VINOCHILIK SANOATI KORXONALARIDA MOLIYAVIY NATIJALAR HISOBI TAHLILI VA FOYDANI OSHIRISH IMKONIYATLARI

Annotasiya

Ushbu maqolada, vinochilik sanoati korxonalarida moliyaviy natijalar hisobi, moliyaviy natijalarni tartibga solish va unda foydani oshirish, vinochilik sanoati korxonalarida moliyaviy natijalar hisobining mazmun-mohiyati, nazariy asoslari, hamda vinochilik sanoati korxonalarida foydani oshirish imkoniyatlari haqida so’z yuritilgan.

Manba turi: Jurnallar
Yildan beri qamrab olingan yillar 2024
inLibrary
Google Scholar
Chiqarish:

Кўчирилди

Кўчирилганлиги хақида маълумот йук.
Ulashish
Botirov, L. (2024). VINOCHILIK SANOATI KORXONALARIDA MOLIYAVIY NATIJALAR HISOBI TAHLILI VA FOYDANI OSHIRISH IMKONIYATLARI. Iqtisodiy Taraqqiyot Va Tahlil, 2(2), 66–71. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/eitt/article/view/45049
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Annotasiya

Ushbu maqolada, vinochilik sanoati korxonalarida moliyaviy natijalar hisobi, moliyaviy natijalarni tartibga solish va unda foydani oshirish, vinochilik sanoati korxonalarida moliyaviy natijalar hisobining mazmun-mohiyati, nazariy asoslari, hamda vinochilik sanoati korxonalarida foydani oshirish imkoniyatlari haqida so’z yuritilgan.


background image

Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral

www.e-itt.uz

66



VINOCHILIK SANOATI KORXONALARIDA MOLIYAVIY NATIJALAR HISOBI

TAHLILI VA FOYDANI OSHIRISH IMKONIYATLARI

Botirov Lazizbek Botirovich

Toshkent davlat iqtısodiyot universiteti

ORCID:

0009-0008-4745-791X

Annotatsiya.

Ushbu maqolada, vinochilik sanoati korxonalarida moliyaviy natijalar hisobi,

moliyaviy natijalarni tartibga solish va unda foydani oshirish, vinochilik sanoati korxonalarida
moliyaviy natijalar hisobining mazmun-mohiyati, nazariy asoslari, hamda vinochilik sanoati

korxonalarida foydani oshirish imkoniyatlari haqida so’z yuritilgan.

Kalit so‘zlar:

moliyaviy natija, zamonaviy biznes, rentabel, iqtisodiy tahlil, prognozlash,

mexanizm, xoʻjalik yurituvchi subyekt, narx, sifat, samaradorlik, funksional yondashuv.

ОТЧЕТ О ФИНАНСОВЫХ РЕЗУЛЬТАТАХ ПРЕДПРИЯТИЙ ВИННОЙ

ПРОМЫШЛЕННОСТИ

АНАЛИЗ И ВОЗМОЖНОСТИ УВЕЛИЧЕНИЯ ПРИБЫЛИ

Ботиров Лазизбек Ботирович

Ташкентский государственный

экономический университет

Аннотация.

В данной статье говорится о подсчете финансовых результатов на

предприятиях винодельческой отрасли, регулировании финансовых результатов и

увеличении прибыли в нем, содержании, теоретических основах учета финансовых
результатов на предприятиях винодельческой отрасли, а также возможностях

увеличения прибыли в винодельческой отрасли. предприятия.

Ключевые слова:

финансовый результат, современный бизнес, рентабельность,

экономический анализ, прогнозирование, механизм, хозяйствующий субъект, цена,
качество, эффективность, функциональный подход.

ANALYSIS OF FINANCIAL PERFORMANCE ACCOUNTING AND OPPORTUNITIES TO

INCREASE PROFITS IN ENTERPRISES OF THE WINE INDUSTRY

Botirov Lazizbek Botirovich

Tashkent State University of Economics

Abstract.

This article talks about the calculation of financial results in wine industry

enterprises, the regulation of financial results and increasing profit in it, the essence, theoretical

foundations of the accounting of financial results in wine industry enterprises, and the possibilities

of increasing profit in wine industry enterprises.

Key words:

financial result, modern business, profitability, economic analysis, forecasting,

mechanism, economic entity, price, quality, efficiency, functional approach.

UO‘K:

657.6:663.2-048.32(575.1)

II SON - FEVRAL, 2024

66-71


background image

Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral

www.e-itt.uz

67

Kirish.

Jahon mamlakatlarida vinochilik tarmogʻi jadallik bilan rivojlanib bormoqda. Xalqaro

uzumchilik va vinochilik tashkiloti hisobotiga koʻra, “2022

-yilda jahon ishlab chiqarishining 91

foizini tashkil etuvchi 29 davlatda 259,9 gektolitr vino mahsulotlari ishl

ab chiqarilgan”.

Vinochilik mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi kompaniyalarda ishlab chiqarish jarayonini

samarali yoʻlga qoʻyish, mahsulot tannarxi va moliyaviy natijalarni toʻgʻri aniqlash, moliyaviy

hisobotlarning ishonchliligini tasdiqlashda buxgalteriya hisobi va auditni xalqaro standartlar

talablari asosida tashkil etish muhim hisoblanadi.

Jahonda vinochilik tashkilotlarida buxgalteriya hisobi va auditni xalqaro standartlar

talablari asosida tashkil etishga oid ilmiy izlanishlarga alohida

eʼtibor qaratilmoqda. Mazkur

tadqiqotlarda vinochilik sanoati korxonalarida asosiy va yordamchi ishlab chiqarishni tashkil

etish, vino sharbatini saqlash va texnologik qayta ishlash jarayonlari hisobini takomillashtirish,

auditorlik tekshiruvlarida vinochilik sanoati korxonalarida yakuniy moliyaviy natijani
shakllantirishga biznes-

jarayonlarning taʼsirini baholash va qoʻllash, vinochilik tashkilotlari

faoliyatini tekshirish jarayonida auditorlik riskini pasaytirish maqsadida ichki nazorat tizimi
samaradorli

gini oshirish, firibgarlik bilan bogʻliq muhim buzib koʻrsatish holatlari boʻyicha

risklarni baholash kabi yoʻnalishlarda ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda.

Oʻzbekistonda aholining xalq isteʼmoli tovarlari, xususan, vinochilik mahsulotlariga

boʻlgan ehtiyojini taʼminlashda amaliy choralar koʻrilmoqda. Oʻzbekiston Respublikasi

Prezidentining 2023-yil 3 avgustdagi PQ-260-

son Qarorida «2023–

2026-yillarda uzumchilik va

vinochilik sohasini yanada rivojlantirishga qaratilgan chora-

tadbirlar toʻgʻrisida»gi Qarorida

«mamlakatimizda uzumchilik va vinochilik sohasini kelgusida yanada barqaror rivojlantirish,
yangi ictiqbolli sanoatbop uzum navlarini koʻpaytirish va yetishtirishni yoʻlga qoʻyish, qayta

ishlash korxonalarini xomashyo bazasi bilan taʼminlashni mustahkamlash va moliyaviy qoʻllab

-

quvvatlash, malakali mutaxassislarni tayyorlash, shuningdek, uzum va vinochilik mahsulotlari

eksporti hajmlarini oshirish» maqsadi b

elgilangan. Mazkur maqsadga erishish, shuningdek,

vinochilik sohasi korxonalarining investitsion jozibadorligini oshirishda buxgalteriya hisobi va

auditni xalqaro standartlar asosida tashkil etish talab etiladi. Vinochilik sanoati korxonalarida

faoliyat samaradorligini oshirishda buxgalteriya hisobi va auditni tashkil etish mexanizmlarini

takomillashtirish zarur hisoblanadi (Qaror, 2023).

Adabiyotlar sharhi.

Har qanday xoʻjalik yurituvchi subyektning maʼlum bir davrdagi faoliyati moliyaviy natija

kabi yakuniy koʻrsatkich bilan tavsiflanadi. Har qanday tashkiliy

-huquqiy shakldagi

tashkilotning faoliyati moliyaviy-

xoʻjalik faoliyatidan foyda olishga qaratilgan boʻlib, bu uning

asosiy maqsadi hisoblanadi. Foyda ishlab chiqarish samaradorligini, ishlab chiqarilgan

mahsulot sifati va hajmini, mehnat unumdorligi holatini va tannarx darajasini aks ettiruvchi

koʻrsatkich hisoblanadi.

"Moliyaviy natija" tushunchasini oʻrganish xoʻjalik yurituvchi subyekt rahbariyatiga

tashkilotning moliyaviy holati, uning rentabelligi, tovar va xizmatlar bozorlarida

raqobatbardoshligi haqida batafsil maʼlumot olish imkonini beradi.

Adabiyotlarda Getman (1995) “Moliyaviy natija” atamasini aniqlashtirish boʻyicha unga

shunday taʼrif beradi. Moliyaviy natija foyda yoki zarar koʻrsatkichlari bilan belgilanadi,

boshqaruv natijasini va sarflangan xarajatlar samaradorligini umumlashtirilgan shaklda aks

ettiradi.

Shunday qilib, iqtisodiy adabiyotlar manbalarini koʻrib shiqish va tahlil qilish moliyaviy

natijalarning mohiyati haqidagi hozirgi shakllangan gʻoyalarning bir xilligidan dalolat beradi.
Mualliflar oʻzlarining ilmiy ishlarida ushbu konsepsiyaning iqtisodiy

mazmunini turli nuqtayi

nazardan va turli darajadagi xususiyatlar bilan belgilaydilar. Biroq, xulosa qilib, biz "moliyaviy

natija" toifasini tushunishning eng umumiy yondashuvini ajratib koʻrsatishimiz mumkin.

Moliyaviy natija -

bu xoʻjalik yurituvshi subyektning maʼlum bir davrdagi faoliyatining


background image

Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral

www.e-itt.uz

68

umumlashtiruvshi koʻrsatkishi boʻlib, u tashkilotning daromadlari va xarajatlari oʻrtasidagi farq

sifatida belgilanadi.

Tatqiqot metodologiyasi.

Mazkur tatqiqot ishida vinochilik sanoati korxonalarida moliyaviy natija tashkilotning

daromadlari va xarajatlari oʻrtasidagi farqi, daromadning xarajatlardan oshib ketishi

tashkilotning mulki -

foydaning koʻpayishi va xarajatlarning daromaddan koʻpayishi

- mulkning

kamayishi

zararni kelib chiqishi va ma’nolari keng yoritilgan.

Tahlil va natijalar muhokamasi.

Moliyaviy natijalarni shakllantirish va buxgalteriya hisobida aks ettirish muammolari

doimiy ravishda mahalliy fan va amaliyotning diqqat markazida boʻlib, ularni hal qilish xoʻjalik

yurituvshi subyektning daromadlari va xarajatlari toʻgʻrisidagi maʼlumotl

arni olish, mahsulot

tannarxini hisoblash, ishlab shiqarish xarajatlarini hisoblashda yangi nazariy va uslubiy

yondashuvlarni talab qiladi. Shu munosabat bilan moliyaviy natijalar koʻrsatkishlarini

aniqlashga tizimli yondashuvni joriy etish masalalari aloh

ida ahamiyatga ega boʻlib, bu

moliyaviy natijalarni hisobga olishni tashkiliy va uslubiy taʼminlashni taʼsiri ostida
shakllanadigan yaxlit tizim sifatida koʻrib shiqishga va xoʻjalik yurituvshi subyektning tarmoq

xususiyatlari va biznesni boshqarish jarayonini samaraliroq qilishga imkon beradi.

Xoʻjalik yurituvshi subyektning ixtiyoridagi sheklangan resurslar ularni toʻgʻri taqsimlash

va foydalanishni talab qiladi, agar ishlab shiqarish natijasida bozorda nafaqat maqbul narx,

balki bozorda talab qilinadigan mahsulotlar, ishlar, xizmatlar olinadi. Ushbu shartlarning
bajarilishi tashkilotga kutgan moliyaviy natijani olish imkonini beradi.

Moliyaviy natijalar korxona faoliyati samaradorligining eng muhim koʻrsatkishidir.

Moliyaviy natijalar koʻrsatkishini ishonshli aniqlash masalalari alohida muhim ahamiyatga

egadir. Shuni taʼkidlash kerakki, moliyaviy va soliq hisobini yuritish ushun moliya

viy natijani

hisoblash usullari qadimdan maʼlum boʻlgan va qonun bilan tartibga solingan, ammo moliyaviy

natijani toʻgʻri hisoblash masalasini hal qilish buxgalteriya hisobining eng muhim vazifasi boʻlib

qolmoqda.

Buxgalteriya tizimidagi asosiy, markaziy va eng muhim tushunshalar (moliyaviy, soliq,

boshqaruv) "xarajatlar", "shiqimlar", "sarflar" toifalaridir. Biroq, buxgalteriya hisobi sohasidagi

koʻplab mutaxassislar eʼtiborni mazmunning notoʻgʻriligiga, talqin qil

ishning noaniqligiga,

ularni tushunish va oʻzaro bogʻliqlik masalasining bahsli va oshiqligiga qaratadi. Baʼzi mualliflar

ularni sinonim sifatida ishlatadilar va bu toifalarni ajratmaydilar. Shu bilan birga,

oʻrganilayotgan tushunshalar oʻrtasidagi mavjud farqni koʻrsatadiganlar ham bor. Biroq, bu

tushunshalarni notoʻgʻri talqin qilish ularning iqtisodiy maʼnosini buzishga olib kelishi mumkin.

Buxgalteriya hisobining yuqoridagi toifalarini talqin qilishdagi noaniqlik xoʻjalik

yurituvshi subyektning xoʻjalik faoliyati jarayonlari, hodisalari, faktlari va obyektlarining

mohiyatini noaniq tushunish natijasidir, ular yordamida tavsiflanadi.

Buxgalteriya hisobi va iqtisodiy tahlil nazariyasida ishlab shiqarish xarajatlari fanining

obyekti sifatida yetarli darajada oʻzlashtirilgan. Biroq, mahalliy buxgalteriya hisobi

nazariyasida buxgalteriya hisobi sohasidagi olimlar va mutaxassislar ishlab shiqarish

xarajatlarini tizimlashtirish ushun qanday mezonlardan foydalanish kerakligi va
tizimlashtirishning u yoki bu xususiyati buxgalteriya hisobini hal qilish ushun qanday

ahamiyatga ega ekanligi haqida umumiy fikrga kelishmagan.

Xarajatlar juda katta iqtisodiy kategoriya boʻlib, uning taʼrifida koʻplab turli

yondashuvlarning toʻqnashuvi mavjud. Shu bilan birga shuni taʼkidlash kerakki, iqtisodiy
manbalarda va amaliyotda “xarajatlar” atamasi bilan bir qatorda koʻpgina mualliflar “xarajat”,

“shiqim” kabi atamalarni ham sinonim deb hisoblashadi.

Vino mahsulotlarining turlari boʻyisha tannarxini hisoblashning toʻgʻriligi xarajatlarni

hisobga olishning aniqligiga, ularni qayta taqsimlash yoʻli bilan farqlanishiga va qoʻshimsha


background image

Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral

www.e-itt.uz

69

xarajatlarni taqsimlash ushun bazani tanlashga bogʻliq. Bu mahsulot sotishdan moliyaviy
natijalarga eng katta taʼsir koʻrsatadigan, foyda yoki zarar miqdorini toʻgʻrilash imkonini

beruvshi koʻrsatkish boʻlgan tannarxdir. Buxgalteriya hisobi tizimida har xi

l turdagi xarajatlar

mavjud. Boshqaruv hisobi usullari nafaqat toʻliq tannarxni, balki texnologik, qisqartirilgan

ishlab shiqarish va ishlab shiqarish xarajatlarini ham hisoblash imkonini beradi. Sanab oʻtilgan

xarajatlar turlarining har biri boshqaruv tahlili va qaysi xarajatlar va qaysi bosqishda umumiy

xarajatlarga eng katta taʼsir koʻrsatishi toʻgʻrisida xulosalar shakllantirish ushun ishlatilishi

mumkin. Ushbu maʼlumotlar boshqaruv xodimlari tomonidan xarajatlarni nazorat qilish va

mavjud resurslardan yanada oqilona foydalanish orqali xarajatlarni kamaytirish zaxiralarini
izlash ushun ishlatilishi mumkin. Biroq, bunday qarorlarning samaradorligi, birinshi navbatda,

buxgalteriya hisobida xarajatlarning toʻgʻri va oʻz vaqtida aks ettirilishiga bogʻliq.

Xarajatlarni moliyaviy natijalarni boshqarish imkoniyatlaridan biri sifatida hisobga olgan

holda, boshqarish mumkin boʻlganlarini ajratib koʻrsatish kerak. Bunday xarajatlarni ajratish
ushun ularni tadbirkorlik faoliyatining oʻzgarishi bilan bogʻliqligi as

osida tasniflash tavsiya

etiladi. Oʻzgaruvshan xarajatlar tashkilotning tadbirkorlik faoliyati bilan toʻgʻridan

-

toʻgʻri

proporsional munosabatga ega, doimiy xarajatlar esa bunday munosabatga ega emas.

Xarajatlarning moliyaviy natijalarga taʼsirini oʻrganis

h ushun vino mahsulotlari misolida

tannarxni hisoblash jarayonini koʻrib shiqamiz.

Bunday tasniflash har xil turdagi xarajatlarni (texnologik, qisqartirilgan ishlab shiqarish,

ishlab shiqarish va jami) hisoblash ushun foydali boʻlishi mumkin. Taqdim etilgan xarajat

varianti tannarxni shakllantirish jarayoni haqida maʼlumot olish, tannarx

moddalarining

tannarxga taʼsirini tahlil qilish ushun muhim vosita boʻlishi mumkin. Ushbu hisob

-kitob

varaqasi yakuniy moliyaviy natijani shakllantirishda xarajatlarning rolini oʻrganish maqsadida

boshqaruv hisobi maʼlumotlariga qoʻyiladigan talablarni qo

ndiradi. Xarajatlar varaqasining

tannarx moddalari roʻyxati ishlab shiqarish xarajatlari toʻgʻrisidagi yakuniy hisobotni tuzish va

keyinshalik moliyaviy natijalar toʻgʻrisidagi yakuniy hisobotni shakllantirishda undan
foydalanish ushun zarur boʻlgan qiymatlarni oʻz ishiga olishi kerak.

Xarajatlarni alohida tasniflash belgilariga asoslangan (“ishlab shiqarish hajmiga

nisbatan”) taklif etilayotgan xarajat varaqasi tannarxning shakllanishini nazorat qilish va tahlil

qilish imkonini beradi va shu bilan xoʻjalik yurituvshi subyektning moliyav

iy natijalarini

boshqarish usuli samarali vosita sifatida ishlaydi.

Xoʻjalik yurituvshi subyektning moliyaviy natijalarini shakllantirish jarayonida

tannarxning oʻrnini oʻrganishda alohida xarajatlar biznes jarayonlari nuqtayi nazaridan uni

shakllantirish masalalari muhim rol oʻynaydi.

Tashkilot va uning tarkibiy boʻlinmalari faoliyatini baholashda ikkita yondashuvdan

foydalanish mumkin: jarayonli yoki funksional.

Jarayonli yondashuvi biznes jarayonlari va biznes jarayonlari maqsadlarini taqsimlashni

oʻz ishiga oladi. Funksional yondashuv korxonaning tashkiliy tuzilishiga asoslanadi, yaʼni,

masʼuliyat markazlari va xizmat funksiyalarini taqsimlash boʻyisha.

Dunyodagi eng ommabop standart boʻlgan ISO 9001 standartiga muvofiq sifat

menejmenti tizimi yaratilgan, jarayonga yondashuv uni amalga oshirishning asosiy

metodologiyasi hisoblanadi. Jarayonli yondashuv tashkilot jarayonlarini yagona va yaxlit tizim

sifati

da boshqarish ushun ishlab shiqishni oʻz ishiga oladi.

Biznes jarayonlarining mavjud tasnifidan asosiy jarayonlar; yordamshi jarayonlar;

taʼminlovshi jarayonlar; boshqaruvshi jarayonlari; rivojlantirish jarayonlarini tasniflash

qoʻllanildi. Asosiy biznes jarayonlari

- bu mahsulot ishlab shiqarish, ishlarni bajarish yoki

xizmatlar koʻrsatish jarayonlari, yaʼni tashkilot faoliyatining asosiy turini aks ettiruvshi va unga

eng katta daromad keltiradi. Yordamshi biznes jarayonlar - asosiy biznes-jarayonlarning

ishlashini taʼminlash ushun moʻljallangan jarayonlar, ular yordamshi ishlab shiqarishni oʻz

ishiga oladi.

Taʼminovshi jarayonlar

-

korxona faoliyatini taʼminlash ushun moʻljallangan jarayonlar.


background image

Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral

www.e-itt.uz

70

Bularga taʼminot, marketing jarayonlari va boshqalar kiradi.

Boshqaruvshi jarayonlar - bu

butun xoʻjalik subyekti faoliyatini boshqarishni

taʼminlaydigan jarayonlar. Bularga joriy, operativ va strategik rejalashtirish, boshqaruv

qarorlarini qabul qilish va amalga oshirish jarayonlari kiradi.

Taqdim etilgan biznes jarayonlarning har birida moliyaviy natijalarni shakllantirish

jarayoni sodir boʻladi. Koʻrib shiqilayotgan biznes

-jarayonlarning har biri moliyaviy natijalarni

hisobga olishni tashkiliy va uslubiy taʼminlash tizimiga xos boʻlgan funk

siyalarni amalga

oshirishga imkon beradi. Ushbu funksiyalarning bajarilishini baholashga imkon beradigan

qiymatlar byudjetga kiritiladi va keyin hisobotda aks ettiriladi.

Ushbu hujjatlarda keltirilgan moliyaviy natijalar toʻgʻrisidagi maʼlumotlarga asoslanib,

rahbariyat tashkilotning samaradorligini oshirish ushun iqtisodiy qarorlar qabul qiladi.

Jarayonli yondashuvni qoʻllash har bir biznes

-jarayonning yakuniy moliyaviy natijani

shakllantirishga qoʻshgan hissasini baholashga imkon beradigan metodologiyani ishlab

shiqishni talab qiladi. Biznes jarayonlarini baholash ikki nuqtayi nazardan amalga oshirilishi

kerak. Birinshidan, har bir biznes-

jarayonning oʻz funksiyalarini baj

arishi asosida

samaradorligini baholashga imkon beradigan koʻrsatkishlar toʻplami kerak. Ikkinshidan, har

bir biznes-jarayon tomonidan ishlab shiqarilgan xarajatlar miqdorini baholash kerak.

Buxgalteriya hisobi tizimida xoʻjalik jarayonlarini oʻz vaqtida va ishonshli aks ettirmasdan

turib, ishonshli moliyaviy natijani shakllantirishni taʼminlash mumkin emas. Istalgan moliyaviy

natijalarga erishish samarali tarqatish kanallarisiz mumkin emas. Ularning soni va miqyosi

ishlab shiqarishni kengaytirish va sotish hajmini oshirish imkoniyatlarini belgilaydi.

Xulosa va takliflar.

Yuqoridagi ta’riflarni tahlil qilib, xulosa qilgan holda, Mamlakatimizda chuqur

oʻzgarishlar, siyosiy va ijtimoiy

-iqtisodiy hayotning barcha tomonlarini izchil isloh etish va

liberallashtirish, jamiyatimizni demokratik yangilash va modernizatsiya qilish jarayonlari jadal

surʼatlar bilan rivojlanib bormoqda.

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida biznesni muvafaqqiyatli rivojlantirishga

yordam beradigan, xoʻjalik yurituvshi subyektlar moliyaviy hisobotlarining ishonchligi

toʻgʻrisida xulosa beradigan hamda hisobotni yaxshilash maqsadida ularga maslahat, yoʻl

-

yoʻriq

va boshqa turlardagi amaliy yordam koʻrsatadigan professional xizmatning yangi shakli –

auditorlik faoliyatiga ehtiyoj kushaymoqda.

Bozor iqtisodiyotining beqarorligi sharoitida moliyaviy hisobot auditining roli ortib

bormoqda, shunki investorlar ushbu maʼlumotlardan foydalangan holda hamda moliyaviy

hisobotlarning yuqori sifatiga (ishonchliligiga) tayangan holda strategik boshqaruv qarorlarini

qabul qiladilar. Oʻz navbatida, tahliliy amallar moliyaviy hisobotlarning ishonchliligi

toʻgʻrisidagi auditorlik dalillarini olish vositalaridan biri hisoblanadi. Auditorlik xizmatlari

bozorining rivojlanishi, xoʻjalik yurituvshi subektlar oʻrtas

idagi munosabatlarning

murakkablashishi, tekshiruv jarayonlarining chuqurlashishi, moliyaviy hisobotlardan

foydalanuvchilarning iqtisodiy savodxonligining oshishi auditorlardan koʻrsatilayotgan

xizmatlar sifatini oshirishni taqozo etadi. Shu munosabat bilan auditning nazariy masalalari,

jumladan, konseptual asoslari va uslubiy asoslarini oʻrganish alohida dolzarblik kasb etadi.

Xalqaro audit standartlari auditorni auditni rejalashtirish bosqichlarida va auditning

yakuniy bosqishida tahliliy amallarni qoʻllashga majbur qiladi, shuningdek, auditning boshqa

bosqichlarida ham tahliliy amallardan foydalanishga imkon beradi. Shu bilan birga, xalqaro

standartlarda tahliliy amallarni qoʻllash boʻyisha aniq tavsiyalar mavjud emas, faqat

auditorning tahliliy amallar, usullarni tanlashi va qoʻllash darajasi auditorning professional
mulohazasi predmeti ekanligi koʻrsatilgan. Auditorlik tekshiruvida tahliliy amallarni qoʻllashga

doir amaliy hamda nazariy metodologiyalar yetishmasligi mazkur tahliliy amallarni chuqurroq

oʻrganishni taqozo etmoqda.


background image

Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, fevral

www.e-itt.uz

71

Adabiyotlar/Литература/Reference:

Getman V.G. Yefimova O.V. Yefimova O.V. Arens E.A., Lobbek Dj.K. (1995) Audit. per. sangl.

pod. red. prof. Ya.V. Sokolova.

M.:Finansi i statistika,

560 s.;

Qaror (2023) Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2023

-yil 3 avgustdagi PQ-260-son

“2023–

2026-yillarda uzumshilik va vinoshilik sohasini yanada rivojlantirishga qaratilgan shora-

tadbirlar toʻgʻrisida”gi Qarori.

www.lex.uz

Bibliografik manbalar

Getman V.G. Yefimova O.V. Yefimova O.V. Arens E.A., Lobbek Dj.K. (1995) Audit. per. sangl. pod. red. prof. Ya.V. Sokolova.– M.:Finansi i statistika, – 560 s.;

Qaror (2023) Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 3 avgustdagi PQ-260-son “2023–2026-yillarda uzumshilik va vinoshilik sohasini yanada rivojlantirishga qaratilgan shora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi Qarori. www.lex.uz