Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral
www.e-itt.uz
105
RESTORAN XIZMATLARI ISTE’MOL QIMMATDORLIGINI BAHOLASH
USLUBIYATINI TAKOMILLASHTIRISH
PhD
Ibodov Kamoliddin Mamatqulovich
Samarqand iqtisodiyot va servis instituti
ORCID:
0000-0001-6554-2087
Annotatsiya.
Maqolada
restoran xizmatlarining iste’mol
qimmatdorligini belgilovchi
moddiy, funksional va hissiy omillarning naflilik darajasini ekspert usulda baholash taklif
qilingan. Naflilik darajasining kutilayotgan va amaldagi qiymati o‘rtasidagi tafovutga ko‘ra
qimmatdorlik darajasiga baho berilgan. Rest
oran turiga bog‘liq holda iste’mol qimmatdorligi
omillarining o‘zgarib borishi asoslab berilgan.
Kalit so‘zlar:
restoran xizmatlari, iste’mol qimmatdorligi, funksional naflilik, moddiy
naflilik, hissiy naflilik, fast-fud.
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ МЕТОДОЛОГИИ ОЦЕНКИ ПОТРЕБИТЕЛЬСКОЙ
ЦЕННОСТИ РЕСТОРАННЫХ УСЛУГ
PhD
Ибодов Камолиддин Маматқулович
Самаркандский институт экономики и сервиса
Аннотация.
В статье предложены
экспертная оценка полезности материальных,
функциональных и эмоциональных факторов, определяющих потребительскую ценность
ресторанных услуг. Оценены уровень ценности на основе разнице между ожидаемой и
текущей ценности. Показаны изменения факторы потребительской ценности в
зависимости от типа ресторана.
Ключевые
слова:
ресторанные
услуги,
потребительская
ценность,
функциональная полезность, материальная полезность, эмоциональная полезность,
фаст
-
кежуал (
fast-casual
), фри фло
(free flow),
фаст
-
фуд (fast
-food).
IMPROVING THE METHODOLOGY FOR ASSESSING THE CONSUMER VALUE OF
RESTAURANT SERVICES
PhD
Ibodov Kamoliddin Mamatkulovich
Samarkand Institute of Economics and Service
Annotation.
The article offers an expert assessment of the usefulness of the material,
functional and emotional factors that determine the consumer value of restaurant services. The
value level is estimated based on the difference between the expected and current value. The
changes in consumer value factors depending on the type of restaurant are shown.
Key words:
restaurant services, consumer value, functional usefulness, material usefulness,
emotional usefulness, fast casual, free flow fast food.
UO`K: 339.13
105-112
II SON - FEVRAL, 2024
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral
www.e-itt.uz
106
Kirish.
Jahonda restoran biznesi iqtisodiyotning bozor munosabatlari chuqur kirib borgan
tarmoqlardan biri sifatida eng jadal sur’atlar bilan rivojlanayotgan, serdaromad shu bilan birga
investitsiyaviy jozibadorligi yuqoriligi bilan ajralib turadi. Raqobat ustunli
gini ta’minlashga
qaratilgan marketing strategiyalari biznes yuritish usullarini ham yangi bozor muhitiga
moslashuv talabini qo‘yadi. Ayniqsa, raqobat kurashining yuqori izchilligi nafaqat yangi
bozorlarni o‘zlashtirish, balki mijozlarning qoniqqanlik darajasini va ko‘rsatilayotgan
xizmatlarning iste’mol qimmatdorligini oshirish asosida tarmoqdagi ustunligini saqlab qolish
talabini ham qo‘ymoqda.
O‘zbekiston Respublikasining Taraqqiyot strategiyasida hududlarda “...ixtisoslashtirilgan
umumiy ovqatlanish punktlarini tashkil etish, yo‘l bo‘ylarida savdo, umumiy ovqatlanish va
xizmat ko‘rsatish ob’ektlari qurish” kabi vazifalarning belgilangan. Mazkur
vazifalar
mamlakatimizda restoran xizmatlari sohasida iqtisodiy samaradorlikni oshirish, raqobat
ustunligini mustahkamlash hamda marketing strategiyasini takomillashtirishning asosiy
shartlaridan biri sifatida mijozlarning o‘ziga xos ehtiyojlari va didiga
moslashtirilishi mumkin
bo‘lgan tayyor, xilma
-
xil va yuqori sifatli taomlarni taklif etish, iste’mol qimmatdorligini
oshirishning dolzarbligini belgilab beradi
(Фармон, 2022)
.
Adabiyotlar sharhi.
Xorijlik olimlarning ilmiy manbalarida “ ...restoran xizmatlarining iste’mol qimmatdorligi
iste’molchi sodiqligini ta’minlovchi kasbiy malaka, mohirlik,
layoqatlilik kabi omillar asosida
shakllanishi” keltirilgan (Balatska, 2019).
Mamlakatimiz olimlardan iste’molchilarning qoniqqanlik darajasiga funksional
yondashgan holda innovatsiyalar yordamida ishlab chiqarilayotgan mahsulot va xizmatlar
doirasini kengaytirish, ularning sifatini yaxshilash asosida amalga oshirilishini, bu o‘z
navbatida innovatsiyalarning funksiyalari qatoriga qiritilganligi (Ergashxodjayeva, 2014),
iste’molchining ovqatlanishga bo‘lgan talabi, ovqatlanish sifatining standartlarga javob berishi
va mijozning xizmatdan qoniqish hosil qilishi zaruriy darajalarda belgilanishining maqsadga
muvofiqligi va xizmat sifatiga “jarayon” sifatidagi uslubiy yondashuv asosli ekanligi (Kalonova,
2021) keltirib o‘tilgan.
Muallif (Ibodov, 2023)ning ilmiy-tadqiqot ishlarida ham restoran xizmatlari sohasida
mijozlarning qoniqqanlik darajasini baholash hamda iste’mol qimmatdorligini oshirish
masalalari yoritilgan.
Tadqiqot metodologiyasi.
Tadqiqot davomida induksiya va deduksiya, guruhlash, mantiqiy tahlil usullardan
foydalanilgan. Tadqiqot natijalarini umumiy yaxlit tarzda ifodalash maqsadida jadval va
rasmlardan foydalanilgan. Tadqiqot gipotezasi restoran xizmatlarining iste’mol qimmatdor
ligi
omillarining shakllanishi, moddiy va hissiy naflilikni oshirib borishi restoran turiga
bog‘liqligiga hamda moddiy va hissiy naflilik o‘rtasidagi tafovutning darajasiga bog‘liqligiga
asoslanadi.
Tahlillar va natijalar muhokamasi.
Restoran xizmatlarining funksional nafliligi mijozning taom va xizmatlar haqidagi asosiy
kutish (taxmin faraz)lariga mos keladi. Taom va xizmatlarning funksional nafliligi deganda
sifati; milliy jihatlari; restoranning joylashuvi; restoran zalining tuzilishi; ish vaqti; xizmat
ko‘rsatish madaniyati; zal kompanovkasi; bankomatlar, saqlas
h qutilari, avtoturargoh,
hojatxona mavjudligi, restoranlarning ichki intererlari, savdo joyidagi tovarlar namoyishi,
to‘lov tizimlarining tezkorligi va shu kabilar tushuniladi. Umumiy ovqatlanish sohasida iste’mol
taomillari o‘zgarishi bilan faoliyatning xavfsizlik, shinamlik va qulaylikka yo‘naltirilishi
zarurligi, mijozlarga ko‘rsatilayotgan xizmatlarni yuqori darajada individuallashtirish,
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral
www.e-itt.uz
107
sanitariya-gigiyenik talablari asosida tashkil qilish, restoran biznesini amalga oshirishning
innovatsion shakl va usullarini joriy qilishga ustuvorlik beriladi (Thao Hoang & Javed Suler,
2021). Ayniqsa bugungi kunda taom iste’moli va uni tashkil etish bilan bog’liq xizmat turlarini
kengaytirish, ovqatlanish xizmatlari ko‘rsatuvchi korxonalarning “Bir
-
birini to‘ldiruvchi
nuqtalarni topish” tamoyili asosida rivojlantirishda (Ravshanov, 2024) iste’mol
qimmatdorligini oshirish muhimdir.
Restoran xizmatlari ko‘rsatishda mijozlarning qoniqqanlik darajasi marketing
vositalariga bog‘liq bo‘lgan holda asosiy ehtiyojlarni aniqlash asosida samarali marketing
qarorlari qabul qilish lozim (Cherenkova, 2021). Bu borada
har bir taom yoki qo‘shimcha
xizmatlar iste’molchi uchun qiymat va qadriyat yaratishga asos bo‘luvchi asosiy(majburiy) va
qo‘shimcha atributlar majmuidan (Levitt, Schmidt, 2010) iborat bo‘lishiga erishish maqsadga
muvofiq. Restoran xizmatlarining moddiy nafliligi taom va xizmatlarning
haridi bilan bog‘liq
bo‘lib, narxi, to‘lov shartlari, narx chegirmasining mavjudligi, boshqa moliyaviy
rag‘batlantirishlarning mavjudligi tushuniladi.
Hissiy naflilik resoranning mavqei, mijozning iste’mol taomili, taom va xizmatlarning
marosimiy harakteri, mijozlarga nisbatan hurmat-
e’tibor, xavfsizlik va shu kabi ehtiyojlarni
qondirish imkonini beradigan jihatlarni o‘z ichiga oladi.
Restoranlarda hissiy naflilik odatda
aynan restoran uchun xos bo‘lgan taomning tayyorlanishi, tor doiradagi mijozlar uchun
mo‘ljallanganligi, turli xil milliy taomlarning mavjudligi; qulay va toza joylar, yoqimli hid va
musiqa; xodimlarning obro‘si va xayrixohligi hamda milliy an’analarga asoslanganligi kabilar
tushuniladi.
Demak, restoran xizmatlarining iste’mol qimmatdorligi moddiy, funksional va hissiy
qimmatdorlik ko‘rsatkichlari majmuidan iborat bo‘lib, uni quyidagi formulaga orqali ifodalash
muvofiq:
𝑉 = 𝑣
𝑓
+ 𝑣
ℎ
+ 𝑣
𝑚
bu yerda, V
-
iste’mol qimmatdorligi,
v
f
- funksional omillar,
v
h
- hissiy omillar;
v
m
- moddiy
omillar.
Natijalarning ishonchliligini oshirish maqsadida har bir omilning o‘rtacha yig‘indi
qiymati olingan.
Tadqiqot
natijalarining ishonchliligini ta’minlash hamda kelgusida
Samarqand shahridagi
restoranlar faoliyatini tadqiq etishda qo‘llash mumkinligini asoslantirish uchun so‘rovni
amalga oshirish uchun tanlanma to‘plamni shakllantirilgan bo‘lib, ishonchlilik darajasi 95%
bo‘lgan hamda bosh to‘plamga tatbiq etish imkoniyati 60% bo‘lgan tanlama to‘plamni
shakllantirish (Kremer, Putko, 2002), ushbu to‘plamda so‘rovni amalga oshirishni maqsadga
muvofiq deb hisoblaymiz. Tanlanma to‘plam hajmi quyidagiga teng
:
𝑁
𝑡𝑎𝑛
=
𝑍
2
𝑝(1 − 𝑝)
𝜀
2
1 +
𝑍
2
𝑝(1 − 𝑝)
𝜀
2
𝑁
𝑏.𝑡
= 183 𝑛𝑎𝑓𝑎𝑟
N
tan
–
tanlanma to‘plamning hajmi (respondentlarning zaruriy soni, nafar);
N
b.t
–
bosh to‘plam (Samarqand shahrining doimiy aholisi);
Z
–
tanlab olingan ishonchlilik darajasida normallashtirilgan chetlanish;
p
–
tanlanmaning variatsiyasi, bizing misolimizda (
bosh to‘plamga tatbiq etish
imkoniyati 60%).
Tadqiqot jarayonida Samarqand shahridagi ijtimoiy tarmoqlar va internet tarmog‘i orqali
189 nafar iste’molchini qamrab olishga erishildi. Mazkur natijalar muallif tomonidan “restoran
xizmatlari sohasida mijozlarning qoniqqanlik darajasi va sodiqligini tadq
iq etish” (Ibodov,
2023), “Iste’mol taomillari o‘zgarishi muhitida restoran xizmatlari iste’mol qimmatdorligini
tadqiq etish” (Ibodov, 2023) hamda “
Restoran xizmatlari sohasida mahsulot portfeli tahlili
”
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral
www.e-itt.uz
108
(Ibodov, 2023) bo‘yicha amalga oshirilgan tadqiqotlar doirasida kompleks qo‘llanilgan. Bu
tadqiqot natijalarini Samarqand shahridagi restoranlar faoliyatida qo‘llash
mumkinligini
asoslaydi.
Baholash ishlari 10-ballik shkalada amalga oshirildi. Tadqiqotda Samarqand viloyatida
restoran xizmatlari sohasida sotishning quyidagi innovatsion yo‘nalish va uslublari
hisoblangan noyob va parhez taomlar taklif etuvchi restoranlar(fast-casual), erkin tashrif
buyurishga mo‘ljallagan (free flow) va tez ovqatlanish va xizmat ko‘rsatish (fast
-
food) tarmog‘i
(Ibodov, 2022)
o‘zaro taqqoslangan. Hisoblash ishlari Samarqand shahridagi “Marvarid”,
“Navo” restoranlari va “SamhalolNur” fast
-
fud tarmog‘ida o‘tkazilga
n marketing tadqiqotlari
asosida amalga oshirilgan.
1-jadval
Samarqand shahridagi “Marvarid” restoranida xizmatlarining iste’mol
qimmatdorligi omillarining naflilik darajasi
Iste’mol qimmatdorligi mezonlari
Kutilayotgan
naflilik, ball
His etilgan
naflilik,
chetlanish,
ball
Hissiy omillar
7,28
6,96
-0,33
Ovqatlanish zalining toza-ozodaligi
7,26
6,44
-0,82
Turli milliy taomlar va brend tovarlarning
mavjudligi
7,2
6,42
-0,78
Xodimlarning xushmuomalaligi
7,58
7,06
-0,52
Restoranning nufuzi
7,42
7,18
-0,24
Yoqimli hid va musiqaning mavjudligi
7,14
7,12
-0,02
Menyuda noyob taom va xizmatlarning
mavjudligi
7,1
7,52
0,42
Funksional omillar
7,23
6,77
-0,46
Binoning ichki va tashqi bezatilganligi
7,08
5,00
-2,08
Ovqatlanish joylarining erganomik qo‘layligi
7,08
5,72
-1,36
Restoranning o‘z taom va xizmatining
mavjudligi
6,76
5,68
-1,08
Xizmat ko‘rsatish tezkorligi
7,78
6,9
-0,88
Taomlarning sifatliligi
8,42
7,58
-0,84
Ovqatlanish zalida harakatlanish soddaligi
6,64
5,86
-0,78
Taom va xizmatlar assortimenti
8,42
7,72
-0,7
Ish rejimi
7,5
6,9
-0,6
Ovqatlanish zalining noyob kompanovkasi
7,28
6,74
-0,54
Avtoturargoh mavjudligi
7,84
7,34
-0,5
Xojatxona mavjudligi
6,74
6,32
-0,42
Joylashuvi
6,9
6,56
-0,34
bankomat, buyumlarni saqlash joyining
mavjudligi
7,74
7,44
-0,3
Iste’mol qilinmagan buyurtmani olib ketish
imkoniyati
5,00
9,00
4,00
Moddiy omillar
8,03
6,87
-1,16
To‘lovni kechiktirish
imkoniyati
8,50
7,2
-1,3
Narxning qulayligi
8,72
6,88
-1,84
To‘lov shakllarining kengligi
6,88
6,54
-0,34
Tadqiqot so‘rovnomasi asosida iste’molchilarning restoran, kafe
-bar va milliy
oshxonalarda iste’mol qimmatdorligini shakllantiruvchi omillarni baholash bo‘yicha so‘rov
o‘tkazildi. “Marvarid” restorani bo‘yicha o‘tkazilgan so‘rov natijalariga ko‘ra, mijozla
rning
44
Muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral
www.e-itt.uz
109
kutilayotgan va amaldagi iste’mol qimmatdorligi moddiy omillar bo‘yicha –
-1,49 balni,
funksional omillar bo‘yicha –
0.46 balni), hissiy omillar bo‘yicha –
1,16 balni tashkil etgan.
“Marvarid” restorani bo‘yicha mijozlar uchun hissiy omillarning ustunlik qilishi
aniqlangan. Mijozlarning qoniqqanlik darajasi yoki amaldagi iste’mol qimmatdorligi
ovqatlanish joylarining erganomik qo‘layligi, taomlarning sifatliligi, taom va xizmatlar
ass
ortimenti, bankomat, buyumlarni saqlash joyining mavjudligi, iste’mol qilinmagan
buyurtmani olib ketish imkoniyati va to‘lovni kechiktirish imkoniyatining mavjudligi kabi
omillar hisobiga ta’minlangan.
Ta’kidlash joizki, restoranlarda binoning ichki va tashqi bezatilganligi (
-2,08), ovqatlanish
joylarining ergonomik qo‘layligi (
-
1,36), restoranning o‘z taom va xizmatining mavjudligi
(-1,08) va qulay narx darajasi (-1,84) kabi omillarning kutilayotgan va amaldagi qiymati
o‘rtasidagi tafovut sezilarli darajada katta bo‘lib, kelgusida mijozlarning sodiqligiga erishish,
restoran xizmatlari raqobatbardoshligini oshirishda ushbu omillarga e
’tibor qaratish lozim
bo‘ladi.
“Milliy oshxonalar” bo‘yicha ham mijozlar uchun hissiy omillarning ustunlik qilishi
aniqlangan. Bunda mijozlarning koniqqanligining eng past darajasi turli milliy taomlar va brend
tovarlarning mavjudligi, menyuda noyob taom va xizmatlarning mavjudligi, ovqatlanish
joylarining ergonomik qo‘layligi, ish rejimi, avtoturargoh mavjudligi va to‘lov shakllarining
kengligi kabi omillarda kuzatilgan (2-jadval).
2-jadval
Samarqand shahridagi “Navo” restoranida xizmatlarining iste’mol qimmatdorligi
omillarining naflilik darajasi
Iste’mol qimmatdorligi mezonlari
Kutilayotgan
naflilik, ball
His etilgan
naflilik,
farq, ball
Hissiy omillar
7,34
6,95
-0,39
Xodimlarning xushmuomalaligi
7,81
7,05
-0,76
Turli milliy taomlar va brend tovarlarning mavjudligi
7,07
6,48
-0,59
Restoranning nufuzi
7,32
7,03
-0,29
Ovqatlanish zalining toza-ozodaligi
7,32
7,07
-0,25
Yoqimli hid va musiqaning mavjudligi
7,40
7,18
-0,23
Menyuda noyob taom va xizmatlarning mavjudligi
7,09
6,87
-0,23
Funksional omillar
7,73
6,96
-0,77
Joylashuvi
8,96
7,59
-1,37
bankomat, buyumlarni saqlash joyining mavjudligi
8,24
6,93
-1,31
Ovqatlanish joylarining erganomik qo‘layligi
7,24
5,97
-1,27
Taom va xizmatlar assortimenti
8,79
7,61
-1,19
Xojatxona mavjudligi
7,38
6,27
-1,11
Xizmat ko‘rsatish tezkorligi
7,15
6,19
-0,96
Ovqatlanish zalining noyob kompanovkasi
8,08
7,18
-0,90
Taomlarning sifatliligi
7,81
7,05
-0,76
Ovqatlanish zalida harakatlanish soddaligi
7,22
6,58
-0,64
Restoranning o‘z taom va xizmatining mavjudligi
7,65
7,03
-0,62
Ish rejimi
7,85
7,56
-0,29
Avtoturargoh mavjudligi
7,87
7,59
-0,29
Binoning ichki va tashqi bezatilganligi
6,52
6,42
-0,10
Iste’mol qilinmagan buyurtmani olib ketish imkoniyati
7,42
7,42
0,00
Moddiy omillar
7,89
6,64
-1,25
To‘lov shakllarining kengligi
8,77
6,40
-2,38
Narxning qulayligi
7,89
6,64
-1,25
To‘lovni kechiktirish imkoniyati
7,01
6,89
-0,12
45
Muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral
www.e-itt.uz
110
2-
jadval ma’lumotlari asosida mijozlarning kutilayotgan va amaldagi iste’mol nafliligi
o‘rtasidagi sezilarli tafovutlar funksional va moddiy omillarda ko‘proq qayd etilgan bo‘lib,
joylashuvi (-1,37), bankomat, buyumlarni saqlash joyining mavjudligi (-1,31), ovqatlanish
joylarining ergonomik qo‘layligi (
-1,27), taom va xizmatlar assortimenti (-1,19), xojatxona
mavjudligi (-
1,11), to‘lov shakllarining kengligi(
-2,38) va qulay narx darajasi (-1,25) dan
qoniqqanlik darajasining pastligi aniqlandi.
Fast-fud va kafe-
bar formatidagi ovqatlanish korxonalarida iste’molchilarning eng past
qoniqish darajasi turli milliy taomlar va brend tovarlarning mavjudligi, xojatxona mavjudligi,
ovqatlanish zalida harakatlanish soddaligi hamda to‘lovni kechiktirish imk
oniyati kabi omillar
kesimida qayd etilgan. Ushbu tendensiya tahlil qilingan format bilan izohlanadi, bu cheklangan
assortimentni, cheklangan maydonlarni va yuqori narx darajasini nazarda tutadi. Ushbu
formatning afzalliklari uning qulay joylashuvidir.
Fast-fud va kafe-bar formatidagi ovqatlanish korxonalarida turli milliy taomlar va brend
tovarlarning mavjudligi, taom va xizmatlar assortimenti, sifatliligi, binoning ichki va tashqi
bezatilganligi, Ovqatlanish joylarining ergonomik qo‘layligi, ovqatlanis
h zalida harakatlanish
soddaligi, narxning qulayligi va to‘lovni kechiktirish imkoniyati omillari bo‘yicha iste’mol
nafliligi o‘rtasida sezilarli tafovut mavjud (3
-jadval). Fast-fud va kafe-
bar tarmog‘ini
rivojlantirishda ushbu omillarni alohida ahamiyatga olish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
3-jadval
Samarqand shahridagi “SamhalolNur”
fast-
fud tarmog‘i
xizmatlarining tipidagi
restoranlarda xizmatlarining iste’mol qimmatdorligi omillarining naflilik darajasi
Iste’mol qimmatdorligi mezonlari
Kutilayotgan
naflilik, ball
His etilgan
naflilik,
farq, ball
Hissiy omillar
6,55
5,83
-0,72
Menyuda noyob taom va xizmatlarning mavjudligi
5,94
5,25
-0,69
Turli milliy taomlar va brend tovarlarning mavjudligi
6,24
4,75
-1,49
Ovqatlanish zalining toza-ozodaligi
6,38
5,86
-0,53
Yoqimli hid va musiqaning mavjudligi
7,01
6,47
-0,55
Restoranning nufuzi
7,83
7,41
-0,42
Xodimlarning xushmuomalaligi
5,90
5,25
-0,65
Funksional omillar
6,94
6,13
-0,81
Taom va xizmatlar assortimenti
7,73
6,68
-1,05
Iste’mol qilinmagan buyurtmani olib ketish imkoniyati
6,85
6,68
-0,17
Ish rejimi
7,83
7,22
-0,61
Taomlarning sifatliligi
8,72
7,37
-1,34
Joylashuvi
8,86
8,67
-0,19
bankomat, buyumlarni saqlash joyining mavjudligi
5,80
5,69
-0,11
Avtoturargoh mavjudligi
5,99
5,59
-0,40
Restoranning o‘z taom va xizmatining mavjudligi
5,92
5,46
-0,46
Xojatxona mavjudligi
5,40
4,58
-0,82
Binoning ichki va tashqi bezatilganligi
6,55
5,02
-1,53
Ovqatlanish joylarining erganomik qo‘layligi
7,16
5,48
-1,68
Ovqatlanish zalida harakatlanish soddaligi
6,32
4,91
-1,41
Xizmat ko‘rsatish tezkorligi
7,62
7,16
-0,46
Ovqatlanish zalining noyob kompanovkasi
6,43
5,25
-1,18
Moddiy omillar
7,51
5,30
-2,20
To‘lov shakllarining kengligi
5,69
5,57
-0,13
Narxning qulayligi
8,72
6,17
-2,54
To‘lovni kechiktirish imkoniyati
8,11
4,17
-3,94
46
Muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral
www.e-itt.uz
111
1-3-
jadvallar asosida restoran turlari bo‘yicha ko‘rsatilayotgan xizmatlarning iste’mol
qimmatdorligini o‘zaro taqqoslashimiz mumkin (4
-jadval).
4-jadval
Umumiy ovqatlanish korxonalari shakli bo‘yicha iste’mol
qimmatdorligining taqqoslama tahlili
Ko‘rsaktichlar
Hisoblash ko‘rsatkichlari
O‘rtacha qimmatdorlik
darajasi, ball
Noyob va parhez taomlar taklif etuvchi restoranlar (fast-casual)
Kutilayotgan qimmatdorlik
7,51
Amaldagi yoki his etilgan qimmatdorlik
6,87
Tafovuti
-0,65
Erkin
tashrif buyurishga mo‘ljallagan
restoranlar (free flow)
Kutilayotgan qimmatdorlik
7,65
Amaldagi yoki his etilgan qimmatdorlik
6,85
Tafovuti
-0,80
Tez ovqatlanish va xizmat ko‘rsatish korxonalari (fast
-food)
Kutilayotgan qimmatdorlik
7,00
Amaldagi yoki his etilgan qimmatdorlik
5,75
Tafovuti
-1,24
Xulosa va takliflar.
Restoran xizmatlarining iste’mol qimmatdorligini tadqiq qilish va miqdoriy baholashning
uslubiy jihatlarini mijozning erishilgan nafliligini baholash asosida takomillashtirish lozim.
Ushbu yo‘nalishda quyidagi takliflar tavsiya qilinadi.
Noyob va parhez taomlar taklif etuvchi restoranlarda amalda his etiladigan iste’mol
qimmatdorlik darajasi eng yuqori bo‘lib, restoran shakliga to‘liq mos keladi. Mazkur
restoranlarda ovqatlanish zali va joylarining ergonomik darajasini oshirish, o‘z taom v
a xizmat
turlarini yanada kengaytirish, qulay narx darajasini belgilash asosida iste’mol qimmatdorligini
oshirish imkoniyati mavjud.
–
tez ovqatlanish va xizmat
ko‘rsatish tarmoqlarida kutilayotgan iste’mol qimmatdorlik
darajasi past bo‘lib, mijozlarning kutishiga mos keladi. Shu boisdan ham amalda his etiladigan
qimmatdorlik o‘rtasidagi tafovut eng kam darajani tashkil etgan.
–
erkin tashrif buyurishga mo‘ljallagan restoranlarlarda kutilayotgan iste’mol
qimmatdorlik darajasi eng yuqori bo‘lib, restoran xizmatlari ko‘rsatishning samarali tashkiliy
-
texnologik jihatlariga alohida ahamiyat berilmagan. Shu boisdan ham kelgusida ushbu toifaga
kiruvchi milliy restoranlarda ovqatlanish va xordiq chiqarish bilan bog‘liq xizmat turlarini
yanada takomillashtirish lozim.
Adabiyotlar / Литература / Reference:
Balatska, Natalia. (2019). The value of restaurant service as a key determinant of enterprise
development. The economic discourse. 38-48. 10.36742/2410-0919-2019-4-4.
Schmidt, Jeffrey. (2010). Whole-Product Concept. 10.1002/9781444316568.wiem05053
Thao Hoang & Javed Suler. (2021) Customer behaviour in restaurants before and during
COVID-19: A study in Vietnam. Research in Hospitality Management, 11(3): 205
–
214.
Ибодов К.М. (2022). Ресторан хизматлари соҳаси рақобатбардошлигини ошириш
механизмларини такомиллаштириш. Иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори
(PhD) дисс.автореферат. Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти, –
52 б.
47
Muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral
www.e-itt.uz
112
Ибодов, К. (2023). Истеъмол таомиллари ўзгариши муҳитида ресторан хизматлари
истеъмол қимматдорлигини тадқиқ этиш.
Economics and Innovative Technologies, 11(4),
407
–
414.
https://doi.org/10.55439/EIT/vol11_iss4/a42
https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/366
Ибодов, К.
(2023)
. Ресторан хизматлари соҳасида маҳсулот портфели таҳлили.
Iqtisodiyot
va
taʼlim.
24,
3
(Jun.
2023),
278–
282.
DOI:https://doi.org/10.55439/ECED/vol24_iss3/a44.
https://cedr.tsue.uz/index.php/journal/article/view/1135/1022
Ибодов, К. (2023). Ресторан хизматлари соҳасида мижозларнинг қониққанлик
даражаси ва содиқлигини тадқиқ этиш. Economics and Innovative Technologies, 11(3), 400–
406.
https://doi.org/10.55439/EIT/vol11_iss3/i43.
https://iqtisodiyot.tsue.uz/journal/index.php/iit/article/view/319/356
Каланова М.Б. (2021). Умумий овқатланиш корхоналарида кўрсатиладиган
хизматлар сифатини баҳолаш йўллари. “Сервис” илмий
-
амалий журнал. Махсус сони, I
-
қисм Самарқанд, йил декабр, 41
-
45 б.
Кремер Н.Ш., Путко Б.А. (2002) Эконометрика: Учебник для вузов / Под ред. проф. Н.Ш.
Кремера.
-
М.: ЮНИТИ
-
ДАНА,
-
311 с.
Равшанов, З. (2024). МАМЛАКАТ ИҚТИСОДИЁТИ РИВОЖИДА ОВҚАТЛАНИШ
ХИЗМАТЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ МАСАЛАЛАРИ.
Iqtisodiy Taraqqiyot Va
Tahlil, 2(1), 445
–
449.
https://doi.org/10.60078/2992-877X-2024-vol2-iss1-pp445-449
Фармон (2022) Ўзбекистон Республикаси Президентининг 28.01.2022 йилдаги “2022
-
2026 йилларга мўлжалланган янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисида”
Фармони, ПФ
-60-
сон
Черенкова, Е.П.
(2021)
Исследование степени удовлетворенности потребителей / Е.
П. Черенкова. –Текст: непосредственный // Молодой ученый. –
№ 10 (352). –
С. 74
-75.
Эргашходжаева Ш.Д.
(2014)
Инновацион маркетинг. Ўқув қўлланма. –Т.: ТДИУ,
Иқтисодиёт, –
177 бет. 11
-
13 бб.
