588
MАGNIT SUYUQLIK {Ni(NO3)2•6H2O}x YOPISHQOQLIK
KOEFFITSIENTINI ANIQLASH
(PhD). Аxmedov Erkin Raxmonovich
Jizzax politexnika instituti
Annotatsiya:
Ushbu
moqola
tarkibida
3d-metallari
bo‘lgan,
{Ni(NO3)2•6H2O}x
magnit
suyuqlikning
yopishqoqlik
koeffitsientini
kontsentratsiyasiga bog‘liqlik natijalari keltirildi.
Kalit so‘zlar:
Magnit, suyuqlik, yopishqoqlik, koeffitsient va kontsentratsiya.
Magnit suyuqliklarning fizik xossalarini, shu jumladan magnit xossalarini
o‘rganishga boʼlgan qiziqish ularning elektron tuzilishining o‘ziga xosligi va
amalyotda keng qo‘llanilishi bilan ham bevosita bog‘liqdir. Bu magnit suyuqliklar
tarkibida 3d-qobiq elektronlari kechikib to‘ladigan temir guruhi metallarining mavjud
bo‘lishi, ularning kinetik, magnit va boshqa fizikaviy va ximiyaviy xossalarining
o‘ziga xosligiga sabab bo‘ladi. Bu xossalarni o‘rganish bevosita magnit
suyuqliklarning amaliy ahamiyati bilan bog‘liq. Chunki bugungi kunda magnit
suyuqliklardan sanoatda, mashinasozlikda, tibbiyotda va boshqa koʼplab sohalarda
qo‘llanilib kelinmoqda. Shu maqsadda mazkur maqolada tarkibida 3d-metallari
bo‘lgan, {Ni(NO3)2•6H2O}x magnit suyuqlikning yopishqoqlik koeffitsientini
kontsentratsiyasiga bogʼliqlik natijalari keltirildi.
1-rasm
589
O‘lchash qurilmasining tavsifi. Suyuqlikning yopishqoqlik koeffitsienti kapillyar
vikozimetrdan foydalanib aniqlandi. Аsbob U simon shisha naydan iborat bo‘lib, bu
nayning tirsaklaridan biriga yuqori qismida a rezervuari bo‘lgan, k kapillyar
kavsharlangan. Ikkinchi tirsakning pastki qismi ichki diametri keng bo‘lgan nay orqali
b rezervuarga kavsharlangan. Tajribadan oldin suyuqlik b rezervuarga quyiladi,
soʼngra u a rezervuarga suriladi. Shundan so‘ng suyuqlikning o‘z ogʼirligi taʼsirida
oqishiga imkon beriladi va suyuqlik sathining m1 belgidan, m2 belgigacha pasaygan
vaqt oraligʼi o‘lchanadi (1-rasmga qarang). Suyuqlikning zichligi va vikozimetrning
oʼlchamlarini bilgan holda suyuqlikning yopishqoqlik koeffitsienti aniqlandi.
2-rasm
Dastlab tajribada suvning, so‘ngra namunaning oqib chiqish vaqtlari aniqlandi.
Suyuqliklarning oqib chiqish vaktlari t
0
va t ni hamda ularning ρ
0
va ρ zichliklarini
bilgan holda ichki ishqalanishning nisbiy koeffitsienta η/η
0
ni topish mumkin. Suvning
η
0
qiymatini jadvaldan olib, namuna yopishqoqlikning absolyut η koeffitsienti. Puazeyl
qonunidan foydalanib, quyidagi formuladan hisoblab topish mumkin: Puazeylь
qonunidan foydalanib, quyidagi formu ladan hisoblab topish mumkin:
η=η
0
·
t/t
0
(1)
Tajriba xona temperaturasida olib borildi. (1) formuladan foydalanib olingan
tajriba natijalari quyidagi grafikda keltirilgan:
Bu rasmdan ko‘rinadiki, magnit suyuqlikning tarkibidagi {Ni(NO3)2•6H2O}x
massa ulushiga yopishqoqlik koeffitsienti bog‘liq ekan.
Foydalanilgan adabiyotlar ro
‘
yxati:
1.
Э.Я. Блум, А.О. Цеберс «Магнитные жидкости. Новое в жизни,
науке, технике». Сер.«Физика»; №4, 1-64, 1989
Ряд1
; 5; 15,3
Ряд1
; 10; 16,35
Ряд1
; 15; 17,4
Ряд1
; 20; 19,16
Ряд1
; 30; 22,11
Ряд1
; 40; 27,23
Ряд1
; 50; 35,82
Ряд1
; 60; 48,28
Ряд1
; 70; 56,7
η
(k
g/
m
·s
)
α
{Ni(NO
3
)
2
•6H
2
O}
x
(%)
590
2.
Калаева С.З., Макаров В.М., Шипилин А.М. Способ получения
магнитнойжидкости из железосодержащих отходов производства // Известия
высших учебных заведений. Серия «Химия и хим. Технология», Наука, 2002 г.
3.
Брук Э. Т., Фертман В. Е. «Ёж» в стакане. Магнитные материалы: от
твёрдого тела к жидкости. Минск, Вышейшая школа, 1983.
4.
Разумовская И.В. Нанотехнология. 11 класс. Учебное пособие. -
М:Дрофа, 2009г.
5.
М. В. Авдеев, В. Л. Аксенов. Малоугловое рассеяние нейтронов в
структурных исследованиях магнитных жидкостей УФН. - 2010. - Т. 180. -
С. 1009-1034.
O‘QUVCHILARNING KOMMUNIKATIV KOMPETENSIYALARINI
SHAKLLANTIRISHDA KEYS TEXNOLOGIYASIDAN FOYDALANISH
Mingboyev Ulug‘bek Xujayevich
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Annotatsiya.
Ushbu maqolada informatika va axborot texnologiyalari fani dars
mashg‘ulotlarida
o‘quvchilarning
kommunikativ
kompetensiyalarini
Keys
texnologiyasidan foydalanib shakllantirish va mavzular bo‘yicha keyslardan
namunalar keltirilgan.
Kalit so‘zlar.
Kommunikativ kompetensiya, Keys texnologiyasi, tarmoq
,
Post
Ofice Protocol, IP manzil,
elektron pochta.
Xalqaro ilg‘or tajribalarga asosan, AQSh, Angliya, Germaniya, Rossiya, Janubiy
Koreya kabi rivojlangan mamlakatlarning nufuzli ilmiy-tadqiqot markazlarida kasb-
hunar ta’limi jarayonini kompetentli yondashuv asosida loyihalashni amalga
oshirishning ilmiy asoslangan metodik tizimini yaratish borasida salmoqli amaliy
natijalarga erishilgan. Shunga ko‘ra, raqobatbardosh va malakali bitiruvchilarni
tayyorlashda amaldagi ta’lim paradigmasini o‘zgartirish va o‘zlashtirilgan nazariy
bilimlarni amaliyotda qo‘llay olish ko‘nikmalarini rivojlantirish katta ahamiyat kasb
etadi. Shu sababdan o‘quvchilarning kelajakdagi faoliyatlarida kasbiy muammolarga
yechim topish va amalga tatbiq etishda axborot texnologiyalardan foydalanish
ko‘nikmalari muhim o‘rin egallaydi. Shu nuqtai nazardan faol ijodiy fikrlovchi,
izlanuvchan, kerakli axborotlarni mustaqil ravishda izlab topuvchi va ularni o‘z amaliy
faoliyatida qo‘llay oluvchi mutaxassislarni tayyorlash tizimini samarali tashkil etishda
axborot ta’lim muhitida ularning kommunikativ kompetensiyalariga alohida e’tibor
qaratish zarur hisoblanadi.
Mamlakatimizda zamonaviy talablar asosida ta’lim tizimini takomillashtirishga
qaratilgan tub islohotlar natijasida kasb-hunar maktablari faoliyati yo‘nalishlari
qamrovi kengaytirildi. O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha
Harakatlar strategiyasida belgilangan “...mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga
muvofiq yuqori malakali kadrlar tayyorlash siyosatini davom ettirish” ustuvor
