225
5.
Isakulova J. N. Theory and practice of environmental education in students
//Monograph. Tashkent: Science.
–
2011.
6.
Исакулова Ж. Н. Укувчиларга экологик тарбия бериш назарияси ва
амалиёти //Т.:" Фан. –
2011.
7.
Zunnunov A., Xayrullaev M., Hotamov N., Shodiev D.
O‘
rta Osiyoda pedagogik
fikr taraqqiyotidan lavhalar.
–
T.: Fan, 1996.
–
310 b
TA’LIM
-TARBIYA JARAYONIDA INTERFAOL METODLARDAN FOYDALINISH
Qri
g‘
izboyeva A., Namangan viloyati Uchq
o‘
r
g‘
on tumani
9-
umumta’lim maktabi o‘
qituvchisi,
Yusupova Sh., TDPU talabasi,
O‘
zbekiston
Annotatsiya.
Ushbu maqolada respublikamizda ta’lim sohasida amalga
oshirilayotgan tub islo
hotlar, zamonaviy pedagogik texnologiyalar va interfaol ta’lim
metodlarini biladigan, ulardan
o‘
quv va tarbiyaviy mash
g‘
ulotlarni tashkil etish,
pedagogika oliy ta’lim muassasalrida bo‘
lajak
o‘
qituvchilarini kasbga tayyorlash
jarayonida kollaj metodidan foydalangan holda talabalarning ijodiy qobiliyatlarini
rivojlantirish metodikasi yoritilgan.
Калит сўзлар:
билим, малака. таълим, тарбия, ислоҳот, инновация, метод,
технология, самара, сифат, фаоллаштириш.
Respublikamizda таълим соҳасида amalga oshirilayotgan tub ислоҳотлар
jamiyat hayotining barcha sohalari uchun kadrlar tayyorlash ishini zamonaviy darajada
olib borishni talab қiladi. Shu munosabat bilan mutaxassislar tayyorlash jarayonida
il
g‘or ta’lim texnologiyalaridan unumli foydalanishni tashkil etis
h dolzarb vazifalardan
hisoblanadi.
Vatanparvar ajdodlarimizning bu boradagi ma’ruzalarida bugungi kunda
yurtimizda amalga oshirilayotgan islohotlarda muhim dasturulamal b
o‘
lmoqda.
Prezidentimiz konstitutsiyaviy islohotlar zaruriyati haqida gapirganda, ta’
lim, ilm-fan va
innovatsion rivojlanish, ayniqsa
o‘
qituvchilarni har tomonlama q
o‘
llab-quvvatlash
masalasiga alohida e’tibor qaratishi zamirida ham shu maqsad mujassamlashgan.
Davlatimiz rahbari bu borada Oliy Majlis va xalqimizga Murojaatnomasida alohida
t
o‘xtalib, “Ta’lim sifatini oshirish –
Yangi
O‘
zbekiston taraqqiyotining yakkayu yagona
t
o‘g‘
ri y
o‘lidir”, deya ta’kidlagan edi.
Ta’lim to‘g‘risidagi qonunning “Ta’lim oluvchilarning huquqlari” deb nomlangan
47-moddasida
o‘
quv mash
g‘
ulotlarini sifatli
o‘
tkazishi, axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan,
o‘
qitish va tarbiyaning il
g‘
or hamda innovatsion shakllari va
usullaridan foydalanishi yortib
o‘
tilgan.
Ta’lim jarayonining bugungi vazifalaridan biri o‘
quvchilarni kun sayin oshib
borayotgan axborot-
ta’l
im muhiti sharoitida mustaqil ravishda faoliyat k
o‘
rsata olishga,
axborot oqimidan oqilona foydalanishga
o‘
rgatishdan iborat. Buning uchun ularga
uzluksiz ravishda mustaqil ishlash imkoniyati va sharoitini yaratib berish zarur. Bundan
esa, ta’lim jarayonida ta’lim oluvchining diqqat markazida bo‘
lishini xamda yoshlarning
mustaqil bilim olishlarini ta’minlash ta’lim samaradorligini oshirish uchun zamin
yaratadi. Ta’lim jarayonida ta’lim oluvchining diqqat markazida bo‘lishini ta’minlash
uchun ta’lim muassasa
lariga
o‘
z sohasidagi bilimlarni mustahkam egallashdan tashqari,
zamonaviy pedagogik texnologiyalar va interfaol ta’lim metodlarini biladigan, ulardan
226
o‘
quv va tarbiyaviy mash
g‘
ulotlarni tashkil etishda samarali foydalana oladigan
zamonaviy pedagoglar kerak.
Ta’lim metodlari muayyan pedagogik jarayondan ko‘
zda tutilgan maqsadlarga
erishish uchun bajarish lozim b
o‘
lgan vazifalarni amalga oshirishda q
o‘
llaniladigan turli-
tuman ish usullari va shakllarini
o‘
z ichiga oladi. Bu ishlarni amalga oshirishning
shakllangan va amaliyotda q
o‘
llanilayotgan har turli usullari va shakllari asosida k
o‘
plab
ta’lim metodlari hosil bo‘lgan va bu jarayon davom etmoqda. Muayyan ta’lim
-tarbiyaviy
maqsadga qaratilgan biror harakatni amalga oshirish y
o‘
li, usuli yoki k
o‘
rinishidan
iborat b
o‘
lib shakllangan faoliyat shu maqsadga erishishga xizmat qiluvchi
o‘
ziga xos
ta’lim metodini hosil qiladi.
Interfaol metod va axborot texnologiyalaridan foydalanish ta'lim-tarbiya
jarayonida yangi istiqbollarni ochadi va ta'lim sohasini modernizatsiya qilish uchun
zarur shart-sharoitlarni yaratadi.
Axborot kompetentsiyasi insonning bilim darajasi va kasbiy kompetentsiyasini
belgilaydi, ijodiy fikrlash esa nostandart muammolarni hal qilish yoki muammoli
vaziyatga printsipial jihatdan yangi yondashuvlarni topish qobiliyatini belgilaydi.
Tarbiya fani
o‘
qituvchisi uchun kasbiy tayyorgarlikning eng muhim vazifalaridan
biri
o‘
quvchilarning ijodkorligni rivojlantirishdir. Shu munosabat bilan
o‘
qitish usullari
o‘
quvchilarni jodkorligini oishirishga qaratilgan b
o‘
lishi kerak. Bu usullar orasida kollaj
usulini badiiy ijodning alohida turi sifatida qayd etish lozim. Axborot jamiyatiga
o‘
tish
sharoitida zamonaviy il
g‘
or texnologiyalarni puxta egallagan pedagog kadrlarni
tayyorlash zarur. Bu tanlangan metodologiyaning dolzarbligini belgilaydi.
Metodning maqsadi pedagogika oliy ta’lim muassasalrida bo‘
lajak
o‘
qituvchilarini
kasbga tayyorlash jarayonida kollaj metodidan foydalangan holda talabalarning ijodiy
qobiliyatlarini rivojlantirish metodikasini ishlab chiqishdan iborat.
Kollaj - bu umumiy
g‘
oyaviy va estetik ta'sirni kuchaytirish uchun turli xil
uslubdagi ob'ektlar yoki mavzularni
o‘
rnatish orqali adabiyot va san'at asarlariga
kiritish. Kollajni yaratishdan maqsad bir-biriga
o‘
xshamaydigan materiallar, uslublar va
manbalar kombinatsiyasining aniq ajablantiradigan ta'siri bilan grafik illyustratsiya
b
o‘
lishi mumkin.
Kollaj asosan improvizatsiya usuli sifatida, bir-biriga mos kelmaydigan elementlar,
uslublar, yondashuvlar va mos kelmaydigan narsalarning kombinatsiyasi tufayli aniq
tasvirni olish uchun ishlatiladi. Shu nuqtai nazardan, kollajni tasavvur, fazoviy tafakkur,
ranglarni idrok etish, estetik madaniyatni shakllantirish va hissiy sezgirlikni
rivojlantirishga yordam beradigan badiiy ijod elementi sifatida tushunish kerak. Badiiy
ijodning k
o‘
nikma va qobiliyatlari ijodga b
o‘
lgan ehtiyojni qondirish, yaratish,
o‘
zgartirish, yaratish zarurligini anglash imkonini beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar r
o‘
yxati:
1.
Азизхужаева Н. Педагогик технологиялар ва педагогик маҳорат. Ўқув
қўлланма
.
–
Т., 2006. –
159 б.
2.
Ахунова Г.Н., Голиш Л.В., Файзуллаева Д.М. Педагогик технологияларни
лойиҳалаштириш ва режалаштириш. Ўқув услубий қўлланма.
-
Т.: 2009. 155 бет.
3.
Инновaцион таълим технологиялари ва педагогик компетентлик модули
бўйича ўқув
-
услубий мажмуа. (Тузувчилар: Н.А.Муслимов, М.Усмонбоева,
М.Мирсолиева). –
Т., 2016. –
227 б.
4.
Isakulova N. Using the Venn Diagram in Teaching Geography Terms //Journal
of Pharmaceutical Negative Results.
–
2022.
–
С. 2519
-2523.
227
5.
Isakulova N. USE OF BLITS-QUESTION METHODOLOGY IN TEACHING TERMS
OF GEOGRAPHY //European International Journal of Multidisciplinary Research and
Management Studies.
–
2022.
–
Т. 2. –
№. 06. –
С. 84
-88.
6.
Авлаев О.У., Жўраева С.Н., Мирзаева С.Р. Таълим методлари. –
Т., 2017. –
204 б.
BOLA SHAXSINI SHAKLLANISHI VA AXLOQIY TARBIYANI IZCHIL VA TARTIPLI
AMALGA OSHIRISHBA OILANING
O‘
RNI
Rahimova D.M., TDPU tadqiqotchisi,
O‘
zbekiston
Annotatsiya.
Yoshlarga oilaviy hayot haqidagi ilmiy bilimlarni berishning
ahamiyati shundan iboratki,
o‘
spirin yoshlarni oilaviy hayotga yetuk qilib
shakllantirishda ularda oilaviy munosabatlar t
o‘g‘
risidagi ijtimoiy-psixologik
tasavvurlarini shakllantirish, t
o‘
laqonli baxtli oila qurish uchun kasb-hunarga ega b
o‘
lish
zaruratini singdirish, nikohga yetuklik uchun nikoh omillari va oilaning asosiy
funksiyalari haqidagi tasavvurlarini shakllantirish orqali ularni oilaviy hayotga
tayyorlashga erishish tadqiqotimizda alohida ahamiyatga molikdir.
Tayanch tushunchalar:
Shaxs, shaxsning psixologik tuzilishi, shaxs rivojlanishi,
shaxsning
o‘
zini anglashi va
o‘
zini bilishi
o‘
z xulq
–
atvorini boshqarishi.
O‘
zbekiston yangi davr Uchinchi renesans davrga qadam bosayotgan bir pallada
Prezidentimizning dono siyosati tufayli Respublikada yoshlarimiz yuksalishiga
qaratilgan e’tibor davlat ahamiyatiga molik bo‘
lgan masalalar qatorida rasmiy
ravishda
o‘
rin oldi.
O‘zbekiston respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyyoyev: “Sizlarga
yaxshi ma’lum “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz”
degan shior keng tarqalib, hayotimizga tobora chuqur kirib bormoqda. Lekin
O‘
zbekistonimizning mana shunday yoru
g‘
va farovon istiqbolini bunyod etishdek
mas’uliyatli vazifani kim o‘
z zmmzsiga oladi?
Albatta, faqat zamonaviy bilim va kasb-hunarlarni puxta egallagan, mustaqil
fikrlaydigan, doimo el-yurt taqdiriga daxldorlik tuy
g‘
usi bilan yashaydigan siz, aziz
yoshlarimiz maydonga dadil chiqib, bugungi kunda hayotning
o‘
zi oldimizga
q
o‘
yayotgan vazifalarni hal etishga qodirsiz
” [1] deb ishonch bildirgani barchamiz
uchun yuksak ahamiyatdga egadir. Jamiyatni
o‘
sib rivojlanishi, unig ravnaqi
o‘
sib
kelayotgan yosh avlodning q
o‘
lidadir. Yoshlarni ilm va fanni
o‘zlashtirishi, ta’lim
tizimida
kasb-hunarni egallashi bir qatorda endi ularda
o‘
z shaxsiy hayotlarini rejalashtirish va
oila qurishga intilish hissi tarkib topa boshlaydi. Bu davrga kelib yoshlarda oilaviy
munosabatlarga turli xil qarashlar paydo b
o‘
la boshlaydi. Yoshlarni m
a’nan va ruhan
barkamol etib shakllantirish, ullarning ruhiyatiga t
o‘g‘ri ta’sir eta olish zaruriyati
tu
g‘
iladi. Yoshlarni oila qurishda qoqilmay, balki yetarlicha tasavvurga ega b
o‘
lib, oilaviy
hayotga yetuk qilib shakllantirish, oiladagi deformatsiyalarni oldini olish
–
hozirgi zamon
dolzarb muammolaridan biridir. Shuni ta’kidlab o‘
tish joizki,
o‘
spirinlar oilaviy hayotga
biologik jihatdan yetuk b
o‘
lishi bilan birga, psixologik jihatdan yetukligi ham kelajakda
baxtli oila qurish imkoniyatini kafolatlaytdi. Zero oila mustahkamligi jamiyat
mustahkamligidir.
Oilaviy munosabatlar haqida
O‘
zbekistonda ham qator ilmiy tadqiqot ishlari olib
borilgan va olib borilmoqda. Olimlar asosan oilaning milliy xususiyatlari y
o‘
nalishida ish
olib borganlar. Oilaviy hayotga yetuklikning ijtimoiy-psixologik omillari masalasi bugun
ilmiy muammo sifatida diqqaimiz markazida turibdi. Ayniqsa, keyingi yillarda ajrimlar
