633
ORTIQCHA TANA VAZNIGA OLIB KELUVCHI SABABLAR VA
ULARNI ANIQLASH USULLARI
Ismatov D.H., 207-guruh I – pediatriya va xalq tabobati fakulteti
Ilmiy rahbar: dosent Rasulova N. F.
TosPTI, Jamoa salomatligi va sog’ligini saklashni boshqarish kafedrasi
Annotasiya:
Ortiqcha tana vaznini oldini olish va davolash zamonaviy tibbiyotning asosiy
muammolaridan biridir. Semirib ketish eng keng tarqalgan kasalliklardan biri hisoblanadi.
Kilogrammni yo‘qotishning ko‘plab usullari mavjud:
633art av, vazn yo‘qotish uchun choy,
jarrohlik aralashuvlar va an’anaviy Xitoy tibbiyotining shifokorlari uzoq vaqt davomida akupunkturni
633art ava yo‘qotishning samarali usuli sifatida ishlatishgan. Maqolamda patentlangan akupunktur
texnikasi va ularning qiyosiy tavsiflari haqida qisqacha ma’lumot beraman.
Mavzuning dolzarbligi:
Ortiqcha tana vazn – teri osti to‘qimasida, organlarida va
to‘qimalarda ortiqcha yog‘ birikmalaridir. Yog‘ to‘qimasi tufayli o‘rtacha qiymatlarning 20% yoki
undan ko‘p foiziga tana vaznining oshishi bilan namoyon bo‘ladi. Psixik-jismoniy bezovtalikni
keltirib chiqaradi, jinsiy kasalliklarga, orqa miya 633art ‘g‘imlarning kasalliklariga olib keladi.
Ateroskleroz, yurak kasalligi, gipertenziya, miyokard infarkti, qon tomirlari, diabet, buyrak
shikastlanishi, jigar, shuningdek, ushbu kasalliklardan nogironlik va o‘lim xavfini oshiradi. Semizlikni
davolashda eng samarali 3 komponentlaridan foydalanish: diet, mashqlar va bemorning tegishli
psixologik tuzatilishi hisoblanadi. Semizlikning rivojlanishi ko‘pincha oziq – ovqat va tananing
energiya xarajatlari bilan energiya iste’moli o‘rtasidagi muvozanatning buzilishi bilan bog‘liq.
Ortiqcha kaloriyalar (asosan teri osti to‘qimasida, bezlar, qorin devori, ichki organlar, va boshqa
organlarda to‘planishi mumkin) tanada to‘plangan yog‘ga aylanadi, yog‘ zahiralarining o‘sishi tana
vaznining o‘sishiga va ko‘plab tana tizimlarining noto‘g‘ri ishlashiga olib keladi. Akupunktur butun
633art ava faoliyatini tartibga 633art a va muvofiqlashtiradi. Bizda asab tizimi, Lokomotiv tizimi, qon
tomir tizimi bo‘lgani kabi, har bir odamda asab tizimlari deb ataladigan tizim mavjud. Faol bu nuqtalar
o‘zaro teri yuzasi ostida joylashgan orbitalar (meridianlar) ga bog‘langan. Har bir meridianning ichki
kurslari ham bor va ular tanadagi muayyan organlar bilan bog‘lanadi. Bu nuqtalar va meridianlar
tizimida 633art ava uchun muhim bo‘lgan qismi va axborot energiyasi o‘tadi. Meridianlar faoliyati
uning qoidalariga ega va bioritmologik qonuniyatlar bilan boshqariladi. So‘nggi bilimlarga ko‘ra
meridianlar, mikrosistemalar deb ataluvchi meridianlarni hosil qiladi.
Energiya-organizm hayoti uchun zarur bo‘lgan axborotni saqlovchi, uzatuvchi va qabul
qiluvchi axborot tarmogini faoliyatini amalga oshiradi.
Semizliklik-tana yog‘ birikmasidir, bu esa tana vaznining oshishiga olib keladi va tananing yog‘
zahirasida ortiqcha yog‘ birikishi bilan tavsiflanadi. Oziq-ovqat bilan ortiqcha kaloriyalarni iste’mol
qilish natijasida kelib chiqadi. Shuni ta’kidlash kerakki, semirib ketish tananing turli sohalarida
ko‘plab patologik asoratlarga olib keladi, bu ko’pincha insonni jamiyatga moslashishni qiyinlashtiradi
va uning ijtimoiy va shaxsiy aloqalarini cheklaydi. Semirib ketish yurak-qon tomir kasalliklari xavfini
oshiradi, mushaklar-skelet tizimi, endokrin, reproduktiv, nafas olish, gastroenterologik va boshqa
muhim tizimlar muammolarini keltirib chiqaradi. Erkaklar uchun semizlik erta o‘lim xavfini
sababchisi bo‘ladi. Statistikaga ko‘ra, tana vazni ortiqcha bo‘lgan odamlar munosib ish topishlari qiyin
va ular yolg‘iz qolish ehtimoli ko‘proq, doimiy tahdid qilish uchun ko‘proq sabablar bo r. Bu
xususiyatlar vaziyatni yanada kuchaytiradi, nevrozlar va depressiyani rivojlanishiga olib keladi,
natijada bir xil ayanchli doira shakllanadi.
634
Ortiqcha tana vaznining kelib chiqishi va rivojlanishining sabablari orasida murakkab
634art ava634, neyrokimyoviy jarayonlar, asosan, miyaning o‘rta tuzilmalarida yoki retikulyar
shakllanishida yuzaga keladi. Biokimyoviy, fiziologik jarayonlarda miya tashkil etadigan
naqshlarining rivojlanishi, turli darajadagi funktsional aloqalar ketma-ketligining shakllanishi
miyaning mediator balansining ajralmas peptid tizimining shakllanishi bilan bog‘liq. Gipotalamik
peptidlar turli xil neyropeptidlar va 634art ava634 tizimlarini jalb qilish orqali boshqa miya tuzilmalari
bilan qayta aloqa qilish orqali tartibga solindi. Ushbu tizimdagi muvozanat buzilishi ko‘pincha
neyrogumoral, gormonal, biokimyoviy sohada, xususan, tana vaznini tartibga solishda qiyin
o‘zgarishlarga olib keladi.
Ortiqcha tana vazni davolashning yangi va yangi usullari semizlik asoratlarining tarqalishi
va chastotasi bilan bog‘liq holatlar dunyoda keng miqyoda amalga oshiriladi. Odatda, standart
terapiyani tayinlashda bemorlarning shaxsiy xususiyatlari, ularning birgalikdagi kasalliklarining
polimorfligi hisobga olinmaydi, bu esa ruhiy sohada dekompensatsiya yoki relapslarning yuqori
foiziga bog‘liq davolanishni rad etishga olib keladi. Juda tez-tez semirib ketish ovqatlanish
kasalliklari, Psixovegetativ sindrom, hissiy sohaning patologiyasi bilan birlashtiriladi, bu an’anaviy
davolash usullari va refleksoterapiya bilan birga psixoterapiya elementlarini qo‘llash uchun zarur
bo‘ladi.
Keling, semirib ketishning tasnifini eslaylik: 1. Asosiy semizlik. Alimentar-
konstitutsiyaviy (ekzogen-konstitutsiyaviy) Konstitutsiyaviy-irsiy semirib ketish – ovqatlanish
buzilishi (tungi ovqat sindromi, stress – aralash semirib ketish uchun oziq-ovqat iste’molini
ko‘paytirish 2. Belgilangan 634art av nuqsonlar bilan ikkinchi darajali semizlik miya semizlikdagi-
miya shishi-Boshsuyagi jarohati va jarrohlik oqibatlari-bo‘sh turk egarining sindromi- yallig‘lanish
kasalliklari (ensefalit va boshqalar) endokrin semizlik-gipofiz 3. Ruhiy kasalliklar yoki
neyroleptiklarni qabul qilish fonida semirib ketish semizlik turlari “ yuqori “turi (qorin), erkaklar”
pastki turi “(femoral), asosiy semirib ketishning ayollarda sababi ochlik tuyg‘usini shakllantirishda
muvaffaqiyatsizlikka uchragan” gipotalamus-adipositlar “ tizimining ishlashining buzilishi
hisoblanadi. Mediator lipitinning yetarli sintezi buziladi, bu neyronlarning medial va paraventrikulyar
yadrolarni ishlab chiqarishni buzadi, bu gipotalamus norpeptid bog‘larni uzadi va ishtahani
kuchaytiradi va ochlik tuyg’usini kuchaytiradi. Ikkilamchi semizlik oziq-ovqatning ortiqcha kaloriya
miqdori va tananing energiya sarf – xarajatlarining pastligi bilan rivojlanadi. Va energiya xarajatlari,
o‘z navbatida, faoliyat darajasiga (birinchi navbatda, jismoniy) va inson turmush tarziga bog‘liq.
Ortiqcha tana vazni refleksologiyasi davomida biz gipotalamik kasalliklarni kuchaytirishi
634art a bilan kasallikning rivojlanishiga hissa qo‘shishi mumkin bo‘lgan stress ta’sirini
kamaytirishimiz kerak. Shu sababli, bemor uchun tinchlik va maksimal yengillikni ta’minlaydigan
qulay sharoitlarni yaratish, shifokor va bemor o‘rtasida ishonchli aloqani o‘rnatish juda muhimdir.
Refleks terapevtiga ignalarni qo‘llash usuli juda yaxshi bo‘lishi kerak, bu esa terining og‘riqsiz
teshilishini ta’minlaydi va ignalarni qo‘pol ravishda manipulyatsiya qilishdan qochadi. Haddan
tashqari 634art a yukni bartaraf etish uchun tirnash xususiyati kuchi va davomiyligi diqqat bilan
tanlanishi kerak. Birinchi mashg‘ulotlarda cheklangan miqdordagi nuqta va mo‘tadil tirnash
xususiyati kuchini qo’llash tavsiya etiladi.
Shuni yodda tutish kerakki, teri osti yog‘ qatlamining sezilarli qalinligi bilan taqdim etilgan
sezgilarni olish chuqurligi, odatda, shunga mos ravishda oshadi. Semizlik bilan 634art ava olishning
doimiy tendentsiyasi shakllanmoqda, bu esa qo‘llab-quvvatlovchi davolanishni talab qiladi. Bu ichki
bemorga yoki olingan, ammo bartaraf etilmaydigan sabablarga bog‘liq. Shu sababli, ko‘plab bemorlar
635
igna terapiyasining takroriy qo‘llab- quvvatlash kurslari, shuningdek, bir martalik qo‘llab-quvvatlash
tartib-qoidalari taklif qilinadi va o‘tkazildi. Natijada, akupunkturdan avtomatik vazn yo‘qotish ta’sirini
kutish mumkin emas. Bemor, akupunkturni mo‘jizaviy tarzda bir 635art ava umuman, uning ishtiroki
va harakatisiz ortiqcha vazndan xalos qiladigan illuziyadan ozod bo‘lishi kerak. Bizning usullarimiz
nafaqat bemorga ortiqcha vazndan va gipokineziyaga qarshi kurashda yordam berish uchun
mo‘ljallangan. Akupunktur – qadimgi Xitoy tibbiyotidan kelib chiqqan qo’shimcha tibbiyot texnikasi.
Bunda teriga ma’lum bir nuqtalarda, energiya liniyalari deb hisoblangan nozik ignalar ishlatiladi.
References:
1.
.Дон, А. (2021). Гистоморфометрия аденогипофиза и щитовидной железы под влиянием
ладыгинозида в эксперименте. Медицина и инновации, 1(4), 55-63.
