Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Developing linguistic competence in the professional
activities of a doctor
Mavlyuda KHAMRAEVA
1
Bukhara State Medical Institute
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received September 2024
Received in revised form
10 October 2024
Accepted 25 October 2024
Available online
15 November 2024
The structure and content of educational and methodological
support are presented, highlighting the features involved in
developing the psycho-pedagogical competence of doctors in
alignment with their professional labor functions.
2181-3701
/©
2024 in Science LLC.
DOI:
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol2-iss6-pp7
7-81
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
educational and
methodological support,
a doctor,
psycho-pedagogical
competence,
labour functions,
professional work.
Shifokorning kasbiy faoliyatida lingvistik kompetensiyani
rivojlantirish
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar:
o‘quv
-uslubiy materiallar,
shifokor,
psixologik-pedagogik
kompetensiya,
mehnat funksiyalari,
kasbiy faoliyat.
“Psixologik
-
pedagogik
faoliyat”
yo‘nalishi
bo‘yicha
shifokorning kasbiy kompetensiyasini shakllantirish uchun
o‘quv
-
uslubiy ta’minotning tuzilishi va mazmuni keltirilgan.
O‘quv va uslubiy yordamni ishlab chiqish shifokorning kasbiy
faoliyat standartlariga muvofiq mehnat funksiyalari asosida
amalga oshirildi.
1
Lecturer, Bukhara State Medical Institute. E-mail: mavludahamrayeva@gmail.com
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
6 (2024) / ISSN 2181-3701
78
Развитие
языковой
компетентности
в
профессиональной деятельности врача
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
учебно
-
методические
материалы,
врач,
психолого
-
педагогическая
компетенция,
трудовые функции,
профессиональная
деятельность.
В статье представлена структура и содержание учебно
-
методического
обеспечения,
направленного
на
формирование профессиональных компетенций врача в
области
«Психолого
-
педагогической
деятельности».
Разработка данного обеспечения базируется на анализе
трудовых функций врача и соответствует стандартам
профессиональной деятельности.
KIRISH
Ordinaturada shifokor tayyorlashga qo‘yiladigan zamonaviy talablar tegishli tibbiy
mutaxassislik bo‘yicha oliy ta’limning davlat ta’lim standartiga muvofiq tashkilot
tomonidan ta’lim dasturlarini ishlab chiqishga asoslangan. Ta’lim kasbiy faoliyatni amalga
oshirish uchun zarur bo‘lgan vakolatlarni o‘zlashtirishga asoslangan.
Shifokorlarni tayyorlashning ustuvor yo‘nalishlaridan biri bu oliy ta’limning davlat
ta’lim standartida “aholi, bemorlar va ularning
oila a’zolari o‘rtasida motivatsiyani
shakllantirishga tayyorlik” sifatida belgilangan psixologik
-pedagogik faoliyatda kasbiy
kompetensiyani egallashdir [1]. O‘z sog‘lig‘ini va boshqalarning sog‘lig‘ini saqlash va
mustahkamlashda aholi o‘rtasida sog‘lom t
urmush tarziga motivatsiya yaratish uchun
shifokorlarning zarur bilimlarini o‘zlashtirish va maxsus ko‘nikmalarga ega bo‘lishi tibbiy
mutaxassislarning tasdiqlangan mehnat harakatlari ro‘yxatiga kiritilgan. professional
standartlar va ularning loyihalaridi
r. Masalan, “Pediatriya bo‘yicha mutaxassis” kasbiy
standarti “Bolalarning yoshi va sog‘lig‘i holati bo‘yicha profilaktika tadbirlarini o‘tkazish,
ota-
onalar va bolalar o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish bo‘yicha sanitariya
-
ma’rifiy ishlarni olib borish va ularning samaradorligini nazorat qilish” mehnat
funksiyasini o‘z ichiga oladi.
“Sog‘lom turmush tarzining asosiy xususiyatlari, uni shakllantirish usullari”
yo‘nalishi bo‘yicha zarur bilimlarni o‘zlashtirish ko‘zda tutilgan mazmuni sog‘liqni
saqlash
texnologiyalaridan foydalanish shifokordan bemorni o‘qitish va tarbiyalash malakasiga
ega bo‘lishini talab qiladi: rivojlanish davolanishga qiziqish va motivatsiya, tiklanish istagi
va sog‘lig‘ini tiklashdagi qiyinchiliklarni bartaraf etish [2]. Y
uqorida aytilganlarga
asoslanib, biz shifokorni o‘qitishda bemorning o‘zini o‘zi saqlash faoliyatini
rivojlantirishga qaratilgan ta’lim usullarini o‘rgatish uchun zarur bo‘lgan uslubiy
materiallarni ishlab chiqishni dolzarb deb hisoblaymiz.
TAHLILLAR VA NATIJLAR
Kasbiy kompetensiya ta’lim tashkiloti tomonidan amalga oshirilayotgan ta’lim
dasturini tugatgandan so‘ng bilim, ko‘nikma va ko‘nikmalarga, ularning shakllanish
darajasiga qo‘yiladigan maqsadli talablar majmuini ifodalaydi [4]. Kasbiy kompetensiya
pasportining maqsadi yakuniy davlat attestatsiyasi jarayonida zaruriy malaka darajasini
o‘zlashtirganligini tasdiqlash uchun qanday ta’lim natijalarini ko‘rsatishi kerakligini
shakllantirishdan iborat.
Kasbiy kompetensiya PK-
9 Oliy ta’lim bo‘yicha davlat ta’
lim standartining
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
6 (2024) / ISSN 2181-3701
79
5.3 “Kasbiy kompetensiyalar” bo‘limida mutaxassislar tayyorlash uchun
“Ordinatura dasturini o‘zlashtirish natijalariga qo‘yiladigan talablar” 5
-
bo‘limiga kiritilgan
–
ordinaturada yuqori malakali kadrlar tayyorlash. Shifokorlar, bemorlar va ularning oila
a’zolari o‘rtasida professional muloqotni tashkil etish uchun kompetensiyani
shakllantirish talab etiladi. Uning ahamiyati aholining sog‘lig‘ini saqlash va
mustahkamlashga qaratilgan motivatsiyasini rivojlantirish muammolarini malakali hal
qilish uchun asosiy psixologik, pedagogik va deontologik savodxonlikka bo‘lgan ehtiyoj
bilan belgilanadi [5].
Shuningdek, kompetensiyalari o‘quv materialini o‘zlashtirish bosqichlarini uning
batafsilligi va murakkabligiga qarab belgilaydi. Boshlang‘ich d
araja (tayyorgarlik)
ordinatlarning bilimiga qo‘yiladigan umumiy talablarni o‘z ichiga oladi. Yakuniy davlat
attestatsiyasidan o‘tish uchun zarur bo‘lgan bilimlarni egallashning chegara (asosiy)
darajasi, ko‘nikma va malakalarni egallashi majburiydir. Kasb
iy kompetensiyaning yuqori
darajada rivojlanishi maqsadga muvofiqdir va ordinatura bitiruvchisini yuqori malakali
mutaxassis sifatida tavsiflaydi.
Kasbiy kompetensiyani shakllantirish dasturi uning bosqichlarini ochib beradi,
qaysi fanlar asosida
shakllantirilishini belgilaydi va o‘qituvchiga qanday nazorat
shakllaridan foydalanish tavsiya etilishini belgilaydi. Ordinatning ushbu kompetensiyani
egallashi uchun zarur bo‘lgan psixologik
-
pedagogik va tibbiy bilim, ko‘nikma va
malakalarning asosiy tuzilishi quyidagilardan iborat:
1. Etika va deontologiya asoslari, psixologiya asoslari, turli yoshdagi bemorlarning
psixologik xususiyatlari, o‘ziga xosliklari bo‘yicha bilimlar. sog‘lom turmush tarzi asoslari,
sog‘lom ovqatlanish asoslari (dietologiya), nar
kologiya va toksikologiya asoslari,
“Fuqarolarning sog‘lig‘ini tamaki tutuni ta’siridan va tamaki iste’moli oqibatlaridan
himoya qilish to‘g‘risida” qonunining mazmuni, muhokamalarini olib borish tamoyillari
fikrlar plyuralizmi va nizolarni hal qilishning asosiy usullari, tibbiy-profilaktika
terminologiyasining tipologik xususiyatlari.
2. Bemorlar va ularning oila a’zolari bilan professional muloqot qilish, kasbiy
faoliyat sohasidagi ziddiyatli vaziyatlarni hal qilish, bemorlar va ularning oila a’zolari bil
an
sog‘lomlashtirish ishlarini olib borish ko‘nikmalari.
3. Bemorlar va ularning oila a’zolari bilan professional muloqot qilish, kasbiy
faoliyat sohasidagi ziddiyatli vaziyatlarni hal qilish, bemorlar va ularning oila a’zolari bilan
sog‘lomlashtirish ishlarini olib borish ko‘nikmalari.
Kompetensiyasini rivojlantirishga o‘rgatishning uch bosqichi belgilangan.
Birinchi bosqich (tayyorgarlik): tibbiy-
profilaktika yo‘nalishining umumiy madaniy
va tibbiy terminologiyasi o‘zlashtiriladi, shaxs psixologiyasining
qonuniyatlari, axloqiy va
axloqiy me’yorlar asosida muhokama qilish tamoyillari, tibbiy etika va deontologiya
haqida tushuncha shakllanadi, tuzilishi haqida bilimlar. organlar va tizimlarning
topografiyasi olinadi. Ushbu bilimlar tibbiy amaliyotning psixologik, pedagogik va
deontologik jihatlarini amalga oshirish usullarini o‘zlashtirish va loyihalash uchun asosiy
hisoblanadi. Ikkinchi bosqich (asosiy)
–
rezidentlar bemorlar va ularning oila a’zolarini
o‘qitish jarayoniga uslubiy yordamni ishlab chiqish uc
hun psixologik-pedagogik bilimlarni
qo‘llaydilar; bemorlar va ularning qarindoshlari, shu jumladan marhumning qarindoshlari
bilan muloqot qilishda deontologiya va biotibbiy etika tamoyillariga amal qiladilar;
bemorlarni reabilitatsiya qilish choralarini is
hlab chiqish ko‘nikmalarini rivojlantirishda
tushunishni namoyish etish. Uchinchi bosqich (yakuniy)
–
ishlab chiqarish amaliyoti bo‘lib,
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
6 (2024) / ISSN 2181-3701
80
u bemorlar va ularning qarindoshlari bilan jamiyatda qabul qilingan axloqiy va huquqiy
me’yorlarni hisobga olgan holda professional muloqotni tashkil etish bo‘yicha ko‘nikmalar
va tajribalarni rivojlantiradi. Talaba referat (ma’ruza) tayyorlash jarayonida bemorlar va
ularning yaqinlari bilan munosabatlarini tahlil qilish, aholini sog‘lom turmush tarziga
undash uchun psixologik-pedagogik muloqot rejalarini ishlab chiqish qobiliyatini
namoyon etadi.
XULOSA
Ishlab chiqilgan o‘quv
-uslubiy yordam ordinatura bitiruvchisining kasbiy
tayyorgarligiga qo‘yiladigan talablarga muvofiq ta’lim natijalariga yo‘naltirilgan kasbiy
kompetensiyani rivojlantirishning namunali metodologiyasini taqdim etadi. Shuni yodda
tutish kerakki, shifokorning “Sog‘lom turmush tarzini shakllantirish maqsadida aholi va
tibbiyot xodimlari o‘rtasida sanitariya
-
gigiyena tarbiyasini olib boorish” mehnat
funksiyasiga muvofiq shifokorning mehnat faoliyatida quyidagi harakatlar majburiydir:
–
bemorlarda (ularning qarindoshlari / qonuniy vakillari) sog‘lom turmush tarzini
olib borish va yomon odatlardan voz kechish motivatsiyasini rivojlantirish;
–
bemorlarda (ularning qarindoshlari / qonuniy vakillari) salomatlik darajasini
saqlash va yaxshilashga qaratilgan ijobiy xulq-atvorni shakllantirish.
Kompetensiyaga asoslangan yondashuv oliy ta’lim jarayonini rezidenturada yuqori
malakali kadrlar tayyorlash (shu jumladan mazmun, baholash) darajasida tizimli
o‘zgarishlarga ta’sir etishini hisobga olib, biz taqdim etilgan tajribani konstruktiv deb
hisoblaymiz va foydalanishni tavsiya qilamiz.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1. Khamraeva Mavlyuda Juraevna 2021. STUDY OF RUSSIAN CASE FORMS IN
LINGUISTICS. International Journal on Integrated Education. 4, 6 (Jun. 2021), 67-70.
DOI:https://doi.org/10.31149/ijie.v4i6.1941
2. Khamrayeva Mavlyuda Djurayevna. (2021). Russian Language as A Foreign
Language in Medical Universities. Eurasian Journal of Research, Development and
Innovation,
3,
14
–
18.
Retrieved
from
https://geniusjournals.org/index.php/ejrdi/article/view/278
3. Khamraeva Mavlyuda Juraevna. (2021). The originality of case forms in russian.
central asian journal of literature, philosophy and culture, 2(6), 36-41.
https://doi.org/10.47494/cajlpc.v2i6.161
4. Khamraeva Mavlyuda Juraevna. (2022). TEACHING RUSSIAN AS A FOREIGN
LANGUAGE
USING
INNOVATIVE
METHODOLOGICAL
APPROACHES.
https://doi.org/10.5281/zenodo.6585283
5. Хамраева Мавлюда Джураевна. (2022). РУССКИЙ ЯЗЫК В СФЕРЕ
ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ КОММУНИКАЦИИ СТУДЕНТОВ
-
МЕДИКОВ.
EURASIAN
JOURNAL
OF
ACADEMIC
RESEARCH,
2(12),
327
–
333.
https://doi.org/10.5281/zenodo.7316305
6. Хамраева Мавлюда Джураевна. (2022). РАЗВИТИЕ ЯЗЫКОВОЙ
КОМПЕТЕНТНОСТИ В ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ВРАЧА.
EURASIAN
JOURNAL
OF
ACADEMIC
RESEARCH,
2(12),
769
–
773.
https://doi.org/10.5281/zenodo.7353291
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
6 (2024) / ISSN 2181-3701
81
7. Хамраева Мавлюда Джураевна. (2022). РАЗВИТИЕ ЯЗЫКОВОЙ
КОМПЕТЕНТНОСТИ В ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ВРАЧА.
EURASIAN
JOURNAL
OF
ACADEMIC
RESEARCH,
2(13),
596
–
601.
https://doi.org/10.5281/zenodo.7457704
8. Khamraeva Mavlyuda Juraevna. (2022). THE POSITION OF LANGUAGE
COMPETENCE IN THE PREPARATION OF MEDICAL STUDENTS. EURASIAN JOURNAL OF
ACADEMIC RESEARCH, 2(13), 1152
–
1158. https://doi.org/10.5281/zenodo.7481034
9. Gafurov B.Z. Super-segment phonostylistics as the basis for studying the
problems of accent variants of Russian nouns // International Engineering Journal for
Research & Development. Published in IEJRD, May 14, 2020.
–
Vol.5. Issue 4.
–
Р. 1
-7.
www.iejrd.com
10. Shahob Sharofitdinovich Shodiev. Academicia An International
Multidisciplinary Research Journal “Interpretation of philosophical terms and concepts
as an essential subject for linguistic researches of xix-xx centuries, held in russia and
Europe” 590
-98 10.5958/2249-7137.2020.01171.4.
