186
yondashuvlarni taklif qilmoqda. Virtual platformalar, onlayn tadbirlarni boshqarish
vositalari, elektron o‘quv platformalari, video konferentsiya, raqamli kontent yaratish,
o‘yinlashtirish, mobil ilovalar va ijtimoiy media bilan shug‘ullanish orqali
o‘qituvchilar dinamik va inklyuziv darsdan tashqari mashg‘ulotlarni yaratishi mumkin.
Raqamli texnologiyalarning kuchidan foydalangan holda o‘qituvchilar o‘quvchilarni
ilhomlantirishi, ularning qiziqishlari va iste’dodlarini rag‘batlantirishlari hamda har
tomonlama ta’lim tajribasini taqdim etishlari mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. K.K.Raximovich, M.M.Mamatisakovich. Formation of Distance Elective
Classes in Mathematics for Secondary School Students. 2022. Miasto Przyszłości
30,131-132 .
2. M.M.Mamatkodirov. A general description of the works of the mathematics
circle. International scientific research journal 4 (5), 2023. 56-60.
3. M.M.Mamatkodirov. Метод шифрования и дешифравания “НАИАШ”.
Вестник науки и образования, научно- методический журнал 21 (11), 2022. 38-
40.
4. M.M.Mamatkodirov. Matematika darslarida tarixiy komponentdan
foydalanish. NamDU Axborotnoma 12 (12), 2020. 375-378.
5. M.M.Mamatkodirov. Matematikani o‘qitish jarayonida tarixiy materiallar
bilan tanishishning turli shakllari. NamDU Axborotnoma 11 (11), 2020. 338-342.
6. M.M.Mamatkodirov. Matematika to‘garaklari tarixi – matematik
materiallardan foydalanish haqida. Nukus. 2019.
PROFESSIONAL TA’LIM MUASSASALARIDA TEXNIKA FANLARINI
O‘QITISHDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARNING O‘RNI VA
AHAMIYATI
Komilova Zulxumor Xokimovna
Fargʻona davlat universiteti
Annotatsiya:
So‘nggi o‘n yilliklarda axborot texnologiyalari kundalik
hayotimizning ajralmas qismiga aylandi va turli sohalarni, jumladan, ta’limni ham
tubdan o‘zgartirdi. Texnika fanlariga yo‘naltirilgan kasbiy ta’lim muassasalari
o‘zlarining o‘qitish metodologiyasiga axborot texnologiyalarini kiritish muhimligini
tan oldilar. Texnologiyadagi ushbu yutuqlar talabalar va o‘qituvchilar uchun o‘quv
tajribasini oshirish uchun ko‘plab imkoniyatlarni taqdim etadi.
Kalit soʻzlar
: texnika fanlari, axborot texnologiyalari, kengaytirilgan interaktiv
ta’lim, shaxsiylashtirilgan ta’lim, global hamkorlik va tarmoq, Internet elektron
kitoblar, onlayn kurslar.
Hozirgi kunda axborot texnologiyalari sohasidagi kasbga tayyorlash va qayta
tayyorlash tizimining samaradorligini oshirish bo‘yicha ko‘rilayotgan choralar davlat
187
organlari va tarmoq tashkilotlarini malakali IT-mutaxassislar bilan ta’minlash uchun
mustahkam zamin yaratmoqda. Ta’lim muassasalarida texnika fanlarini o‘qitishda
axborot texnologiyalarining hal qiluvchi rolini o‘rganadi, ushbu sohaning afzalliklari,
muammolari va kelajakdagi rivojlanish imkoniyatlarini o‘rganadi. Shu bilan birga,
respublikaning mehnat bozorida malakali kadrlar yetishmovchiligi axborot
texnologiyalari sohasidagi o‘quv dasturlari va uslublarini takomillashtirish, ta’lim
muassasalarining IT-kompaniyalar bilan o‘zaro hamkorligini kuchaytirishni taqozo
etmoqda.
Qo’yida texnika fanlarini o‘qitishda axborot texnologiyalarining afzalliklariga
qisqacha to‘htalib o‘tamiz:
1) Kengaytirilgan interaktiv ta’lim. Axborot texnologiyalari multimediali
taqdimotlar, simulyatsiyalar va virtual laboratoriyalar kabi ko‘plab interfaol o‘quv
vositalarini taqdim etadi, bu esa talabalarga mavzu bilan faol shug‘ullanish imkonini
beradi. Ushbu vositalar murakkab tushunchalarni tushunishni osonlashtiradi va
talabalarga xavfsiz, boshqariladigan muhitda tajriba va amaliyot o‘tkazish imkonini
beradi.
2)
Shaxsiylashtirilgan
ta’lim
tajribasi.
Axborot
texnologiyalarining
integratsiyasi bilan o‘qituvchilar o‘quv tajribasini o‘quvchilarning individual
ehtiyojlariga moslashtirishi mumkin. Moslashuvchan ta’lim platformalari va
ma’lumotlar tahlili har bir talabaning muvaffaqiyati va o‘rganish afzalliklarini
baholash imkonini beradi, bu esa umumiy akademik samaradorlikni oshiradigan
shaxsiylashtirilgan o‘quv yo‘llariga olib keladi.
3) Global hamkorlik va tarmoq. Axborot texnologiyalari dunyoning turli
burchaklaridan kelgan talabalar va o‘qituvchilar o‘rtasida global hamkorlik va tarmoq
imkoniyatlarini osonlashtiradi. Onlayn platformalar orqali talabalar bilim
almashishlari, tajriba almashishlari va qo‘shma loyihalar ustida ishlashlari mumkin, bu
esa global hamjamiyat hissini uyg‘otadi va istiqbollar xilma-xilligini rag‘batlantiradi.
4) Keng bilimlar omboriga kirish. Internet elektron kitoblar, onlayn kurslar,
ilmiy maqolalar va akademik jurnallarni o‘z ichiga olgan ta’lim resurslarining keng
omborini taklif etadi. Axborot texnologiyalaridan foydalangan holda, talabalar va
o‘qituvchilar o‘zlarining texnik sohalaridagi eng so‘nggi ishlanmalardan xabardor
bo‘lib, so‘nggi ma’lumotlar va tadqiqotlarga kirishlari mumkin.
Axborot texnologiyalari texnika fanlarini o‘qitishda bir qancha imtiyozlarni
beradi. Bu imtiyozlarga quyida qisqacha to‘htalib o‘tamiz:
Kengaytirilgan vizual va interaktiv ta’lim: Axborot texnologiyalari murakkab
texnik tushunchalarni samarali tasvirlay oladigan multimedia taqdimotlari,
animatsiyalar va simulyatsiyalar kabi vositalarni taqdim etadi. Bu ko‘rgazmali qurollar
o‘quv jarayonini yanada qiziqarli qiladi va o‘quvchilarga mavhum yoki qiyin
g‘oyalarni osonroq tushunishga yordam beradi.
Keng ko‘lamdagi o‘quv resurslariga kirish: Internet - bu bilimlarning keng
ombori bo‘lib, onlayn darsliklar, akademik jurnallar, tadqiqot maqolalari va ta’lim veb-
saytlariga kirish imkonini beradi. Axborot texnologiyalari talabalar va o‘qituvchilarga
ushbu manbalardan qulay foydalanish imkonini beradi va ularga o‘z sohalaridagi eng
so‘nggi ishlanmalardan xabardor bo‘lish imkonini beradi.
188
Virtual laboratoriyalar va simulyatsiyalar: Axborot texnologiyalari virtual
laboratoriyalar va simulyatsiyalarni yaratishga imkon beradi, bu esa talabalarga
qimmat uskunalar yoki jismoniy resurslarni talab qilmasdan amaliy o‘rganish
tajribasini taqdim etadi. Ushbu virtual muhitlar talabalarga eksperimentlar o‘tkazish,
kuzatishlar va ma’lumotlarni tahlil qilish imkonini beradi, texnik fanlar bo‘yicha
amaliy qo‘llanmalar haqidagi tushunchalarini oshiradi.
Shaxsiylashtirilgan ta’lim: Axborot texnologiyalari o‘quvchilarning individual
ehtiyojlari va afzalliklariga moslashgan holda shaxsiylashtirilgan ta’lim tajribasini
osonlashtiradi. Ta’limni boshqarish tizimlari va onlayn platformalar talabalar
taraqqiyotini kuzatishi, tezkor fikr-mulohazalarni taqdim etishi va shaxsiylashtirilgan
o‘quv yo‘llarini tavsiya qilishi mumkin. Ushbu shaxsiylashtirilgan yondashuv
o‘quvchilarga o‘z tezligida o‘rganishga, ko‘proq yordamga muhtoj bo‘lgan sohalarga
e’tibor qaratishga va oxir-oqibatda ularning tushunish va ish faoliyatini yaxshilashga
yordam beradi.
Hamkorlik va muloqot: Axborot texnologiyalari geografik cheklovlardan qat’i
nazar, o‘quvchilarga tengdoshlari va o‘z sohasidagi mutaxassislar bilan hamkorlik
qilish imkonini beradi. Onlayn munozara forumlari, video konferentsiya vositalari va
hamkorlik platformalari samarali muloqot va bilim almashishga yordam beradi,
talabalar o‘rtasida hamkorlikda o‘quv muhitini rivojlantiradi va g‘oyalar va istiqbollar
almashinuvini osonlashtiradi.
Masofaviy ta’lim va moslashuvchanlik: Axborot texnologiyalari masofaviy
ta’lim davrida, masalan, COVID-19 pandemiyasi davrida yanada muhim ahamiyat
kasb etdi. Onlayn o‘quv platformalari, videokonferensaloqa vositalari va raqamli
resurslar o‘quvchilarga texnik ta’limni masofadan turib davom ettirish imkonini
beradi, bu esa ularning o‘quv sayohatlarida uzluksizlikni ta’minlaydi. Bundan tashqari,
axborot texnologiyalari o‘quv materiallariga kirish va darslarda qatnashish nuqtai
nazaridan moslashuvchanlikni ta’minlaydi, talabalarning turli jadvallari va o‘rganish
uslublariga mos keladi.
Haqiqiy vaqtda fikr-mulohazalar va baholash: Axborot texnologiyalari real vaqt
rejimida fikr-mulohaza va baholash vositalarini taklif etadi, bu esa talabalar faoliyatini
darhol baholash imkonini beradi. Onlayn viktorinalar, interfaol topshiriqlar va
avtomatlashtirilgan baholash tizimlari o‘quvchilarga o‘z yutuqlari haqida o‘z vaqtida
fikr-mulohazalarini berib, takomillashtirishni talab qiladigan sohalarni aniqlash va
zarur tuzatishlar kiritish imkonini beradi.
Karyeraga tayyorlik: Axborot texnologiyalari talabalarni bugungi texnologiyaga
asoslangan ishchi kuchida muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo‘lgan raqamli
ko‘nikma va malakalar bilan jihozlaydi. Axborot texnologiyalarini texnik ta’limga
kiritish orqali talabalar tegishli dasturiy ta’minot, vositalar va texnologiyalardan
foydalanish ko‘nikmalarini rivojlantiradilar, ularning ishga joylashishi va martaba
istiqbollarini oshiradilar.
Xulosa qilib aytganda, axborot texnologiyalari asosida vizual va interaktiv
ta’limni kuchaytirish, keng manbalardan foydalanishni ta’minlash, shaxsiylashtirilgan
ta’limni osonlashtirish, hamkorlik va muloqotni ta’minlash, masofaviy ta’limda
moslashuvchanlikni ta’minlash, real vaqt rejimida fikr-mulohazalarni taqdim etish va
baholash va talabalarni raqamli dunyoda yetuk mutaxassis sifatida tayyorlash uchun
189
xizmat qiladi. Ushbu texnologiyalardan samarali foydalangan holda, kasbiy ta’lim
muassasalari o‘quvchilarga texnik fanlar sohasida muvaffaqiyat qozonish imkonini
beradigan dinamik va qiziqarli o‘quv muhitini yaratishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
B.Z.To‘rayev. Ta’limni axborotlashtirishga bo‘lgan zamonaviy yondashuvlar.
Kompyuter lingvistikasi:muammo va yechimlar mavzusidagi xalqaro onlayn ilmiy
amaliy konferensiya materiallari to‘plami. Toshkent, 19 aprel, 2021 y. – 262-265 b.
2.
Z.X.Komilova. D.B.Botirov. Informatika va axborot texnologiya fanini
o`qitishda bulutli texnologiyalaridan foydalanish metodikasi. Тa'lim muassasalarida
boshqaruv jarayoni va o'quv sifatini takomillashtirish muammolari Respublika ilmiy-
amaliy konferensiya Jizzax davlat pedagogika universiteti. Том 1., - 325-329.
3.
Z.Kh.Komilova, F.S.Nazirjonova. The role of new information technologyies
in education. Экономика и социум. 2021, № 4-1 (83), -С.167-170.
4.
T.I.Tojalievich, M.M.Mavlonjonovich, U.J.Tokhtasinovich, T.A.Eraliyevich.
Methods of implementation of information protection system. Galaxy International
Interdisciplinary Research Journal, №10(6), С.1037-1040, 2022
5.
I.T.Tojiboev, M.M.Mamirkhojayev, A.E.Toychibaev, J.T.Umaraliyev. Cash
memory of the computer, memory address and their order. Academic research in
educational sciences. №2 (7), -С.37-43.
6.
Z. X. Komilova. Axborot texnologiyalari fanining hozirgi jamiyatdagi oʻrni
va ahamiyati //Ta'lim va innovatsion tadqiqiotlar. Buxoro davlat universiteti. – 2023. –
Т. 2. – №. 2. – С. 234-237.
7.
Z. X. Komilova & F. S. Nazirjonova. (2020). The value and role of interactive
methods in the development of information technology in primary school
pupil. Academicia An International Multidisciplinary Research Journal (Double Blind
Refereed & Reviewed International Journal). ISSN, 2249-7137.
UMUMTA’LIM MUASSASALARIDA SOGʻLOM PEDAGOGIK-
PSIXOLOGIK MUHIT TASHKIL ETISHNING DOLZARB MASALALARI
(PhD) Zaripov Otabek Murodullayevich
Oʻzbekiston-Finlandiya pedagogika instituti, O`zbekiston
mashrabhakimov071096@gmail.com
Annotatsiya
. Maqolada o`quvchi yoshlarni tarbiyalashda sog`lom pedagogik-
psixologik muhit tashkil etish,o`quvchi yoshlar tarbiyasiga alohida e`tibor qaratish
zarur vazifa ekanligi ta`kidlangan. Shuningdek muallif umumta`lim muassasalaridagi
o`quvchi yoshlar va pedagog o`qituvchilar bilan ishlashning muhim jihatlariga alohida
e`tibor qaratgan va tegishli tavsiyalar bergan.
Kalit soʻzlar
. Umumta`lim muassasasi, pedagogik-psixologik muhit,o`quvchi
o`smir yoshlar, individual xususiyat, innovatsion faoliyat.
