Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
109
ISLOM MOLIYASI
–
MUAMMOLAR VA YECHIMLAR
Xudoynazarov Faxritdin Xaitovich
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti
Annotatsiya.
Ushbu maqolada Islom moliyasi muammo va yechimlari haqida so‘z yuritilib,
iqtisodiyot fani mutaxassislarning qarashlari va xorij tajribalari o‘rganilgan.
Unda islom moliyasi
tizimidagi muammoli vaziyatlar va ularning yechimlari haqida ilmiy-uslubiy, amaliy taklif va
tavsiyalar keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
islom moliyasi, musovama, tavarruq, istijror, istisna, ijora, qarzi hasana, bay-
al-dayn, sukuk, murohaba, mushoraka, muzoraba, havola, mulk, mikroiqtisodiyot.
ИСЛАМСКИЕ ФИНАНСЫ: ПРОБЛЕМЫ И РЕШЕНИЯ
Худайназаров Фахритдин Хайтович
Термезский университет экономики и сервиса
Аннотация.
В данной статье рассматриваются проблемы исламских финансов и
пути их решения. Кроме того, рассматриваются мнения экспертов
-
экономистов и
зарубежный опыт, представлены научно
-
методические, практические предложения и
рекомендации о проблемных ситуациях в системе исламских финансов и пути их решения.
Ключевые слова:
исламские финансы, мусавама, таваррук, истиджрар, истиснаа,
иджара, кредит хасана, бай
-
ал
-
дайн, сукук, мурахаба, мушарака, мудараба,
добственность, микроэкономика.
ISLAMIC FINANCE: PROBLEMS AND SOLUTIONS
Khudaynazarov Fakhritdin Khaitovich
Termez University of Economics and Service
Abstract.
This article discusses the problems of Islamic finance and ways to solve them. In
addition, the opinions of expert economists and foreign experience are considered, scientific,
methodological, practical proposals and recommendations on problematic situations in the
Islamic finance system and the ways to solve them have been worked out.
Keywords:
islamic finance, musawamah, tawarruq, istijrar, istisna, ijara, hasanah qard, bai
al-dayn, sukuk, murabaha, musharaka, mudaraba, remittances, property, microeconomics.
Kirish.
O‘zbekistonda ij
timoiy-
iqtisodiy islohotlar jadal sur’atlar bilan amalga oshirilmoqda,
boshqa barcha tarmoqlar kabi moliya sektori ham hozirgi o‘sish davrida yangi resurslarni
o‘zlashtirish va boyitishga alohida ahamiyat bermoqda. Jahonda, ayniqsa, rivojla
ngan Yevropa
davlatlari va AQSHda tobora ommalashib borayotgan islom moliyasini mamlakatimiz milliy
moliya bozoriga joriy etishga e’tibor qaratilmoqda.
VIII SON - DEKABR, 2023
UO‘K:
336.018
109 - 114
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
110
O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Qatar
investitsiya agentligi direktori Bandar
bin Saud Ol Soniy bilan su
hbat chog‘ida bank
-moliya xizmatlarini, jumladan, islom moliyasini
rivojlantirish muhimligini bildirib o‘tdi
29
. Bu esa sohaning O‘zbekiston moliya bozori uchun
muhimligini yana bir bor ta’k
idlaydi.
Islom dini faqat keyingi hayotga ahamiyat berib qolmay, balki dunyoviy ishlar haqida ham
o‘zining qarashlariga egadir. Biroq, islom iqtisodiyoti avloddan
-avlodga keng tushuntirilib
o‘tilmagan. Bundan ham ajablanarlisi shundaki, Gʻarb ziyolilari to
monidan ishlab chiqilgan
iqtisodiyotning asosiy mazmuni aslida islomiy iqtisodiy mutafakkirlarning asarlarida aytib
o‘tilgan. Ilmiy tadqiqotlar olib borgan islom olimlari Gʻarb ziyolilari va islom mutafakkirlarning
fikrlarida juda ko‘p o‘xshashliklar borl
igi aniqlangan, ammo ikkinchisi ancha avvalgi davrlarda
boshlangan
. Quyida ba’zi o‘xshashliklarni keltirib o‘tamiz:
1. Paretoning optimal nazariyasi Imom Alining “Nahjul balog‘a” deb nomlangan asarida
aytib o‘tilgan.
2. Siro-Yakovitdagi Bar-Ebrey cherkovining xodimi Mafrian (Abulfaraj nomi bilan ham
tanilgan) Imom Gʻazzoliy tomonidan yozilgan “Ehyou ulumid din” kitobining bir nechta
boblaridan foydalangan.
3.Ordo Dominikan (Ispaniya) cherkovidan ruhoniy Raymond Martini Imom Gʻazzoliyning
“Tahafut ul falasifa” , “Maqosidul falasifa”, “Al
-munqiz min az-
zalal”, “Mishkot ul anvor”, “Ehyou
ulumud din” asarlaridan foydalanib, iqtisodiyotga oid ko‘plab boblarni qayta yozib chiqqan.
4. Avliyo Foma Akvinskiy kitobining ko‘p boblarini Farobiyning qarashlaridan
o‘zlashtirgan.
5.
Adam Smitning (1776) “Millatlar boyligi” asari Abu U
bayd al-Qosim ibn Sallamaning
(vaf. 838/) “Kitob al
-
Amvol” asarlari bilan juda ko‘p umumiyliklarga ega.
Islom mutafakkirlari va olimlari tomonidan taqdim etilgan iqtisodga oid
ko‘plab boshqa
asarlar ham mavjud. Ilk islom mutafakkirlarining iqtisodga oid ba
’zi asarlarini keltirib o‘tamiz:
1. Risolat as-sahoba (Mulozimlar haqida risola), Abdulloh bin al-Muqaffa (109-145/727-
762). Asarda siyosat va davlat moliyasini boshqarish haq
ida so‘z yuritiladi.
2. Kitob al-Xaroj (Xaroj kitobi), Abu Yusuf (113-182/731-789 ), moliyaviy menejment
haqida so‘z yuritiladi.
3. Al-Xaraj (Xaraj haqida), Yahyo ibn Odam al-Qurayshiya (140-203/757-818), hadislar
to‘plami, ijtimoiy
-iqtisodiy masalalar haq
ida so‘z yuritiladi.
4. “Kitob al
-
amvol” (“Davlat daromadlari kitobi”),
Abu Ubayda al-Qosim ibn Salom (140-
157/ 774-
838), siyosat va davlat moliyasi haqida so‘z yuritiladi.
5. “Kitob al
-
amvol” (“Davlat daromadlari kitobi”), Abu Homid bin Zanjaviy (180
-251/796-
865).
Islom mutafakkirlarining iqtisodiyot
ga oid asarlariga e’tiborsizlik o‘
rta asrlarida keng
tarqalgan va islom sivilizatsiyasi tanazzuli zamoniga qadar davom etgan. Oqibatda islom
iqtisodi haqida ko‘p
asarlar
yozilmadi, natijada bu sohada bo‘shliq paydo bo‘ldi va ilmlarni
tarqatish juda cheklandi. Zamonaviy islomshunos olim Monzer Kaf (1989) Abu Yusuf, Yahyo
ibn Odam, Gʻazzoliy, Ibn Rushd, Al
-Izz bin Abdul-Salom, Farobiy, Ibn Taymiya va Ibn Xaldun
kabi islom mutafakkirlarining iqtisod nazariyasini o
‘rganishga yetarlicha e’tibor berilmagan,
degan fikrni bildiradi.
Bu guruh oli
mlari tomonidan bildirilgan fikr va g‘oyalar boshqa musulmon iqtisodchi
olimlarni ham islom iqtisodiy bilimlari sohasini tadqiq etish va rivojlantirishga undaydi.
Natijada, mus
ulmon iqtisodchilari islom iqtisodiyotining rivojlangan nazariyasini qo‘llashni
qayta ko‘rib chiqish va inson manfaati uchun uning chegaralarini kengaytirish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar.
29
O‘zbekiston Prezidenti Qatarning yetakchi investitsiy
a idorasi rahbarini qabul qildi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
111
Hozirgi vaqtda musulmon ziyolilarining uchta guruhi mavjud bo‘lib,
ular ushbu bilimlarni
qayta tiklashga bel bog‘laganlar. Birinchi guruh islom iqt
isodiyoti tushunchasini qaytadan
ko‘rib chiqishni boshladilar. Bu guruh ta’limotni birinchilardan bo‘lib targ‘ib qildi va Islomning
iqtisod haqidagi ta’limoti keng qamrovli bo‘
lib, odamlar duch keladigan iqtisodiy muammolarni
hal qila oladi, deb hisoblaydi
lar. Ular Islomning iqtisod haqidagi ta’limotidan foydalanib,
ishonchli manbalar asosida tadqiqot olib bormoqdalar. Keyingi guruh esa, ishonarli
manbalarga tayangan holda ulamo
larning an’anaviy fikrini hozirgi holatga mos talqin va
tuzatishlar kiritadigan zamonaviy olimlardir. Biroq, bu zamonaviy guruhning qarashlari
jamoatchilik tomonidan qo‘llab
-quvvatlanmadi.
Uchinchi guruh esa islom iqtisodiga oid masalalar bo‘yicha xulosalar chiqarib, Gʻarbda
ta’lim olgan iqtisodchilardan iborat. Bu guruhdagi iqtisodchilar iqtisodiy bilimga ega bo‘lib,
ulamolar fikrlari asosida tahlil qiladilar. Bu guruh islom iqtisodiy bilimlari rivojiga katta hissa
qo‘shib kelmoqda. Bugungi kunda islom iqt
isodiyotiga oid yetarli miqdorda asar va tadqiqotlar
bo‘lishiga qaramay, to‘ldirish zarur bo‘lgan kamchiliklar va haligacha ko‘plab iqtisodiy
muammolar mavjud bo‘lib to‘liq hal etilmagani bu mavzo‘ning dolzarbligini ta’kidlaydi.
Adabiyotlar sharhi.
Islohi (2010)
o‘zining “Islom iqtisodchilarining to‘rt avlodi” asarida
XX asrning ikkinchi
choragida (1926-1950) islom iqtisodchilarining
birinchi avlod paydo bo‘lgani, ular Islom
iqtisodiga oid asarlar tasnif etgani, Islom iqtisodining yuksalish davri sifatida tanilgan bu avlod
ko‘plab olimlarni dunyoga keltirgani haqida ma’lumot beradi.
Abul Hassan, (2019)
Choudhury “Islom iqtisodiyoti: nazariya va amaliyot”
asarida Imom
Gʻazzoliy, Ibn Taymiya, Imom Shotibiy, Ibn Qayyim va Ibn Xaldun kabi
buyuk islom ulamolari,
mujtahidlarning asarlarida islomning iqtisodiy va ijtimoiy muammolari Qur’on
va hadis
ta’limotiga asoslangan holda o‘rganilganini ta’kidlashgan.
Mahmud El-Gamal (2006)
“Islom moliyasi huquqi, iqtisodiyoti va amaliyoti” asarida Islom
moliyasi kafolatlangan kredit operatsiyalarini bajarilishiga qaratilganini eslatgan.
Hoji Maulid Makokha (2017)
“Islom iqtisodiyoti va moliyasi” asarida Islom iqtisodiyoti
resurslardan samarali va adolatli foydalanish, to‘liq bandlik va insonning asosiy e
htiyojlarini
qondirish kabi iqtisodiy ideallarga erishishga intilgani haqida aytib o‘tgan.
Kabir Hasan, Mervin Lyuis (2007)
. “Islom bank ishi bo‘yicha” qo‘llanmasida likvidlikni
boshqarish islom moliya institutlari uchun muammoli soha bo‘lib kelgani haqida o‘zining
qarashlarini keltirgan.
Muhammad Ayub (2007)
. “Islom moliyasini tushunish” asarida Islom
moliyasi an’anaviy
moliya tizimi va iqtisodiyotning rivojlanishida muhim rol o‘ynashi mumkinligini ta’kidlagan.
Tadqiqot metodologiyasi.
Mavzuni ilmiy tadqiq qilishda tarixiy-
mantiqiy tahlil va tadqiqotlarni o‘z ichiga olgan
tizimli tahlil, statistik ta
hlil va ilmiy abstraksiya kabi yondashuvlar qo‘llanilgan. Maqolada islom
moliyasining eevolyutsiyasi tarixiy yondashuvdan foydalangan holda, uning zamonaviy jahon
moliya bozoridagi o‘rni va mamlakat milliy iqtisodiyotidagi ahamiyati ko‘rib chiqiladi. Islom
moliyasining jahon iqtisodiy tizimiga integratsiyalashuvini o‘rganish turli xil yondashuvlar,
jumladan qiyosiy tahlil, iqtisodiy taqqoslash va tahl
il qilish, mantiqiy fikrlashni o‘z ichiga oladi.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Dunyoda eng samarali ishlab chiqilgan moliya modellaridan biri islom moliyasidir
, ya’ni
shariat talablari asosida o‘rnatilgan Islom tijorat qonunchiligida
belgilangan cheklovlarga
muvofiq biznes yuritishdir. So‘nggi o‘n yilliklarning global inqirozlari l
akmus
qog‘ozi sinovi
bo‘lib,
mega yirik moliyaviy korporatsiyalarning global makroiqtisodiy notengliklarni
yaratishda nojo‘ya roli va paydo bo‘lgan bozorlarn
ing ojizligini ochib berdi. Bundan tashqari,
bank muassasalari va ularning moliyaviy vositachilar sifatidagi vazifalari ham ko‘
rib
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
112
chiqilganda,bank tizimi endi real sektor va butun milliy iqtisodiyotni rivojlantirish uchun
stimulyator bo‘lib xizmat qilmaya
pti, balki moliyaviy resurslardan foydalanib,resurslarni faqat
o‘zlarining korporativ manfaatlariga moslashtira
yotgani aniqlandi.
Banklarning faoliyatini cheklash, jamiyat va davlat hokimiyati organlari tomonidan
yanada ko‘proq nazorat o‘rnatish bo‘yicha funksiyalarini ko‘rib chiqish zarur. Bundan tashqari,
umumiy progressiv iqtisodiy rivojlanishga to‘sqinlik qiladigan ko‘plab aso
siy omillar
mavjudligi sababli, qarz beruvchi moliyaviy modelning o‘zi qayta ko‘rib chiqiladi. Kredit oluvchi
moliyaning haqiqiy bozor alternativi sifatida islom moliyaviy prinsiplarini, shuningdek, ularni
O‘zbekiston sharoitiga moslashtirish imkoniyatini ko‘rib chiqish taklif etiladi.
Islom investorlarining yangi bozorlarda ish boshlashida, O‘zbekistonda islom moliyasi
u
chun qonunchilik, me’yoriy, tashkiliy va soliq infrastrukturasining mavjudligi, shuningdek,
chet ellik investorlarni himoya qilish tizimi
hisoblanadi. Islom nazariyasida “pul narxi”
tushunchasining o‘rnini bosuvchi “kapital samaradorligi” degan yangi termi
n joriy etiladi.
Kapital samaradorligi yanada yetarli iqtisodiy ko‘rsatkichdir, chunki u investitsiyalar
resurslardan ko‘proq asosli ravishda foydalanadigan o‘sha sanoat va loyihalarni jalb qilishiga
asoslangan holda pul resurslaridan foydalanishning foydaliligi va samaradorligini baholaydi
(
Журавлев, 2015).
Islom moliya institutlari moliyaviy bozorlarda moliyaviy resurslarni oluvchilar va
donorlar o‘rtasidagi vositachilar bilan bir xil pozitsiyani egallaydi, Islom banklari chakana va
korporativ investorla
rning pul mablag‘larini jalb qilib, ularni jamg‘arib, yirik mablag‘larni
shakllantiradilar, ular bilan hamkorlikda samaradorlik nuqtai nazaridan jozibador va shariat
tomonidan
ruxsat etilgan loyihalarga ega bo‘lgan tadbirkorlar va korporatsiyalarni
moliyalashtiradilar. Investitsiya loyihasida
n olingan foyda investor va mablag‘ oluvchi o‘rtasida
oldindan kelishilgan ulushda taqsimlanadi. Biroq, har qanday daromad, agar u shaxsiy mehnat,
bilim, vaqt va kuch sarflamasdan olinsa, taqiqlanadi.
Islomiy banklar tomonidan to‘lanadigan haq berilgan kre
ditga emas, balki xizmat
ko‘rsatish bilan bog‘liq xarajatlarga bog‘liq. Islom moliyasi tamoyillariga muvofiq ishlaydigan
bank xuddi an’anaviy bank kabi korporativ va chakana mijozlarning pul resurslari
ni jalb qiladi
va saqlaydi, mijozlar esa moliya muassas
asiga o‘z pul mablag‘larini loyihalarga sarflash
huquqini beradi.
Moliyaviy institut va investorlar foydani taqsimlash mexanizmi va ularni
taqsimlash nisbatlarini o‘z ichiga olgan investitsiya shartnom
asini tuzadilar. Kelishuvda,
shuningdek, bozordagi ayri
m hodisalar ro‘y bergan taqdirda moliyaviy yo‘qotishlar ehtimoli
ko‘rsatilgan, ammo bankning to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri aybini isbotlash (xatolar, beparvolik,
suiiste’molliklar) direktorlar tomonidan yo‘qotilgan barcha yo‘qotishlarni qaytarishga imkon
beradi.
Islo
m banki bir vaqtning o‘zida maslahatchi, tahlilchi va texnik yordam ko‘rsatuvchining
vazifalarini bajaradigan vositachi (moliyaviy agent) vazifasini bajaradi. Shuni ta’kidlash
kerakki, Islom moliya mua
ssasasi o‘z mijozlari va sheriklarining muvaffaqiyati b
ilan bevosita
qiziqadi, chunki bu holda u foyda keltiradi. Odatda, bank kapitali xavf-xatarlarga duch kelmaydi,
chunki bank bilan hamkorlik tamoyillari (muzo
raba) bo‘yicha investitsiya shartnomalarini
tuzgan investorlarning mablag‘lari loyihalarga sarflanadi. Loyiha muvaffaqiyatsiz bo‘lgan
taqdirda, bankning zararlari farazli ravishda mumkin bo‘lgan, ammo olinmagan, foydani,
shuningdek loyihani amalga oshirish davrida xarajatlarni tashkil etadi. Albatta, har qanday
islomiy bank buning oldini olishga harakat qiladi, chunki hatto bitta loyihaning
muvaffaqiyatsizligi butun
bankning qiyofasi va obro‘siga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Iqtisodiy savdolarda odob-axloq, islom dini nuqtai nazaridan eng asosiy
o‘
rin tutadi.
Ta’ma, gumon, monopoliyaga cheklovlar, yuqori xavfli bitimlar va garov o‘tkazmalari
taqiqlanganligi sababli Islom dini a
xloqsiz va ta’minlanmagan daromadning haqiqiy emasligi
iqtisodiy faoliyat natijasi xalq manfaatiga xizmat qilishini ta’minlaydi,
aholining tabiiy
tabaqalanishidan tanglikni yengillashtiradi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
113
Hamkorlik va foyda va zararlarni bo‘lish tamoyillariga asoslangan instrumentlar, xavf
-
xatarlarning umumiy javobgarligi, musulmon tadbirkorlarning biznes intizomini
mustahkamlash, ularni xavfni baholash, qarshi kurashlarni tekshirish, iqtisodiy hisob-kitoblar
va shartnomaviy munosabatlarga ko‘proq e’tibor berishga majbur qiladi. Islom dinida qabul
qilingan moliyaviy vositalardan foydalanish real sektorning banklarning ehtiyojlariga
bo‘ysunishi
ning kamayishiga yordam beradi. Islom iqtisodiy konseps
iyasida pul mablag‘lari
real sektordagi investitsiya talabiga muvofiq shakllanadi. Islom moliyaviy bozorlarida
daromadlar darajasi boshqa yo‘l bilan emas, balki samarali sektordagi tendensiyalarga bog‘
liq,
bu
esa o‘z navbatida
ishlab chiqarish sektori uchun qulay investitsiya muhitini yaratadi
(
Калимуллина, 2010)
.
Xulosa va takliflar.
Tadqiqot natijasida quyidagi xulosa va takliflar ishlab chiqildi:
1. Yarim asrdan ortiq faol amaliy
rivojlanishga ega bo‘lgan islom yuristlari islom moliya
mahsulotlarining barqaror shartnomaviy modellarini ishlab chiqdilar, ular ham musulmon,
ham islom bo‘lmagan davlatlarning qonunchilik tizimida optimal darajada amalga oshiriladi;
2. Islom moliyasi 75
davlatda rivojlanmoqda. Uning qo‘l ostidagi aktivlar 2 trillion
dollarlik ko‘rsatkichdan o‘tgan. Bundan tashqari,
u har yili 15-
20 foizga o‘sib bormoqda, turli
dindagi mijozlarni jalb qilmoqda (Ismatov, 2011);
3. A
yrim davlatlarda sinovdan o‘tgan moliya tizimining rivojlangan bissektrisal
tuzilmalaridan
O‘zbekiston sharoitida
qo‘llash uchun namuna sifatida foydalanis
h mumkin;
4. O‘zbekistonda islom moliyasining asosiy mahsulotlari hisoblangan moliyaviy lizing,
murabaha va musharakadan foydalangan holda islom moliyasi tamoyillariga muvofiq faoliyat
yuritish
ning huquqiy asosi “Tadbirkorlik va innovatsiyalar sohasidagi l
oyihalarni
moliyalashtirish mexanizmlarini takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora
-tadbirlar
to‘g‘risida”gi PF
-
5583 raqamli Prezident farmoni bo‘lishi mumkin
(Farmon, 2018);
O‘zbekistonda islomiy moliya tamoyillari asosida bank moliyalashtirishni yo‘lga qo‘yish
uchun “Islom moliyasi va bank ishi to‘g‘risida”gi qonun
yaratilishi, me
’
yoriy hujjatlar,
jumladan: Soliq kodeksi, “Ipoteka to‘g‘risida”, “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki
to‘g‘risida”, “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”, Fuqarolik kodeksi, “Fuqarolarning
banklardagi omonatlarini himoyalash kafolatlari to‘g‘risida”, “Garov to‘g‘risida”
,
“Lizing
to‘g‘risida” va boshqa qonunlarga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish
talab etiladi.
“Islom moliyasi va bank ishi to‘g‘risida”
gi qonunning qabul qilinishi quyidagi
imkoniyatlarni beradi:
1. Mavjud islom moliya tashkilotlari faoliyati uchun huquqiy asos yaratish, shuningdek,
yangi biznesni, shu jumladan chet el islom biznesini boshlashga jur’at etmagan tadbirkorlar
uchun
“
yashil chiroqni yoqish
”
;
2. Musulmon davlatlari sarmoyasini moliyaviy aylanmasiga jalb qilish, investitsiya
loyihalarining sifati va ishlab chiqilish darajasini oshirish, investitsiyalar bo‘yicha
qaytarilmaslik xavfini kamaytirish, shuningdek investitsiyalarning samaradorligini oshirish va
ularni qaytarish muddatini qisqartirish;
3. K
ichik va o‘rta biznes, yosh va boshlang‘ich tadbirkorlarni, ya’ni an’anaviy banklarga
kredit berish uchun ko‘pincha yoqimsiz bo‘lgan toifalarni qamrab oladi;
Bu chora-
tadbirlar to‘plamining am
alga oshirilishi, uning asosiy qismi aholi uchun yangi,
adolatli va tushunarli
iqtisodiy modelni yaratish bo‘ladi, inqirozlar, o‘zgaruvchanlik va
spekulyativ hujumlardan himoyalangan milliy iqtisodiyotning barqaror rivojlanishining
namunasiga aylanishi mumkin.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2023-yil, dekabr
www.e-itt.uz
114
Adabiyotlar / Литература / Literature
:
Abul Hassan, M.A. (2019) Choudhury Islamic Economics: Theory and Practice Routledge
Taylor & Francis Croup, London and New York. 26.
Farmon (2018) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 24.11.2018
-yildagi PF-5583-son
Farmoni. https://lex.uz/uz/docs/4076948.
Hajj Maulid Makokha (2017). Islamic Economics and Finance.Islamic University of Al-
Madinah Al-Munawwarah, 2.
Islahi A. A. (2010). Four generations of Islamic economists. Journal of King Abdulaziz
University, Islamic Economics, 23(1), 165.
Ismatov R. (2011) Islamic Finance in Russian Federation. Development and prospects.
President of ASSAIF Alberto Brunioni’s Interview. International Accounting. [Исламские
финансы
в
РФ.
Развитие
и
перспективы
(интервью
с
Президентом
ASSAIF
Альберто
Бруньони
]. International financial accounting, no. 23 (173), pp. 35
–
38 (in Russian).
Kabir Hasan M., Mervin K. Lyuis. (2007) Handbook of Islamic Banking Edward Elgar
Cheltenham, UK Northampton, MA, USA. 6.
Mahmoud A. El-Gamal. (2006) Islamic Finance Law, Economics, and Practice. Cambridge
university press,Cambridge, New York. 73.
Muhammad Ayub. (2007) Understanding Islamic Finance. John Wiley & Sons, Ltd, The
Atrium, Southern Gate, Chichester,West Sussex PO19 8SQ, England, 24.
Журавлев А.Ю. (2015) Ислам и экономика. 3.11.2006 г. [Электронный ресурс] URL
:
http://politeconomy. ng.ru., http://forum.aztop.com/index.php?showtopic=25595 (
кузатилган
санаси
: 8.12.2015).
Калимуллина М.Э. (2010) Институциональные особенности исламского бизнеса и
современная деловая практика: эффект финансовой колеи // Вестник Финансовой
академии. № 6 (60). С. 71–
74.
