Ta’lim-tarbiya tizimida pedagogika fanlarining o‘rni va ahamiyati

CC BY f
5-9
3
0
Поделиться
Тухтасинов, И. (2023). Ta’lim-tarbiya tizimida pedagogika fanlarining o‘rni va ahamiyati . Цифровизация современного образования: проблема и решение, 1(1), 5–9. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/digitalization-modern-education/article/view/24553
И Тухтасинов, Узбекский государственный университет мировых языков

ректор

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Mazkur maqolada ta’lim-tarbiya tizimida pedagogika fanlarining o‘rni va ahamiyati tahlil etilgan. Mamlakatda ta’lim-tarbiya tizimining sifati va samaradorligini oshirish, bog‘cha tarbiyalanuvchilari, o‘quvchi va talaba yoshlarda zamonaviy bilim va ko‘nikmalarni shakllantirishda pedagogika fanlarining o‘rni muhimligi o‘rganilgan.


background image

5

KONFERENSIYANING YALPI MAJLISI

MA’RUZALARI

TA’LIM

-TARBIYA TIZIMIDA PEDAGOGIKA FANLARINING

O‘

RNI VA AHAMIYATI

Tuxtasinov I.M.,

O‘

zDJTU rektori

Annotatsiya.

Mazkur maqolada

ta’lim

-tarbiya tizimida pedagogika fanlarining

o‘

rni va ahamiyati tahlil etilgan.

Mamlakatda ta’lim

-tarbiya tizimining sifati va

samaradorligini oshirish, bo

g‘

cha tarbiyalanuvchilari,

o‘

quvchi va talaba yoshlarda

zamonaviy bilim va k

o‘

nikmalarni shakllantirishda pedagogika fanlarining

o‘

rni

muhimligi

o‘

rganilgan.

Kalit s

o‘

zlar:

pedagogika,

ta’lim

-tarbiya, insonshunoslik fani, falsafiy, psixologik,

didaktik, kibernetik, matematik, psixoteropevtik, akmeologik.

S

o‘nggi yillarda mamlakatda ta’lim

-tarbiya tizimining sifati va samaradorligini

oshirish, bo

g‘

cha tarbiyalanuvchilari,

o‘

quvchi va talaba yoshlarda zamonaviy bilim va

k

o‘nikmalarni shakllantirish, ta’lim tizimlari hamda ilm

-fan sohasi

o‘

rtasida yaqin

hamkorlik va integratsiyani, ta’limning uzviyligi va uzluksizligini ta’minlash borasida

tizimli ishlar amalga oshirilmoqda.

Shu bilan birga, milliy ta’lim

-tarbiya tizimining

amaldagi holati uni zamon talablari asosida modernizatsiya qilish, yoshlarni yuksak

bilim-

ma’rifat egalari, jismoniy va ma’naviy sog‘lom insonlar etib tarbiyalash, ta’lim

muassasalarining rahbar va pedagog xodimlari nufuzini oshirish, ularning samarali
faoliyat yuritishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratish b

o‘

yicha izchil chora-tadbirlarni

amalga oshirishni talab etmoqda [1].

O‘zbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta’lim

-tarbiya va ilm-fan sohalarini

yanada rivojlantirishning asosiy y

o‘

nalishlari belgilandi [1] (1-rasmga qarang):

1-rasm.

O‘

zbekistonning ya

ngi taraqqiyot davrida ta’lim

-tarbiya va ilm-fan

sohalarini yanada rivojlantirishning asosiy y

o‘

nalishlari


background image

6

Pedagogika atamasi ikki yunoncha sо‘z:

pais, paidos

-

bola, gо‘dak va

ago

-

yetaklayapman sо‘zlarining birikuvidan hosil bо‘lgan va bola yetaklovchi

yoki bolaga yо‘l

kо‘rsatuvchi degan ma’noni anglatadi. Rivoyatlarga qaraganda,

Qadimgi Yunonistonda quldorlar ularning bolalarini maktabga olib boruvchi va

maktabdan olib keluvchi maxsus qulni tayinlaganlar. Uni

«paidagog»

deb ataganlar.

Keyinchalik bola

larga ta’lim va tarbiya berish bilan shug‘

ullanuvchi kishilarni

pedagoglar deb atash odat tusini olgan. Pedagogika fanining nomi ham ayni shu sо‘zdan

kelib chiqqan [8; 31-b.].

“Pedagogika” sо‘zi bir necha ma’nolarga ega. Birinchidan, ular pedagogika fanini

belgilaydilar. Ikkinchidan, pedagogika

bu san’at, degan fikr ham bor, shuningdek u

amaliyotga tenglashatiriladi. Ba’zan pedagogika deganda ta’lim sohasida ishlab chiqilgan
faoliyat tizimi, ya’ni materiallar, usullar, tavsiyalarda loyihalashtirish tushun

iladi.

Bunday noaniqliklar kо‘pincha noaniqlikni hosil qiladi.

Bunday qarashlar ta’limga muayyan yondashuvlar, usullar va tashkiliy shakllarga

oid tasavvurlarni keltirib chiqardi: hamkorlik pedagogikasi, rivojlanish pedagogikasi,
muzey pedagogikasi, xavf pedagogikasi, identifikatsiya pedagogikasi va boshqalar.

Biroq, terminni talqin qilishda bunday noaniqlik aniq tushunishga imkon

bermaydi. Buning uchun asosiy tushunchalar, mazmun-

mohiyat aniq belgilangan bо‘lishi

kerak. Pedagogika terminini “pedagogika fani” sifatida ishlatamiz

[7; 3-b.].

Pedagogika fan sifatida ijtimoiy shaxs, belgilangan pedagogik maqsadi hamda

pedagogik rahbarligi tavsiflanib, insonni jamiyat hayoti bilan tanishtirish faoliyatini

о‘rganadi. Pedagogikaning predmeti –

tarbiya, obyekti esa

ta’lim jarayonini olingan

[7; 5-

6-b.].

Pedagogika fanining vazifalari quyidagilarda о‘z ifodasini topgan:

ta’lim jarayonining obyektiv qonuniyatlarini aniqlash;

zamonaviy pedagogik tizimlarni asoslash;

ta’limning yangi mazmuni, usullari, shakllari, ta’li

m-tarbiya, jarayonini boshqarish

tizimlarini ishlab chiqish [7; 10-11-b.].

Pedagogika fani insonda jahon tajribalarida sinalgan tizim bо‘lgan bozor

munosabatlarini shakllantirish, milliy meros, an’analar, milliy va umuminsoniy

qadriyatlarning boy manbalari

bо‘lgan ma’naviy

-

ma’rifiy tushunchalar haqida bilim,

malaka hosil qilishda boshqa fanlar qatori о‘z о‘rni va aloqadorligi bor.

Pedagogika birinchi navbatda falsafa bilan mushtarak rivojlanib kelgan. Chunki

falsafadan ajralib chiqqan pedagogika insoniy jamiyat va tabiat rivojlanishining umumiy

qonunlaridan ilmiy manba sifatida foydalanadi [4].

X.Ibraimov, M.Quronovlar pedagogika

insonshunoslik fani bо‘lib, jamiyat va

shaxs munosabatlarini tizimlashtiradigan tarbiya va ta’lim muammolarini о‘rganadi.

Unda hozirgi zamon fani va metodologiyasining quyidagi umumiy masalalari yoritiladi:

fan tarixi va taraqqiyoti;

fan haqidagi asosiy konsepsiyalar;
hozirgi zamon fanidagi asosiy dolzarb muammolar.

Pedagogika fanining predmeti sifatida quyidagilar belgilangan:

ta

’lim

-tarbiyaning zamonaviy qonuniyatlari;

ta’lim

-tarbiya mazmuni;

ta’lim

-tarbiyaning usullari, vositalari;

dunyonining moddiy-

ma’naviy rivojida shaxs kamoloti uyg‘

unligi [5; 27-b.].


background image

7

Pedagogika fan sifatida shakllanib, takomillashib borib, ta’lim

-tarbiyaning maqsad

va vazifalari, ularning mazmuni, usullari hamda tashkil etish shakllari haqidagi fanga

aylandi.

Pedagogika jamiyatning ta’lim

-

tarbiyaga bо‘lgan ehtiyojini qondirishga

yо‘naltirilgan insoniy faoliyat sohasi. Bu fan о‘qituvchilarga bilim berish va

bu bilmilarni

hayotda qо‘llay olish sirlarini о‘rgatadi. Insonga ta’lim

-tarbiya u ona qornida ekanligidan

boshlab, to qabrga kirgunga qadar berilishi kerak. Demak, ta’lim

-tarbiya, birinchidan,

jarayon, ikkinchidan, u uzluksiz.

Pedagogika fanining tadqiqot obyekti

uzluksiz ta’lim

-tarbiya jarayonidir.

Pedagogika fanining predmeti

bо‘lgan ilmiy bilim asosida jamiyatning alohida funksiyasi

tarbiya mazmuni yotadi.

Pedagogika fanining predmeti

о‘qitishning ta’lim

-tarbiyaning zamonaviy

qonuniyatlari, mazmuni, usullari, vositalari bilan yoshlarni, mutaxassislarni

qurollantiruvchi fan bо‘lganligi uchun uning metodologik asoslari maqsad va vazifalari

dunyoning moddiy-

ma’naviy rivojida shaxs kamolati uyg‘

unligi qonuniyatlari va

davlatning zamonaviy siyosatidan kelib chiqadi [8; 30-b.].

A.Asqarov, Z.Axrorova, E.Rо‘zimatov, Sh.Sadikova, U.Sodikovlar hammualliflikda

yaratilgan “Umumiy pedagogika” fani bо‘yicha О‘UMda pedagogika –

ta’lim va tarbiya

jarayonini yaxlitlikda о‘rganadigan fan sohasi sifatida о‘rganilgan

.

Pedagogika fani shaxsni rivojlantirishning ikki muhim jihati

uni о‘qitish va

tarbiyalashga asosiy e’tiborni qaratganligi bois didaktika (ta’lim nazariyasi) va tarbiya

nazariyasi fanning muhim tarkibiy qismlari hisoblanadi. Pedagogika fanining obyekti

yaxlit pedagogik jarayon. Pedagogika fanining predmeti

ta’lim

-tarbiya jarayoni,

mazmuni, qonuniyatlari, tamoyillari, shakl, metod va vositalari tashkil etadi. Pedagogika
fanining vazifalari quyidagicha belgilangan:

pedagogika fani shaxsni shakllantirishdek ijtimoiy buyurtmani bajarish asosida

jamiyat taraqqiyotini ta’minlash;

ijtimoiy munosabatlar mazmuni, davlat va jamiyat rivojlanish strategiyasi, uning

hayotida yetakchi о‘rin tutuvchi g‘

oyalar;

О‘zbekiston Respublikasida demokratik, insonparvar hamda huquqiy jamiyatni

barpo etish sharoitida mazkur fan yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi

yuqori malakali kadrlarni tarbiyalash tizimini ishlab chiqish, il

g‘

or xorijiy tajribalar

asosida ta’lim va tarbiya nazariyasini rivojlantirish

[3; 21-22-b.]. Pedagogika fani

rivojining falsafiy, psixologik, didaktik, kibernetik, matematik, psixoteropevtik,

akmeologik kabi asos

iy taraqqiyot yо‘nalishlaridan iborat

[8; 31-b.] (2-rasmga qarang):

2-

расм. Pedagogika fani rivojining asosiy taraqqiyot yо‘nalishlari


background image

8

Zamonaviy sharoitda pedagogikaning asosiy vazifalari

inson turmush tarzining

barcha yо‘nalishlari (ijtimoiy, shaxsiy

, siyosiy va boshqalari)da samarali pedagogik

tizimlarni yaratishga yо‘naltirilgan. Bularga quyidagilarni kiritish mumkin:

ta’lim

-

tarbiya, ta’limiy va tarbiyaviy tizimlarni boshqarish sohasiga doir

qonuniyatlarni aniqlash va о‘rganish;

pedagogik tajriban

i о‘rganish va joriy etish;

ta’lim tizimlarining istiqboldagi rivojlanishini tashxis etish;

ta’lim

-tarbiyaning yangi shakl, metod va vositalarini ishlab chiqish;

pedagogik tadqiqot natijalarini ta’lim amaliyotiga tatbiq etish;

xalqaro pedagogik loyihalarda ishtirok etish, axborotlar almashish, pedagogik

yо‘nalishga doir xalqaro tajribalarni о‘rganish;

pedagogik muasssalarning barqaror tizimini ishlab chiqish va ularning

samaradorligini oshirish [8; 31-32-b.].

O‘

zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 6-noyabrdagi

“Ta’lim

-tarbiya

tizimini yanada takomillashtirishga oid q

o‘

shimcha chora-tadbirlar t

o‘g‘risida” PQ

-4884-

son Qarorida 2021/2022

o‘

quv yilidan boshlab pedagogik tayyorgarlik modullarga

quyidagicha e’tibor qaratilgan

:

oliy ta’lim tashkilotl

arining pedagogik b

o‘lmagan bakalavriat ta’lim yo‘

nalishlarida

tahsil olayotgan talabalari uchun ixtiyoriy ravishda

o‘

zlashtiriladigan pedagogik

tayyorgarlik modullarini ishlab chiqish va amaliyotga kiritish;

pedagogik tayyorgarlik modullarining mazmuni va hajmiga q

o‘

yiladigan talablarni

Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi bilan kelish

ish [2].

Ta’lim jarayonida pedagogika fanlarining ahamiyatini quyidagilarda kо‘rish

mumkin:

о‘qitish metodikalarini ishlab chiqish;

pedagogik jarayonlar tadqiq qilish;

pedagogik nazariyalarni rivojlantirish;

pedagogik amaliyotni qо‘llab

-quvvatlash [6].

Foydalanilgan adabiyotlar r

o‘

yxati:

1.

O‘zbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta’lim

-tarbiya va ilm-fan sohalarini

rivojlantirish chora-tadbirlari t

o‘g‘

risida.

O‘

zbekiston Respublikasi Prezidentining PF-

6108-son Farmoni.2020-yil 6-noyabr.

2.

Ta’lim

-tarbiya tizimini yanada takomillashtirishga oid q

o‘

shimcha chora-

tadbirlar t

o‘g‘

risida.

O‘

zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ-4884-son Qarori. 2020-

yil 6-noyabr.

3.

Асқаров А., Ахророва З., Рўзиматов Э., Садикова Ш., Содиков У. “Умумий

педагогика” фани бўйича ЎУМ. –

Тошкент, 2018. –

374 б. –

Б. 21

-22.

4.

Атоева Н., Салаева М., Ҳасанов С. Умумий педагогика. Ўқув қўлланма. –

Тошкент: Фан ва технологиялар, 2013. –

860 б.

5.

Ибраимов Х., Қуронов М. Умумий педагогика. Дарслик. –

Т.: Саҳҳоф, 2023. –

416 б. –

Б. 27.

6.

Основы системы педагогических наук: понятие, структура и

взаимосвязь. Электронный ресурс:

Основы системы педагогических наук:

понятие, структура и взаимосвязь (nauchniestati.ru)

7.

ПЕДАГОГИКА. Учебник для студентов педагогических учебных заведений

// Под редакцией заслуженного деятеля науки РФ, член

-

корреспондента РАО,

доктора педагогических наук, профессора Павла Ивановича Пидкасистого. –

334 с.


background image

9

8.

“Педагогиканинг тараққиёт тенденциялари ва инновациялари” модули

бўйича ўқув

-

услубий мажмуа.

Тошкент, 2017. –

295 б.

ФОРМИРОВАНИЕ ФОНЕТИЧЕСКИХ НАВЫКОВ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА

КАК ИНОСТРАННОГО

Пханаева С.Н., канд. пед. наук., доцент

ФГБОУ ВО «Адыгейский

государственный университет», г. Майкоп, Россия

Аннотация.

В статье рассматриваются вопросы постановки русских звуков с

учетом интерференции родного языка учащихся. Фонетический уровень языка

тесно связан с другими языковыми уровнями, а фонетические единицы
детерминируют лексические и синтаксические единицы. Учет этого факта
определяет коммуникативный подход к обучению иноязычному произношению,

в котором учитываются как формальный, так и функциональный аспект

овладения фонетическими навыками.

Ключевые слова

: русский язык как иностранный, методика обучения

фонетике, фонетический навык, ударение, интонация.

Необходимым условием адекватного понимания речевого сообщения,

точности выражения мысли,

и выполнение языком любой коммуникативной

функции является сформированность фонетических навыков

[2]. Известно, что

данный процесс происходит легко у маленьких детей в естественной языковой

среде. А в условиях неязыковой среды, на уроках иностранного языка следует
уделять значительное внимание постановке произносительных навыков. Это

является причиной усердной работы над произношением учащихся на начальном

этапе.

Сформированность фонетических навыков служит непременным условием

адекватного понимания речевого сообщения, точности выражения мысли и
выполнения языком любой коммуникативной функции. Произношение —

базовая характеристика речи, основа для развития и совершенствования всех

остальных навыков иноязычного говорения. Фонетические навыки предполагают

корректное произношение, т. е. сформированность навыков артикулирования
звуков и звукосочетаний, владение интонацией, а также умение расставить

ударение, соответствующее нормам изучаемого языка. Основная сложность в

обучении произношению заключается в межъязыковой интерференции.

Приступая к изучению иностранного языка, учащиеся обладают устойчивыми
навыками аудирования и произнесения звуков родного языка, они владеют также
основными интонемами. Интерференция возникает за счет того, что

слухопроизносительные навыки родного языка переносятся на иностранный, т.е.

звуки иностранного языка уподобляются звукам родного. Преподаватель обязан
прогнозировать появление таких ошибок и по возможности предупреждать их. В

центре внимания должны находиться при этом те явления, которые составляют

специфику артикуляционной базы изучаемого языка.

Не стоит недооценивать роль фонетических навыков в процессе обучения

иностранному языку в школе, т.к. данные навыки имеют смыслоразличительное
значение. Неправильно произнесенный звук может полностью изменить смысл

слова, а это, как правило, создает трудности при говорении или восприятии речи

на слух в процессе коммуникации.

Библиографические ссылки

O'zbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta'lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining PF-6108-son Farmoni.2020-yil 6-noyabr.

Ta’lim-tarbiya tizimini yanada takomillashtirishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ-4884-son Qarori. 2020-yil 6-noyabr.

Аскаров А., Ахророва 3., Рузиматов Э., Садикова Ш., Содиков У. "Умумий педагогика" фани буйича УУМ. - Тошкент, 2018. - 374 б. - Б. 21-22.

Атоева Н., Салаева М., Х,асанов С. Умумий педагогика. Укув кулланма. -Тошкент: Фан ва технологиялар, 2013. - 860 б.

Ибраимов X., Куронов М. Умумий педагогика. Дарслик. - Т.: Сахдоф, 2023. -416 б.-Б. 27.

Основы системы педагогических наук: понятие, структура и взаимосвязь. Электронный ресурс: Основы системы педагогических наук: понятие, структура и взаимосвязь (nauchniestati.ru)

ПЕДАГОГИКА. Учебник для студентов педагогических учебных заведений // Под редакцией заслуженного деятеля науки РФ, член-корреспондента РАО, доктора педагогических наук, профессора Павла Ивановича Пидкасистого. - 334 с.

“Педагогиканинг тараққиёт тенденциялари ва инновациялари” модули бўйича ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент, 2017. – 295 б.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов