Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyul
www.e-itt.uz
136
TURIZM INFRATUZILMASINI INNOVATSION RIVOJLANTIRISHDAGI
ASOSIY MANBALAR TAHLILI
Raximova Umida Ziyadullayevna
Samarqand iqtisodiyot va servis instituti
ORCID: 0009-0008-9115-0843
Annatatsiya.
Ushbu maqola turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirishda asosiy
manbalar tahliliga bag‘ishlangan. Turizm infratuzilmasi mamlakatlar iqtisodiyoti va xalqaro
imidjini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Maqolada raqamli platformalar
va mobil ilovalar, IoT
(Internet of Things) texnologiyalari, moliyaviy manbalar, ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimlari,
hamda tashkiliy manbalar kabi turizm infratuzilmasining innovatsion rivojlantirishdagi asosiy
omillar ko‘rib chiqiladi.
Kalit so‘zlar.
turizm infratuzilmasi, innovatsion rivojlanish, raqamli platformalar, mobil
ilovalar, IoT (Internet of Things), davlat investitsiyalari, ta'lim va kadrlar tayyorlash, xalqaro
grantlar va kreditlar, turizm xizmatlari, turizm siyosati.
АНАЛИЗ ОСНОВНЫХ РЕСУРСОВ ИННОВАЦИОННОГО РАЗВИТИЯ
ТУРИСТСКОЙ ИНФРАСТРУКТУРЫ
Рахимова Умида Зиядуллаевна
Самаркандский институт экономики и сервиса
Аннотация.
Данная статья посвящена анализу основных ресурсов инновационного
развития туристской инфраструктуры. Туристическая инфраструктура играет
важную роль в улучшении экономики и международного имиджа стран. В статье
рассмотрены основные факторы инновационного развития туристической
инфраструктуры, такие как цифровые платформы и мобильные приложения,
технологии
IoT
(Интернет вещей), финансовые ресурсы, системы образования и
обучения, а также организационные ресурсы.
Ключевые слова
.
инфраструктура туризма, инновационное развитие, цифровые
платформы, мобильные приложения,
IoT
(Интернет вещей), государственные
инвестиции, образование и обучение, международные гранты и кредиты, туристические
услуги, туристическая политика.
UO
‘
K: 379.85
VII SON - IYUL, 2024
136-142
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyul
www.e-itt.uz
137
ANALYSIS OF THE MAIN RESOURCES FOR INNOVATIVE DEVELOPMENT
OF TOURISM INFRASTRUCTURE
Rakhimova Umida Ziyadullayevna
Samarkand Institute of Economics and Service
Abstract.
This article is devoted to the analysis of the main resources in the innovative
development of tourism infrastructure. Tourism infrastructure plays an important role in
improving the economy and international image of countries. The article considers the main
factors in the innovative development of tourism infrastructure, such as digital platforms and
mobile applications, IoT (Internet of Things) technologies, financial resources, education and
training systems, and organizational resources.
Key words:
tourism infrastructure, innovative development, digital platforms, mobile
applications, IoT (Internet of Things), public investment, education and training, international
grants and loans, tourism services, tourism policy.
Kirish.
Turizm sektori mamlakatlarning iqtisodiy
rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. O‘zbekiston
kabi davlatlar uchun turizm sohasini rivojlantirish nafaqat daromad manbai, balki milliy imidj
va xalqaro aloqalarni mustahkamlash vositasi hamdir. Ayniqsa, Samarqand kabi tarixiy
shaharlarda turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirish alohida ahamiyat kasb etadi.
Ushbu maqolada turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirishdagi asosiy manbalar tahlil
qilinadi va Samarqand misolida bu jarayonning natijalari muhokama qilinadi.
Oxirgi yillarda O‘zbekis
tonda turizm infratuzilmasini modernizatsiya qilish,
texnologiyalarni joriy etish, markaziy shaharlar va turistik maydonlarni rivojlantirish,
shuningdek, turizmga yo‘naltirilgan xizmatlar va infrastruktur
ani takomillashtirishga
qaratilgan harakatlar keng qamrovli davom etmoqda. Masalan, 2020 yilning oxiri va 2021
yilning boshlarida O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev qo‘lga kiritilgan “O‘zbekiston
turizmi 2030” strategiyasini e'lon qildi. Bu strategi
ya, turizm sohasini yanada rivojlantirish,
mamlakatning turizm potentsialini oshirish va global sayohatchilarni jalb qilish maqsadida
yaratilgan kompleks tadbirlar to‘plamidir. Strategiya, markaziy shaharlar, ma’mur shaharlar va
qishloq xo‘jaligining turiz
m infratuzilmasini rivojlantirish, turizm xizmatlarini sifatini oshirish,
texnik vositalar va texnologiyalarni joriy etish, shuningdek, turizmning barcha turlarini
rivojlantirishni uchun tanlangan qadamlar kabi ko‘plab muhim masalalarni o‘z ichiga oladi
(Mirziyoev, 2021).
Turizm infratuzilmasini innovatsion
rivojlantirish ko‘p jihatdan turli manbalar va
omillarga bog‘liq. Innovatsion texnologiyalar, moliyaviy resurslar, malakali kadrlar tayyorlash
va samarali boshqaruv tizimi ushbu jarayonda muhim rol o‘yna
ydi.
1.Texnologik yangiliklar.
Turizm infratuzilmasini rivojlantirishda innovatsion
texnologiyalar muhim ahamiyatga ega. Raqamli platformalar va mobil ilovalar turistlarga
qulaylik yaratish, yo‘nalishlar bo‘yicha ma'lumot olish va to‘lovlarni amalga oshiri
sh
imkoniyatlarini taqdim etadi. IoT (Internet of Things) texnologiyalari orqali aqlli shaharlar va
mehmonxonalar konsepsiyasi amalga oshiriladi, bu esa turistlar uchun qulaylik va xavfsizlikni
ta'minlaydi
12
.
2. Moliyaviy manbalar.
Turizm infratuzilmasini rivojlantirishda moliyaviy manbalar
asosiy rol o‘
ynaydi. Davlat va xususiy sektor investitsiyalari, shuningdek, xalqaro grantlar va
kreditlar bu jarayonda katta ahamiyatga ega. O‘zbekiston hukumati tomonidan Samarqand
viloyatida turizm loyihalariga katta
mablag‘ ajratilmoqda
. Shu bilan birga, Jahon banki va Osiyo
taraqqiyot banki kabi xalqaro moliya institutlari tomonidan ajratilgan grantlar va kreditlar
turizm infratuzilmasini rivojlantirishga xizmat qilmoqda
13
.
https://tourcentralasia.com/uzbekistan/uzbekistan-tourism-industry-statistics/
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyul
www.e-itt.uz
138
3. Ta'lim va kadrlar tayyorlash.
Turizm sohasini rivojlantirishda malakali kadrlarning
ro
li katta. Maxsus o‘quv dasturlari va kurslar, xalqaro tajriba almashinuvi dasturlari orqali
turizm sohasida ishlaydigan mutaxassislarni tayyorlash zarur. Samarqanddagi ta'lim
muassasalari turizm va mehmondo
‘stlik sohasida malakali kadrlarni tayyorlashga ka
tta e'tibor
bermoqda
14
.
4. Tashkiliy manbalar.
Turizm infratuzilmasini rivojlantirishda samarali boshqaruv
tizimi zarur:
Davlat idoralari va tashkilotlari:
Turizmni rivojlantirish uchun maxsus tashkilotlar va
agentliklar faoliyati.
Xususiy sektor bilan hamkorlik:
Davlat va xususiy sektor o‘rtasida hamkorlikni
mustahkamlash orqali turizm infratuzilmasini yanada samarali rivojlantirish.
Adabiyotlar sharhi.
Turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirish mav
zusi so‘nggi yillarda ko‘plab
xorijlik v
a mahalliy tadqiqotchilari va mutaxassislar tomonidan keng o‘rganilib kelmoqda. Ular
ilmiy asarlari va ilmiy xulosalarida tadqiqot mavzusi bo‘yicha yondoshuvlarini, ilmiy fikr
-
mulohazalarini bayon etishgan. Jumladan,
Buyuk Britaniyalik iqtisodchi Buhalis (2019). "Technology in tourism: Opportunities and
challenges". Ushbu asarda raqamli texnologiyalar va ularning turizm sohasiga ta'siri keng
yoritilgan. Buhalis raqamli platformalar va mobil ilovalarning sayyohlar tajribasini qanday
o‘zgartirayotganini tahli
l qiladi.
Gretzel, Sigala, Xiang, & Koo (2015) tadqiqotchilar esa aqlli turizm konsepsiyasini va IoT
texnologiyalarining turizm infratuzilmasidagi ahalimatini o‘zlarining tadqiqot ishlarida ochib
bergan.
Serbiyalik olim Jovicic (2019) tomonidan yozilgan "From the traditional understanding of
tourism destination to the smart tourism destination" maqolasida aqlli shaharlar va ularning
turizm infratuzilmasiga ta'siri o‘rganilgan. Ushbu tadqiqotda aqlli shaharlar konsepsi
yasining
turizm sohasiga qanday ta'sir qilishi, turizm infratuzilmasining rivojlanishi va zamonaviy
texnologiyalarni qo‘llash orqali turizmni yaxshilash imkoniyatlari tahlil qilingan.
Yangi Zelandiya universiteti professori Hall (2008) tomonidan yozilgan "Tourism
Planning: Policies, Processes and Relationships" asarida davlat investitsiyalari va turizm
infratuzilmasini rejalashtirishdagi rolini tahlil qilinadi. Kitob turizm siyosati, rejalashtirish
jarayonlari va davlatning turizmni rivojlantirishdagi ishtiroki haqida batafsil ma'lumot beradi.
UNWTO (Birlashgan Millatlar Tashkiloti Turizm Bo‘limi) tomonidan 2018 yilda nashr
etilgan "Tourism and the Sustainable Development Goals
–
Journey to 2030" hisoboti xalqaro
moliya institutlarining turizm infratuzilmas
iga qo‘shayotgan hissasini o‘
rganadi. Hisobotda
quyidagi asosiy mavzular ko‘rib chiqiladi:
- Barqaror Rivojlanish Maqsadlari: Turizm sohasining BMT ning Barqaror Rivojlanish
Maqsadlari (SDG) bilan qanday bog‘liqligi va ularni amalga oshirishdagi roli.
- Xalqaro Moliya Institutlari: Turizm infratuzilmasini rivojlantirishdagi xalqaro moliya
institutlarining hissa qo‘shishi va ularning loyihalarga qo‘shgan moliyaviy resurslari.
- Samarali Strategiyalar: Turizm sektorida barqaror rivojlanishni ta'minlash uchun
samarali strategiyalar va yondashuvlar.
Hisobot BMT va boshqa xalqaro tashkilotlar tomonidan ishlab chiqilgan strategik
rejalarda turizmning o‘rni va ahamiyatini ko‘rsatadi (UNWTO, 2018).
Avstraliyalik olimlar Dredge, & Jenkins, (2007) tomonidan yozilgan "Tourism Planning
and Policy" kitobida davlat idoralari va ularning turizmni rejalashtirishdagi roli o‘rganiladi.
Kitob turizm siyosati, rejalashtirish jarayonlari, strategiyalar va turizmning barqaror
rivojlanishi haqida muhim ma'lumotlarni taqdim etadi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyul
www.e-itt.uz
139
Kanadalik yana bir iqtisodchi olim William Kerr (2003) tomonidan yozilgan "Tourism
Public Policy, and the Strategic Management of Failure" kitobida turizm siyosati va turizm
infratuzilmasini boshqarish tahlil qilingan. Ushbu kitob turizmni boshqarishdagi
muvaffaqiyatsizliklar, ularni oldini olish va strategik boshqarish usullari haqida keng ma'lumot
beradi.
Mamlakatimiz ilmiy tadqiqotchilari ham bu sohada jadal izlanishlar olib bormoqda.
Masalan, Toshkent axborot texnologiyalari universiteti (TATU) olimi Dr. Dilmurod Karimov
smart turizm va IoT texnologiyalarini turizm sohasida qo‘llash bo‘yicha tadqiqotlar olib
bormoqda. Uning tadqiqotlari aqlli shaharlar va aqlli mehmonxonalar konsepsiyasini amalga
oshirishga qaratilgan.
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti olimi Dr. Gulnora Rakhimova esa turizm sohasida
raqamli transformatsiya va innovatsion texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha tadqiqotlar olib
bormoqda. Uning ishlari turistlarga qulaylik yaratish va xizmat ko‘rsatish sifatini oshirishga
qaratilgan.
Yana bir ilmiy tadqiqotchi Samarqand iqtisodiyot va servis instituti olimi Prof. Anvar
Hasanov turizm infratuzilmasiga investitsiyalarni jalb qilish va moliyaviy manbalarni
optimallashtirish bo‘yicha tadqiqotlar olib bormoqda. Uning tadqiqotlari davlat va
xususiy
sektor investitsiyalari, xalqaro grantlar va kreditlar orqali turizmni rivojlantirish
imkoniyatlarini o‘rganadi.
Yuqorida keltirilgan manbalar shuni ko‘rsatadiki, turizm infratuzilmasini innovatsion
rivojlantirish uchun turli sohalar va omillar zarur. Ushbu adabiyotlar tahlili orqali turizm
infratuzilmasini rivojlantirishda muvaffaqiyatga erishish uchun kompleks yondashuv va
innovatsion manbalardan foydalanish zaruriyati oydinlashadi.
Tadqiqot metodologiyasi.
Turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirishni optimallashtirish masalalari
ekonometrik modellashtirish apparati yordamida hal etiladi. Bu yerda masalaning juda keng
qamrovli ekanligi hisobga olinsa, ko‘p sonli tadqiqot usullaridan foydalanish zarurati
mavjudligini bilish mumkin. Hususan, ekonometrik modellashtirish natijalarining
samaradorligi, ishonchliligi va aniqligi ko‘rib chiqilayotgan obyektning maqsadga muvofiq
tahlillari to‘g‘ri olib borilganligiga bevosita bog‘liq bo‘ladi (
Usmonova, 2021). Demak, bu yerda
tahlil usullarini jarayonga mos
to‘g‘ri tanlash lozim. Ushbu mulohazalar uslubiy
yondoshuvlarning farqlanishi va to‘g‘ri tadbiq etilishining muhimligiga ishora qiladi (
Kerr,
2003). Tadqiqotimiz davomida turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirishdagi asosiy
manbalarini t
ushuntirishda, tavsiflovchi ko‘rsatkichlarni bir tizimga keltirishda deduktiv
yondoshuvdan, turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirishdagi asosiy manbalarining
hududiy farqlanish xarakterini ochib berishda taqqoslama tahlil usulidan, turizm
infratuzilmasini innovatsion rivojlantirishdagi asosiy manbalari sifatida qabul qilingan
ko‘rsatkichlar tendensiyasini baholashda statistik kuzatish usulidan, tendensiyalar
o‘zgarishida o‘zaro o‘xshashlik, aksincha tafovut testlarini o‘tkazishda tashxisli tahlil
usulidan
foydalanildi.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Samarqand viloyati Oʻzbekistonning eng muhim turistik yoʻnalishlaridan biri boʻlib, boy
tarixiy va madaniy merosga ega. Turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirish ushbu
hududning jozibadorligi
ni oshirishda muhim rol oʻynaydi. Ushbu tahlil Samarqand viloyatida
turizm infratuzilmasini rivojlantirishdagi asosiy manbalarni va ularning natijalarini
oʻrganishga qaratilgan.
Innovatsion texnologiyalar turizm infratuzilmasini rivojlantirishda eng muhim
omillardan biridir.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyul
www.e-itt.uz
140
Raqamli platformalar va mobil ilovalar turizm infratuzilmasini rivojlantirishda katta rol
o‘ynaydi. Ular turistlarga qulaylik yaratish, yo‘nalishlar bo‘yicha ma'lumot olish va to‘lovlarni
amalga oshirish imkoniyatlarini taqdim etadi.
Masalan,
Bron qilish
:
Sayyohlar mehmonxonalarni, aviachiptalarni, avtomobillarni ijaraga
olish va turli turlarni onlayn ravishda bron qilishlari mumkin. Bu xizmatlar nafaqat qulaylik
yaratadi, balki sayyohlarga vaqt va pul tejash imkoniyatini ham beradi. Bu xizmatlarga
Booking.com, Airbnb, Expedia va Agoda kabi platformalar kiradi.
Yo‘nalishlar bo‘yicha ma'lumot olish
:
Sayyohlar turli manzilgohlar haqida batafsil
ma'lumot olish uchun raqamli platformalardan foydalanishadi. Google Maps, TripAdvisor va
Yelp kabi ilovalar sayyohlarga restoranlar, diqqatga sazovor joylar va boshqa xizmatlar haqida
ma'lumot beradi, shuningdek, boshqa foydalanuvchilarning sharhlari va tavsiyalarini o‘qish
imkoniyatini taqdim etadi.
To‘lovlarni amalga oshirish
:
Mobil ilovalar va r
aqamli platformalar orqali to‘lovlarni
amalga oshirish imkoniyati sayyohlarga yanada qulaylik yaratadi. PayPal, Apple Pay, Google
Wallet va boshqa elektron to‘lov tizimlari sayyohlarga xavfsiz va tezkor to‘lovlarni amalga
oshirish imkoniyatini beradi.
Qo‘s
himcha xizmatlar
:
Ko‘plab platformalar qo‘shimcha xizmatlarni ham taklif etadi,
masalan, turli tillarda tarjima, yo‘nalishlarni navigatsiya qilish, mahalliy voqealar va tadbirlar
haqida ma'lumot olish kabi xizmatlar (Buhalis, 2019).
IoT texnologiyalari turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirishda muhim rol
o‘ynaydi. IoT orqali aqlli shaharlar va aqlli mehmonxonalar konsepsiyasi amalga oshiriladi va
bu orqali sayyohlar uchun yanada qulay sharoitlar yaratiladi. IoT texnologiyalari yordamida
aqlli xona boshqaruv tizimlari joriy etiladi. Bu tizimlar orqali mehmonlar xonadagi yorug‘lik,
havo harorati va xavfsizlik tizimlarini mobil ilovalar orqali boshqarish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar. Bu texnologiyalar orqali yana shahar infratuzilmasi, transport tizimlari va xavfsizlik
tizimlari samarali boshqariladi. Masalan, aqlli transport tizimlari yo‘l harakati ma'lumotlarini
real vaqt rejimida kuzatib boradi. Bu esa mehmonlar uchun yuqori darajada qulaylik va xavfsiz
sharoit yaratadi, shu bilan birga mehmonxona xizmatlarini yanada samarali boshqarish
imkonini beradi (Gretzel, Sigala, 2015). O‘zbekistonda IoT texnologiyalari rivojlanish
bosqichida bo‘lib, turli sohalarda qo‘llanilmoqda. Qishloq xo‘jaligi, transport, sog‘liqni saqlash
va uy-joy kommunal xizmatlarida IoT texnologiyalarining joriy etilishi samaradorlikni oshirish
va resurslardan yanada oqilona foydalanish imkonini bermoqda. Ushbu yo‘nalishda davlat
tomon
idan qo‘llab
-quvvatlash va xususiy sektor investitsiyalari IoT texnologiyalarining yanada
rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi
15
.
Raqamli platformalar va IoT texnologiyalari turizm sohasini yanada qulay, xavfsiz va
samarali qiladi. Ularning joriy etilishi sayyohlar tajribasini yaxshilash va turizm
infratuzilmasini innovatsion rivojlantirishda katta hissa qo‘shadi.
Moliyaviy manbalar turizm infratuzilmasini yaxshilash va yangi loyihalarni amalga
oshirish uchun zarur resurslarni ta'minlaydi va bu manbalar turli sohalardan kelib chiqadi,
jumladan davlat investitsiyalari, xususiy sektor investitsiyalari va xalqaro grantlar va kreditlar.
O‘zbekiston hukumati Samarqandda turizm infratuzilmasini rivojlantirishga katta e'tibor
bermoqda. Davlat tomonidan ajratilayotgan mablag
‘lar infratuzilmani modernizatsiya qilish,
yangi turistik joylarni rivojlantirish va mavjud ob'ektlarni yaxshilash uchun sarflanmoqda.
Masalan, Aeroport yangi loyihalari uchun: Samarqand xalqaro aeroporti yangilandi va xalqaro
aviaqatnovlar uchun cheklovlar olib tashlandi. Bu aeroport kuniga 20 ta reys qabul qilish va
yillik 1.5 million turistga xizmat ko‘rsatish imkoniyatiga ega bo‘ldi; yo‘llarni va transport
infratuzilmasini yaxshilash uchun: Samarqanddagi yo‘llar va transport tizimi modernizatsi
ya
qilinmoqda, bu esa turistlar uchun yaxshi qulaylik yaratadi.
va Axborot texnologiyalari va kommunikatsiya sohasidagi yangiliklari va hisobotlari
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyul
www.e-itt.uz
141
Xususiy sektor ham turizm rivojlantirishda faol ishtirok etmoqda. Xususiy kompaniyalar
mehmonxonalar, restoranlar va boshqa turistik obyektlarga investitsiyalar kiritmoqda.
Samarqandda 2023 yilda 162 mehmonxona, 81 hostel va 350 oilaviy mehmon uylari faoliyat
ko‘rsatdi. Bu xizmat ko‘rsatish joylari soni avvalgi yillarga nisbatan sezilarli darajada oshganini
ko‘rsatadi. Xususiy sektor investitsiyalari orqali yangi restoranlar, kafelar va boshqa xizmat
ko‘rsatish joylari ochilmoqda. Bu esa turistlar uchun turar joy tanlash va ovqatlanish
imkoniyatlarini kengaytirdi
16
.
Xalqaro grantlar va kreditlar:
Xalqaro moliya institutlari Samarqandda turizm
infratuzilmasini rivojlantirishga katta hissa qo‘shmoqda.
Jahon banki, Osiyo taraqqiyot banki
va boshqa xalqaro tashkilotlar tomonidan ajratilayotgan grantlar va kreditlar Samarqanddagi
turizm infratuzilmasini yaxshilash uchun muhim rol o‘ynaydi.
Turizm infratuzilmasini rivojlantirishda malakali kadrlarning roli katta:
Maxsus o‘quv dasturlari va kurslar:
Samarqand shahridagi universitetlar, akademiyalar va
o‘quv markazlari turizm sohasidagi mutaxassislikni o‘rgatish uchun maxsus o‘quv dasturlari va
kurslar tashkil etishadi. Bu dasturlar turizm boshqaruvini, marketing, soha iqtisodiyoati,
musiqa, tarix, arxitektura va boshqa sohalarda malakani oshirish uchun mo‘ljallangan. O‘quv
jarayonida amaliy ishlab chiqish, kasblar orqali o‘quv tajribasini oshirish va xar
-xil turdagi
amaliyotlar tashkil etiladi.
Xalqaro tajriba almashinuvi
: Samarqand shahridagi ta‘lim muassasalari xorijiy davlatlar
bilan hamkorlik qilish orqali o‘quvchilarni xalqaro standartlarga muvofiq tayyorlashga yordam
beradi. Bu jarayonda xalqaro o‘quvchilarni almashtirish, tanlov va ta‘lim uslublarini ama
lga
oshirish, chet tillarida muloqotni o‘rganish va o‘quv kurslari o‘tkazish va xalqaro seminarni
tashkil etish kabi chet el tajribasiga ega bo‘lish zarurdir.
O‘zbekiston Respublikasi Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi (State Committee for
Tourism Development of the Republic of Uzbekistan) Samarqand viloyatida turizm
infratuzilmasini rivojlantirish bo‘yicha turli loyihalarni amalga oshirishda katta o‘rin
o‘rnashgan tashkiliy manbalardan biridir. Bu qo‘mita O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
direkt
ivi va strategiyalari asosida turizm sohasini rivojlantirish, turistik ob‘ektlarni
modernizatsiya qilish, xizmatlar sifatini oshirish va xalqaro bozorlarda O‘zbekistonni o‘ziga xos
turizm manzarali mamlakat qilish maqsadida faoliyat ko‘rsatadi.
Xususiy sektor bilan hamkorlikni mustahkamlash orqali turizm infratuzilmasini yanada
rivojlantirish imkoniyati Tour Central Asia tashkiloti tomonidan yaratilmoqda. Bu tashkilot
Samarqand va umuman O‘zbekiston bo‘yicha turizm sohasida tajribani almashish, xorijiy
inve
storlarni jalb qilish, yangi turizm ob‘ektlarini o‘tkazish, xalqaro standartlarga mos turizm
xizmatlarini taqdim etish va xalqaro bozorlarda O‘zbekistonning obrazini oshirish bilan
shug‘ullanadi. Ular Samarqand shahri va uning atrofidagi turizm infratuzil
masini
rivojlantirishda strategik partnyorlar sifatida faoliyat ko‘rsatish orqali turizmning
rivojlanishini ta’minlashda katta o‘rin egallagan
17
.
Xulosa va takliflar.
Turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirishdagi asosiy manbalar tahlili shuni
ko‘rs
atadiki, zamonaviy texnologiyalar, moliyaviy resurslar va kadrlar tayyorlash tizimlari
turizm sohasining samarali rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Samarqand misolida ko‘rib
chiqilgan turizm infratuzilmasining rivojlanishi quyidagi asosiy jihatlar orqali amalga
oshirilmoqda:
Raqamli platformalar va mobil, davlat investitsiyalari, xususiy sektor investitsiyalari va
xalqaro grantlar va kreditlar turizm infratuzilmasini rivojlantirishda katta rol o‘ynaydi. Bu
moliyaviy manbalar orqali yangi mehmonxonalar, restoranlar, transport tizimlari va boshqa
16
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi statistika agentligi rasmiy web
-
sayti ma’lumotlari
https://tourcentralasia.com/uzbekistan/uzbekistan-tourism-industry-statistics/
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyul
www.e-itt.uz
142
turistik obyektlar barpo etilmoqda. Turizm sohasida malakali kadrlarni tayyorlash, maxsus
o‘quv dasturlari va xalqaro tajriba almashinuvi dasturlari orqali amalga oshirilmoqda. Bu
kadrlar turizm xizmatlarini yanada sifatliroq qilishga yordam beradi. Davlat idoralari va
xususiy sektor o‘rtasidagi hamkorlik turizm infratuzilmasini rivojlantirishda muhim rol
o‘ynaydi. Maxsus tashkilotlar va agentliklar turizm sohasini qo‘llab
-quvvatlash uchun turli
loyihalarni amalga oshirmoqda.
Turistlar tajribasini yanada yaxshilash va xizmat ko‘rsatishni optimallashtirish uchun
raqamli platformalar va IoT texnologiyalarini kengroq joriy etish kerak. Shuningdek, AR
(kengaytirilgan reallik) va VR (virtual reallik) texnologiyalaridan foydalanishni kengaytirish
turistlar uchun yangi tajribalar yaratadi. Davlat va xususiy sektor investitsiyalarini yanada
ko‘paytirish, xalqaro moliya institutlari bilan hamkorlikni mustahkamlash orqali yangi turizm
loyihalarini amalga oshirish kerak. Bu borada xususiy sektor investitsiyalariga soliq imtiyozlari
va boshqa qo‘llab
-
quvvatlash choralari ko‘rilishi mumkin. Turizm sohasida ishlaydigan
mutaxassislarning malakasini oshirish uchun maxsus treninglar, xalqaro tajriba almashinuvi
dasturlari v
a o‘quv mar
kazlarini tashkil etish zarur. Bu borada xorijiy mamlakatlar bilan
hamkorlik qilish orqali malakali kadrlarni tayyorlash mumkin. Turizm infratuzilmasini
rivojlantirishda ekologik barqarorlikni ta'minlash zarur. Bu borada yashil energiya
manbalaridan foydalanish, chiqindilarni qayta ishlash va ekologik toza transport tizimlarini
joriy etish muhim. Samarqandning xalqaro miqyosdagi imidjini oshirish uchun keng ko‘lamli
marketing va targ‘ibot kampaniyalarini amalga oshirish kerak. Bu borada ijtimoiy
tarmoqlar,
xalqaro sayyohlik yarmarkalari va media kampaniyalardan foydalanish mumkin. Ushbu
takliflarni amalga oshirish orqali Samarqandning turizm infratuzilmasini yanada rivojlantirish
va uni xalqaro miqyosda jozibador turistik manzilga aylantirishga yordam beradi.
Adabiyotlar /
Литература
/ Reference:
Mirziyoev Sh.M. (2021)
Yangi O‘zbekiston strategiyasi kitobi. –T.: “Oʻzbekiston” nashriyoti,
-
464 b.
Buhalis D. (2019), "Technology in tourism-from information communication technologies to
eTourism and smart tourism towards ambient intelligence tourism: a perspective
article", Tourism Review, Vol. 75 No.1, pp. 267-272.
https://doi.org/10.1108/TR-06-2019-0258
Gretzel U., Sigala M., Xiang, Z., & Koo C. (2015) "Smart tourism: Foundations and
developments",
Electronic
Markets
,
2015-yilning
Vol.
75
No.3.
https://link.springer.com/article/10.1007/s12525-015-0196-8
J
ovicic, D. Z. (2019) , "From the traditional understanding of tourism destination to the smart
tourism destination", Current Issues in Tourism, Vol. 22 No.3, 276-282-betlar.
https://doi.org/10.1080/13683500.2017.1313203
Hall C. M. (2008). "Tourism Planning: Policies, Processes and Relationships".
ISBN 10: 0132046520 ISBN 13: 9780132046527.
UNWTO (2018) (Birlashgan Millatlar Tashkiloti Turizm Bo‘limi). "Tourism and the
Sustainable Development Goals
–
Journey to 2030"
https://sdg.iisd.org/news/unwto-undp-
report-explores-role-of-tourism-in-sdg-implementation/
Dredge D., & Jenkins J. (2007). *Tourism Planning and Policy*. John Wiley & Sons. ISBN: 978-
https://archive.org/details/tourismplanningp0000dred
Kerr W. R. (2003). *Tourism Public Policy, and the Strategic Management of Failure*.
Pergamon.
ISBN:
9780080442006.
https://archive.org/details/tourismpublicpol0000kerr/page/n1/mode/2up
Usmonova N. (2021). "Turizm infratuzilmasini rivojlantirishda innovatsiyalarni
qo‘llashning ekonometrik tahlili." Innovatsion Tadqiqotlar Jurnali, 6(3), 78
-92.
https://journal.tsue.uz/index.php/archive/article/view/1002
