“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
83
Yoqubov Murodjon G‘opirjonovich
Adliya vazirligi huzuridagi X. Sulaymonova nomidagi Respublika sud ekspertizasi
markazining Axborot texnologiyalarini va innovatsiyalarni joriy qilish bo‘limi boshlig‘i
Kudratov Sanjar Marupovich
Adliya vazirligi huzuridagi X. Sulaymonova nomidagi Respublika sud ekspertizasi
markazining Tashkiliy-nazorat va tahliliy bo‘limi katta mutaxassisi
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VA RAQAMLI SUD EKSPERTIZA
Yakubov Murodjon Gopirjonovich
The Republican Center of Forensic Expertise named after Khadicha Sulaymonova under
the Ministry of Justice. Head of the Department for Implementation of Information
Technologies and Innovations.
Kudratov Sanjar Marupovich
The Republican Center of Forensic Expertise named after Khadicha Sulaymonova under
the Ministry of Justice. Senior Specialist of the Organizational Control and Analytical
Department.
DIGITAL TECHNOLOGIES AND DIGITAL FORENSIC EXAMINATION
Якубов Муроджон Гопиржонович
Республиканский центр судебной экспертизы при Министерстве юстиции
.
Начальник Отдела внедрения информационных технологий и инноваций.
Кудратов Санжар Марупович
Республиканский центр судебной экспертизы при Министерстве юстиции
.
Старший специалист Организационно
-
контрольного и аналитического отдела.
ЦИФРОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ И ЦИФРОВАЯ СУДЕБНАЯ
ЭКСПЕРТИЗА
Insoniyat taraqqiyotining eng yuksak cho‘qqiga ko‘tarilgan davri bu
XXI asr-axborot asridir. Ushbu asrda kompyuter vositalari va axborotlashtirish
jarayonlari kashf etilib insoniyat hayotining yengil bo‘lishi bilan birga tezkorlik
bilan axborot olishi, saqlashi, ulardan nusxa ko‘chirishi va unga taqiq qilish kabi
ko‘p masalalar o‘z yechimini topdi. Axborot texnologiyalarining rivojlanishi bilan
bir qatorda bu sohada jinoyatchilikning o‘sib borayotgan va rivojlanayotgan
tendensiyasi mavjud.
Jinoyatlarni tergov qilish ancha mashaqqatli jarayon hisoblanadi. Bu jinoiy
va jinoyat-protsessual huquq sohasidagi bilimlardan, shuningdek, fan,
texnologiya, san’at yoki hunarmandchilik sohasidagi bilimlarni o‘z ichiga olgan
maxsus bilimlardan foydalanishni talab qiladi.
Jinoyat protsessida maxsus bilimlardan foydalanishning muhim
protsessual shakllaridan biri bu sud ekspertizasi hisoblanadi.
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
84
Ekspertizaning mohiyati jinoyat ishini to‘g‘ri hal etish uchun muhim
bo‘lgan faktik ma’lumotlarni aniqlash maqsadida moddiy ashyolarni,
shuningdek, turli hujjatlarni (shu jumladan, tergov harakatlari bayonnomalarini)
tahlil qilishdan iborat. O‘rganish natijalari bo‘yicha ekspert xulosa tuzadi, bu
qonun hujjatlarida nazarda tutilgan protsessual harakatlaridan biridir.
Dastlabki tergov va sud tergovi davomida ham amalga oshiriladigan
protsessual harakat sifatida ekspertiza ma’lumotlarning belgilangan hajmi va
ahamiyati bo‘yicha so‘roqdan keyin ikkinchi o‘rinni egallaydi.
Shuni ta’kidlash kerakki, sud-ekspertizasi amaliyoti soha sifatida turli xil
elementlarning murakkab tizimi bo‘lib, ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi,
normativ tartibga solish, ekspert faoliyati subyektlarining holati va funksiyalari,
texnik vositalar va ilmiy asoslangan ekspert tadqiqotlarini o‘tkazish usullari.
Shuning uchun bunday murakkab, rivojlanayotgan tizimda zamonaviy texnik
vositalardan foydalanmasdan turib, rivojlanish mumkin emas, albatta, ular
kompyuter texnologiyalari va tizimlarini o‘z ichiga olishi kerak.
Hozirgi vaqtda zamonaviy kompyuter texnologiyalari juda yuqori darajaga
ko‘tarilganligi va ulardan foydalanishda ekspertiza tadqiqotlarini o‘tkazishda
odatiy operatsiyalarni ko‘p jihatdan avtomatlashtirish, murakkab va
mashaqqatli hisob-kitoblarning aniqligi va samaradorligini oshirish imkoniyatini
beradi. Buning oqibatida, bir tomondan, ma’lum ekspertiza tadqiqotlarini
kognitiv jarayon sifatida aylantirish bo‘lsa, boshqa tomondan, uning
imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytirishga, shuningdek, olingan
ma’lumotlarning ilmiy asosliligini oshirishga xizmat qiladi.
Bugungi kunda qo‘llaniladigan ko‘p sonli ekspert tadqiqot usullarining har
biri, jumladan, kompyuterlardan foydalanish, o‘ziga xos va turli obyektlarni
o‘rganishda muayyan muammoni hal qilishga qaratilgan bo‘lishiga qaramay, ular
ham bir qator umumiy xususiyatlarga ega bo‘lib kelmoqda.
Ayni paytda telekommunikatsiya tizimlari, videoyozuvlarning raqamli
fonogrammalari, kompyuter texnikasi va dasturiy mahsulotlar bo‘yicha
tadqiqotlar jadal rivojlanmoqda, sud-ekspertizalarining boshqa turlarini
o‘tkazish usullarini takomillashtirish ishlari olib borilmoqda. Ekologik, suv
transporti, oziq-ovqat mahsulotlari kabi ekspertiza asoslari ishlab chiqilmoqda.
Sud-ekspertizasiga kompyuter texnologiyalarini joriy etilishi bu insoniyat
faoliyatining barcha sohalarini, ham kasbiy, shaxsiy, maishiy faoliyatni
kompyuterlashtirishning umumiy jarayoni bo‘lib qolmoqda.
Kompyuter texnologiyalari sud-ekspertizasi jarayonini ko‘p jihatdan
avtomatlashtirishga imkon berdi. Eksperimental ma’lumotlarni yig‘ish va qayta
ishlash, ma’lum formulalar va algoritmlar yordamida yordamchi hisob-
kitoblarni amalga oshirish, tasvirlarni tahlil qilish, individual ekspert
muammolarini hal qilishda va yangi usullarni joriy etdi va ekspert tadqiqotlari
metodologiyasini o‘zgartirdi.
Sud ekspertizasini rivojlantirish jarayoni bevosita tergov va sud
amaliyotining ehtiyojlariga bog‘liq. Aynan u jinoyatlarni tergov qilish uchun
muhim bo‘lgan holatlarni aniqlash uchun zarurligini yoki boshqa ilmiy
tadqiqotlarning dolzarbligini aniqlaydi.
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
85
Jamiyat rivojlanishining zamonaviy davri axborotlashtirish jarayoni bilan
ajralib turadi. Bugungi axborot davrida har qanday jamiyatda axborot hamisha
mamlakat taraqqiyotining ko‘zgusi, kishilarning tafakkuri va siyosiy saviyasining
shakllanishida asosiy vosita bo‘lib kelmoqda.
Jahonda kechayotgan globallashuv va integratsiya, mamlakatimizda olib
borilayotgan siyosiy modernizatsiya jarayonlarida axborotning ahamiyati, xususan,
axborot erkinligi va ochiqligi masalasi shaxs, jamiyat va davlat hayotida tobora
muhim ahamiyat kasb etib, zamonaviy axborot tizimining shakllanganligi har
qanday mamlakatning salohiyati va taraqqiyotini belgilovchi omil bo‘lib sanalmoqda.
So‘nggi yillarda olib borilayotgan islohotlar ijtimoiy hayotga raqamli
texnologiyalarni faol joriy etish bilan birga aholining elektron xizmatlardan
foydalanish, davlat xizmatlarini bosqichma-bosqich elektron shaklga o‘tkazish
hamda aholining raqamli ko‘nikmalarini oshirish kabi ustuvor vazifalarni
belgilamoqda.
Shunga ko‘ra, X. Sulaymonova nomidagi Respublika sud ekspertizasi
markazida ham zamon bilan hamnafas tarzda yangi innovatsion ishlanmalar,
axborot tizimlari keng joriy qilinmoqda. Bugungi kunda Markazda axborot
texnologiyalari va innovatsiyalarni joriy etish, raqamli sud ekspertizasini tashkil
etishga mas’ul bo‘lgan alohida bo‘lim “Axborot texnologiyalarini va
innovatsiyalarni joriy qilish bo‘limi” faoliyat yuritmoqda.
So‘ngi yillarda X. Sulaymonova nomidagi Respublika sud ekspertizasi
markazida bir qancha yangi axborot tizimlari joriy etildi. Jumladan, O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining “Sud-ekspertlik faoliyatini yanada takomillashtirish
chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2019-yil 17-yanvardagi PQ–4125-son Qarori bilan
tasdiqlangan “Yo‘l xaritasi”ning 20-bandi ijrosi yuzasidan avtomatlashtirilgan
axborot-qidiruv tizimlari va kompyuter dasturlari, elektron ma’lumotlar
bazalarini joriy qilish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi ishlab chiqildi.
Ushbu chora-tadbirlar dasturiga binoan sud ekspertiza muassasalarida
quyidagilarni nazarda tutuvchi avtomatlashtirilgan axborot-qidiruv tizimlari va
kompyuter dasturlari, elektron ma’lumotlar bazalarini joriy etish ko‘zda tutilgan:
– sud ekspertlarining avtomatlashtirilgan ish o‘
rinlarini tashkil etish;
– ekspert xulosalarini ro‘yxatga olish va buyurtmachilarga yuborish,
shuningdek, sud ekspertlarining qo‘shimcha materiallar taqdim etilishini so‘rab
kiritgan iltimosnomalarini yuborish va ularni taqdim qilish muddatlarini
qisqartirish maqsadida idoralararo elektron hujjat aylanishi tizimini joriy qilish;
– ko‘rilayotgan ish natijasidan manfaatdor bo‘lgan tomonlardan birining
yoki boshqa shaxslarning foydasiga xulosa olish uchun sud ekspertiga ta’sir
ko‘rsatish holatlari, shuningdek, sud eksperti tomonidan korrupsiya holatlariga
yo‘l qo‘ymaslik maqsadida tadqiqot obyektlarini shifrlash (kodlash) tizimini
to‘
liq joriy etish;
– sud ekspertizalarini o‘tkazish ketma-ketligi, shuningdek, ularning
muddatini to‘xtatish va uzaytirishni nazorat qilish imkoniyati.
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
86
Ushbu chora-tadbirlar dasturiga ko‘ra, 2019-yil iyul – 2020-yil dekabr
oylari oralig‘ida “Sud ekspertizalari hisobi tizimi” axborot tizimini ishlab chiqish
va tegishli huquqni muhofaza etuvchi organlar bilan integratsiya qilish
belgilangan.
Axborot tizimini ishlab chiqish bo‘yicha “Texnik topshiriq” ishlab chiqilgan
bo‘lib, ushbu “Texnik topshiriq”qa O‘zbekiston Respublikasi Axborotlashtirish va
telekommunikatsiyalar sohasida nazorat bo‘yicha davlat inspeksiyasining
Texnik ko‘maklashish markazi DUK va O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligi qoshidagi Elektron hukumat va
raqamli iqtisodiyot loyihalarini boshqarish markazi tomonidan ijobiy xulosa
olingan.
Bugungi kunda elektron hujjatlar aylanish axborot tizimini ishlab chiqish
jarayoni yakunlanib, Markazda to‘liq ishga tushirildi. Tizim quyidagi modullardan
iborat:
–
administrator moduli;
–
kadrlar hisobini yuritish moduli;
– kadrlar hisobi bo‘yicha hisobotlar mo
duli;
– tadqiqot fayllarini tizimda ro‘yxatdan o‘
tkazish moduli;
–
tadqiqot fayllari harakati moduli;
–
tadqiqot fayliga ijrochi tayinlash moduli;
–
ekspertiza fayli tayinlash moduli;
–
ekspertiza xulosasini shakllantirish moduli;
– ekspertiza xulosasini rahbariyat bilan kelishish moduli
;
– hisobotlar moduli va boshqalar axborot tizimining asosiy vazifasi
quyidagilar hisoblanadi:
– RSEMda ekspertizalar hisobini yuritishning samarali va aniq boshqaruv
mexanizmini joriy qilish;
– sud ekspertizasi hisobini yur
itishni avtomatlashtirish;
–
sud ekspertizasini ijro qismida nazoratni kuchaytirish;
– axborot-tahlil faoliyatini samarasini rivojlantirish
– sud ekspertizasini o‘tkazishda tizimli tahlil va rejalashtirishni
tashkillashtirish;
– hisobot shakllantirish jara
yonini muqobillashtirish;
– xodimlar h
isobini yuritish;
– RSEM devonxonasi faoliyatini sud ekspertizasi hisobi qismida
avtomatlashtirish;
–
sud ekspertizasi harakati hisobini yuritish;
– ekspertlar faoliyatini sud ekspertizasi hisobini yuritish qismida
avt
omatlashtirish;
– avtomatik tarzda sud ekspertizalari bo‘yicha statistik va tasdiqlangan
hisobot shakllarini shakllantirish.
Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil
17-yanvardagi PQ–4125-son Qarori bilan tasdiqlangan “Yo‘l xaritasi”ning
19-bandiga ko‘ra Markaz rasmiy veb-sayti (sudex.uz) yangidan ishlab chiqildi.
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
87
Mazkur veb-sayt Markaz faoliyatiga daxldor axborot va yangiliklarni maqola, xabar
va tahliliy materiallar shaklida yoritib borish, e’lonlar va boshqa ma’lumotlarni
ochiqlik tamoyili asosida ommaga yetkazishga xizmat qilmoqda.
Shuningdek, Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 13-apreldagi “O‘zbekiston
Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi X. Sulaymonova nomidagi Respublika
sud ekspertizasi markazi faoliyatini yanada takomillashtirish hamda sud
ekspertlarining malakasini oshirish tizimini tashkil qilish to‘g‘risi”da 206-son
Qarori ijrosini ta’minlash maqsadida hamda bugungi murakkab pandemiya
sharoitidan kelib chiqib “Elektron ta’lim platformasi” axborot tizimi ishlab
chiqildi.
Mazkur tizim quyidagi modullardan tashkil topgan:
– tinglovchilarni ro‘yxatdan o‘
tkazish moduli;
–
tinglovchilarni aktivatsiya hamda deaktivatsiya qilish moduli;
–
tinglovchilarni davomatini nazorat qilish moduli;
– tinglovchilarni kursni o‘zlashtirish ko‘
rsatkichini nazorat qilish moduli;
– tinglovchilarni tashkilotlari bo‘
yicha saralash moduli;
–
testlar moduli;
– video ma’
ruzalar moduli;
–
taqdimotlar moduli;
– sertifikatlar moduli.
Axborot makonida ma’lumotlar ko‘payib borgani sari kerakli ma’lum bir
kichik yo‘nalishga mo‘ljallangan ma’lumotlarni izlab topish, ulardan foydalanish
shunchalik qiyinlashib boraveradi. Ushbu muammoning yechimi sifatida axborot
portallaridan keng foydalaniladi.
Axborot portali – bu ma’lum bir mavzu bo‘yicha batafsil ma’lumot
beradigan katta internet-resurs. Axborot portali oddiy tematik saytdan farqli
o‘laroq, foydalanuvchilar bilan aloqa qilish, tematik pochta jo‘natmalari, qidirish
uchun vositalarni o‘z ichiga oladi, shuningdek, tashrif buyuruvchilarga bir-biri
bilan, masalan, forumda yoki suhbatda muloqot qilish imkoniyatini beradi.
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining 2021-yil 11-fevraldagi
“Adliya vaziri tomonidan Yuridik ta’lim va sud-ekspertiza faoliyatini
muvofiqlashtirish boshqarmasining 2020-yil yakuni bo‘yicha hisoboti natijalari
yuzasidan belgilangan topshiriqlarni 2021-yilda amalga oshirish bo‘yicha yo‘l
xaritasi”ning 20-bandiga ko‘ra “Sud ekspertlik sohasiga zamonaviy axborot
texnologiyalari va innovatsiyalarni keng joriy qilish, shu jumladan, aholiga sud-
ekspertlik faoliyatiga doir ma’lumotlarni yetkazishga qaratilgan sud-ekspertiza
axborot portalini yaratish” belgilab o‘tilgan.
Mazkur topshiriq ijrosini ta’minlash maqsadida “sudexpert.uz” – axborot
portali ishlab chiqildi. Ushbu axborot portal quyidagi asosiy modullardan iborat:
– markaz tarixi haqida ma’
lumot;
– murojaatlarni ko‘
rib chiqish tartibi va muddatlari;
– markaz va uning viloyat bo‘limlaridagi laboratoriya va bo‘limlari haqida
ma’
lumot;
– sud-
ekspertiza sohasida akkreditatsiya;
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
88
– o‘tkaziladigan tadqiqot turlari haqida ma’
lumot;
–
markazga ishga qabul qilish tartibi;
– sud ekspertlarining malakasini oshirish o‘quv markazi haqida ma’
lumot;
– nodavlat sud-
ekspertiza tashkilotini tashkil etish tartibi;
– nodavlat sud eksperti bo‘lish uchun qo‘yiladi
gan talablar;
– nodavlat sud-ekspertiza tashkilotlari tomonidan o‘tkaziladigan tadqiqot
turlari ro‘
yxati;
– ekspertiza tadqiqotini o‘tkazish uchun to‘lov narxlari haqida ma’lumot
va “sudexpert.uz” – axborot portali yaratilishi natijasida quyidagi natijalarga
erishiladi:
– aholiga sud-ekspertlik faoliyatiga doir ma’lumotlar qulay shaklda
yetkaziladi;
– ma’lumotlar guruhlangan holda sodda foydalanuvchi interfeysida
joylashtiriladi;
– markaz tarixi, Markazda o‘tkaziladigan sud ekspertizasi va tadqiqot
turlari to‘g‘risida ma’lumotlar, davlat va nodavlat sud eksperti bo‘lish uchun
qo‘yiladigan talablar, tadqiqot o‘tkazish muddatlari va boshqa ko‘plab foydali
axborotlardan tashkil topadi.
Bugungi kunda axborot tizimlari bilan bir qatorda tezkor xabar almashish
vositasi messenjerlar ommalashib bormoqda. Yurtimizda ushbu
messenjerlarning eng mashhuri telegram bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi Adliya
vazirligi huzuridagi X. Sulaymonova nomidagi Respublika sud ekspertizasi
markazi ham o‘zining telegram tarmog‘idagi rasmiy boti “@sudexuz_bot” va
kanaliga (t.me/sudexuz) ega.
Bundan tashqari, Markaz pulli xizmat uchun to‘lovlarni naqdsiz
ko‘rinishda qabul qilish uchun “payme” elektron pul o‘tkazmalari tizimiga
ulangan.
Sud-ekspertiza sohasidagi eng muhim va oxirgi qadamlaridan biri bu
“O‘zbekiston Respublikasida sud-ekspertlik tizimini takomillashtirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi Prezident Farmoni (PF–6256-son, 05.07.2021-y.) qabul
qilinganligi bo‘ldi.
Farmon bilan O‘zbekistonda sud-ekspertlik faoliyatini rivojlantirishning
2021−2025
-yillarga mo‘ljallangan konsepsiyasi hamda konsepsiya bo‘yicha
2021−2023
-yillarda amalga oshiriladigan ishlar yuzasidan “yo‘l xaritasi” tasdiqlandi.
Farmonga ko‘ra, 2022-yil 1-martdan aholiga va vakolatli organlarga sud-
ekspertlik faoliyatiga doir ma’lumotlarni yetkazish va axborot hamkorligining
barcha turlarini ta’minlash uchun mo‘ljallangan “E-ekspertiza” yagona elektron
axborot tizimi ishga tushiriladi.
Shu bilan birga, sud ekspertizasi sohasiga rivojlangan axborot texnologiyalari
va innovatsiyalarni keng joriy qilish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish sohasida:
–
sud ekspertizasi sohasiga rivojlangan axborot texnologiyalari va
innovatsiyalarni keng joriy qilish bo‘yicha takliflar ishlab chiqiladi hamda sohada
zamonaviy axborot texnologiyalarining keng qo‘llanilishi bo‘yicha tegishli chora-
tadbirlarni amalga oshiriladi;
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
89
–
sud-ekspertiza muassasalarida avtomatlashtirilgan axborot-qidiruv tizimlari
va kompyuter dasturlari, elektron ma’lumotlar bazalarini joriy etish yuzasidan
takliflar ishlab chiqi
ladi;
–
davlat sud-ekspertiza muassasalari va nodavlat sud-ekspertiza
tashkilotlarida axborot xavfsizligi, tizim va manbalarni himoyalash bo‘yicha “Axborot
xavfsizligi siyosati” tizimini ishlab chiqish hamda sud-ekspertiza faoliyatiga tatbiq
etish bo‘yicha takliflar ishlab chiqiladi hamda uning bajarilganligini tizimli ravishda
o‘
rganib boriladi;
–
sud-ekspertiza muassasalari va tashkilotlarini jihozlashga doir minimal
talablarni tizimli ravishda o‘rganib boriladi va uni yanada takomillashtirish bo‘yicha
taklif
lar ishlab chiqiladi;
–
davlat sud-ekspertiza muassasalari va nodavlat sud-ekspertiza
tashkilotlarida axborotlashtirish sohasida davlat siyosatini va axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish, rivojlantirish, ma’lumotlarni saqlash
va ularga ishlov berish, avtomatlashtirish masalasida maxsus dasturlar majmuini
ishlab chiqish va ularni sud-ekspertiza faoliyatlariga tatbiq etish bo‘yicha taklif va
ko‘
rsatmalar beriladi;
–
sud ekspertlari va ekspertiza to‘g‘risidagi ma’lumotlarni yig‘ish, ularga ishlov
berish jarayonlarini kompleks avtomatlashtirish, aholiga va vakolatli organlarga sud-
ekspertlik faoliyatiga doir ma’lumotlarni yetkazish, ekspertiza harakatlarini amalga
oshirishga aloqador tashkilotlar bilan axborot hamkorligining barcha turlarini
ta’minlash uchun mo‘ljallangan “E-ekspertiza” yagona elektron axborot tizimi
ishlashi va undagi ma’
lumotlarni doimiy ravishda yangilanib boriladi;
–
“E-ekspertiza” yagona elektron axborot tizimi samarali, tizimli va uzluksiz
ishlashi uchun tegishli vazirlik va idoralar bilan hamkorlik o‘
rnatiladi;
–
davlat sud-ekspertiza muassasalari va nodavlat sud-ekspertiza
tashkilotlariga axborot-kommunikasiya texnologiyalari va innovatsion
ishlanmalarni tatbiq etish borasida tegishli vazirlik va idoralar bilan o‘zaro
hamkorlik amalga oshiriladi.
Xulosa qilib shuni ta’kidlash joizki, raqamli texnologiyalarni joriy etish
zarurati ekspert hal qilinadigan muammolari sonining kengayishi va
murakkabligi bilan bog‘liq. Hozirda ekspertiza amaliyotida qo‘llanilayotgan
texnologiyalarni kengaytirish va mukammallashtirish va, shu bilan birga,
raqamli texnologiyalarni sud-ekspertizasi ehtiyojlariga moslashtirish kerak. Bu
sohani yanada rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari ekspert muassasalarining
umumiy ixtisoslashtirilgan axborot-kommunikatsiya tarmog‘ini yaratish yo‘li
bilan foydalanilayotgan axborot tizimlarini integratsiyalash, internet
tarmog‘idagi jinoiy ko‘rinishlarga qarshi kurashish uchun zarur bo‘lgan yangi
ekspertiza usullarini ishlab chiqish, eng so‘nggi texnologiyalardan
foydalanishdan iborat bo‘lib, raqamli texnologiyalar, shu jumladan, sun’iy
intellekt tizimlarini joriy etish kerak.
