mazmunli munozaralarda qatnashish, tushunchalar bilan boʻlishish va
maslahat soʻrash uchun joy taklif etadi;
- ijtimoiy media platformalari o‘qituvchilar uchun ulanish, hamkorlik qilish va
resurslarni almashish uchun qimmatli vosita sifatida paydo bo‘ldi. O‘qituvchilar
maxsus guruhlarga qo‘shilishlari yoki Facebook, Twitter yoki LinkedIn kabi
platformalarda professional tarmoqlar yaratishlari mumkin;
- virtual professional ta’lim hamjamiyatlari o‘qituvchilarga hamkorlik qilish va
uzluksiz kasbiy rivojlanishda ishtirok etish uchun tuzilgan va yo‘naltirilgan maydonni
taklif qiladi. Ushbu jamoalar maxsus platformalarda yoki video konferentsiya
vositalari orqali joylashtirilishi mumkin;
- virtual platformalar o‘qituvchilarga umumiy loyihalar yoki tashabbuslar ustida
birgalikda ishlash imkonini beradigan ko‘plab hamkorlik vositalarini taqdim etadi.
Google Drive, Microsoft Teams yoki hamkorlikdagi hujjatlarni tahrirlash platformalari
kabi vositalar real vaqtda hamkorlik, hujjat almashish va fikr-mulohazalarni
osonlashtiradi;
- virtual platformalar vebinarlar va onlayn konferentsiyalar orqali kasbiy
rivojlanish imkoniyatlarini inqilob qildi. O‘qituvchilar turli ta’lim sohalaridagi
mutaxassislar tomonidan o‘tkaziladigan jonli yoki yozib olingan vebinarlarda ishtirok
etishlari mumkin.
- virtual platformalar tajribali o‘qituvchilar va yangi o‘qituvchilar o‘rtasida
murabbiylik va murabbiylik munosabatlarini osonlashtiradi. Videokonferensaloqa
vositalari va virtual sinf xonalari orqali mentorlar tinglovchilarga yo‘l-yo‘riq, qo‘llab-
quvvatlash va fikr-mulohazalarni taqdim etishlari mumkin;
- virtual platformalar o‘qituvchilar o‘rtasidagi xalqaro hamkorlikni o‘zgartirdi.
Virtual almashinuv va hamkorlik dasturlari orqali o‘qituvchilar o‘z talabalarini turli
mamlakatlar va madaniyatlardagi tengdoshlari bilan bog‘lashlari mumkin;
- virtual platformalar hamkorlik, tarmoq va professional o‘sish uchun dinamik
maydonlarni taqdim etish orqali o‘qituvchilar o‘rtasidagi hamkorlikni inqilob qildi.
Onlayn forumlar, ijtimoiy media guruhlari, virtual professional o‘quv jamoalar,
hamkorlik vositalari, vebinarlar, virtual murabbiylik va xalqaro hamkorlik
o‘qituvchilarning tengdoshlari bilan muloqot qilish usulini o‘zgartirdi.
Bugungi raqamli davrda virtual platformalar o‘qituvchilarning hamkorlik qilish
usullarini o‘zgartirdi. Ushbu platformalar o‘qituvchilarga o‘qitish va o‘rganishning
turli jihatlari bo‘yicha bog‘lanish, muloqot qilish va hamkorlik qilish imkoniyatini
beradi. Ushbu maqola o‘qituvchilar o‘rtasida hamkorlikni rivojlantirishda virtual
platformalarning o‘zgaruvchan salohiyatini o‘rganadi va ularning jonli va qo‘llab-
quvvatlovchi professional hamjamiyatni yaratishdagi afzalliklarini ko‘rsatib beradi.
Quyida maktab o‘qituvchilari uchun darsdan tashqari mashg‘ulotlarni tashkil
etishda raqamli texnologiyalardan foydalangan holda an’anaviy sinf muhitidan
tashqari qiziqarli va boy tajribalarini yaratishlari mumkin bo‘lgan qo‘shimcha qisqa
ma’lumotlar berib o‘tsak.
185
Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni tashkil etish turli jihatlarni, masalan,
rejalashtirish, ishtirokchilarni ro‘yxatga olish va resurslarni taqsimlashni o‘z ichiga
oladi. Raqamli hodisalarni boshqarish vositalari bu jarayonlarni soddalashtiradi, bu
o‘qituvchilarga tadbirlarni samarali yaratish, boshqarish va targ‘ib qilish imkonini
beradi. Ushbu vositalar onlayn ro‘yxatdan o‘tish, avtomatlashtirilgan eslatmalar va
markazlashtirilgan aloqa kabi xususiyatlarni taqdim etib, darsdan tashqari
mashg‘ulotlarni rejalashtirishning logistik jihatlarini soddalashtiradi.
Raqamli texnologiyalar ko‘plab ta’lim resurslari va interfaol materiallarni taklif
qiluvchi elektron ta’lim platformalariga yo‘l ochdi. O‘qituvchilar ushbu
platformalardan darsdan tashqari mashg‘ulotlarning bir qismi sifatida onlayn kurslar
yoki o‘quv qo‘llanmalarini loyihalash va etkazib berish uchun foydalanishlari mumkin.
Elektron ta’lim platformalari talabalar uchun oddiy dars soatlaridan tashqari ta’lim
mazmuni bilan shug‘ullanishlari uchun moslashuvchan va qulay muhitni ta’minlaydi,
bu esa o‘z-o‘zidan o‘rganish va mustaqil izlanishga yordam beradi.
Jonli video konferentsiya va vebinarlar virtual darsdan tashqari mashg‘ulotlarni
tashkil qilish uchun ajralmas vositaga aylandi. O‘qituvchilar geografik joylashuvidan
qat’i nazar, talabalar bilan interfaol mashg‘ulotlar o‘tkazish uchun mehmon
ma’ruzachilarni, mavzu bo‘yicha mutaxassislarni yoki soha mutaxassislarini taklif
qilishlari mumkin. Ushbu platformalar real vaqt rejimida munozaralar, savol-javob
sessiyalari va hamkorlikdagi faoliyatni osonlashtiradi, o‘rganish tajribasini oshiradi va
turli nuqtai nazarlarga ega bo‘lishni ta’minlaydi.
Raqamli texnologiyalar o‘qituvchilarga darsdan tashqari mashg‘ulotlar uchun
multimedia kontentini yaratish va almashish imkonini beradi. Ular talabalar ishini
namoyish qilish uchun o‘quv videolari, podkastlar, bloglar yoki onlayn portfellarni
ishlab chiqishlari mumkin. Multimedia elementlarini o‘z ichiga olgan holda,
o‘qituvchilar talabalarni innovatsion usullarga jalb qilishlari, ularning ijodini
rag‘batlantirishlari va darsdan tashqari loyihalarda faol ishtirok etishlarini
rag‘batlantirishlari mumkin.
Gamifikatsiya texnikasi va mobil ilovalar darsdan tashqari tadbirlarni tashkil
qilish uchun ajoyib imkoniyatlarni taklif etadi. O‘qituvchilar o‘yinga asoslangan o‘quv
platformalaridan foydalanishlari yoki faoliyat bilan bog‘liq interaktiv sinovlar,
viktorinalar yoki axlatni ovlash uchun moslashtirilgan mobil ilovalarni ishlab
chiqishlari mumkin. Gamifikatsiya o‘yin-kulgi, raqobat va mukofot elementini
qo‘shib, o‘quvchilarning motivatsiyasini kuchaytiradi va darsdan tashqari
mashg‘ulotlarga umumiy faollikni oshiradi.
Ijtimoiy media platformalari darsdan tashqari mashg‘ulotlarni bog‘lash, jalb
qilish va targ‘ib qilish uchun kuchli vosita sifatida paydo bo‘ldi. O‘qituvchilar faoliyat
bilan bog‘liq yangiliklar, fotosuratlar, videolar va yutuqlarni almashish uchun maxsus
ijtimoiy media sahifalari yoki guruhlarini yaratishi mumkin. Ijtimoiy tarmoqlarning
keng qamrovidan foydalangan holda, o‘qituvchilar darsdan tashqari tashabbuslarning
ta’sirini ko‘rsatishi, jamiyat tuyg‘usini shakllantirishi va o‘quvchilar, ota-onalar va
kengroq maktab hamjamiyatida qiziqish uyg‘otishi mumkin.
Raqamli texnologiyalar maktab o‘qituvchilari uchun darsdan tashqari
mashg‘ulotlarni tashkil etishda rivojlanib, o‘quvchilarni jalb qilish va ularning
o‘rganish tajribasini an’anaviy sinfdan tashqari oshirish uchun innovatsion
186
yondashuvlarni taklif qilmoqda. Virtual platformalar, onlayn tadbirlarni boshqarish
vositalari, elektron o‘quv platformalari, video konferentsiya, raqamli kontent yaratish,
o‘yinlashtirish, mobil ilovalar va ijtimoiy media bilan shug‘ullanish orqali
o‘qituvchilar dinamik va inklyuziv darsdan tashqari mashg‘ulotlarni yaratishi mumkin.
Raqamli texnologiyalarning kuchidan foydalangan holda o‘qituvchilar o‘quvchilarni
ilhomlantirishi, ularning qiziqishlari va iste’dodlarini rag‘batlantirishlari hamda har
tomonlama ta’lim tajribasini taqdim etishlari mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. K.K.Raximovich, M.M.Mamatisakovich. Formation of Distance Elective
Classes in Mathematics for Secondary School Students. 2022. Miasto Przyszłości
30,131-132 .
2. M.M.Mamatkodirov. A general description of the works of the mathematics
circle. International scientific research journal 4 (5), 2023. 56-60.
3. M.M.Mamatkodirov. Метод шифрования и дешифравания “НАИАШ”.
Вестник науки и образования, научно- методический журнал 21 (11), 2022. 38-
40.
4. M.M.Mamatkodirov. Matematika darslarida tarixiy komponentdan
foydalanish. NamDU Axborotnoma 12 (12), 2020. 375-378.
5. M.M.Mamatkodirov. Matematikani o‘qitish jarayonida tarixiy materiallar
bilan tanishishning turli shakllari. NamDU Axborotnoma 11 (11), 2020. 338-342.
6. M.M.Mamatkodirov. Matematika to‘garaklari tarixi – matematik
materiallardan foydalanish haqida. Nukus. 2019.
PROFESSIONAL TA’LIM MUASSASALARIDA TEXNIKA FANLARINI
O‘QITISHDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARNING O‘RNI VA
AHAMIYATI
Komilova Zulxumor Xokimovna
Fargʻona davlat universiteti
Annotatsiya:
So‘nggi o‘n yilliklarda axborot texnologiyalari kundalik
hayotimizning ajralmas qismiga aylandi va turli sohalarni, jumladan, ta’limni ham
tubdan o‘zgartirdi. Texnika fanlariga yo‘naltirilgan kasbiy ta’lim muassasalari
o‘zlarining o‘qitish metodologiyasiga axborot texnologiyalarini kiritish muhimligini
tan oldilar. Texnologiyadagi ushbu yutuqlar talabalar va o‘qituvchilar uchun o‘quv
tajribasini oshirish uchun ko‘plab imkoniyatlarni taqdim etadi.
Kalit soʻzlar
: texnika fanlari, axborot texnologiyalari, kengaytirilgan interaktiv
ta’lim, shaxsiylashtirilgan ta’lim, global hamkorlik va tarmoq, Internet elektron
kitoblar, onlayn kurslar.
Hozirgi kunda axborot texnologiyalari sohasidagi kasbga tayyorlash va qayta
tayyorlash tizimining samaradorligini oshirish bo‘yicha ko‘rilayotgan choralar davlat
