500
25. Ibaydullayeva, U. (2022). OILADA FARZAND TARBIYASINING
IJTIMOIY-PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI. Журнал Педагогики и психологии
в современном образовании, 2(6).
26. Равшанов, О. (2022). Конфликты между учителем и учениками и
способы их решения. Zamonaviy innovatsion tadqiqotlarning dolzarb muammolari
va rivojlanish tendensiyalari: yechimlar va istiqbollar, 1(1), 508-511.
27. Axmedovich, R. O. (2022). GLOBALLASHGAN AXBOROT DAVRI VA
SHAXSNING AXBOROT-PSIXOLOGIK XAVFSIZLIGI. International Journal of
Contemporary Scientific and Technical Research, 38-44.
28. Adilova, M. (2023). THE PSYCHOLOGICAL EFFECT OF TRAPS IN
THE SOCIAL NETWORK ON YOUTH MIND AND SPIRITUALITY. Open Access
Repository, 4(2), 500-505.
OLIY TA’LIM TIZIMIDA BOʻLAJAK IQTISODCHILARGA RAQAMLI
TEXNALOGIYALAR SOHASINI OʻQITISHNING OʻZIGA XOSLIGI
Tagayev Odil Nurmuminovich
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax Filiali
Annotatsiya
: Ushbu maqolada oliy ta`lim muassasalarida iqtisod yo`nalishi
talabalariga raqamli texnologiyalarni o‘rgatish zaruriyati hamda bir qator uslubiyati
muhokama etiladi.
Kalit so‘zlar
: oliy ta`lim, raqamli texnologiyalar, matematika, iqtisodiyot,
talaba, metod.
Kirish.
Zamonaviy axborot va kompyuter texnologiyalarining jadal
rivojlanishining zamonaviy davri iqtisodchi ixtisosligidagi yuqori malakali
mutaxassislarga yuqori ehtiyoj bilan tavsiflanadi. Shuning uchun oliy ta’lim
muassasalarida ularni tayyorlash, ayniqsa iqtisodiyotdagi o‘zgarishlarga moslasha
oladigan, keng dunyoqarashga ega mutaxassislarni tayyorlashga imkon beruvchi
tabiiy-ilmiy turkumdagi fanlar doirasida ahamiyatli takomillashtirishni talab etadi.
Oliy ta’lim muassasalarida raqamli texnologiyalar tabiiy - ilmiy bilimlarning
metodologik asosi hisoblanadi [2]. Shuning uchun bo‘lajak iqtisodchilarni raqamli
texnologiyalarni o‘rganish negizida bilim jihatidan tayyorgarligini kuchaytirish, ular
faoliyatining nafaqat ishlab chiqarish sohasida, balki ilmiy faoliyatda ham
muvaffaqiyat va samaradorlikka olib keladi.
Adabiyotlar sharhi
. Raqamli texnologiyalar orqali talabalarning intelektual
qobiliyatlarini rivojlantirish talabaning mavzuni tushunishga, muayyan jamiyat
sharoitida shaxsiy va professional hayotda natijalarga erishishga imkon beradigan
qobiliyati bo‘lib, ular fanni o‘zlashtirishda va fanlararo o‘zaro munosabatlarda
o‘qituvchining samarali hamkorligini ta’minlaydi [3]. Ammo ilmiy tadqiqotlar tahlili
ko‘rsatishicha, bo‘lajak iqtisodchilarning intelektual qobiliyatlarini rivojlantirish
jarayonida asosiy muammo saqlanib qolmoqda, bu kasbiy yo‘naltirilgan xususiyatdagi
masalalarni hal etishda raqamli texnologiyalarga oid bilimlarni qo‘llash malakasiga
501
yetarlicha ahamiyat berilmayotganidadir. Shu tariqa, oliy o‘quv yurtlarida raqamli
texnologiyalar bo‘yicha tayyorgarlikni talabalarda intelektual qobiliyatlarini
rivojlantirishga yo‘naltirish kerak. Bo‘lajak iqtisodchilarni kasbiy kompetentligi
shakllanganligi darajasi raqamli texnologiyalar bo‘yicha tayyorlash sifatiga ko‘p
jihatdan bog‘liq.
Tadqiqot metodologiyasi va empirik tahlil
. Shu o‘rinda talabalarning intelektual
qobiliyatlarini rivojlantirishda raqamli texnologiyalarga oid bilimlar ahamiyatli rol
o‘ynashini ta’kidlash lozim. Chunki, zamonaviy ta’lim amaliyotida kompetentli
yondashuv talabalar kasbiy tayyorgarligining samaradorligini ta’minlovchi asosiy
yondashuvlardan biri sifatida belgilanadi [4]. Kasbiy kompetentlikning turli
jihatlarining faol ishlab chiqilishida oliy ta’lim muassasalari iqtisod yo`nalishi
talabalarining intelektual qobiliyatlarini rivojlantirish kompetensiyaviy yondashuvni
amalga oshirish samaradorligiga bog‘liqligini, iqtisodiyot mutaxassisligidagi
talabalarning kasbiy faoliyatgamatematik tayyorgarligi darajasining oshishini
ta’minlashini ta’kidlash mumkin. Kasbiy yo‘naltirilgan o‘qitish ostida biz raqamli
texnologiyalar kursini qurish tizimli mantiqiga mos bo‘lgan va bo‘lajak mutaxassis
kasbiy faoliyatining bilishga oid va amaliy vazifalarini moddelashtiruvchi o‘quv
materiali mazmunini va uni o‘zlashtirishni tashkil etishni tushunamiz. O‘qitishning
kasbiy yo‘nalganligi o‘qitish mazmuniga raqamli texnologiyalarga oid tushunchalar,
teoremalar bo‘lajak kasb bilan metodlarni ko‘rsatuvchi va u orqaliraqamli
texnologiyalarni o‘qitishni shaxsiy mazmun bilan boyituvchi kasbiy ahamiyatli
bilimlarni kiritishni ko‘zda tutadi. Shu bilan bir vaqtda talabaning raqamli
texnologiyalarga oid bilimlarni kelgusi ishida qo‘llashga psixologik tayyorligini
shakllantiradi. Oliy ta’lim muassasalari iqtisodiyot yo`nalishlarida o‘qitilayotgan
inaformatika kursi mazmunini takomillashtirish, raqamli texnologiyalarni o‘qitish
metodikasini ishlab chiqish zaruriyati qator omillar, jumladan, bitiruvchilarning kasbiy
faoliyatga raqamli texnologiyalarni bilish tayyorgarliklari darajasining pastligi ko‘rish
mumkin. Bo‘lajak mutaxassislarni tayyorlashga kompetentli yondashuvni
amalgaoshirish ularning kasbiy tayyorgarliklarini sezilarni oshishiga olib keladi.
Ta’lim jarayonida bo‘lajak iqtisodchilarda intelektual qobiliyatlarini rivojlantirish
maqsadiga erishish quyidagi aniq vazifalarni hal etishni nazarda tutadi:
1) pedagogik va metodik adabiyotlar tahlili asosida texnika oliy ta’lim
muassasalarida raqamli texnologiyalarga oid ta’lim mazmunini shakllantirishning
asosiy prinsiplarini, tanlash mezonlari va omillarini ajratish va tizimlashtirish;
2) bo‘lajak iqtisodchilarda intelektual qobiliyatlarini rivojlantirish metodikasini
ishlab chiqish;
3) bo‘lajak iqtisodchilarda intelektual qobiliyatlarini rivojlantirishning
samaradorligining oshirishga xizmat qiladigan raqamli texnologiyalarni o‘qitish
metodlari tanlovini ochib berish va asoslash[1-3].
Xulosa va munozara
1. Oliy ta’lim muassasalari iqtisodiyot yo`nalishlarida talabalarning intelektual
qobiliyatlarini rivojlantirish lozim;
2. Raqamli texnologiyalarni o‘rganish sifatini oshirishning asosi sifatida
zamonaviy iqtisodchi uchun zarur bo‘lgan va iqtisodchilarning raqamli texnologiyalar
502
ta’limi davlat ta’lim standartlarida mustahkamlangan aniq bilimlar va ko‘nikmalarni
kiritishi kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Oliy ta’lim tizimini yanada
rivojlantirish chora tadbirlari to‘g‘risida” 2017 yil 20 apreldagi PQ-2909-sonli qarori.
2. Sayidaxmedov N. Yangi pedagogik texnologiyalar (nazariya va amaliyot). T.:
“Moliya”, 2013. 172 b.
3. Xashimov A., Xujaniyozova G. Iqtisodchilar uchun matematika. O‘quv
qo‘llanma. T.: «Iqtisod-moliya», 2017. 388 b.
4.
Юлдашев, Турсун и Клара Холманова. «НЕЛИНЕЙНОЕ ИНТЕГРО-
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬНОЕ
УРАВНЕНИЕ
ФРЕДГОЛЬМА
С
ВЫРОЖДАЮЩИМСЯ ЯДРОМ И НЕЛИНЕЙНЫМ МАКСИМУМ».
Журнал
математики и информатики
1.3 (2021).
5. Содиков, Тохир Аслиддинович, et al. "НЕКОТОРЫЕ МЕТОДЫ
ПРИВЕДЕНИЯ К КАНОНИЧЕСКОМУ ВИДУ И ОПРЕДЕЛЕНИЯ ТИПА
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬНЫХ
УРАВНЕНИЙ
С
ЧАСТНЫМИ
ПРОИЗВОДНЫМИ."
МОЛОДОЙ
ИССЛЕДОВАТЕЛЬ:
К
ВЕРШИНАМ
ПОЗНАНИЯ
. 2023.
6. Xolmanova, K. "Maksimum belgisi ostida funksional parametrni o’z ichiga
olgan
integro-defferensial
tenglamalar
sistemasi
uchun
boshlang’ich
masala."
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
международный научный электронный журнал
(2022).
7. Baxtiyor, Po‘latov, et al. "BA’ZI BIR MUHIM XOSMAS
INTEGRALLARNI
HISOBLASHDA
FRULLANI
FORMULASIDAN
FOYDALANISH."
International Journal of Contemporary Scientific and Technical
Research
(2023): 363-367.
8. Xolmanova, Klara. "MAKSIMUMLI DIFFERENSIAL TENGLAMALAR
UCHUN YARIM O’QDA BOSHLANG’ICH MASALA."
Talqin va tadqiqotlar
1.21
(2023).
9.
Fazliddinovna S. S. et al. KARRALI INTEGRALLARNI HISOBLASHNING
GEOMETRIK USULI //Conferencea. – 2022. – С. 76-79.
10. Rabimkul Abdunazarov. (2023). PROBLEMS OF CONSTRUCTING AN
EFFICIENT COMPUTATIONAL ALGORITHM FOR RESTORING THE
PARAMETERS OF THE STURM-LOUISVILLE OPERATOR.
International
Journal of Contemporary Scientific and Technical Research
,
1
(1), 79–86. Retrieved
https://journal.jbnuu.uz/index.php/ijcstr/article/view/352
11. Абдухакимов С.Х., Хомидов М.К. Орбита критической точки и
термодинамический формализм для отображений критического круга без
периодических точек //Узбекский математический журнал. – 2020. – С. 4-15.
12.
Alimardanovich N. T. et al. ODDIY ITERATSION USUL
//ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ. – 2023. – Т.
20. – №. 1. – С. 160-168.
13. Mamanov S. DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL COMPETENCES IN
VOCATIONAL SCHOOLS THROUGH CAREER DIRECTED TRAINING
503
//International Journal of Contemporary Scientific and Technical Research. – 2023. –
№. Special Issue. – С. 120-127.
14. Po‘latov B., Ibrohimov J. BA’ZI RATSIONAL FUNKSIYALARNI
INTEGRALLASHDA OSTRAGRADSKIY USULIDAN FOYDALANISH //Talqin
va tadqiqotlar. – 2023. – Т. 1. – №. 21.
15. Qizi A. K. S. Texnik oliy ta’limda matematikaning mutaxassislik fanlari
bilan integratsiyasini ta’minlash vositalari //Science and innovation. – 2022. – Т. 1. –
№. 1. – С. 446-459.
16. Xoljigitov D., Prnazarov S. H. Tenglamalar sistemasiga doir misollarni
grafik usulda yechish //Журнал математики и информатики. – 2022. – Т. 2. – №. 1.
17. Qahhorov, Muhruddin, and Dilmurod Xoljigitov. "Tenglamalar sistemasiga
doir misollarni grafik usulda yechish."
Журнал математики и информатики
2.1
(2022).
18. Dilmurod X. et al. HAJM VA YUZALARNI TOPISHDA ANIQ
INTEGIRALNING TADBIQLARI. – 2023.
19.
Ibrohimov Javohir Bahrom o‘g‘li. (2022). OCHIQ CHIZIQLI QAVARIQ
TO‘PLAMDA
POLINOMIAL
QAVARIQLIKNING
YETARLI
SHARTI. International Journal of Contemporary Scientific and Technical
Research, 1(2),
363–365.
Retrieved
from
https://journal.jbnuu.uz/index.php/ijcstr/article/view/203
20. Ibrohimov Javohir Bahrom o‘g‘li, & Po‘latov Baxtiyor Sobirovich. (2022).
OCHIQ
CHIZIQLI
QAVARIQ
TO‘PLAMDA
POLINOMIAL
QAVARIQLIK. PEDAGOGS
Jurnali, 10(3),
96–104.
Retrieved
from
http://pedagoglar.uz/index.php/ped/article/view/1184.
TERGOV TAKTIKASINING TUSHUNCHASI, PREDMETI VA
MANBALARI
Shovxiyev Luqmoniddin Boynazar o‘g‘li
O‘zbekiston Milliy Universitetining Jizzax filiali
luqmoniddinshavxiyev@gmail.com
Annotatsiya:
Huquqshunostlik va Yuridik psixologiya fani O‘zbekiston
Respublikasida yurisprudensiya, yuridik ta’lim rivojlanishida nazariya va
amaliyotning o‘zaro bog‘liqligini ta’minlashga qaratilgan sud-huquq islohotlarini
amaliy jihatdan ta’minlovchi fandir. Zero, sudlarda ko‘rilayotgan har bir ishda
haqiqatni aniqlamasdan turib uni to‘g‘ri va adolatli hal etish, inson huquq va
erkinliklarining qonuniy himoyasini ta’minlash mumkin emas. Yuridik psixologiya
fanini o‘rganish orqali shaxsni gumon qilinuvchi, ayblanuvchi va sudlanuvchilarning
qonuniy huquq va erkinliklarini buzilishining oldini olish hamda jabrlanuvchining
huquqlarini to‘liq kafolatlashga erishiladi.
Kalit so‘zlar:
Tergov, taktik operatsiya, voqea sodir bo‘lgan joy, so‘roq qilish,
kuzatish.
