Латинские и греческие элементы в трансформации научно-технических составных терминов (на примере английского, узбекского и турецкого языков)

S H A R Q M A S H ’ A L I

55

СУЛТОН

ҲУСАЙН

БОЙҚАРО

МИРЗО

“

БОБУРНОМА

”

НИНГ

УРДУЧА

ТАРЖИМАЛАРИДА

ШОРАҲМЕДОВА

МУХЛИСА

Ўқитувчи

,

ТошДШИ

Аннотация

.

Мазкур

мақолада

“

Бобурнома

”

нинг

урдуча

таржималарида

Мирзо

Султон

Ҳусайн

Бойқаро

адабий

портрети

мисолида

муаллиф

услуби

масаласига

эътибор

қаратилган

. “

Бобурнома

”

урду

тилига

уч

марта

ўгирилган

бўлиб

,

мақолада

туркий

тилдан

Темурийлар

авлодига

мансуб

Мирза

Ҳайдар

Кўрагоний

таржимаси

,

Ахтар

Надвийнинг

форс

тилидан

бажарган

қисқа

ва

Ю

нус

Жаъфарийнинг

Абдураҳим

Хони

Хононнинг

форсча

таржимасидан

ўгирган

тўлиқ

таржималари

ўзаро

қиёсий

тарзда

кўриб

чиқилган

.

Таянч

сўз

ва

иборалар

:

“

Бобурнома

”,

асар

тили

,

урдуча

таржималар

,

адабий

портрет

,

муаллиф

услуби

,

қиёсий

таҳлил

.

Аннотация

.

В

данной

статье

на

примере

литературного

портрета

Султана

Хусейна

Байкары

рассматривается

авторский

стиль

произведения

«

Бабур

-

наме

»

в

переводах

на

урду

. «

Бабур

-

наме

»

было

переведено

на

язык

урду

три

раза

:

первый

перевод

принадлежит

Мирзе

Хайдару

Курагони

,

второй

перевод

был

сделан

с

персидского

языка

Рашидом

Ахтар

Надви

,

третий

перевод

осуществил

с

персидского

на

урду

Ю

нус

Жафари

и

в

статье

дан

сравнительный

анализ

этих

трех

переводов

.

Опорные

слова

и

выражения

:

«

Бабур

-

наме

»,

язык

произведения

,

переводы

на

урду

,

литературный

портрет

,

авторский

стиль

,

сравнительный

анализ

.

Abstract.

This article is devoted to author`s style in urdu translations of “Babur-name”. It was

translated into urdu three times: the first one was translated from Turkic by Mirza Haydar Kuragoniy
(1962, Pakistan. Karachi), the second was translated from Persian by Rashid Akhtar Nadviy (1991,
Pakistan Lahor) and the third one was translated from Persian by Yunus Jafariy (2007, England).

Keywords and expressions:

“Babur-nama”, translation language, urdu translations, literary portret,

author`s style, comparative analysis.

Бобур

қолдирган

илмий

-

адабий

мерос

ичида

,

шубҳасиз

,

энг

буюги

“

Бобурнома

”-

дир

.

У

ўзбек

адабиётида

дастлабки

насрий

-

мемуар

ва

тарихий

-

илмий

асар

ҳисобланади

.

Заҳириддин

Муҳаммад

Бобурнинг

шоҳ

аса

-

рини

жаҳонга

машҳур

қилган

,

бошқа

халқ

-

ларни

ҳам

баҳраманд

этган

нарса

унинг

таржи

-

маларидир

.

Бугунги

кунда

“

Бобурнома

”

дунё

-

нинг

30

дан

ортиқ

тилига

таржима

қилинган

ҳамда

қайта

-

қайта

нашр

этилмоқда

.

Айрим

тилларда

“

Бобурнома

”

нинг

бир

нечтадан

алоҳида

-

алоҳида

таржималари

мав

-

жуд

.

Масалан

,

урду

тилига

уч

марта

ўгирил

-

ган

. “

Бобурнома

”

ни

урду

тилига

биринчи

марта

Мирзо

Насируддин

Ҳайдар

Кўрагоний

таржима

қилган

.

Таржима

1962

йилда

Кара

-

чи

шаҳрида

«

Бук

-

Ленд

»

нашриётида

чоп

этилган

1

.

Титулда

китобнинг

номи

“

Бобур

-

нома

”

деб

,

унинг

тагида

эса

“

Тузуки

Бобу

-

рий

”

деб

келтирилган

.

Мундарижа

“

Бобур

ва

Бобурнома

”

сарлавҳали

сўз

боши

бўлиб

,

китоб

жами

426

саҳифадан

иборат

.

Убайдул

-

ла

Қ

уддусий

изоҳларини

таҳрир

қилган

,

тўлдирган

ва

сўз

боши

ёзган

2

.

Иккинчи

таржима

Рашид

Ахтар

Надвий

форс

тилидан

бажарган

қисқа

3

таржима

ҳисобланади

.

Асар

1

Ушбу

таржиманинг

янги

нашри

яқинда

Покистоннинг

Лаҳўр

шаҳрида

чоп

этилган

,

деган

маълумот

бор

,

лекин

тафсилотлари

маълум

эмас

.

Бу

ҳақда

қаранг

:

Сўзбоши

/

Бобурнома

. –

Карачи

, 2007. –

Б

. 2.

2

Бобурнома

.

Мирза

Ҳайдар

Кўрагоний

таржимаси

. –

Карачи

, 1962.

3

Бобурнома

.

Рашид

Ахтар

Надвий

таржимаси

. –

Лаҳўр

, 1993.

S H A R Q M A S H ’ A L I

56

Бомбай

шаҳрида

Мирзо

Муҳаммад

Шеро

-

зийнинг

“

Читра

Прабҳа

Пресс

”

нашриётида

чоп

этилган

форсча

нашридан

таржима

қи

-

линган

.

Бу

форсча

қўлёзма

ўз

навбатида

Удайпур

ражасининг

кутубхонасидан

топил

-

ган

. 246

саҳифадан

иборат

тўлиқ

бўлмаган

мазкур

форсча

қўлёзманинг

кўчирилган

йили

ҳақида

ҳеч

қандай

маълумот

келтирилмайди

.

“

Бобурнома

”

нинг

учинчи

таржимасини

форс

тилидан

ҳиндистонлик

профессор

Юнус

Жаъфарий

амалга

оширди

ва

ушбу

таржима

Англияда

чоп

этилди

1

.

Акбаршоҳнинг

буй

-

руғига

биноан

Абдураҳим

Хони

Хонон

асарни

форс

тилига

таржима

қилган

ва

1589

йил

ноябрида

подшоҳга

тақдим

этган

.

Нашр

сўнгида

бир

қатор

иловалар

,

фойдаланган

манбалар

,

кўрсаткичлар

келтирилган

.

Бобур

асарлари

,

айниқса

, “

Бобурнома

”

нисбатан

содда

ва

равон

услубда

битилган

.

Бобурдан

илгари

ва

Бобур

замонида

ҳам

тарихга

оид

асарлар

тили

ниҳоятда

жимжи

-

мадор

эди

.

Бобур

эса

равон

услуб

тарафдори

бўлган

.

Бундай

услубнинг

афзал

эканлигини

бутун

ижодида

исботлаган

.

“

Бобурнома

”

билан

танишиб

чиқиш

жа

-

раёнида

Бобурнинг

яқин

кишиларига

берган

таърифу

тавсифлари

,

табиат

манзаралари

,

жой

номлари

,

ҳайвонот

ва

наботот

олами

ва

жуда

кўп

нарсаларга

ўта

синчковлик

билан

қараши

,

персонажларнинг

адабий

портрети

маҳорат

билан

чизилганига

гувоҳ

бўлиш

мумкин

.

Ушбу

мақолада

адабий

портрет

мисолида

му

-

аллиф

услуби

масаласига

эътибор

қаратилиб

,

учала

таржимани

қиёслаб

ўрганилди

.

Рашид

Ахтар

Надвий

таржимаси

қисқа

бўлганлиги

сабабли

кўп

ўринлар

тушиб

қол

-

ган

.

Шунинг

учун

айрим

ўринларда

биз

иккита

таржимани

қиёслаб

ўргандик

.

...

Валодат

ва

насаби

:

валодати

секкиз

юз

қирқ

иккида

,

Ҳирида

,

Шоҳрух

мирзо

замонида

эди

.

Султон

Ҳусайн

мирзо

бинни

Мансур

бинни

Бойқаро

бинни

Умаршайх

бинни

Амир

1

Бобурнома

.

Форсчадан

Ю

.

Жаъфарий

тарж

.

Изоҳ

ва

шарҳлар

муаллифи

Ҳасан

Бег

. –

Кирйакади

,

Англия

:

Шеҳрбану

паблишерз

, 2007.

Темур

.

Мансур

мирзо

била

Бойқаро

мирзо

подшоҳлиқ

қилғон

эмас

.

Онаси

Ферузабегим

эди

,

Темурбекнинг

набираси

.

Султон

Ҳусайн

мирзо

Мироншоҳ

мирзонинг

ҳам

набираси

бў

-

лур

эди

.

Султон

Ҳусайн

мирзо

каримут

-

тара

-

файн

эди

,

асил

подшоҳ

эди

.

Бир

туқғон

икки

ўғул

,

икки

қиз

эдилар

.

Бойқаро

мирзо

ва

Сул

-

тон

Ҳусайн

мирзо

,

Окобегим

ва

яна

Аҳмадхон

олғон

қиз

Бадакабегим

,

Бойқаро

мирзо

Султон

Ҳусайн

мирзодин

улуқ

эди

ва

навкари

эди

,

вале

девон

бошида

ҳозир

бўлмас

эди

,

ғайри

девонда

бир

тўшакта

ўлтурурлар

эди

...

2

Кўрагоний

таржимаси

:

از ن

ا ا ى م

۔

و سا

خ

از ن ۔ سا۔ از

از ر

ا

۔نا ر ا از از

د از ا روا از

ر ا ہزو ں سا۔ ہ

ا از از ن ب سا۔

ہو۔ نا ر ں ود ل دد روا ل از ۔

ا روا ا

(

از ا

ا از ن

ا ں ود ہو ر رد۔ آ ر رد سا ا۔

۔

3

Кўрагоний

Султон

Ҳусайн

мирзонинг

насабномасини

келтирганда

,

Амир

Темур

-

нинг

исмидан

кейин

Соҳибқирон

сўзини

қўшиб

қўяди

.

Аслиятда

Мансур

мирзо

била

Бойқаро

мирзо

подшоҳлиқ

қилғон

эмас

,

де

-

йилган

,

аммо

таржимон

исмларни

чалкашти

-

риб

юборган

–

Мансур

мирзонинг

ўрнига

Умаршайх

мирзо

бўлиб

кетган

.

Мироншоҳ

мирзо

исми

Нишот

мирзо

деб

хато

битилган

.

Султон

Ҳусайн

мирзо

каримут

-

тарафайн

эди

,

асл

подшоҳ

эди

,

деган

жумладаги

каримут

-

тарафайн

ибораси

учун

урду

тилида

Нажибут

-

тарафайн

(

нажиб

–

аслзода

,

таг

-

тугли

)

бирикмаси

қўлланган

,

лекин

ундан

олдин

Мирзонинг

она

томони

ҳам

,

ота

2

Парчалар

қуйидаги

нашрдан

олинди

:

Бобурнома

. –

Т

.:

Шарқ

, 2002. –

Б

. 128.

3

Бобурнома

.

Мирза

Ҳайдар

Кўрагоний

таржимаси

. –

Карачи

, 1962. –

Б

. 210.

S H A R Q M A S H ’ A L I

57

томони

ҳам

Темурий

хонадондан

эди

,

деган

гап

қўшиб

қўйилган

.

Аҳмадхон

олган

қиз

-

нинг

исми

Бадакабегим

эканлиги

асл

матнда

мавжуд

,

бироқ

таржимада

тушиб

қолган

.

Парчада

Бойқаро

исми

хато

ёзилган

.

Надвийда

ниҳоятда

қисқа

таржима

қи

-

линган

,

шунинг

учун

унда

муаллиф

услуби

-

нинг

сақланган

-

сақланмаганлиги

,

таржимон

-

нинг

маҳорати

кабилар

хусусида

қиёсий

фикр

юритишнинг

иложи

йўқ

.

Жаъфарий

таржимаси

:

ت

د

و نا

.

خ نارود

ت

ا

نا۔

:

ا ر ا از ن

روا از ر ۔ ر ا ا ا

را

ز

ا

ہ

او نا۔

ہزو

ر

۔

ر

سا روا ا ہ نا

ر از ن

ا ہو

ن روا از ا

ں

ود

ہزو ۔

آ م

ى

ت

د

و ں

ود روا از

ل

ا

ى

ود۔

)

(

ن

ا ىد

ىرا

سا

ا از ا

ن ۔

ہر ود

رد

ا۔

ہو ر

۔

ا ں ود ہو

1

Жаъфарий

таржимасида

ушбу

парча

тў

-

лиқ

ва

деярли

бехато

ўгирилган

.

Бойқаро

исмини

йой

-

е

маъруф

)

ی

(

ҳарфи

билан

бироз

нобоп

имлода

битилган

.

Й

ой

-

е

маъруф

нинг

)

ی

(

ўрнига

ҳамзали

йой

-

е

мажҳул

)

ۓ

(

билан

ёзилганда

,

маъқул

бўларди

.

Бундай

дейиши

-

мизнинг

сабаби

,

мазкур

исм

бошқа

бир

ерда

келганда

, “

ре

”

ҳарфи

хато

орттирилган

,

оқи

-

батда

эса

Бойқаро

исми

Беқарор

га

айланиб

қолган

.

Каримут

-

тарафайн

ибораси

учун

Жаъфарий

ҳам

нажибут

-

тарафайн

ни

танла

-

ган

.

...

Яна

Аҳмадхон

олғон

қиз

нинг

исми

Бадакабегим

эканлиги

аслиятда

ҳам

,

танқи

-

дий

матнда

ҳам

бор

,

бироқ

ушбу

таржимада

1

Бобурнома

.

Форсчадан

Юнус

Жаъфарий

тарж

. (

урду

тилида

)

Изоҳ

ва

шарҳлар

муаллифи

Ҳасан

Бег

. –

Кир

-

йакади

,

Англия

:

Шеҳрбану

паблишерз

, 2007. –

Б

. 136.

Бадакабегим

қавс

ичида

берилиб

,

асосий

исм

сифатида

Бадиъул

-

жамол

келтирилган

.

Про

-

фессор

У

.

М

.

Текстоннинг

ўз

таржимасида

келтирган

изоҳига

кўра

,

Бадиъул

-

жамол

қиз

-

нинг

тўлиқ

исми

бўлган

2

.

Жаъфарий

таржимаси

форсча

нусхадан

ўгирилган

бўлганлиги

сабабли

урдуча

матнда

кўплаб

форсча

сўз

ва

иборалар

,

Бобур

услу

-

бига

ёт

бўлган

жимжимадор

жумлалар

учрай

-

ди

.

Ушбу

таҳлил

қилинган

парча

ҳам

бундан

мустасно

эмас

.

Чунончи

,

муаллиф

содда

,

лўнда

қилиб

: “

Мансур

мирзо

била

Бойқаро

мирзо

подшоҳлиқ

қилғон

эмас

”,

дейди

,

лекин

шу

гап

мана

бундай

таржима

қилинган

:

“

Мансур

мирзо

била

Бойқаро

мирзога

ҳеч

қачон

салтанат

неъмати

насиб

бўлмади

.

…

Иниси

Балх

вилоятини

бериб

эди

.

Неча

йил

Балхда

ҳукумат

қилди

.

Уч

ўғли

бор

эди

,

Сул

-

тон

Муҳаммад

мирзо

ва

Султон

Вайс

мирзо

ва

Султон

Искандар

мирзо

,

Окобеким

мирзо

-

нинг

эгачиси

эди

.

Мироншоҳ

мирзонинг

наби

-

раси

.

Султон

Аҳмад

мирзо

олиб

эди

.

Бир

ўғли

бор

эди

,

Кичик

мирзо

отлиғ

.

Бурунлар

тағо

-

йисига

мулозамат

қилур

эди

,

сўнгра

сипоҳий

-

лиқни

тарк

қилиб

,

мутолааға

машғул

бўлди

.

Дерларким

,

донишманд

бўлуб

экандур

.

Табъи

назми

ҳам

бор

экандур

.

Бу

рубоий

анингдур

:

(

рубоий

келтирилади

)

Муллонинг

рубоийси

била

таворуд

бўлуб

-

тур

.

Охирлар

ҳаж

тавофи

ҳам

қилди

.

Бада

-

кабегим

ҳам

мирзонинг

эгачиси

эди

.

Қазоқ

-

лиқларида

Аҳмадхон

Ҳожи

Тархонийға

бериб

эди

,

икки

ўғли

бўлуб

эди

.

Ҳирида

келиб

хейли

муддат

мирзо

мулозаматида

бўлдилар

3

…

Кўрагоний

таржимаси

:

سا

از ن

۔ د

ہو س

روا از

و ن از

ن ۔

سا۔

ر

از ہ نا ۔

ى از آ ۔ از ر

ا ن

ا

ا ں

سا۔ ىد سا از

ا ن

2

The Baburnamam Memoirs of Babur, Prince and

Emperor. Tr.,ed.

а

nd annot. by W. Thackston. – New

York, Oxford: Oxford University Press. – P. 206.

3

Бобурнома

. –

Т

.:

Шарқ

, 2002. –

Б

. 128.

S H A R Q M A S H ’ A L I

58

ى

آ۔ ا مز

ں

ا ہو ا

ا ۔ م از

۔ ا

ب

روا۔ ىد

ك

ہو

۔

ل

۔

۔

سا

آ۔

ن

ر

ر سا

۔

ا ن ىد سا

از

ں

سا ۔ ىد ن

ں ود آ ى ۔

ود

۔

ر

از

تّ

1

Кўрагоний

таржимасида

Бадакабегим

исми

Биркабегимга

айланиб

қолган

.

Қазоқлиқларида

сўзи

тушиб

қолган

.

Аҳмадхон

Ҳожи

Тархоний

эса

Аҳмадхон

бин

Шерхон

деб

ўгирилган

.

Бада

-

кабегим

ҳам

мирзонинг

эгачиси

эди

,

жумласи

Мирзонинг

эгачиси

Бадакабегим

,

яъни

ҳам

сўзи

туширилиб

таржима

қилинган

.

Надвий

таржимасида

ушбу

парча

икки

қаторда

баён

қилинган

,

бир

аниқ

маълумотга

эга

бўлиш

,

қиёслашнинг

имкони

йўқ

.

Жаъфарий

таржимаси

:

ل

ہو ں

۔ ىد

ا

و

ن روا از

و از

ن ۔

ر نا

ر

سا روا

آ ۔

ہ ںا ىد نا ۔

ى از

ا

نا ۔ از

ا ن

از

م

ت

د

و

ں

ا ہو ا

ا ۔

ا

ك

ى ہ

ى

آ

ىرا

پ

آ

۔

اد و

ا

۔

ل

ت

ﺖﯿﺟوز

۔ د

ے

د

ا

ن

)

ں

(

ں

ا

ں

سا ا۔

از

)

ہد

)

ں

ا

(۔

2

ت

ا

ت

د

و ں

ود

نا

روا

آ

۔ ر مز

از

Жаъфарий

таржимасида

урду

тили

фоне

-

тикасида

чет

тиллардан

ўзлашган

сўзларни

ўз

талаффузига

мослаштириш

ҳодисаси

мавжуд

.

1

Бобурнома

.

Мирза

Ҳайдар

Кўрагоний

таржимаси

. –

Карачи

, 1962. –

Б

. 210–211.

2

Бобурнома

.

Форсчадан

Юнус

Жаъфарий

тарж

. (

урду

тилида

)

Изоҳ

ва

шарҳлар

муаллифи

Ҳасан

Бег

. –

Кир

-

йакади

,

Англия

:

Шеҳрбану

паблишерз

, 2007. –

Б

. 136.

Чунончи

,

Тархон

,

хон

сўзларидаги

“

нун

”

ҳарфи

англатадиган

“

н

”

товуши

ҳиндчалашиб

нун

-

е

ғина

,

яъни

бурун

орқали

талаффуз

қилинадиган

“

н

”

товушига

айланади

.

Искандар

мирзо

исми

ҳам

Секандар

мирзо

га

айланган

.

Қазоқлиқла

-

рида

Аҳмадхон

Ҳожи

Тархонийға

бериб

эди

,

жумласи

таржимада

анча

ўзгариб

кетган

:

Қа

-

зоқлиқларида

сўзи

тушиб

қолган

.

Ҳожи

Тархо

-

ний

ни

Ҳожи

Тархон

дейилганда

,

қавс

ичида

Тархон

сўзидан

кейин

ҳозирги

Астрахань

деб

кетилган

ва

ҳоким

сўзи

ҳам

орттирилган

.

На

-

тижада

гап

мана

бундай

кўринишга

эга

бўлган

:

У

уни

Ҳожи

Тархон

(

ҳозирги

Астрахань

)

ҳоки

-

ми

(

хони

)

Аҳмадхонга

хотинликка

берган

.

Эгачи

сўзи

сингил

га

айланиб

кетган

.

...

Шакл

ва

шамойили

:

қийиқ

кўзлуқ

,

ше

-

рандом

бўйлуқ

киши

эди

.

Белидин

қуйи

инчка

эди

.

Бовужудким

,

улуғ

ёш

яшаб

,

оқ

соқоллик

бўлуб

эди

,

хушранг

,

қизил

-

яшил

абришимни

кияр

эди

.

Қора

қўзи

бўрк

кияр

эди

ё

қалпоқ

.

Аҳёнан

ийдларда

кичик

сепеч

дасторни

яп

-

ясси

намоён

чирмаб

,

қарқара

ўтағаси

сан

-

чиб

,

намозға

борур

эди

...

3

Кўрагоний

таржимаси

:

۔

ما ا

۔

آ

۔

از

ر

روا ل

۔

و خ

ر ہ

س

۔

۔

ے

ہ

۔

۔

ز

سا روا ۔

ھ

ر

د

4

Кўрагоний

таржимада

қийиқ

кўзлуқ

ни

кичкина

кўзлик

деб

ўгирган

.

Шерандом

бўй

-

луқ

киши

эди

жумласи

таржимада

шерандом

,

яъни

бели

ниҳоятда

ингичкага

айланган

.

Белидин

қуйи

инчка

жумласи

таржимада

йўқ

.

Кексайгунча

юзи

қизил

-

оқ

рангда

эди

деган

гап

қўшиб

таржима

қилинган

,

бироқ

маъ

-

носи

тушунарсиз

.

Урдуча

матнда

қарқара

ўтағаси

ибораси

жиға

га

айланган

.

Надвий

таржимаси

:

و خ

ر روا

،

آ از ن

س

ر خ

۔

ر ہ

ا ۔ ن

ز

ً

3

Бобурнома

. –

Т

.:

Шарқ

, 2002. –

Б

. 128.

4

Бобурнома

.

Мирза

Ҳайдар

Кўрагоний

таржимаси

. –

Карачи

, 1962. –

Б

. 211.

S H A R Q M A S H ’ A L I

59

ا

۔

ں د

۔

ر

د

۔

ز

زا ا سا روا ۔

1

Надвий

таржимасида

ҳам

Кўрагонийдаги

каби

қийиқ

кўзлуқ

ни

кичкина

кўзлик

деб

таржима

қилинган

.

Шерандом

бўйлуқ

киши

эди

жумласи

таржима

қилинмаган

.

Белидин

қуйи

инчка

эса

,

бели

ингичка

ва

ранги

оқ

ва

қора

эди

дейилган

.

Қора

қўзи

бўрк

кияр

эди

ё

қалпоқ

жумласи

эса

кўпинча

қора

рангли

қалпоқ

(aksar siyaah rang kii Topii)

кияр

эди

.

Қарқара

ўтағаси

ибораси

подшоҳларники

сингари

жиға

га

айланган

.

Жаъфарий

таржимаси

:

۔

ن

آ

ّ

خ

د

و سا

ڑ

اد

ا

ر

ل

ك

۔

س

ر

و خ

ر

ھڑ

ىر

ند

ر

ص

۔

ق

۔

ر

د

ز ہ

د را

سا

۔

ز

2

Жаъфарий

таржимасида

қийиқ

кўзлуқ

даги

қийиқ

сўзи

“

ўткир

,

дадил

”

маъносини

бера

-

диган

tiikhaa

сўзи

билан

ифодаланган

.

Белидин

қуйи

инчка

ни

белидан

пастки

қисми

ингичка

-

лашиб

кетган

тарзида

ўгирилган

.

Қора

қўзи

бўрк

кияр

эди

ё

қалпоқ

жумласидаги

Қора

қўзи

бўрк

ни

қўзи

терисидан

тўртбурчак

(

қилиб

тикилган

)

бош

кийим

дейилган

.

Дастор

га

чиройли

сўзи

қўшиб

таржима

қилинган

.

Қарқара

ўтағаси

ни

“

Ҳумо

патидан

қилинган

жиға

”

деб

ўгирилганига

қараб

,

Ҳумонинг

афсонавий

қуш

эканлигидан

таржимон

беха

-

бар

бўлса

керак

деб

ўйлаш

мумкин

.

...

Ахлоқ

ва

атвори

:

Аввал

тахт

олғонда

хаёли

бор

экандурким

,

Дувоздаҳ

Имомни

хутбада

ўқитғай

.

Алишербек

ва

баъзилар

манъ

қилибтурлар

.

Сўнгралар

худ

жамиъ

1

Бобурнома

.

Рашид

Ахтар

Надвий

таржимаси

. –

Лаҳўр

, 1993. –

Б

. 109.

2

Бобурнома

.

Форсчадан

Юнус

Жаъфарий

тарж

. (

урду

тилида

)

Изоҳ

ва

шарҳлар

муаллифи

Ҳасан

Бег

. –

Кирйа

-

кади

,

Англия

:

Шеҳрбану

паблишерз

, 2007. –

Б

. 136–137.

иш

-

кучи

суннат

ва

жамоат

мазҳаби

била

мувофиқ

эди

.

Мафосил

заҳмати

жиҳатидин

намоз

қила

олмас

эди

,

рўза

ҳам

тутмас

эди

.

Ҳарроф

ва

хушфеъл

киши

эди

.

Хулқи

бир

нима

гузаророқ

воқиъ

бўлуб

эди

,

сўзи

ҳам

хулқидек

эди

.

Баъзи

муомалатта

шаръни

бисёр

риоят

қилур

эди

.

Бир

қатла

бир

ўғли

бир

кишини

ўлтурган

учун

қонлиқлариға

топшуруб

,

дорулқазоға

йиборди

.

Аввал

тахт

олғон

маҳалда

олти

–

етти

йил

тоиб

эди

.

Андин

сўнг

ичкуга

тушти

,

қирқ

йилға

ёвуқким

Хуросонда

подшоҳ

эди

,

ҳеч

кун

йўқ

эдиким

,

намози

пешиндин

сўнг

ичмагай

,

вале

ҳаргиз

сабуҳий

қилмас

эди

,

ўғлонлари

ва

жамиъ

сипоҳиға

ва

шаҳриға

бу

ҳол

эди

.

Иф

-

рот

била

айш

ва

фисқ

қилурлар

эди

.

Шужоъ

ва

мардона

киши

эди

.

Борлар

ўзи

қилич

тегурубтур

.

Темур

наслидин

ҳеч

ким

маълум

эмаским

,

Султон

Ҳусайн

мирзоча

қи

-

лич

чопмиш

бўлғай

.

Табъи

назми

бор

эди

.

Девон

ҳам

тартиб

қилиб

эди

.

Туркий

айтур

эди

.

Тахаллуси

“

Ҳусайний

”

эди

.

Баъзи

байт

-

лари

ёмон

эмастур

,

вале

мирзонинг

девони

тамом

бир

вазндадур

.

Бовужудким

,

ҳам

ёш

ва

ҳам

салтанат

била

улуғ

подшоҳ

эди

,

кичик

-

лардек

қўчқор

сахлаб

,

кабутар

сахлаб

,

кабу

-

тар

ўйнар

эди

,

товуқ

ҳам

урушқа

солур

эди

.

3

Кўрагоний

таржимаси

:

ا ۔ ہ

و

ق

ا

ا

ۓ

م ا ہزاورد

ل

ا

ا

آ۔

سا

۔

ّ

ا و

ہزور ۔

ھ

ز

و۔

ر ور

ار

ذ

۔

دآ

ج

ا

ش

روا ں

۔

ر

سا۔ ا

سا

ظ

ع

ت

۔

ا۔

رو ل

د

ا

ا

س

ت

ہ د ۔ د

اراد د

ر

-

سا۔

با

ن ا

س

ً

۔

با

ز

ا ند

۔

ں

ں

ے

ر سا۔

ل

ا روا

۔

ت

روا

3

Бобурнома

. –

Т

.:

Шарқ

, 2002. –

Б

. 128.

S H A R Q M A S H ’ A L I

60

د

وا

۔ ا

د

ر ۔

رد

ا ہو

ا از ن ر

۔ ز

ن ز ۔

سا نا

د ۔

ںوز

-

ا ۔

ے

ر

ا

سا ۔

از

ہ د ا روا ر

ا۔

ا نا

د ار

-

۔ ا

غ

روا۔ ىز

۔

ح

ں

1

Кўрагоний

таржимасида

Имомни

хутба

-

да

ўқитғай

деган

гапнинг

охири

хутбада

ўқитди

деб

ўгирилган

,

яъни

маъно

тамоман

ўзгариб

кетган

.

Алишербек

ва

баъзилар

манъ

қилибтурлар

жумласида

эса

Алишербек

исми

тушиб

қолган

.

Сўнгралар

худ

жамиъ

иш

-

кучи

суннат

ва

жамоат

мазҳаби

била

мувофиқ

эди

нинг

таржимасида

ҳам

хатога

йўл

қўйилган

–

Сўнгралар

нинг

маъноси

ке

-

йинчалик

дегани

,

бироқ

мутаржим

уни

охи

-

рида

деб

янглишган

.

Муаллиф

кейинчалик

Султон

Ҳусайннинг

қилган

барча

ишлари

аҳли

суннат

ва

жамоага

мос

эди

,

демоқчи

.

Шужоъ

ва

мардона

битта

сўз

(

baRaa baha-

adur

– “

жуда

мард

”, “

қўрқмас

”)

билан

ифода

-

ланган

.

Таржимада

бундай

усулни

маъқул

деб

бўлмайди

,

аслиятда

маъно

кучайти

-

рилган

ўринларда

таржимон

ҳам

шундай

йўл

тутиши

керак

.

Ушбу

бирикмани

shujaa aor

diler

деб

ўгириш

мумкин

эди

.

Надвий

таржимаси

:

ل

ت

ہ د

۔

با

با

روا

ازور ۔

ہو ۔

روارد

ا

ہ د

ے

۔

د ن ا

ا

س

۔

۔ نا

د ۔

غ

روا

۔ ہ د ا

۔

ر ل

ب

سا ا

ں

۔

2

Надвий

таржимасида

айрим

гаплар

ту

-

шиб

қолган

.

Шужоъ

ва

мардона

ни

жуда

мард

ва

жанговор

деб

ўгирилган

.

Жанговор

сўзи

ушбу

ўринда

унчалик

маъқул

вариант

1

Бобурнома

.

Мирза

Ҳайдар

Кўрагоний

таржимаси

. –

Карачи

, 1962. –

Б

. 211–212.

2

Бобурнома

.

Рашид

Ахтар

Надвий

таржимаси

. –

Лаҳўр

, 1993. –

Б

. 109.

эмас

. ...

Товуқ

ҳам

урушқа

солур

эди

деган

гап

хўроз

уриштириш

унинг

севган

машғулоти

эди

тарзида

таржима

қилинган

.

Жаъфарий

таржимаси

:

ار

ل

لد سا

ں

۔

ذ

ں

ا ہر

۔

ر ز ا

ا و

ا

را

ا و بادآ م

سا

آ

ّ

ادا ز

سا۔

ر درد ںو

ڑ

سا

۔

۔ ہزور ۔

۔ ن

ا

ش

روا

ق

ا سا ں

سا ۔ ى

ار

ذ

ج

ا

سا

ا۔ ى

ت

ا ى

ر

ا

۔

ا

ا

روا

سا

م

سا

ا روا د

ا

ل

۔ د

لار اد

ل

ت

۔

ر

وو

ن ا

ل

سا ۔

با

سا

ز

س ا

ار

ا ند

سا ۔

سا ۔ ىرا

سا ۔

داد

ط

ا ا ۔

و

ڈ

ر

ا ى

م

۔

ر

ر

و

روا

د

د را

روا ى

و رد

دآ

ا

۔

ر لآ

م

۔

راو را

ھ

سا

ز

ا از ن

د

ۓ

ں

ن ز ۔

نا

د۔ ںوز

ار

۔

ے

ر

ا سا ۔

روا

او

روا ل و

ت

ر

۔

ا نا

د

ا ر

ىز

۔

ح

ں

۔ نا

۔

ق

ں

او

۔

3

Жаъфарий

таржимасида

:

Аввал

тахт

ол

-

ғонда

хаёли

бор

экандурким

,

Дувоздаҳ

Имом

-

ни

хутбада

ўқитғай

деб

бошланадиган

би

-

3

Бобурнома

.

Форсчадан

Юнус

Жаъфарий

тарж

. (

урду

тилида

)

Изоҳ

ва

шарҳлар

муаллифи

Ҳасан

Бег

. –

Кирйа

-

кади

,

Англия

:

Шеҳрбану

паблишерз

, 2007. –

Б

. 137.