Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
85
RAQAMLI IQTISODIYOT SHAROITIDA MUHIMLILIK TUSHUNCHASI VA
UNI XALQARO STANDARTLAR ASOSIDA TAKOMILLASHTIRISH
Xasanova Nasiba Tolliboy qizi
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
Annotatsiya.
Mazkur maqolada raqamli iqtisodiyot sharoitida muhimlilik tushunchasining
mazmun-mohiyati va uni xalqaro amaliyotdan kelib chiqqan holda mamlakatimiz buxgalteriya
hisobi va audit tizimida qo’llash bo’yicha taklif va tavsiyalar berib o’tilgan.
Kalit so’zlar
:
jiddiylik (muhimlilik), maxsus muhimlilik, umumiy muhimlilik, samaradorlik
muhimliligi,
ishlashning o'ziga xos muhimligi
, auditorlik dalillari
КОНЦЕПЦИЯ CУЩЕСТВЕННОСТИ В ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКЕ И ЕЕ
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ НА ОСНОВЕ МЕЖДУНАРОДНЫХ СТАНДАРТОВ
Хасанова Насиба Толлибой кизи
Ташкентский государственный экономический университет
Аннотация.
В данной статье изложена суть понятия существенности в
условиях
цифровой экономики. Исходя из международной
практикии разработаны предложения и
рекомендации по её применению в системе бухгалтерского учета и аудита нашей страны
.
Ключевые
слова:
существенность,
особая
существенность,
общая
существенность, существенность для результатов деятельности, существенность для
результатов деятельности, аудиторские доказательства.
THE CONCEPT OF MATERIALITY IN THE DIGITAL ECONOMY AND ITS IMPROVEMENT IN
RELIANCE UPON THE INTERNATIONAL STANDARDS
Khasanova Nasiba Tolliboy kizi
Tashkent State University of Economics
Abstract.
This article outlines the essence of the concept of materiality in the digital
economy. Based on international practice, proposals and recommendations for its application in
the accounting and auditing system of our country have been developed.
Keywords:
materiality (importance), special materiality, general materiality, performance
materiality, performance-specific materiality, audit evidence.
Kirish.
Muhimlik tushunchasi butun audit jarayoni uchun asos bo'lib, auditor tomonidan
quyidagi jarayonlarda qo'llaniladi:
xavflarni baholash tartib-taomillarining tabiati, muddatlari va hajmini belgilashda;
jiddiy noto'g'ri ma'lumotlar xavfini aniqlash va baholashda;
yetarli darajada tegishli auditorlik dalillarini to'plash uchun audit protseduralarining
tabiati, muddati va hajmini aniqlashda;
VIII SON - DEKABR, 2023
UO‘K:
330.341.2
85 - 91
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
86
aniqlangan noto'g'ri ma'lumotlarning auditga va agar mavjud bo'lsa, tuzatilmagan
noto'g'ri ma'lumotlarning moliyaviy hisobotga ta'sirini baholashda;
moliyaviy hisobot bo'yicha auditorlik xulosasida fikrni shakllantirishda
320-
sonli “Auditorni rejalashtirish va o‘tkazishda muhimlik”
26
ISA muhimlikni
tushuntiradi: noto‘g‘ri ma’lumotlar, shu jumladan kamchiliklar, agar ular alohida yoki umumiy
holda foydalanuvchilarning i
qtisodiy qarorlariga ta’sir qilishi mumkin bo‘lsa, muhim
hisoblanadi. moliyaviy hisobotlar.
Muhimlik nafaqat moliyaviy hisobotdagi summalarga, balki miqdoriy bo'lmagan
oshkoralarga ham tegishli.
Masalan, moliyaviy hisobotning muhim sohasi uchun buxgalteriya siyosatining oshkor
etilmasligi yoki etarli darajada oshkor qilinmasligi moliyaviy hisobotdan foydalanuvchining
iqtisodiy qaroriga ta'sir qilishi mumkin.
Moddiylik mutlaq tushuncha emas, balki nisbiy tushunchadir. Berilgan kattalikdagi
noto'g'ri ma'lumot kichik kompaniya uchun muhim bo'lishi mumkin, bir xil miqdordagi xato
esa katta kompaniya uchun ahamiyatsiz bo'lishi mumkin.
Misol uchun, shubhali qarzdorlar uchun zaxira yaratmaslik sababli bir so’mlik
tuzatilmagan noto'g'ri xatolik o'n so’m aylanmaga ega va bir so’mlik sof foydaga ega
bo'lgan
kompaniyaning moliyaviy hisobotlarida jiddiy noto'g'ri ko'rsatilishiga olib keladi. Biroq, bir xil
tuzatilmagan noto'g'ri ma'lumotlar aylanmasi ming so’m bo’lgan va foydasi besh yuz so’m
bo'lgan kompaniyaning moliyaviy hisoboti uchun ahamiyatli bo'lmaydi.
Adabiyotlar sharhi.
Jiddiylik (muhimlik)
–
ahamiyatsiz hisoblangan, ya'ni foydalanuvchilarni xato fikrda
bo’lishiga yo’l qo’ymaydigan, moliyaviy hisobvaraqlarda qayd etilishi mumkin bo’lgan noto’g’ri
summaning eng
ko’p
miqdoridir (Ilhamov va boshqalar, 2011).
Muhim bo‘lmagan
(kichik) xatoliklarniiig auditor tomonidan tekshirilmasligiga sabab:
-
bu xatoliklar juda kichik va inoliyaviy hisobot m a’lumotlaridan foydalanuvchilar
qaroriga har qanday vaziyatda ham jiddiy
ta’sir etmaydi;
- kichik xatoliklarning sababini
aniqlash va to‘g‘rilash uchun ko‘p vaqt va mablag’
talab
etiladi;
-
bu xatolaraing sababini aniqlsh va to‘g‘riJash uchun sarflangan vaqt natijasida mohyaviy
hisobotlarni topshirish muddatlari o‘tib ketishi
mumkin (Ahmedjanov va Yakubov 2010).
Auditda jiddiylik, tavakkalchilik, biznes tavakkalchiligi va nazorat tavakkalchiligiga baxo
berish. Ichki xo’jalik nazorat tizimi bilan tanishish va nazorat tavakkalchiligaga baho berish
(Sanayev va Narziyev 2001).
Muhimlik darajasi moliyaviy hisobotlarni qanchalik o'tkazib yuborish mumkinligi haqida
ko'rsatma beradi (Manson va Zaman 2001).
Boshqacha qilib aytganda, muhimlilik darajasi auditorlar tomonidan moliyaviy
hisobotlardan foydalanuvchilarga taqdim etilgan ishonch darajasini aks ettiradi (Cox va
boshqalar 2013).
Binobarin, muhimlik to'g'ridan-to'g'ri audit o'tkazish va keyingi fikrga bog'liq bo'lsa-da,
muhimlik haqidagi ma'lumotlarning etishmasligi foydalanuvchilar (investorlar) va tartibga
soluvchilarning auditorlarning muhimlikni qo'llashiga juda shubha bilan qarashlariga sabab
bo'ldi (Tuttle va boshqalar, 2002).
Tadqiqot metodologiyasi.
Tadqiqotda induksiya, deduksiya, tizimli va qiyosiy tahlil, guruhlash, eksperiment,
adaptiv usullar, integratsion yondashuvlar, aktivlar qadrsizlanish hisobi va usullarini
takomillashtirish masalalari boʻyicha xalqaro tajribalar tahlili va aprobatsiyasidan foydalanildi.
26
320-sonli AXS Auditni rejalashtirish va o'tkazishda muhimlik
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
87
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Auditor summaning muhimligini baholashda quyidagi illyutiv omillarni hisobga olishi
mumkin:
(i)
noto'g'ri ma'lumotlarning tendentsiyalarga, ayniqsa rentabellik tendentsiyalariga
potentsial ta'siri;
(ii)
zararni foydaga yoki aksincha o'zgartiruvchi noto'g'ri ma'lumot (masalan, shubhali
savdo debitorlik qarzlari bo'yicha zaxirani hisobga olish soliqni zararga aylantirishdan oldin
marjinal foyda keltirishi mumkin);
(iii)
noto'g'ri ma'lumotlarning korxonaning qarz kovenantlariga (masalan, joriy
koeffitsient), boshqa shartnoma kelishuvlariga va me'yoriy qoidalarga rioya qilishiga mumkin
bo'lgan ta'siri;
(iv)
qonun yoki tartibga soluvchi hisobot talablarining mavjudligi (masalan, MSMED
qonuni, 2006 yilda qamrab olingan tomonlarga to'lanadigan foizlar va ularni oshkor qilish);
(v)
asosiy boshqaruv xodimlarining o'zgaruvchan maoshi yoki kompensatsiyasiga ta'sir
qiluvchi noto'g'ri ma'lumot (masalan, maqsadli aylanma yoki soliqdan oldingi sof foyda
bo'yicha talablarni qondirish orqali);
(vi)
noto'g'ri ma'lumot bilan bog'liq holatlarning sezgirligi (masalan, noto'g'ri
ma'lumotlar firibgarlik yoki mumkin bo'lgan noqonuniy xatti-harakatlar bilan bog'liqligini
ko'rib chiqing);
(vii)
moliyaviy hisobotning noto'g'ri ko'rsatilgan moddasining ahamiyati;
(viii)
noto'g'ri ma'lumotlarga nisbatan rahbariyatning motivatsiyasi, masalan:
(a) daromadlarni "boshqarish" uchun qasddan noto'g'ri ma'lumotlar;
(b) buxgalteriya hisobini ishlab chiqish va to'plashda rahbariyat tomonidan mumkin
bo'lgan noto'g'ri ko'rsatkichlar;
Muhimlikni hisoblash shunchaki firma ko'rsatmalariga yoki asosiy qoidaga amal qilish
emas. Masalan, auditorlik guruhi muhimlikni istisno moddalarni hisobga olmaganda soliqqa
tortilgunga qadar tuzatilgan foydaning 5% sifatida hisoblaydi. Garchi firma auditorlik
guruhining tanlovini cheklovchi muhimlik bo'yicha ko'rsatmalarga ega bo'lishi mumkin bo'lsa-
da, muhimlikni tanlash hali ham jiddiy professional mulohazani talab qiladi.
Misol uchun, qanday qilib topshiriq guruhi 5% to'g'ri va sof daromad to'g'ri asos
ekanligiga qaror qildi?
Umumiy muhimlikni aniqlashda:
•
Auditor korxona bilan bog'liq bo'lgan va noto'g'ri ma'lumotlarning hajmi va tabiati yoki
ikkalasining kombinatsiyasi ta'sir ko'rsatadigan holatlarni hisobga olgan holda xulosalar
chiqaradi;
•
Moliyaviy hisobot foydalanuvchilari uchun muhim bo'lgan masalalar bo'yicha qarorlar
har bir foydalanuvchi (masalan, bank, obligatsiya egasi yoki aktsiyador) emas, balki guruh
sifatida foydalanuvchilarning umumiy moliyaviy ma'lumotlarga bo'lgan ehtiyojlarini hisobga
olishga asoslanadi.
Quyida keltirilgan jadvalda amliyotda ko’p uchraydigan muhumlilik keltirib o’tilgan
(1-rasm).
Umumiy muhimlilik
. Umumiy audit strategiyasini ishlab chiqishda auditor butun
moliyaviy hisobotning muhimligini aniqlaydi. Bu chegara bo'lib, undan yuqori bo'lsa, moliyaviy
hisobot jiddiy noto'g'ri ko'rsatilishi mumkin. Bu "butun moliyaviy hisobot uchun muhimlik"
yoki oddiygina umumiy muhimlik deb ataladi.
Samaradorlik muhimliligi
. Mazkur muhimlik umumiy muhimlikdan kamroq miqdorda
belgilanadi va umumiy moliyaviy hisobot uchun tuzatilmagan va aniqlanmagan noto'g'ri
ma'lumotlarning muhim bo'lishi xavfini kamaytirish uchun "xavfsizlik buferi" vazifasini
bajaradi. Faoliyatning muhimligi auditorga muayyan risklarni baholashga (umumiy
muhimlikni o'zgartirmasdan) javob berishga va tuzatilmagan va aniqlanmagan noto'g'ri
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
88
ma'lumotlar yig'indisi umumiy muhimlikdan oshib ketish ehtimolini tegishli darajada past
darajaga tushirishga imkon beradi.
1-rasm. Muhimlilik turlari
27
Maxsus muhimlilik
. Muayyan muhimlik operatsiyalar sinflari, hisob qoldiqlari yoki oshkor
qilish uchun belgilanadi, bunda umumiy ahamiyatlilikdan kamroq miqdorda noto'g'ri
ma'lumotlar foydalanuvchilarning moliyaviy hisobotlar asosida qabul qilingan iqtisodiy
qarorlariga ta'sir qilishi mumkin. (Masalan; potentsial investorlar daromadga qiziqishi
mumkin)
Ishlashning o'ziga xos muhimliligi
. Faoliyatning o'ziga xos ahamiyatliligi
ko'rsatkichlarning muhimligi bilan bir xil tushunchadir, bundan tashqari u umumiy muhimlik
bilan emas, balki muayyan muhimlik bilan bog'liq holda belgilanadi.
Umumiy muhimlik, moliyaviy hisobotda tuzatilmagan taqdirda moliyaviy hisobotdan
foydalanuvchi tomonidan qabul qilingan iqtisodiy qarorlarga ta'sir ko'rsatmaydigan noto'g'ri
ma'lumotlarning maksimal miqdori to'g'risidagi auditorning professional fikriga asoslanadi.
Agar tuzatilmagan noto'g'ri ma'lumotlarning miqdori alohida yoki jami audit uchun belgilangan
umumiy muhimlikdan yuqori bo'lsa, bu moliyaviy hisobotda jiddiy noto'g'ri ko'rsatilganligini
anglatadi.
Umumiy muhimlik miqdori auditning yakuniy muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligi
baholanadigan omillardan biridir.
Umumiy muhimlikni aniqlashning uchta bosqichi mavjud:
i.
Tegishli me’zonni tanlash;
ii.
Tanlangan me’zon uchun tegishli moliyaviy ma'lumotlarni aniqlash;
iii.
Tanlangan me’zonga qo'llanilishi kerak bo'lgan foizni aniqlash;
Umumiy ahamiyatlilik guruh sifatida turli foydalanuvchilarning umumiy moliyaviy
ma'lumotlarga bo'lgan ehtiyojlariga asoslanadi va shuning uchun ehtiyojlari har xil bo'lishi
mumkin bo'lgan aniq individual foydalanuvchilarga noto'g'ri ma'lumotlarning mumkin bo'lgan
ta'siri hisobga olinmaydi.
Muhimlikni aniqlash
uchun eng mos me’
zonni tanlashda auditor o'z mijoziga xos bo'lgan
moliyaviy hisobot foydalanuvchilari haqida tushuncha hosil qilishi kerak. Odatda
qo'llaniladigan ba'zi me’zonlarga quyidagilar kiradi: daromadlar, soliqlarni to'lashdan oldingi
27
Muallif tomonidan tizimlashtirilgan
Umumiy muhimlilik
Samaradorlik muhimliligi
Maxsus muhimlilik
Ishlashning o'ziga xos
muhimliligi
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
89
foyda, jami aktivlar yoki xarajatlar. Auditor moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilarni nimadan
xavotirga solishi mumkinligini tushunib, qaysi me’zonni qo'llash to'g'risida xulosa chiqaradi.
Misol uchun, agar korxona o'z kapitali emas, balki faqat qarz hisobidan moliyalashtirilsa,
foydalanuvchilar korxona daromadlariga emas, balki aktivlarga va ularga nisbatan talablarga
ko'proq e'tibor berishlari mumkin. Auditor tomonidan tegishli me’zonni tanlashga ta'sir
qiluvchi omillarning illyustrativ ro'yxati quyidagilarni o'z ichiga oladi:
•
moliyaviy hisobotning elementlari (aktivlar, majburiyatlar, kapital, daromadlar,
xarajatlar);
•
foydalanuvchilar e'tiborini qaratadigan narsalar bormi (masalan, foydalanuvchilar
EBITDAga e'tibor qaratishlari mumkin);
•
korxona va sanoatning tabiati (masalan, chakana savdo sektori yoki ko'chmas mulk bilan
shug'ullanuvchi kompaniya);
•
korxonaning mulkchilik tuzilmasi va uni moliyalashtirish usuli (masalan, agar korxona
asosan moliyaviy natijalar bilan bog'liq bo'lgan aktsiyadorlar tomonidan moliyalashtirilsa,
soliq to'la
shdan oldingi sof foyda tegishli me’zon bo'lishi mumkin);
•
me’zonning nisbiy o'zgaruvchanligi (masalan, soliqqa tortishdan oldingi foyda yildan
-
yilga sezilarli darajada o'zgarib turadimi?).
Moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilarga quyidagilar kiradi: investorlar, kreditorlar,
etkazib beruvchilar, xodimlar, mijozlar, davlat muassasalari, umuman olganda. Biroq, har bir
holatda, moliyaviy hisobot va uning ma'lumotlariga qiziqqan foydalanuvchilar har xil.
Moliyaviy hisobotlarning ayrim foydalanuvchilari va ularni
ng ehtiyojlari bo’yicha
muhimlik quyidagi jadvalda tasvirlangan
1-jadval
Foydalanuvchilar ehtiyojiga ko’ra muhimlilikni turkumlanishi
28
Foydalanuvchi
Foydalanuvchining ehtiyoji
Aksiyadorlar/
investorlar
•
Daromadlilik (investitsiyalarning daromadliligi, dividend to'lash
qobiliyati)
Startapdagi potentsial
investorlar
•
Daromad
•
Aktivlar (masalan, patentlar)
Banklar kabi
kreditorlar
•
Jami aktivlar (qarzlardan himoyalanish)
•
Daromadlilik (foizlarga xizmat qilish qobiliyati)
Soliq organlari
•
Rentabellik (daromad solig'ini yig'ish)
•
Daromad (GST yig'imlari)
Moliyaviy ma'lumotlarni aniqlash ko'rinadigan darajada oddiy emas. Audit qilinadigan
moliyaviy hisobotlarni tayyorlashdan oldin, masalan, rejalashtirish yil oxirigacha amalga
oshirilganda, muhimlikni hisobga olish kerak bo'lishi mumkin. Boshqa hollarda, rejalashtirish
tekshirilishi kerak bo'lgan moliyaviy hisobot loyihasi taqdim etilgandan so'ng amalga
oshiriladi, ammo bu hisobotlar jiddiy o'zgartirishlarni talab qilishi aniq bo'lishi mumkin.
Bunday vaziyatlarda muhimlik yakuniy moliyaviy hisobotdagi summalarni oqilona kutishga
asoslanadi. Bu summalarni oraliq boshqaruv hisobotlaridan yoki oraliq moliyaviy
hisobotlardan (masalan, to'qqiz oylik moliyaviy natijalar) yoki bir yoki bir nechta oldingi yillik
davrlarning moliyaviy hisobotlaridan, agar ular korxona sharoitidagi katta o'zgarishlarga qarab
28
Muallif tomonidan tizimlashtirilgan
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
90
tuzatilgan bo'lsa, ekstrapolyatsiya qilish yo'li bilan olinishi mumkin, masalan, muhim
birlashish.
Xulosa va takliflar
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda quyidagi xulos
alarga kelinadi yaʼni aktivlarni
qadrsizlangan deb topilishi uchun quyidagi talablar bajarilgan boʼlishi kerak yaʼni:
•
aktivlar, agar ularning qoplanadigan qiymati(bozor bahosi) balans qiymatidan past
boʻlsa, aktivlar qadrsizlangan deb topiladi.
•
aktivlarnin
g qarsizlanishi boʻyicha vaqti
-va
qti bilan qadrsizlanishga test oʻtkazish
lozim boʻladi. Aktivlarning qadrsizlanishi moliyaviy natijalar toʻgʻrisidagi hisobotda salbiy taʼsir
koʻrsatib, ushbu salbiy taʼsir qadrsizlanish boʻyicha xarajatlar hisobotda xaraja
t sifatida olib
boriladi bu esa o
ʻz navbatida foydani kamaytirishiga sabab boʻladi. Baʼzi turdagi aktivlarni
xususan gudvilni vaqti-
vaqti bilan qadrsizlanish boʻyicha testdan oʻtkazish lozim boʻladi chunki
ushbu turdagi aktivlarning adolatli qiymati(bozor bahosi) va aktivlarning balans qiymati
oʻrtasida farq yuzaga kelish ehtimoli yuqori boʻladi.
•
aktivlarning qadrsizlanishini koʻrsatuvchi tashqi va ichki omillarni koʻrib chiqish
kerak.
•
aktivlarning qadrsizlanishi har bir aktiv uchun aniqlash maqsadga mu
vofiq boʻladi,
agar aktivning qad
rsizlanishini aktivning oʻzi boʻyicha hisoblashning iloji boʻlmasa u holda
ushbu aktiv pul oqimlarni hosil qiluvchi birlik(cash generating unit)tarkibida hisobga olinib,
mazkur birlik uchun qadrsizlanish xarajatlari tarkibi
ga kiritilishi lozim boʻladi.
Yuqorida qayd etilgan talablardan kelib chiqqan holda aktivlar qadrsizlanishini yuzaga
keltiruvchi va ularga taʼsir qiluvchi bir qancha omillar mavjud boʻlib, ilmiy ishimizda biz ularni
ikki turga yaʼni ichki va tashqi omillarga ajratib koʻrib chiqdik.
A
ktivlar qadrsizlanishiga taʼsir etuvchi ichki omillar deb bu korxona ichida uning faoliyati
va aktivlari harakati bilan bogʻliq boʻlgan aktivlar qadsrsizlanishini yuzaga keltiruvchi yoki
unga taʼsir qiluvchi omillarga aytiladi
.
Qadrsizlanishga taʼsir etuvc
hi ichki omillar quyidagi omillar kiradi:
1.
Aktivning eskirishi yoki jismoniy shikastlanishi, uning foydali salohiyatini pasayishi
omili.
2.
Aktivlardan foydalanishdan keladigan iqtisodiy nafning kamayishi omili.
3.
Hisobot davrida yuz bergan yoki yaqin kelajakda kutilayotgan aktivni ishlatish
darajasida yoki uslubida uzoq muddatli jiddiy oʻzgarishlar omili.
4.
Nomaʼlum muddatga mulk obyektini yaratishni toʻxtatib turish toʻgʻrisida qarorni
qabul qilish.
5.
Aktivni ishlatishning iqtisodiy natijalarining sezilarli darajada yomonlashishi yoki
aktivdan foydalanishning iqtisodiy natijalari kutilganidan koʻra yomonlashishini koʻrsatuvchi
maʼlumotlarning paydo boʻlishi
6.
Korxonaning aktivni ishlatish yoki saqlash uchun xarajatlari dastlab
rejalashtirilganidan keskin oshishi.
Aktivlar qadrsizlanishiga taʼsir etuvchi tashqi omillar deb bu korxona va uning faoliyati
bilan bogʻliq boʻlmagan, hukumat, qonunchilik nuqtayi nazaridan va shunga oʻxshash tashqi
omillar natijasida aktivlar qadrsizlanishini yuzaga keltiruvchi va unga t
aʼsir qiluvchi omillarga
aytiladi.
1.
Aktivning bozor bahosini uning balans qiymatidan pasayib ketishi.
2.
Iqtisodiy, yuridik, texnologik sharoitlarining oʻzgarishi korxonaning faoliyatiga salbiy
taʼsir koʻrsatishi.
3.
Aktivdan foydalanish qadr-
qimmatini belgilovchi diskont stavkalariga, taʼsir etuvch
bozor foiz stavkalarini oshishi va aktivlarning sotish qiymatining pasayishi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
91
4.
Hisobot yilida sodir boʻlgan yoki yaqin kelajakda sodir boʻladigan va korxona
faoliyatiga salbiy taʼsir koʻ
rsatadi
gan (taʼsir qiladigan) qonunchilik, tashqi va ichki siyosat,
iqtisodiyot, texnologiyalardagi muhim oʻzgarishlar.
5.
Aktiv tomonidan taqdim etiladigan mahsulotlar, ishlar, xizmatlarga talabning yoʻqligi
yoki sezilarli kamayishi.
Adabiyotlar/ Literatura/Reference:
Axmedjnov.K., Yakubov.I., Audit asoslari. Darslik
–
T.: IQTISOD-MOLIYA nashriyoti, 2010.
Cox, Raymond A. K., Donker, H., & Dayanandan, H. (2013). Materiality Disclosure and
Litigation Risks: A Canadian Perspective. International Journal of Disclosure and Governance,
11(3), 284-298
Manson S., Zaman M.. Auditor Communication in an Evolving Environment: Going Beyond
Sas 600 Auditors' Reports on Financial Statements. British Accounting Review, Vol. 33, pp. 113-
136, 2001;
Sanayev.N., Narziyev.R., Auditi. Darslik
–
T.: Sharq nashriyoti, 2001
Tulaxodjyeva. M., Ilhamov.Sh., Axmedjanov.K., Fayziyev.Sh., Xodjayeva.M., Tulaev.M., Audit.
Darslik.
–
T.: Iqtisodiyot nashriyoti, 2011. .
Tuttle B., Coller M., Plumlee D. The Effect of Misstatements of Varying Magnitude on the
Decisions of Financial Statement Users: An Experimental Investigation of Materiality
Thresholds.Researchgate.net/publication/228307601_The_Effect_of_Misstatements_of_Varying_
Magnitude_on_the_Decisions_of_Financial_Statement_Users_An_Experimental_Investigation_of_
Materiality_Thresholds
