“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2017 йил
1
№ 6, 2017
РЕСПУБЛИКА МИНТАҚАЛАРИДА ХИЗМАТЛАР СОҲАСИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ ЙЎНАЛИШЛАРИ
Зияева Мухтасар Мансурджановна,
ТДИУ докторанти
Аннотация:
Мақолада минтақада хизматлар соҳасини ривожлантириш
бўйича илмий тадқиқот фаолияти олиб борган қатор олимларнинг фикрлари кўриб
чиқилган. Шунингдек Ўзбекистонда хизматлар соҳасини ривожлантириш бўйича
таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
Аннотация:
В статье рассмотрены мнения ряда ученых, проводивших научные
исследования по развитию сферы услуг в регионе. А также разработаны предложения
и рекомендации по развитию сферы услуг в Узбекистане.
Absract:
The article considers the opinions of a number of scientists who conducted
research on the development of the service sector in the region. Also, proposals and
recommendations on the development of services in Uzbekistan have been developed.
Кириш
Пойтахт шаҳарларда, шунингдек, инсон капитали юқори бўлган
минтақаларда хизматлар соҳасининг жадал ривожланиши мамлакатдаги ҳудудий
номутаносибликларни кучайтиради. Бунинг устига, мамлакат миқёсидаги
жараёнлар минтақавий қутбланиш даражаси ҳам оширади, чунки вилоятга
бўйсунадиган шаҳарлар минтақаларни марказ билан боғлайдиган потенциал
дарвоза сифатида хизмат қилади. Қутбланиш бизнес ва тармоқларнинг
ривожланишига ижобий таъсир этишига қарамай, у чекка минтақалар ҳудудий
салоҳиятидан фойдаланишда салбий акс этади. Хизматлар соҳасининг ривожига
айниқса, аҳолининг маконга оид тақсимоти ва иқтисодий фаолиятига сезиларли
даражада таъсир кўрсатади. Шу сабабли хизматлар соҳаси ривожланишида
минтақавий ва тармоқ номутаносибликларини миқдорий баҳолаш тадқиқотлари
муҳим аҳамият касб этади.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 7
февралдаги
“2017-2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича ҳаракатлар стратегияси”
тўғрисидаги ПФ-4947-сонли фармони [1] нинг учинчи устувор йўналишида ҳам
хизматлар кўрсатиш соҳасини жадал ривожлантириш, ялпи ички маҳсулотни
шакллантиришда хизматлар роли ва улушини ошириш, кўрсатилаётган
хизматларнинг тузилмасини, аввало, хизматларнинг замонавий юқори
технологик турлари ҳисобига тубдан ўзгартириш каби масалалар алоҳида
белгилаб берилган.
Мавзуга оид адабиётларнинг таҳлили
Турли мамлакатларда минтақавий номутаносибликлар концепциялари
фарқ қилиб, чехиялик тадқиқотчи А.Кутшераур кўпчилик олимлар томонидан
тан олинган номутаносибликларнинг учта асосий турини ажратиб кўрсатган.
Булар:
- аҳоли ва турмуш сифати билан боғлиқ бўлган
ижтимоий минтақалар
,
уларнинг таъсири ижтимоий инфратузилма, аҳоли даромадлари ва турмуш
даражасида ўз аксини топади;
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2017 йил
2
№ 6, 2017
-
иқтисодий номутаносибликлар
иқтисодий ривожланиш салоҳияти билан
боғлиқ бўлиб, уларнинг самараси минтақавий ишлаб чиқариш ва бандлик
даражасида кўзга ташланади;
-
ҳудудий жиҳатлар
хизматлар соҳаси бозори ва инфратузилмага таъсир
кўрсатади. Минтақавий ва тармоқ номутаносибликларини ўлчашнинг анъанавий
усули билан вақтга оид ёки маконга оид ўзгаришлар таҳлили қайд этилган, яъни
республика бўйича ва минтақавий ўртача кўрсаткичлар билан таққослаганда
стандарт оғиш динамикаси бу оғишларни кузатиш имконини беради.
М. Луковикс
[2]
томонидан
ишлаб
чиқилган
услубиятни
номутаносибликларни таҳлил қилишнинг бошқа бир амалий натижа берадиган
усули деб ҳисоблаш мумкин бўлиб, унга кўра бир омилли ёндашувлар
ривожланиш борасида минтақавий тафовутларни тўлиқ даражада ўлчай
олмаслиги таъкидланади. Мураккаброқ хулосаларга эришиш мақсадида у
кластер марказлари Евклид масофаси эволюциясини таҳлил қилиб, ҳудудий
тафовутларни тадқиқ этишга янгича ёндашувга эга бўлди. Унинг тадқиқотлари
Венгрияда минтақавий ривожланиш (конвергенция) нуқтасига етмаган
эканлигини аниқлади.
Номутаносиб минтақавий ривожланиш баҳоларини тадқиқ этишда
В.Спизия [3] кўриб чиқилаётган индикаторларнинг ҳудудий ёки демографик
марказлашуви кўрсаткичларидан фойдаланишни таклиф қилади (муаллифнинг
фикрига кўра, бундай ёндашув вазиятни чуқурроқ ва комплекс таҳлил қилишга
олиб келади). Масалан, хизматлар соҳасининг номутаносиб ривожланишини
таҳлил қилиш учун мамлакат бўйича умумий даражага нисатан минтақа аҳолиси
улуши ёки минтақа ҳудуди улуши бўйича ўлчанган кўрсатилган хизматлар
ҳажмини таққослаш зарур.
Итальян олимлари Л.Гаглиарди ва М.Перкоко [4] узоқ муддатли даврда,
яъни 1871-1951 йилларда минтақавий тенгсизликлар сабабларини аниқлаш учун
саноатлаштириш индекси, сервислаш индексидан фойдаланган. Масалан,
саноатлаштириш индекси 15 ёшдан катта ёшдаги эркаклар минтақавий улуши ва
минтақавий қўшилган қиймат нисбати сифатида ҳисоблаб чиқилган. Классик
ишлаб чиқариш функциясидан қуйидаги кўринишда фойдаланилган:
бу ерда:
growth
–
r
минтақанинг ўртача йиллик ўсиш логарифми,
– қўшилган қиймат логарифми,
- 1871 ва 1951 йилларда таълим даражаси логарифми,
- қалбаки ва ўзгарувчилар вектори,
- минтақа ва вақт доимий самараси,
– самарадорликда потенциал шокни акс эттирувчи регрессия хатолари.
ўзгарувчи – тармоқ улуши логарифми (s – қишлоқ хўжалиги,
саноат, хизматлар соҳаси).
Хизматлар соҳасида ихтисослашувга алоқадор натижаларга кўра,
сервислаш индекси тадқиқ этилаётган даврда ялпи минтақавий маҳсулот (ЯММ)
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2017 йил
3
№ 6, 2017
ўсишига салбий таъсир кўрсатган. Муаллифлар бундай натижани изоҳлашича,
ўша пайтда учламчи сектор самарадорлиги юқори бўлмаган ва асосан маиший
хизматлардан иборат бўлган. Саноатнинг ривожланиши учун ёрдамчи омил
сифатида хизматлар сектори улушининг ортиши тадқиқот учун танланма гуруҳ
сифатида танлаб олинмаган 1960-йиллардан бошлаб, кейинги ўн йилликларга
хос жиҳат бўлган.
Рус олимлари С.В.Арженовский ва Р.В.Шеховцев [5] нинг тадқиқотлари
кўрсатадики, макроструктуранинг асосини ташкил қилувчи фаолият турлари
ўртасида устуворликларни танлашда минтақа ихтисослашуви, унинг
маҳаллийлаштириш даражаси, инвестицион самарани ва унумдорликни таҳлил
қилиш керак. Тадқиқотчилар 2000-2014 йилларда Ростов вилояти фаолият
турлари бўйича база шакллантирган бўлиб, маҳсулот ишлаб чиқариш ва
харажатлар ўртасидаги боғлиқликни белгилаб берувчи ишлаб чиқариш
функциясидан фойдаланган.
Е.П.Есев
ва
Л.И.Бушуев[6]нинг
тадқиқотида
ишлаб
чиқилган
индикаторлар тизими маълум минтақа қайси объект ва хизматлар билан кўпроқ
ёки камроқ даражада таъминланганини аниқлаш имкон беради, бу эса
устуворликлар тизимини тузиш учун асос бўлиб хизмат қилади. Шу мақсадда
муаллифлар томонидан аҳолининг турли хизматлар ва инфратузилма билан
таъминланганлик тармоқ интеграл индекслари таклиф этилган. Таққослаш учун
база сифатида Россия бўйича тармоқлар хизматлари ва инфратузилма билан
таъминланганлик ўртача кўрсаткичлари олинган.
Мос келувчи ҳудудларда амалда эришилган базавий кўрсаткич қиймати ва
кўриб чиқилаётган гуруҳ бўйича мос келувчи кўрсаткичнинг минимал қиймати
ўртасидаги фарқни бўлиш йўли билан базавий кўрсаткичлар хусусий индекслари
ҳисоблаб чиқилган. Тармоқлар бўйича хусусий индекслардан (ТБХИ) ўртача
арифметик кўрсаткични аниқлаш йўли билан ҳисоблаб чиқилган.
Ўзбекистонда ҳам минтақавий ривожланиш асимметриясини баҳолашга
М.Содиқов, Ш.Х.Назаров, Э.Т.Якубова ва Х.Сайдахмедовнинг ўз илмий
ёндашувлари мавжуд. Масалан, Ш.Х.Назаров [7] хизматлар соҳасининг
ривожланиши ва ўртача киши бошига индикаторлар фойдаланиладиган алоҳида
минтақа ҳудудлари учун шартли ЯММ ҳисоб-китоб алгоритмини келтириб,
интеграцияланган индекслардан минтақаларни диагностика қилиш ва панелли
маълумотларни корреляцион-регрессион таҳлил қилиш учун фойдаланади.
Тадқиқот методологияси
Тақдқиқот
методологияси
сифатида
хизматлар
соҳасини
ривожлантиришда минтақавий номутаносибликларга оид олимлар фикрини
ўрганган ҳолда, кузатиш, сўровнома, статистик таҳлил каби усуллардан
фойдаланилди.
Таҳлил ва натижалар
Минтақавий ривожланишда номутаносибликлар табиати ва тамойиллари
бир нечта иқтисодий назария ва эмпирик таҳлил ёрдамида таҳлил қилинади.
Тадқиқотларда кўпинча минтақавий номутаносибликларни таҳлил қилиш учун
квази-мутлақ кўрсаткич сифатида ЯММдан фойдаланилади, бироқ маконга оид
жараёнлар рақобат шароиларида тобора мураккаблашиб бормоқда ва таҳлил
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2017 йил
4
№ 6, 2017
борасида янгича ёндашувларни талаб этмоқда. Масалан, етиб олувчи
ривожланиш шароилтарида минтақавий тафовутларнинг ўсиши кузатилади,
чунки энг ривожланган субминтақалар юқори ривожланиш суръатларини
қўллаб-қувватлайди, қулай шароитлари камроқ бўлган субминтақалар эса ортда
қолади. Шундай экан, миллий ривожланишни таҳлил қилишда субминтақаларни
ўрганишга алоҳида эътибор қаратилган бўлиши лозим. Бунда ҳудудий
тенгсизликни қисқартириш учун ҳудудий номутаносибликлар маълум бир
ривожланиш
даражасигача
ошиши
эътироф
этиладиган
Уильямсон
гипотезасининг Ўзбекистон Республикаси шароитларида ўринли эканлигини
текшириб кўриш зарур (1-расм) [9].
Расм. Уильямсон эгри чизиғи
Манба: Davies-Harlett 2002.
Ушбу гипотеза 1965 йилда иқтисодий ўсиш, кейинроқ эса конвергенцияга
ўтиш оқибатида минтақавий дивергенция кучайиши даврида илгари сурилган
[10]. Конвергенция деганда мамлакатлар ёки минтақалар ривожланиш
даражасининг вақт бўйича яқинлашуви тушунилади. Бунга қарама-қарши
жараён эса дивергенция деб аталади. Ортда қолиб кетган минтақалар
ривожланишида конвергенция жараёни тавсифномаларидан бири бўлиб
уларнинг йирик шаҳар ва мегаполислар яқинида географик жойлашуви хизмат
қилиши мумкин.
Уильямсон гипотезаси бир нечта иқтисодий фикрлар мактабларининг
илмий қоидаларига мос келиб, танлаб олинган назаридан келиб чиққан ҳолда
турлича талқин қилинади. Масалан, венгриялик олимлар Феньевари ва
Луковикснинг тадқиқотларида ҳудудий конвергенциянинг вужудга келиши
саккизта энг тарқалган назарий талқин доирасида кўриб чиқилади:
1.
Классик иқтисодий назарияда қиёсий ихтисослашувдан келиб чиқадиган
минтақалар устунликлари самарадорлиги барча иштирок этувчи минтақалар
учун ҳудудий номутаносибликларни қисқартиришда ижобий акс этади.
2.
Неоклассик иқтисодий назарияда ишлаб чиқариш омиллари (жумладан,
технологиялар) мутлақ ҳаракатчанлиги презумпцияси туфайли минтақалар
ўртасидаги ривожланиш борасидаги тафовутларни қамраб олувчи моделларнинг
барча тенгсизликлари узоқ муддатли истиқболда йўқ бўлиб кетади.
Минтақавий номутаносибликлар
Иқтисодий ривожланиш
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2017 йил
5
№ 6, 2017
3.
Кейнс иқтисодиётида минтақавий номутаносибликлар қисқаришини ўз-
ўзидан (тартибсиз равишда) юз берувчи бозор жараёнлари натижаси сифатида
талқин қилишнинг имкони йўқ. Кутилган (кўнгилдаги) жараёнлар маълум бир
институционал аралашув билан боғлиқдир.
4.
Эндоген ўсиш назарияси унумдорликнинг ўсишини билим ва
технологиялар диффузиясининг натижаси сифатида талқин қилади, лекин
ҳудудий тенгсизликларнинг автоматик равишда қисқаришини кўзда тутмайди.
Бунда эндоген омилларни (минтақанинг ички ресурслари, билим ва
технологияларни) ривожлантиришга йўналтирилган минтақавий сиёсат
минтақавий тафовутларни қисқартиришнинг самарали воситасига айланиши
мумкин.
5.
Янги савдо назариясига кўра, маконга оид тафовутлар кластерлар
шаклланиши, агломерация ва минтақавий ихтисослашув даражасининг
тарқоқлиги натижаси ҳисобланади. Марказдан узоқлашувчи ва марказга
интилувчи кучлар шакллантирган маконга оид мувозанат Парето-самарали
ҳисобланади, шу сабабли маконга оид тенгсизликни бартараф этувчи бозор
механизмлари мавжуд эмас.
6.
Янги институционал иқтисодиётда тор йўналишдаги иқтисодий
жараёнлар ва институционал шарт-шароитларнинг юқори динамикадаги ўзаро
алоқалари натижасида рўй берувчи доимий ўзгаришлар туфайли ҳудудий
тафовутларнинг чуқурлашуви ёки қисқариши мазкур модель доирасида
муваффақиятли асослаб берилади.
7.
Портернинг корпоратив стратегия назариясига мувофиқ, минтақавий
тафовутлар минтақавий кластерлар ва саноат тармоқлари негизида шаклланади.
Минтақавий тафовутлар «микроиқтисодий негизлар»га эга эканлиги сабабли
(минтақанинг ресурсларга бойлиги ҳам муҳим роль ўйнади) автоматик бозор
механизмлари ёрдамида уларни қисқартиришга эришиш мушкул.
8.
Эволюцион иқтисодий ёндашувда минтақа инновацион фаолият кўлами
ва интенсивлигининг ўзгариши минтақавий тафовутларга жиддий таъсир
кўрсатиши мумкин [11]. Бундай ўзгаришлар тасодифий рўй берувчи бозор
жараёнлари натижасида ўринга эга бўлиши мумкин. Шу сабабли мазкур
ёндашувда ҳудудий тенгсизликларни қисқартирувчи бозор механизмлари
мавжудлиги борасидаги тахминларга йўл қўйилади.
Кўплаб эмпирик тадқиқотларда муваффақиятли тасдиғини топган
Уильямсон гипотезаси исботлаб бердики, минтақавий тенгсизлик даражаси
белгиланган вақтгача ортиб боради ва конвергенция жараёни бошланади.
Аксарият олимларни дивергенциянинг конвергенцияга ўтиш нуқтаси
қзиқтиради ва унинг мавжудлигини исботлаб бериш муҳим аҳамият касб этади,
чунки кўпроқ ривожланган ҳудудлар иқтисодиётнинг ажралмас қисмига
айланиши мумкин ва хорижий инвестициялар биринчи навбатда ушбу
минтақаларга йўналтирилади.
Етиб олувчи ривожланишнинг етакчи назариячилари томонидан илгари
сурилган гипотезага кўра, ривожланган минтақага фақат етиб олиш салоҳияти –
янги технологияларни ўзлаштириш, капитал жалб қилиш ва ҳоказо имкониятлар
мавжуд бўлган ҳолатлардагина етиб олиш мумкин. Бу минтақаларни қандай ва
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2017 йил
6
№ 6, 2017
нима ҳисобига ривожлантириш керак? Усуллар маълум: инсон капиталига
инвестициялар
ва
аҳоли
ҳаракатчанлигини
ошиши,
урбанизацияни
рағбатлантириш ва бозор хизматлари секторини ривожлантириш орқали
эришиш мумкин.
Шундай қилиб, хизматлар соҳасининг минтақавий ривожланишидаги
номутаносибликларни ҳисоблаб чиқиш ишлари бўйича юқорида ўрганилган
адабиётлар шарҳи асосида қуйидаги ҳисоб-китоб алгоритми танлаб олинди (1-
жадвал).
1-жадвал
Минтақанинг алоҳида ҳудудлари учун хизматлар соҳасининг
ривожланишидаги номутаносибликларни ҳисоб-китоб қилиш алгоритми
Босқичлар
Ишнинг мазмуни
Ҳисоб-китоб кўрсаткичлари
I
Ҳудудларнинг хизматлар соҳаси
ривожланиши қиймат ва ўсиш
кўрсаткичларини танлаш
Маълумотлар тўплами (SER
it
– i-
ҳудудий
бирликнинг
хизматлари,
хизматлар соҳасининг 14 тури бўйича
кўрсаткичлар, EDU
it
– болаларни
мактабгача
таълим
муассасаларида
қамраб олиш ва таълим бўйича бошқа
кўрсаткичлар, MED
it
– касалхона
койкалари сони, Pop
it
– i-ҳудуднинг
аҳоли сони кўрсаткичи)
II
Танлаб олинган кўрсаткичлар
асосида ўртача киши бошига
индикаторларни ҳисоблаб чиқиш
ser
it
= SER
it
/Pop
it
edu
it
= EDU
it/
Pop
it
med
it
=
MED
it
/Pop
it
III
Ҳудудларнинг
киши
бошига
ўртача
кўрсаткичлари
минтақанинг киши бошига ўртача
кўрсаткичларига нисбати асосида
коэффициентларни
ҳисоблаб
чиқиш
Kser = ser
it
/ser
t
Kedu=edu
it
/edu
t
Kmed = med
it
/med
t
IV
Алоҳида ҳудудларнинг хизматалр
соҳаси кўрсаткичлари стандарт
оғишларини ҳисоблаб чиқиш
SD
i
Манба: Муаллиф ҳисоб-китоблари.
Умуман, минтақавий тафовутларни баҳолашда қуйидаги минтақалараро
таққослаш усулларидан фойдаланилади:
-
минтақалараро таққослаш усули
– ушбу усул ёрдамида аввалги таҳлил
натижаларидан фойдаланган ҳолда минтақалар ва бу минтақалардаги
жараёнларнинг умумий жиҳатлари таҳлил қилинади;
-
географик ахборот тизимлари усуллари
– уларда компьютер тизимлари
географик маълумотларни қайта ишлашга йўналтирилади, сўнгра минтақавий
номутаносибликларни баҳолаш учун карталар кўринишида тақдим этилади;
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2017 йил
7
№ 6, 2017
-
вариация даражаси
– ушбу усул вариация коэффициенти ва стандарт
оғишни ҳисоблаб чиқиш йўли билан минтақавий номутаносибликни баҳолайди;
-
кўп ўлчамли статистик усуллар
– ушбу усуллар гуруҳига асосий
таркибий қисм ва омиллар услубияти, кластерли ёки дискриминацион таҳлил
киради;
-
кластерли таҳлил
– бир турдаги бир нечта объектларни кластерлар номи
остида гуруҳловчи кенг усуллар гуруҳи;
-
омиллар таҳлили
– минтақавий тенгсизликнинг турли индикаторлари
билвосита сабаблари ўзгарувчанлигини аниқлаш имкониятини тақдим этувчи
статистик усул;
-
оддий
модель,
ундан минтақадаги статистик вазиятни таҳлил қилишда
фойдаланилади;
-
реал
конвергенция усули
– икки босқичда бажарилувчи усул: дастлабки
босқичда ҳудудий тафовутларни тавсифловчи турли индикаторлар баҳоланади;
иккинчи босқичда бу тафовутлар характери, яъни тенгсизликларнинг ортиши
(дивергенция) ёки қисқариши (конвергенция) таҳлил қилинади;
-
Gini
(Джини)
модифицияланган ҳудудий коэффициенти
– ушбу
коэффициент классик Джини индексидан фарқ қилади ҳамда аҳоли жон бошига
локал ЯММ билан ҳисоблаб чиқилади ва мамлакат ЯИМдан фарқланишни
тавсифлайди.
Ўзбекистон шароитларида барча минтақалар бўйича 2009-2016 йиллар
учун маълумотлар (аҳоли жон бошига тўғри келадиган ЯИМ, ЯММ, кўрсатилган
хизматлар ҳажми, аҳоли жон бошига тўғри келувчи кўрсатилган хизматлар
ҳажми, инвестициялар) асосида реал конвергенция усулидан фойдаланилган.
Аҳоли
жон
бошига
хизматлар
ишлаб
чиқариш
минтақалараро
дифференциациясини баҳолаш кўрсатадики, бутун республика бўйича 2009 йил
1,04 дан 2016 йил 2,73 гача ва Тошкент шаҳрини ҳисобга олмаган ҳолда 0,28 дан
0,42 гача ўсиш қайд этилган (2-расм).
2-расм. 2009-2016 йилларда республика минтақалари бўйича аҳоли жон
бошига ҳисоблаганда хизматлар соҳасининг ўсиш вариациялари даражаси
Манба: Муаллиф ҳисоб-китоблари
Тошкент вилоятининг хизматлар бозори ривожланган минтақалар
рейтинига ўтиши Тошкент шаҳрида хизматлар соҳасининг ривожланиши билан
боғлиқ. Бироқ мегаполис самараси ҳали яқин масофада жойлашган бошқа
вилоятларга (Сирдарё ва Жиззах) тарқалмаган (3-расм).
стандартное
отклонение
стандартное
отклонение без
учета г.Ташкента
Стандарт оғиш
Тошкент
шаҳрини ҳисобга
олмаган ҳолда
стандарт оғиш
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2017 йил
8
№ 6, 2017
2-расм. 2009-2016 йилларда республика минтақалари бўйича аҳоли жон
бошига ҳисоблаганда кўрсатилган хизматлар ҳажми
Манба: Муаллиф ҳисоб-китоблари
Яъни агломерация самарасини кучайтирган, институционал имкониятлар
ва иқтисодий фаолликни оширган ҳолда Тошкент вилояти ўз ривожланишини
жадаллаштирди. Бироқ агломерация самарасига эга бўлган минтақалар (Сирдарё
ва Жиззах) бундай натижаларга эриша олмади.
Хулоса ва таклифлар
Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, минтақавий таққослаш таҳлилига кўра,
хизмат кўрсатиш соҳаси минтақада турли хил ривожланишни кўрсатади. Демак,
Ўзбекистонда
хизматлар
соҳаси
ривожланишидаги
минтақавий
номутаносибликларни пасайтиришнинг энг муҳим механизмлари саноат
корхоналари талаби бўйича хизматлар соҳасидаги ихтисослашув, аниқ манзилли
давлат дастураларини қабул қилиш йўли билан ҳукумат томонидан
институционал аралашувлар ҳисобланади.
Тошкент шаҳрининг улкан салоҳиятидан бошқа минтақаларда ҳам
хизматлар соҳасининг ўсиши мақсадларида фойдаланиш учун билимлар
диффузиясини кучайтириш, ахборот технологиялари ва бошқа янги
технологияларни кенг тарқатиш зарур.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати
1.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон Республикасини
янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги фармони.
//Халқ сўзи, 08.02.2017 й. №28 (6722).
2.
Lukovics M. (2009). Measuring regional disparities on competitiveness basis.
In Bajmocy, Z. – Lengyel, I. (eds): Regional competitiveness, innovatiob and
environment. JATEPress, Szeged, pp.39-53.
3.
Spiezia, V. (2003). Measuring regional economies. Statistics Brief. OECD,
No.6.
Андижанская обл.
Р. Каракалпакстан
Бухарская обл.
Джизакская обл.
Кашкадарьинская обл.
Навоийская обл.
Наманганская обл.
Самаркандская обл.
Сурхандарьинская обл.
Сырдарьинская обл.
Ферганская обл.
Хорезмская обл.
г.Ташкент
Ташкентская обл.
Андижон вилояти
Жиззах вилояти
Наманган вилояти
Сирдарё вилояти
Тошкент шаҳри
Қорақалпоғистон Рес.
Қашқадарё вилояти
Самарқанд вилояти
Фарғона вилояти
Тошкент вилояти
Бухоро вилояти
Навоий вилояти
Сурхондарё вилояти
Хоразм вилояти
“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2017 йил
9
№ 6, 2017
4.
Riccardo Crescenzi, Luisa Gagliardi, Marco Percoco. SAGE Publications\
Social capital and the innovative performance of Italian provinces.
Environment and
planning A-4. 908-929 рage
5.
Арженовский С.В., Шеховцев Р.В. Связи структурных реформ и
макроэкономической динамики// Региональная экономика: теория и практика.
2016. №10. С.147-156
6.
Есева Е.П., Бушуева Л.И. Система регионального управления
государственно-частным
партнерством:
формирование
портфеля
проектов//Региональная экономика: теория и практика. 2016. №6. С.42-55.
7.
Назаров Ш.Х. Эндогенные факторы конкурентоспособности региона и их
экономическое тестирование. Журнал «Регион экономика и социология», №4
2013 г.
8.
Davies, S., Hallett, M. (2002). Interactions between National and Regional
Development. Hamburg Institute of Regional Economics, Hamburg.
9.
Kiss, J. P., Németh, N. (2006). Fejlettség és egyenlőtlenségek: Magyarország
megyéinek és kistérségeinek esete. MTA Közgazdaságtudományi Intézete, Budapest.
10.
Bajmócy, Z. – Lengyel, I. (eds) 2009: Regional Competitiveness, Innovation
and Environment. JATEPress, Szeged, pp. 72-86.
