87
3.
Салиева З.Т. Педагогика олий таълим муассасалари талабларини
маънавий
-
маданиятини ривожлантириш механизмларини такомиллаштириш.
Пед.фан.док. (Dsc)дисс. –
T.: 2017.-337
б.
4.
Эгамбердиева
Н.М.
Маданий
-
инсонпарварлик
ёндашув
асосида
талабаларни шахсий ва касбий ижтимоийлаштириш назарияси ва амалиёти
(Педагогика олий таълим муассасалари мисолида): Пед. фан. док. ... дисс. –
Т., 2010.
–
332 б.
MALAKA OSHIRISH KURSLARIDA TINGLOVCHILARNI MALAKASINI OSHIRISH
JARAYONIDA AXBOROT-KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARINI Q
O‘
LLASHNING
SAMARADOLIGI
Karimjonov O.A., Ichki ishlar vazirligi akademiyasi “Xizmat
-psixologiyasi va
kasbiy madaniyati” kafedrasi katta o‘
qituvchisi, p.f.b.f.d. (PhD), leytenant
Annotatsiya.
Malaka oshirish kurslarida tinglovchilarni malakasini oshirish
jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini q
o‘
llash, bunda axborot-
kommunikatsiya xizmatlaridan keng foydalanish, mazkur jarayonga innovatsion shakl,
vosita va usullarni joriy etish, buning uchun maxsus tayyorgarligi mavjud b
o‘
lgan yuqori
malakali kadrlar konsaltingini rivojlantirish y
o‘
llari yoritilgan.
Kalit s
o‘
zlar:
axborot, malaka, texnologiya, innovatsiya, qayta tayyorlash,
rivojlantirish, metod, vosita.
O‘
z
bekiston Respublikasi Prezidentining «Oliy ta’lim muassasalari rahbar va
pedagog kadrlarining uzluksiz malakasini oshirish tizimini joriy etish t
o‘g‘risida» 2019
yil 27 avgustdagi PF-5789-
son Farmoni ijrosini ta’minlash hamda oliy ta’lim
muassasalari rahbar va pedagog kadrlarining kasbiy bilimi, k
o‘
nikmalari va mahoratini
uzluksiz yangilab borish mexanizmlarini joriy etish, zamonaviy talablarga muvofiq oliy
ta’lim sifatini ta’minlash uchun zarur darajada kasbiy tayyorgarlikni oshirish, qayta
tayyorlash va malaka oshirishning bevosita hamda kasbiy faoliyatga aloqador bilvosita
shakllarini variativ va bir birini t
o‘
ldirish tamoyillari asosida amaliyotga joriy etishni
ta’minlash maqsadida Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 23 sentyabrdagi “Oliy ta’lim
muassasalari rahbar va pedagog kadrlarining uzluksiz malakasini oshirish jarayonlarini
tashkil etish tartibi t
o‘g‘risida” 797
-
son qarori qabul qilindi. Qarorda ta’lim jarayonida
il
g‘
or pedagogik uslub va texnologiyalar, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari,
elektron
ta’lim resurslari va multimedia taqdimotlaridan foydalanish borasida chet el
tajribasini chuqur va har tomonlama
o‘
rganib chiqish, chet el tajribasini inobatga olgan
holda ta’lim jarayonini yangi mazmunda tashkil qilish uchun yangi o‘
quv rejalari va
dastu
rlarini qaytadan ishlab chiqish, ularda an’anaviy maktab ta’limi uslublaridan voz
kechib, amaliy mash
g‘
ulotlar va ishlab chiqarish amaliyoti b
o‘
yicha soatlar
k
o‘paytirilishini ta’minlash belgilab qo‘
yildi. Mazkur y
o‘
nalishda qabul qilingan
hujjatlarni amalga oshirish b
o‘yicha ta’lim tizimida rejalashtirilgan ishlar va tadbirlar
majmui innovatsion
g‘
oyalarning necho
g‘
li mamlakatimiz hayotiga keng kirib
borayotganligidan dalolat beradi.
Tinglovchilarni malakasini oshirish jarayonida axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini q
o‘
llash, bunda axborot-kommunikatsiya xizmatlaridan keng
foydalanish, mazkur jarayonga innovatsion shakl, vosita va usullarni joriy etish, buning
uchun maxsus tayyorgarligi mavjud b
o‘
lgan yuqori malakali kadrlar konsaltingini
rivojlantirish muhimdir. Umuman olganda, tinglovchilarning malakasini oshirish
88
muammosi aksariyat mamlakatlar uchun dolzarb hisoblanadi. Ushbu muammoda
o‘
qituvchining kasbiy talab va ehtiyojlari bir tomondan, jamiyat rivojlanishining talablari
ikkinchi tomondan gavdalanadi.
Tinglovchilarning malakasini oshirish jarayonida axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari b
o‘yicha kompetentliligini oshirish, sub’ektda shakllanishi joiz bo‘
lgan
kuzatish, taqqoslash, tahlil, analiz, sintez, tajribada sinab k
o‘
rish, umumlashtirish,
xulosalash k
o‘
nikmalariga ega b
o‘
lish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Malaka oshirish
kurslarida tinglovchilarni kasbiy rivojlanishini tavsiflovchi mezonlar tinglovchilarning
dars mash
g‘
ulotlarini axborot-kommunikatsiya, multimediali vositalar asosida tashkil
qilishi,
axborot-kommunikatsiya
b
o‘
yicha
kompetentliligining
muntazam
rivojlantirishida
o‘
z aksini topadi. Bundan tashqari, malaka oshirish tizimida faoliyat olib
borayotgan
o‘
qituvchilarining kasbiy faoliyat mezonlari ishlab chiqildi.
Kasbiy faoliyat mezonlari quyidagilardan iborat:
а)
malaka oshirish kurslarida faoliyat olib borayotgan
o‘
qituvchilarning malaka
oshirish kursidan keyingi davrda amalga oshiradigan ishlari istiqbol rejasining bajarilish
sifati;
б)
malaka oshirish kursidan s
o‘
ng pedagog malaka toifasining
o‘
sishi;
в)
o‘
quv jarayoniga axborot-kommunikatsion va innovatsion texnologiyalarni joriy
etishi;
г)
mahorat darslari va seminar-treninglarni
o‘
tkazishi;
д)
pedagogning turli ta’lim loyihalari va tanlovlardagi ishtiroki.
Malaka oshirishdan keyingi faoliyat samaradorligi monitoringi mazkur faoliyatni
takomillashtirish yuzasidan ta’lim muassasasi rahbariyatining navbatdagi malaka
oshirish kursida alohida e’tibor qaratilishi lozim bo‘
lgan y
o‘
nalishlar yuzasidan takliflar
bilan t
o‘
ldirilishi maqsadga muvofiq deb topildi.
Ma’lumki, oliy ta’lim tizimida malaka oshirish o‘
quv fanlari turkumiga kirgan
o‘
quv
kurslarining maqsadlari
–
talabalarni ma’naviy madaniyatli, vatanparvarlik his
-
tuy
g‘
ulari shakllangan fuqarolar qilib tarbiyalashdan iborat. Chunki, ushbu
o‘
quv kurslar
mazmunida talabalarni harbiy tariximiz haqidagi nazariy bilimlar bilan qurollantirish va
shu jarayonda har tomonlama shakllangan shaxsni hamda komil insonni voyaga еtkazish
vazifasi amalga oshiriladi. Talabalarning irodasi, ongi, shuuriga ta’sir etib, ularni
ma’naviy shakllantirish uchun muhim vosita bo‘
lib xizmat qiladi. Xuddi shuningdek,
ushbu
o‘
quv kurslarida bilim berish, tasvir
–
axborot, estetik (ijodiy fikrlash), ruhiyat,
ijtimoiy, amaliy (semiotik), huzur
–
halovat ba
g‘
ishlash (idionistik),
o‘
zaro aloqa
(kommunikatsiya) kabi
o‘
ziga xos jihatlari bilan bevosita shaxsning, xususan,
talabalarning ma’naviy madaniyatli bo‘lishiga sezilarli ta’sir etadi. O‘
quv kurslari
mavzulari xalq ommasining hayoti, kurashi,
g‘
oyalari, hissiyoti va intilishlari, ruhiyati va
manfaatlarini ifoda etib, talabalarni il
g‘
or va ishonchli
g‘
oyalarga ilhomlantiradi.
Xulosa. Tinglovchilarni malakasini oshirishda ularning axborot-kommunikatsiya
b
o‘yicha kompetentliligini rivojlantirish uchun ta’lim jarayoniga axborot
-
ta’limiy
resurslardan muntazam foydalanish malakalarini rivojlantirish, dars mash
g‘
ulotlarini
o‘
quv-
metodik jihatdan ta’minlash, Axborot resurs markazlari fondidan muntazam
foydalanish, ta’lim muassasasidagi axborot xizmatidan foydalanish malakalarini
rivojlantirishga alohida e’tibor qaratildi.
Foydalanilgan adabiyotlar r
o‘
yxati:
1.
O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni. –
Toshkent, 2020.
89
2. Oliy ta’lim muassasalari rahbar va pedagog kadrlarining uzluksiz malakasini
oshirish jarayonlarini tashkil etish tartibi t
o‘g‘
risida.
O‘
zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining 797-son Qarori. 2019 yil 23 sentabr.
3. Мирсолиева М. «Олий таълим муассасалари раҳбар ва педагог
кадрларининг касбий компетентлигини ривожлантириш механизмларини
такомиллаштириш / педагогика фанлари доктори (DSc) илмий даражасини олиш
учун ёзилган докторлик диссертатсия.
-
Тошкент,2016. –
210
б.
4. Редко Л.Л. Управление качеством непрерывного уровневого образования
в регионалном учебно
-
научно
-
педагогическом комплексе. –
М.: Илекса, 2001. –
320
с.
PEDAGOGIK MULOQOT ASOSIDA TALABALARNI MUOMALA MADANIYATINI
SHAKLLANTIRISH ASOSLARI
Karimova N.X.,
O‘
zDJTU
o‘
qituvchisi
Annotatsiya.
Ushbu maqolada b
o‘
lajak
o‘qituvchilarning ya’ni talabalarni
pedagogik muloqoti asosida muomala madaniyatini shakllantirish masalalari yoritilgan.
Kalit s
o‘
zlar:
pedagogik muloqot, muomala madaniyati, ta’lim
-tarbiya, pedagogik
talab, pedagogik faoliyat
Pedagogik muloqotda
o‘
qituvchining eng yaxshi fazilatlari va xatti- harakatlari
o‘
quvchining ideali sifatida namoyon b
o‘
ladi.
O‘
quvchining
o‘
qituvchi shaxsi haqidagi
qarashlari, uning xatgi-harakati, pedagogik mahorati
uning ma’naviy madaniyatiga mos
kelmasa, yaxlit pedagogik jarayonni mukammal tashkil etish ham ijobiy natijalar Hozirgi
kunda Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonni intellektual va ma’naviy
-
axloqiy jihatdan tarbiyalash, uning har tomonlama rivojlangan shaxs sifatida namoyon
b
o‘
lishiga erishishni nazarda tutadi. Mazkur ijtimoiy talabning amalga oshirilishida, har
bir fuqaroning bilim olishida, ijodiy qobiliyatini shakllantirishda, intellektual jihatdan
rivojlantirishda
o‘
qituvchining muloqot madaniyati va muomalasi muhim ahamiyatga
ega. Ta’kidlash joizki, o‘
qituvchi kasbiga nisbatan talab va javobgarlik ham kuchaydi,
ularning jamiyat oldidagi vazifalari yanada oshdi. Buyuk ma’naviyatimizni tiklash va
yanada yuksaltirish, milliy ta’lim
-tarbiya tizimini takomillashtirish, uning milliy zaminini
mustahkamlash, zamon talablari bilan uy
g‘
unlashtirish, uni jahon andozalari darajasiga
chiqarish,
o‘
quvchilarda mustaqil va erkin fikr yuritish k
o‘
nikmalarini hosil qilish kabi
buyuk vazifalarga javobgarlik
o‘
qituvchilar zimmasiga yuklatildi. Bu vazifalarning
bajarilishiga, ta’lim
-tarbiya sohasidagi islohotlarning asosiy amalga oshiruvchisi b
o‘
lgan
o‘
qituvchining
o‘
quvchilar bilan
o‘
zaro muomalaga kirishish madaniyati orqali erishiladi.
O‘quvchi ma’naviy muhi
tining shakllanishi
o‘
qituvchining yuksak axloq namunasi orqali
namoyon b
o‘
ladi. Bu
o‘
rinda
o‘
qituvchining shaxsiy va ijtimoiy harakati pedagogik
muloqot madaniyati zamirida shakllanib, takomillashadi. Pedagogik muloqotda
o‘
qituvchining eng yaxshi fazilatlari va xatti- harakatlari
o‘
quvchining ideali sifatida
namoyon b
o‘
ladi.
O‘
quvchining
o‘
qituvchi shaxsi haqidagi qarashlari, uning xatgi-
harakati, pedagogik mahorati uning ma’naviy madaniyatiga mos kelmasa, yaxlit
pedagogik jarayonni mukammal tashkil etish ham ijobiy natijalar bermaydi.
O‘
qituvchi
sub’ekti bilan, o‘quvchi ob’ekti o‘
rtasidagi qattiq avtoritar intizom ham
o‘
zaro muloqot
madaniyatiga salbiy ta’sir etadi, natijada o‘
quvchining ichki hissiyoti hamda shaxsiy
fazilatlari rivojlanmaydi.Pedagogik muloqot madaniyati
o‘
qituvchi faoliyatini
muvaffaqiyatga y
o‘
naltiruvchi eng muhim vosita, bunda
o‘
qituvchining muhim fazilati,
