436
10. Maniyozov, O., Bozorqulov, A., & Isomiddinova, O. (2023). Ta’lim
jarayonida birinchi tartibli chiziqli oddiy differensial tenglamalarning yechimini maple
dasturida topish. Farg ‘ona davlat universiteti ilmiy jurnali, (1), 190-202.
11.
Botirova, N., & Alimjanova, M. (2022). TALABALARNING OQUV-
BILISH FAOLIYATLARINI TASHKIL ETISH.
Евразийский журнал социальных
наук, философии и культуры
,
2
(12), 65-72.
12.
Botirova, N. (2023). DEVELOPMENT OF EDUCATIONAL-COGNITIVE
COMPETENCE ON THE BASIS OF PERSONALITY-ORIENTED EDUCATION
OF FUTURE PRIMARY CLASS TEACHERS.
Modern Science and Research
,
2
(6),
563-567
13. Jo’rаеvа, D. (2022). Buziladigan оddiy diffеrеntsiаl tеnglаmа uchun birinchi
chеgаrаviy mаsаlа. o'zbekistonda fanlararo innovatsiyalar va ilmiy tadqiqotlar jurnali,
2(13), 456-461.
SHAXS ESTETIK FAOLLIGINI SHAKLLANTIRISHDA INFORMATSION
TEXNOLOGIYALAR VOSITA SIFATIDA
(Phd), dots. Aliqulov Quvvat Haqnazarovich
Samarqand iqtisodiyot va servis instituti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada tadqiqotning maqsadi shaxs estetik faolligining
shakllanishda informatsion texnologiyalarni shaxsni tarbiyalab yangicha tafkkur
asosida innovatsion va transformatsion jihatlarining o’ziga xosligi va uning hozirgi
islohotlar davridagi ahamiyatini ochib berishga harakat qilingan
.
Kalit soʻzlar:
Axborot texnologiyalari, estetik faoliyat, visual va ovoz effektlari,
yuqori sifatli kontent, Samartfonlar, qaramlik, tanqidiy fikrlash, o`z-o`zini ifoda etish.
Axborot texnologiyalari shaxsning estetik faoliyatini shakllantirishda muhim
ahamiyat kasb etadi. Ular bizga san’at, musiqa, fotosuratlar, videolar, visual va ovoz
effektlarini yaratish va tarqatish, shuningdek, ijobiy ishimizni boshqa odamlar bilan
muloiqot qilish va baham ko`rish imkonini beradi.
Shaxsning estetik faoliyatini shakllantirishda axborot texnologiyalaridan
foydalanishdagi asosiy muammolardan biri bu yuqori sifatli kontentning mavjudligidir.
Internetda estetik didning rivojlanishiga salbiy ta`sir ko`rsatishi mumkin bo`lgan juda
ko`p ma`lumotlar va past sifatli materiallar mavjud. Shuning uchun, yuqori sifatli
tarkibni qanday tanlashni o`rgansh muhimdir.
Yana bir muammo- axborot texnologiyalariga qaramlik. Samartfonlar,
kompyuter va boshqa qurilmalardan tez-tez foydalanish real hayotdan uzilib qolishga,
odamlar bilan muloqotning cheklab cheklanishiga va anaologiya san`at turlariga
qiziqishning yo`qolishiga olib keladi. Shu bois, axborot texnologiyalaridan oqilona
foydalanishni o`rganish, virtual va real dunyoda o`tkazilgan vaqtni muvozanatlash
zarur.
437
Informatsion texnologiyalar-estetik global vositasi. Bir paytlar tabiiy va texnika
bo’yicha mutaxassislar tayyorlaydigan oliy ta`lim muassasalari talabalariga “Sizning
idealingiz asosan qaysi sohalarda aks etadi?”, degan savolga ularning ko’pchiligi
san`at, adabiyot va ma`rifat sohasida ko`proq aks etadi, degan javob berishgani ham
fikrlarimizni isbotlaydi[1-2].
Bizning estetik idealim asosan axborot texnologiyalari, san'at va dizayn
sohalarida namoyon bo'ladi. Biz yoshlarning o'sish uchun ma'lumot olish, almashish
va foydalanishga yordam beradigan vositalarni yaratishga mexanizmlarini ishlab
chiqishimiz zarur. Bundan tashqari, biz mahsulotlarimizni estetik jihatdan yoqimli va
ulardan foydalanish yoqimli bo'lish tomonlarini ta'minlamog’imiz kerak.
Raqamli tafovut muammosini ham aytib o`tish joiz. Ba`zi odamlar moliyaviy
cheklovlar yoki geografik masofa tufayli axborot texnologiyalaridan foydalana
olmaydi. Bu shaxsning estetik faolligini rivojlantirish uchun tengsiz imkoniyatlar
yaratadi va bu tangsizlikni kamaytirish yo`llarini izlashni talab qiladi.
Umuman olganda, axbobot texnologiyalari shaxsning estetik faolligini
shakllantirish uchun juda ko`p imkoniyatlar yaratdi, lekin ulardan ongli va ma`suliyatli
foydalanishni talab qiladi. Tanqidiy fikrlashni rivojlantirish, yuqori sifatli kontetni
tanlashni o`rganish, virtual va real dunyoda o`tkaziladigan vaqtni muvozanatlash va
raqamli tafovutni kamaytirish ustida ishlash kerak.
“Aytish mumkinki, axborot va kommukiatsiya texnologiyasi bugungi kunda
insoniy va iqtisodiy taraqqiyotning muhim vositaisga aylanishi natijasida odamlarning
turmush tarzini, o`zaro aloqasini hatto tashqi ko`rinishini ham tubdan o`zgartirishga
olib keldi”[2-177]
Shaxsning estetik faolligini shakllantirishda axborot texnologiyalariga
quyidagilar kiradi:
1.
Mavjudligi va mazmuni xilma-xilligi: Axborot texnologiyalari musiqa, kino,
tasviriy san`at, adabiyot va boshqalar kabi axborot va san`atning har xil turlaridan keng
foydalanish imkonini beradi. Inson o`zi yoqtirgan va qiziqtirgan narsalarni tanlash
imkoniyatiga ega.
2.
O`z-o`zini ifoda etish imkoniyati: Axborot texnologiyalari yordamida inson
asarlarini yaratish va boshqalar bilan bo`lishishi mumkin. Masalan, maxsus dasturlar
yoki ilovalar yordamida musiqa yoki fotosuratlar yaratish.
3.
Tajriba almashish: Axborot texnologiyalari odamlarga bir-biri bilan muloqot
qilish, badiiy asarlardan olgan taassurotlari bilan o`rtoqlashish, ularni muhokama qilish
va tahlil qilish imkonini beradi. Bu estetik idrokning rivojlanishiga hissa qo`shadi va
shaxsga o`z ufqlarini kengaytirish imkonini beradi.
4.
O`qish imkoniyati: Axborot texnologiyalari shaxsning san`at va uning tarixini
o`rganishi, bu boradagi ko`nikma va bilimlarini rivojlantirish mumkin bo`lgan ta`lim
resurslaridan foydalanish imkonini beradi.
5.
Shaxsiylashtirish: Axborot texnologiyalari kontenti shaxsiy imtiyozlar va
qiziqishlarga moslashtirish imkonini beradi. Bu shaxsiy estetik makonni yaratishga va
o`z uslubingizni rivojlantirishga yordam beradi.
6.
Globallashuv: Axborot texnologiyalari geografik va madaniy chegaralarni
qisqartirib, insonga butun dunyodan turli san`at turlaridan foydalanish imkonini beradi.
438
Bu uning madaniy tajribasini kengaytiradi va estetik didni shakllantirishga yordam
beradi.
Ammo shuni ta`kidlash kerakki, axbobot texnologiyalari axborotning haddan
tashqari yuklanishi, virtual olamga qaramlik yoki tashqi dunyo bilan haqiqiy aloqani
yo`qotish kabi salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Shuning uchun axborot
texnologiyalaridan muvozanatli va ongli ravishda foydalanish muhim ahamiyatga ega.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.
Buxdu.Uz
https://elib.buxdu.uz>item
estetik tarbiya uning vazifalari,
vositalari, tahdidlar va “ommaviy madaniyat”.
2.
Abdulla sher, bahodir husanov/ estetika.uslubiy qullanma. Ikkinchi
nashri.toshkent o`zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti 2010y.191b
OILADA OʻSMIR YOSHDAGI BOLLARDA IRODAVIY SIFATLARNI
SHAKLLANTIRISHNING PSIXOLOGIK JIHATLARI
(PhD), Norbekova Barno Shavkatovna
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Begimqulova Nigora Botir qizi
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali talabasi
Annotatsiya:
Ushbu
maqolada
oilada
farzand
tarbiyasi
borasida
mutafakkirlarning qarashlari va ularning pedagogik-psixologik yondoshuvlari tahlil
qilinib, oiladagi o‘zaro munosabatlar va bu jarayonda o‘smir yoshdagi farzandlarda
kechadigan hissiy xolatlar, oilaviy tarbiyada yo‘l qo‘yilayotgan xatolar mazmuni
yoritilgan.
Kalit so‘zlar:
oilaviy munosabat, axloqiy taraqqiyot, faollik, mustaqillik
qatiyatlilik, tirishqoqlik, sabr- toqatlilik, intizomlilik, o‘z- o‘zini baholsh, qo‘pol
muomila.
Yosh avlodning ma’naviy qiyofasi, ularning xatti-harakati, xulq-atvori dastlab
oilaviy munosabat madaniyatida shakllanadi. Tarixiy ma’lumotlarning guvohlik
berishicha, oilaviy munosabatlar madaniyati sharq xalqlarida juda qadimdan
rivojlangan ijtimoiy voqelik ekanligini ko‘rsatadi.
“Oila o’ziga xos ijtimoy birlik bolib, uning asosida er-xotin ittifoqi
qarindoshlilik munosabatlari, maishiy hayot birligi axloqiy va huquqiy mas’uliyat
hamda jamiyat tomonidan o‘rnatilgan ota-onalarning bolalarni tarbiyalashi bo‘yicha va
farzandlarining o‘z ota-onalari uchun muayyan majburyatlari turadi”[1].
Sharqda qadim qadimdan oila muqaddas sanalgan. Agar oila sog‘lom va
mustahkam bo‘lsa, mahallada tinchlik va hamjihatlikka erishilgan. XI asrningning
buyuk mutaffakirlari va shoiri Yusuf Xos Hojib o‘zining “Qutadg‘u bilig -
saodatga boshlovchi bilim“ kitobida va undan keyingi qator asarlarida oildagi
bola tarbiyasi qanchalik muhimligini takidlab o‘tgan. Uning fikricha farzand
ko‘rish va unga tarbiya berish har bir inson uchun buyuk baxtdir, ularsiz
