iDo^tor axSoratnomasi, 2012.
1, Scnnarqdr<il
14
GENETIK ASSOTSJRL
A
NGAN 3R JNXIAL ASTMANING KLINIK
KECHISH XUSUSIYATLZ RI
Samarqand Davlat Tibbiyot Instituti Pedia riya fakultetining ichki kasaliiklar
kafedrasi (mudiri - dots.Davidyan A. A.)
O’pka va nafas yo'llari kasalliklarini davolashda
yetarli muvaffaqiyatlarga erishilishiga qaramasdan,
zamonaviy pulmonologiya va allergologiyada bronxial
astma (BA) kasalligi hozirgi kungacha dolzarb
muammolardan biri bo'lib qolmoqda. BA tarqalishining
ko’payishi bilan bir qatorda uning og’ir klinik formalari
ham ortib bormoqda, shu sababli BA patogenezida genetik
omilga katta e'tibor berilmoqda. Oxirgi yillardagi
tekshirishlar shuni tasdiqlamoqdaki. BA rivojlanishida
irsiy moyillik bilan bir qatorda tashqi muhit omillari ham
ahamiyatga ega. [Lbaydullaev A.’1, Yakimova M.A.,
2007, Xaitova N.M., 2 )09;]. Bronxial astma tipik
multifaktorial tabi. tli kasaliiklar qatoriga kiradi.
Genealogik teksh ishlar bu kasallikning yuzaga kelishida
irsiyatn tutgan o’rni muhirnligini isbotlamoqda [Ru
dbakiev R.M. 2000, Xaitov R.M. 2005, Xaito'a
N.M.2009]. Genetik omillar asosiy genlar va nodifikator
genlarga bo’linib, ular bronxial ast laning klinik
xususiyatlarini belgilaydi [Puzire- V.P., 2003, Baranov
V.S., 2008).
1
rastn
Bronxial astma bilan kasallangan bemorlarda
kasallikning kechishi bilan gen tizimi o’rtasida bog'iiqlik
borligini ko’rsatuvchi ishlar kam o'rganilgan. Shu sababli
aholi orasida genetik assotsiriangan В/ bilan kasallangan
bemorlar genomida BA nin^ fenotipik o’ziga xosligini va
uning klinik kechis li bilan bog’liqligini o’rganish maqsad
qilib olindi
Sharipova Z.Sh.,
Abdullaev V.A.,
Fozilova G.F.,
Uzoqova O.N.,
Djalilova D.Sh.,
Gafurova M.F.
(Dofyor a\6orotnomasi, 2012, № 1, Samarqand
15
Materiallar va metodlar.
Tekshirish uchun
14
dan 47 yoshgacha bo’lgan 48 nafar bemor olindi.
LJlardan ayollar 36 nafar (75%), erkaklar 12 nafar (25%)
ni tashkil qildi. Bemorlarning 14 (29,8%) tasida BA ning
yengil intermittiv (ELK), 11 (23,4%) tasida yengil
persistiv (EPK), 19 (40,4%) tasida o’rta og’ir (O’OPK),
3(6,4%) tasida og’ir persistiv kechishi (OPK) aniqlandi.
Kasallikning yengil turlarda ayollarda ko'proq (58,3%),
o’rta og’ir va og’ir turlari esa erkaklarda ko’proq (63,6%)
kuzatildi.
Bemorlar Samarqand shahar tibbiyot birlashmasi
Allergologiya va pulmonologiya bo’limida klinik-
laborator va instrumental tekshirish lar umumqabul
qilingan standartlar (JSST, 1993) asosida (qon umumiy
tahlili, siydik umumiy tahlili, balg’am umumiy tahlili,
ko’krak qafasi umumiy rentgenoskopiyasi, tashqi nafas
funktsiyasi
SPIROS1FT-5000
apparati
yordamida)
tekshirildi. Har bir bemor uchun genealogik karta tuzildi.
Natijalar tahlili.
Tekshirish natijalari qo'yidagicha
bo’ldi: -
23 (47,9%) oila
probandida oilaviy bronxial astmaning avloddan- avlodga
o’tishi otasi tomonidan, 8 (16,7%) nafarida onasi
tomonidan berilganligi aniqlandi - 4 (8,4%) oila
probandida ota va onasi sog’lom, lekin otasining
qarindoshlari tomonida (sibsida) BA bilan kasailangan
bemorlar borligi, 7 (14,5%) oila probandida esa, ota va
onasi sog’lom, lekin onasining qarindoshlari tomonida
(sibsida) BA bilan kasailangan bemorlar borligi aniqlandi.
- 6 (12,5%) oila probandida BA oila sibsida bor, lekin ota
va onasi va ularning qarindoshlari sog’lomligi aniqlandi.
Shulardan 40 (84%) tasida BA autosom-dominant yo’li
bilan, 8 (16 %) tasida autosom - retsessiv yo’l bilan
o’tganligi
aniqlandi.
Tekshirilgan
bemorlarning
ko’pehiligida (70,21%) BA ning birinchi belgilari
15
yoshda kuzatilib, kasallikning yuzaga chiqishi
o'rtacha 12,49 yoshni tashkil qildi. Atigi 25,53%
.
bemorlarda kasallikning yuzaga chiqishi 16 yoshdan
keyin, 2 ta bemorda esa 30 yoshdan keyin kuzatildi.
Kasallikning yetarlicha erta yuzaga chiqishi BA ning
atopik turiga xos ligi aniqlandi.
Xulosa:
Tekshirishiarimiz natijasiga ko’ra qo’yidagi
xulosaga kelindi: 1. BA bilan xasta probandlar oilalarida
bu patologiyaning to’planishi 14.5% ni tashkil etdi, bu
ko’rsatkich aholi orasida tarqalishidan bir necha baravar
yuqoridir. 2. Probandlar oilasida kasallikning uchrashi 1-
chi avlodda eng ko’p foizni tashkil etdi: onasida (26,67%),
otasida (40%), opa singillarida (16%), aka-ukalarida
(28,57%), qizida (16%) va o’g’lida (13,79%). 3.
Segregatsion tahlil tufayli BA autosom-dominant tipda
noto’liq penitratsiya yo’li bilan nasldan naslga o’tishi
aniqlandi. (BA ning avloddan avlodga berilishi
«Falconer» modeli buyicha 15% ni tashkil etadi).
2.
O’tkazilgan
klinik-funktsional tekshirish
Lar
natijasiga ko’ra oilada genetik assotsirlangan bronxial
astmaning kechishi og’irroq o’tadi. 5. Genetik
assotsirlangan BA bilan kasailangan oilalarda umumiy
populyatsiyaga nisbatan boshqa allergik kasalliklar
jumladan allergik rinit, kon'yunktivit, dermatit ko’proq
uchraydi. 6. Genetik assotsirlangan bronxial astma bilan
erkaklarga nisbatan ko’proq ayollar kasallanadi. 7.
Genetik assotsirlangan bronxial astmaning yengil va o’rta
og’ir turi ko’proq ayollarda, og’ir turi esa ko’proq
erkaklarda uchraydi.
Amaliy taysiyalar: 1. Allergik kasalliklarning
profilaktik va ratsional davo chora tadbirlar ishlab chiqish
va o'tkazish maqsadga muvofiq. 2. Genetik assotsirlangan
bronxial astma aniqlangan oilalarda o’z vaqtida
genealogik va kliniko- funktsional tekshirishlar o’tkazish
va avlodlarda kasallikning fenotipik yuzaga kelishi
ehtimolini, ularda kasallikning og’irlik darajasi va kechish
xususiyatlarini aniqlash kerak.
Adabiyotlar
1.
Убайдуллаев A.M. Нафас органлари касалликлари - T.: «Sharq», 2004,- S. 110-176 b.
2.
Бочков Н.П. Клиническая генетика. М.: Геотар - мед. - 2002. - с. 4 - 51, 201-215, 300-317.
3.
Чучалин А.Г. Бронхиальная астма. М., 2009 Т. 1.
4.
Убайдуллаев А.М., Якимова М.А. Генетическая предрасположенность - основа первичной профилактики
бронхиальной астмы. Актуальные вопросы антропогенетики и токсикогенетики - Ташкент, 1988,-с. 75-76.
5.
Аралов Н.Р. Особенности генетического контроля иммунного ответа у лиц узбекской национальности,
больных бронхиальной астмой. Актуальные вопросы фтизиатрии и пульмонологии в Узбекистане. - Т., 1998.
- с. 128-131.
6.
Черкашина И.И., Никулина С.Ю., и др. Клинико-генетический анализ больных бронхиальной астмой.
Пульмонология. - М.: 2009. - №2. - с.77-81.
7.
Богорад А.Е. Роль генетических факторов в развитии бронхиальной астмы у детей. 2002. - с. 47-56.
